Ovidius, Metamorphoses, 14 HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS
| 1 | Iamque Giganteis iniectam faucibus Aetnen |
| 2 | arvaque Cyclopum, quid rastra, quid usus aratri, |
| 3 | nescia nec quicquam iunctis debentia bubus |
| 4 | bav1669.54 v liquerat Euboicus tumidarum cultor aquarum, |
| 5 | bav1669.54 r-48 liquerat et Zanclen adversaque moenia Regi |
| 6 | bav1669.54 v-2 navifragumque fretum, gemino quod litore pressum |
| 7 | cbo125.167v Ausoniae Siculaeque tenet confinia terrae. |
| 8 | inde manu magna Tyrrhena per aequora vectus |
| 9 | herbiferos adiit colles atque atria Glaucus |
| 10 | Sole satae Circes, variarum plena ferarum. |
| 11 | quam simul adspexit, dicta acceptaque salute, |
| 12 | 'diva, dei miserere, precor! nam sola levare |
| 13 | tu potes hunc,' dixit 'videar modo dignus, amorem. |
| 14 | quanta sit herbarum, Titani, potentia, nulli |
| 15 | quam mihi cognitius, qui sum mutatus ab illis. |
| 16 | neve mei non nota tibi sit causa furoris: |
| 17 | litore in Italico, Messenia moenia contra, |
| 18 | slu1092.152 r Scylla mihi visa est. pudor est promissa precesque |
| 19 | blanditiasque meas contemptaque verba referre; |
| 20 | at tu, sive aliquid regni est in carmine, carmen |
| 21 | ore move sacro, sive expugnacior herba est, |
| 22 | cpl1661.102 r utere temptatis operosae viribus herbae |
| 23 | nec medeare mihi sanesque haec vulnera mando, |
| 24 | fine nihil opus est: partem ferat illa caloris.' |
| 25 | at Circe (neque enim flammis habet aptius ulla |
| 26 | talibus ingenium, seu causa est huius in ipsa, |
| 27 | seu Venus indicio facit hoc offensa paterno,) |
| 28 | talia verba refert: 'melius sequerere volentem |
| 29 | optantemque eadem parilique cupidine captam. |
| 30 | dignus eras ultro (poteras certeque) rogari, |
| 31 | et, si spem dederis, mihi crede, rogaberis ultro. |
| 32 | bav1663.147 r neu dubites absitque tuae fiducia formae, |
| 33 | en ego, cum dea sim, nitidi cum filia Solis, |
| 34 | carmine cum tantum, tantum quoque gramine possim, |
| 35 | ut tua sim, voveo. spernentem sperne, sequenti |
| 36 | redde vices, unoque duas ulciscere facto.' |
| 37 | talia temptanti 'prius' inquit 'in aequore frondes' |
| 38 | cbo125.168r Glaucus 'et in summis nascentur montibus algae, |
| 39 | sospite quam Scylla nostri mutentur amores.' |
| 40 | indignata dea est et laedere quatenus ipsum |
| 41 | non poterat (nec vellet amans), irascitur illi, |
| 42 | quae sibi praelata est; venerisque offensa repulsa, |
| 43 | protinus horrendis infamia pabula sucis |
| 44 | conterit et tritis Hecateia carmina miscet |
| 45 | caerulaque induitur velamina perque ferarum |
| 46 | agmen adulantum media procedit ab aula |
| 47 | oppositumque petens contra Zancleia saxa |
| 48 | Region ingreditur ferventes aestibus undas, |
| 49 | in quibus ut solida ponit vestigia terra |
| 50 | csg866.94 summaque decurrit pedibus super aequora siccis. |
| 51 | slu1092.152 v parvus erat gurges, curvos sinuatus in arcus, |
| 52 | grata quies Scyllae: quo se referebat ab aestu |
| 53 | et maris et caeli, medio cum plurimus orbe |
| 54 | sol erat et minimas a vertice fecerat umbras. |
| 55 | hunc dea praevitiat portentificisque venenis |
| 56 | inquinat; hic pressos latices radice nocenti |
| 57 | spargit et obscurum verborum ambage novorum |
| 58 | ter noviens carmen magico demurmurat ore. |
| 59 | Scylla venit mediaque tenus descenderat alvo, |
| 60 | cum sua foedari latrantibus inguina monstris |
| 61 | adspicit ac primo credens non corporis illas |
| 62 | esse sui partes, refugitque abigitque timetque |
| 63 | ora proterva canum, sed quos fugit, attrahit una |
| 64 | et corpus quaerens femorum crurumque pedumque |
| 65 | Cerbereos rictus pro partibus invenit illis: |
| 66 | statque canum rabie subiectaque terga ferarum |
| 67 | inguinibus truncis uteroque exstante coercet. |
| 68 | Flevit amans Glaucus nimiumque hostiliter usae |
| 69 | cbo125.168v bav1663.147 v viribus herbarum fugit conubia Circes; |
| 70 | Scylla loco mansit cumque est data copia, primum |
| 71 | in Circes odium sociis spoliavit Ulixem; |
| 72 | cpl1661.102 v mox eadem Teucras fuerat mersura carinas, |
| 73 | ni prius in scopulum, qui nunc quoque saxeus exstat, |
| 74 | transformata foret: scopulum quoque navita vitat. |
| 75 | Hunc ubi Troianae remis avidamque Charybdin |
| 76 | evicere rates, cum iam prope litus adessent |
| 77 | Ausonium, Libycas vento referuntur ad oras. |
| 78 | excipit Aenean illic animoque domoque |
| 79 | non bene discidium Phrygii latura mariti |
| 80 | Sidonis; inque pyra sacri sub imagine facta |
| 81 | incubuit ferro deceptaque decipit omnes. |
| 82 | rursus harenosae fugiens nova moenia terrae |
| 83 | ad sedemque Erycis fidumque relatus Acesten |
| 84 | slu1092.153 r sacrificat tumulumque sui genitoris honorat. |
| 85 | quasque rates Iris Iunonia paene cremarat, |
| 86 | solvit et Hippotadae regnum terrasque calenti |
| 87 | sulphure fumantis Acheloiadumque relinquit |
| 88 | Sirenum scopulos, orbataque praeside pinus |
| 89 | Inarimen Prochytenque legit sterilique locatas |
| 90 | colle Pithecusas, habitantum nomine dictas. |
| 91 | quippe deum genitor, fraudem et periuria quondam |
| 92 | Cercopum exosus gentisque admissa dolosae, |
| 93 | in deforme viros animal mutavit, ut idem |
| 94 | dissimiles homini possent similesque videri, |
| 95 | membraque contraxit naresque a fronte resimas |
| 96 | contudit et rugis peraravit anilibus ora |
| 97 | totaque velatos flaventi corpora villo |
| 98 | misit in has sedes nec non prius abstulit usum |
| 99 | verborum et natae dira in periuria linguae; |
| 100 | cbo125.169r posse queri tantum rauco stridore reliquit. |
| 101 | bav1669.55 r Has ubi praeteriit et Parthenopeia dextra |
| 102 | moenia deseruit, laeva de parte canori |
| 103 | Aeolidae tumulum et, loca feta palustribus ulvis, |
| 104 | litora Cumarum vivacisque antra Sibyllae |
| 105 | intrat et, ut manes adeat per Averna paternos, |
| 106 | orat. at illa diu vultum tellure moratum |
| 107 | bav1663.148 r erexit tandemque deo furibunda recepto |
| 108 | 'magna petis,' dixit, 'vir factis maxime, cuius |
| 109 | dextera per ferrum, pietas spectata per ignes. |
| 110 | pone tamen, Troiane, metum: potiere petitis |
| 111 | Elysiasque domos et regna novissima mundi |
| 112 | me duce cognosces simulacraque cara parentis. |
| 113 | invia virtuti nulla est via.' dixit et auro |
| 114 | fulgentem ramum silva Iunonis Avernae |
| 115 | monstravit iussitque suo divellere trunco. |
| 116 | paruit Aeneas et formidabilis Orci |
| 117 | slu1092.153 v vidit opes atavosque suos umbramque senilem |
| 118 | magnanimi Anchisae; didicit quoque iura locorum, |
| 119 | quaeque novis essent adeunda pericula bellis. |
| 120 | inde ferens lassos averso tramite passus |
| 121 | cum duce Cumaea mollit sermone laborem. |
| 122 | cpl1661.103 r dumque iter horrendum per opaca crepuscula carpit, |
| 123 | 'seu dea tu praesens, seu dis gratissima,' dixit, |
| 124 | 'numinis instar eris semper mihi, meque fatebor |
| 125 | muneris esse tui, quae me loca mortis adire, |
| 126 | quae loca me visae voluisti evadere mortis. |
| 127 | pro quibus aerias meritis evectus ad auras |
| 128 | templa tibi statuam, tribuam tibi turis honores.' |
| 129 | respicit hunc vates et suspiratibus haustis |
| 130 | 'nec dea sum,' dixit 'nec sacri turis honore |
| 131 | cbo125.169v humanum dignare caput, neu nescius erres, |
| 132 | lux aeterna mihi carituraque fine dabatur, |
| 133 | si mea virginitas Phoebo patuisset amanti. |
| 134 | dum tamen hanc sperat, dum praecorrumpere donis |
| 135 | me cupit, 'elige,' ait 'virgo Cumaea, quid optes: |
| 136 | optatis potiere tuis.' ego pulveris hausti |
| 137 | ostendens cumulum, quot haberet corpora pulvis, |
| 138 | tot mihi natales contingere vana rogavi; |
| 139 | excidit, ut peterem iuvenes quoque protinus annos. |
| 140 | hos tamen ille mihi dabat aeternamque iuventam, |
| 141 | si Venerem paterer: contempto munere Phoebi |
| 142 | innuba permaneo; sed iam felicior aetas |
| 143 | terga dedit, tremuloque gradu venit aegra senectus, |
| 144 | bav1663.148 v quae patienda diu est. nam iam mihi saecula septem |
| 145 | acta, tamen superest, numeros ut pulveris aequem, |
| 146 | ter centum messes, ter centum musta videre. |
| 147 | tempus erit, cum de tanto me corpore parvam |
| 148 | csg866.95 longa dies faciet, consumptaque membra senecta |
| 149 | ad minimum redigentur onus: nec amata videbor |
| 150 | slu1092.154 r nec placuisse deo, Phoebus quoque forsitan ipse |
| 151 | vel non cognoscet, vel dilexisse negabit: |
| 152 | usque adeo mutata ferar nullique videnda, |
| 153 | voce tamen noscar; vocem mihi fata relinquent.' |
| 154 | Talia convexum per iter memorante Sibylla |
| 155 | sedibus Euboicam Stygiis emergit in urbem |
| 156 | Troius Aeneas sacrisque ex more litatis |
| 157 | litora adit nondum nutricis habentia nomen. |
| 158 | hic quoque substiterat post taedia longa laborum |
| 159 | Neritius Macareus, comes experientis Ulixis. |
| 160 | desertum quondam mediis qui rupibus Aetnae |
| 161 | noscit Achaemeniden inprovisoque repertum |
| 162 | cbo125.170r vivere miratus, 'qui te casusve deusve |
| 163 | servat, Achaemenide? cur' inquit 'barbara Graium |
| 164 | prora vehit? petitur vestra quae terra carina?' |
| 165 | talia quaerenti, iam non hirsutus amictu, |
| 166 | iam suus et spinis conserto tegmine nullis, |
| 167 | fatur Achaemenides: 'iterum Polyphemon et illos |
| 168 | adspiciam fluidos humano sanguine rictus, |
| 169 | hac mihi si potior domus est Ithaceque carina, |
| 170 | si minus Aenean veneror genitore, nec umquam |
| 171 | cpl1661.103 v esse satis potero, praestem licet omnia, gratus. |
| 172 | quod loquor et spiro caelumque et sidera solis |
| 173 | respicio, possimne ingratus et inmemor esse? |
| 174 | ille dedit, quod non anima haec Cyclopis in ora |
| 175 | venit, et ut iam nunc lumen vitale relinquam, |
| 176 | aut tumulo aut certe non illa condar in alvo. |
| 177 | quid mihi tunc animi (nisi si timor abstulit omnem |
| 178 | sensum animumque) fuit, cum vos petere alta relictus |
| 179 | aequora conspexi? volui inclamare, sed hosti |
| 180 | prodere me timui: vestrae quoque clamor Ulixis |
| 181 | bav1663.149 r paene rati nocuit. vidi, cum monte revulsum |
| 182 | inmanem scopulum medias permisit in undas; |
| 183 | slu1092.154 v vidi iterum veluti tormenti viribus acta |
| 184 | vasta Giganteo iaculantem saxa lacerto |
| 185 | et, ne deprimeret fluctus ventusve carinam, |
| 186 | pertimui, iam me non esse oblitus in illa. |
| 187 | ut vero fuga vos a certa morte reduxit, |
| 188 | ille quidem totam gemebundus obambulat Aetnam |
| 189 | praetemptatque manu silvas et luminis orbus |
| 190 | rupibus incursat foedataque bracchia tabo |
| 191 | in mare protendens gentem exsecratur Achivam |
| 192 | atque ait: 'o si quis referat mihi casus Ulixem, |
| 193 | cbo125.170v aut aliquem e sociis, in quem mea saeviat ira, |
| 194 | viscera cuius edam, cuius viventia dextra |
| 195 | membra mea laniem, cuius mihi sanguis inundet |
| 196 | guttur, et elisi trepident sub dentibus artus: |
| 197 | quam nullum aut leve sit damnum mihi lucis ademptae!' |
| 198 | bav1669.55 v haec et plura ferox, me luridus occupat horror |
| 199 | spectantem vultus etiamnum caede madentes |
| 200 | crudelesque manus et inanem luminis orbem |
| 201 | membraque et humano concretam sanguine barbam. |
| 202 | mors erat ante oculos, minimum tamen illa malorum, |
| 203 | et iam prensurum, iam nunc mea viscera rebar |
| 204 | in sua mersurum, mentique haerebat imago |
| 205 | temporis illius, quo vidi bina meorum |
| 206 | ter quater adfligi sociorum corpora terrae, |
| 207 | cum super ipse iacens hirsuti more leonis |
| 208 | visceraque et carnes cumque albis ossa medullis |
| 209 | semianimesque artus avidam condebat in alvum; |
| 210 | me tremor invasit: stabam sine sanguine maestus, |
| 211 | mandentemque videns eiectantemque cruentas |
| 212 | ore dapes et frusta mero glomerata vomentem: |
| 213 | talia fingebam misero mihi fata parari |
| 214 | perque dies multos latitans omnemque tremiscens |
| 215 | ad strepitum mortemque timens cupidusque moriri |
| 216 | slu1092.155 r glande famem pellens et mixta frondibus herba |
| 217 | solus inops exspes leto poenaeque relictus |
| 218 | bav1663.149 v hanc procul adspexi longo post tempore navem |
| 219 | oravique fugam gestu ad litusque cucurri, |
| 220 | et movi: Graiumque ratis Troiana recepit! |
| 221 | cpl1661.104 r tu quoque pande tuos, comitum gratissime, casus |
| 222 | et ducis et turbae, quae tecum est credita ponto.' |
| 223 | Aeolon ille refert Tusco regnare profundo, |
| 224 | cbo125.171r Aeolon Hippotaden, cohibentem carcere ventos; |
| 225 | quos bovis inclusos tergo, memorabile munus, |
| 226 | Dulichium sumpsisse ducem flatuque secundo |
| 227 | lucibus isse novem et terram aspexisse petitam; |
| 228 | proxima post nonam cum sese aurora moveret, |
| 229 | invidia socios praedaeque cupidine victos |
| 230 | esse; ratos aurum, dempsisse ligamina ventis; |
| 231 | cum quibus isse retro, per quas modo venerat undas, |
| 232 | Aeoliique ratem portus repetisse tyranni. |
| 233 | 'inde Lami veterem Laestrygonis' inquit 'in urbem |
| 234 | venimus: Antiphates terra regnabat in illa. |
| 235 | missus ad hunc ego sum, numero comitante duorum, |
| 236 | vixque fuga quaesita salus comitique mihique, |
| 237 | tertius e nobis Laestrygonis inpia tinxit |
| 238 | ora cruore suo. fugientibus instat et agmen |
| 239 | concitat Antiphates; coeunt et saxa trabesque |
| 240 | coniciunt merguntque viros merguntque carinas. |
| 241 | una tamen, quae nos ipsumque vehebat Ulixem, |
| 242 | effugit. amissa sociorum parte dolentes |
| 243 | multaque conquesti terris adlabimur illis, |
| 244 | quas procul hinc cernis (procul est, mihi crede, videnda |
| 245 | insula visa mihi!) tuque o iustissime Troum, |
| 246 | csg866.96 nate dea, (neque enim finito Marte vocandus |
| 247 | hostis es, Aenea) moneo, fuge litora Circes! |
| 248 | nos quoque Circaeo religata in litore pinu, |
| 249 | slu1092.155 v Antiphatae memores inmansuetique Cyclopis, |
| 250 | ire negabamus; sed tecta ignota subire |
| 251 | sorte sumus lecti: sors me fidumque Politen |
| 252 | Eurylochumque simul nimiique Elpenora vini |
| 253 | bisque novem socios Circaea ad moenia misit. |
| 254 | quae simul attigimus stetimusque in limine tecti, |
| 255 | cbo125.171v bav1663.150 r mille lupi mixtaeque lupis ursaeque leaeque |
| 256 | occursu fecere metum, sed nulla timenda |
| 257 | nullaque erat nostro factura in corpore vulnus; |
| 258 | quin etiam blandas movere per aera caudas |
| 259 | nostraque adulantes comitant vestigia, donec |
| 260 | excipiunt famulae perque atria marmore tecta |
| 261 | ad dominam ducunt: pulchro sedet illa recessu |
| 262 | sollemni solio pallamque induta nitentem |
| 263 | insuper aurato circumvelatur amictu. |
| 264 | Nereides nymphaeque simul, quae vellera motis |
| 265 | nulla trahunt digitis nec fila sequentia ducunt: |
| 266 | gramina disponunt sparsosque sine ordine flores |
| 267 | secernunt calathis variasque coloribus herbas; |
| 268 | ipsa, quod hae faciunt, opus exigit, ipsa, quis usus |
| 269 | quove sit in folio, quae sit concordia mixtis, |
| 270 | novit et advertens pensas examinat herbas. |
| 271 | cpl1661.104 v haec ubi nos vidit, dicta acceptaque salute |
| 272 | diffudit vultus et reddidit omina votis. |
| 273 | nec mora, misceri tosti iubet hordea grani |
| 274 | mellaque vimque meri cum lacte coagula passo, |
| 275 | quique sub hac lateant furtim dulcedine, sucos |
| 276 | adicit. accipimus sacra data pocula dextra. |
| 277 | quae simul arenti sitientes hausimus ore, |
| 278 | et tetigit summos virga dea dira capillos, |
| 279 | (et pudet et referam) saetis horrescere coepi, |
| 280 | nec iam posse loqui, pro verbis edere raucum |
| 281 | murmur et in terram toto procumbere vultu, |
| 282 | slu1092.156 r osque meum sensi pando occallescere rostro, |
| 283 | colla tumere toris, et qua modo pocula parte |
| 284 | sumpta mihi fuerant, illa vestigia feci |
| 285 | cumque eadem passis (tantum medicamina possunt!)cbo125.172r |
| 286 | claudor hara, solumque suis caruisse figura |
| 287 | vidimus Eurylochum: solus data pocula fugit; |
| 288 | quae nisi vitasset, pecoris pars una manerem |
| 289 | nunc quoque saetigeri, nec tantae cladis ab illo |
| 290 | certior ad Circen ultor venisset Ulixes. |
| 291 | bav1663.150 v pacifer huic dederat florem Cyllenius album: |
| 292 | moly vocant superi, nigra radice tenetur; |
| 293 | tutus eo monitisque simul caelestibus intrat |
| 294 | bav1669.56 r ille domum Circes et ad insidiosa vocatus |
| 295 | pocula conantem virga mulcere capillos |
| 296 | reppulit et stricto pavidam deterruit ense. |
| 297 | inde fides dextraeque datae thalamoque receptus |
| 298 | coniugii dotem sociorum corpora poscit. |
| 299 | spargimur ignotae sucis melioribus herbae |
| 300 | percutimurque caput conversae verbere virgae, |
| 301 | verbaque dicuntur dictis contraria verbis. |
| 302 | quo magis illa canit, magis hoc tellure levati |
| 303 | erigimur, saetaeque cadunt, bifidosque relinquit |
| 304 | rima pedes, redeunt umeri et subiecta lacertis |
| 305 | bracchia sunt: flentem flentes amplectimur ipsi |
| 306 | haeremusque ducis collo nec verba locuti |
| 307 | ulla priora sumus quam nos testantia gratos. |
| 308 | annua nos illic tenuit mora, multaque praesens |
| 309 | tempore tam longo vidi, multa auribus hausi, |
| 310 | hoc quoque cum multis, quod clam mihi rettulit una |
| 311 | quattuor e famulis ad talia sacra paratis. |
| 312 | cum duce namque meo Circe dum sola moratur, |
| 313 | illa mihi niveo factum de marmore signum |
| 314 | ostendit iuvenale gerens in vertice picum, |
| 315 | slu1092.156 v aede sacra positum multisque insigne coronis. |
| 316 | quis foret et quare sacra coleretur in aede, |
| 317 | cbo125.172v cur hanc ferret avem, quaerenti et scire volenti |
| 318 | 'accipe' ait, 'Macareu, dominaeque potentia quae sit |
| 319 | hinc quoque disce meae; tu dictis adice mentem! |
| 320 | cpl1661.105 r 'Picus in Ausoniis, proles Saturnia, terris |
| 321 | rex fuit, utilium bello studiosus equorum; |
| 322 | forma viro, quam cernis, erat: licet ipse decorem |
| 323 | adspicias fictaque probes ab imagine verum; |
| 324 | par animus formae; nec adhuc spectasse per annos |
| 325 | quinquennem poterat Graia quater Elide pugnam. |
| 326 | ille suos dryadas Latiis in montibus ortas |
| 327 | verterat in vultus, illum fontana petebant |
| 328 | bav1663.151 r numina, naiades, quas Albula, quasque Numici, |
| 329 | quas Anienis aquae cursuque brevissimus Almo |
| 330 | Narve tulit praeceps et opacae Farfarus umbrae, |
| 331 | quaeque colunt Scythicae stagnum nemorale Dianae |
| 332 | finitimosque lacus; spretis tamen omnibus unam |
| 333 | ille colit nymphen, quam quondam in colle Palati |
| 334 | dicitur ancipiti peperisse Venilia Iano. |
| 335 | haec ubi nubilibus primum maturuit annis, |
| 336 | praeposito cunctis Laurenti tradita Pico est, |
| 337 | rara quidem facie, sed rarior arte canendi, |
| 338 | unde Canens dicta est: silvas et saxa movere |
| 339 | et mulcere feras et flumina longa morari |
| 340 | ore suo volucresque vagas retinere solebat. |
| 341 | quae dum feminea modulatur carmina voce, |
| 342 | exierat tecto Laurentes Picus in agros |
| 343 | indigenas fixurus apros tergumque premebat |
| 344 | csg866.97 acris equi laevaque hastilia bina ferebat |
| 345 | poeniceam fulvo chlamydem contractus ab auro. |
| 346 | venerat in silvas et filia Solis easdem, |
| 347 | utque novas legeret fecundis collibus herbas, |
| 348 | cbo125.173r nomine dicta suo Circaea reliquerat arva. |
| 349 | quae simul ac iuvenem virgultis abdita vidit, |
| 350 | obstipuit: cecidere manu, quas legerat, herbae, |
| 351 | flammaque per totas visa est errare medullas. |
| 352 | slu1092.157 r ut primum valido mentem conlegit ab aestu, |
| 353 | quid cuperet, fassura fuit: ne posset adire, |
| 354 | cursus equi fecit circumfususque satelles. |
| 355 | 'non' ait 'effugies, vento rapiare licebit, |
| 356 | si modo me novi, si non evanuit omnis |
| 357 | herbarum virtus, nec me mea carmina fallunt.' |
| 358 | dixit et effigiem nullo cum corpore falsi |
| 359 | fingit apri praeterque oculos transcurrere regis |
| 360 | iussit et in densum trabibus nemus ire videri, |
| 361 | plurima qua silva est et equo loca pervia non sunt. |
| 362 | haut mora, continuo praedae petit inscius umbram |
| 363 | Picus equique celer spumantia terga relinquit |
| 364 | spemque sequens vanam silva pedes errat in alta. |
| 365 | bav1663.151 v concipit illa preces et verba venefica dicit |
| 366 | ignotosque deos ignoto carmine adorat, |
| 367 | quo solet et niveae vultum confundere Lunae |
| 368 | et patrio capiti bibulas subtexere nubes. |
| 369 | cpl1661.105 v tum quoque cantato densetur carmine caelum |
| 370 | et nebulas exhalat humus, caecisque vagantur |
| 371 | limitibus comites, et abest custodia regis. |
| 372 | nacta locum tempusque 'per o, tua lumina,' dixit |
| 373 | 'quae mea ceperunt, perque hanc, pulcherrime, formam, |
| 374 | quae facit, ut supplex tibi sim dea, consule nostris |
| 375 | ignibus et socerum, qui pervidet omnia, Solem |
| 376 | accipe nec durus Titanida despice Circen.' |
| 377 | dixerat; ille ferox ipsamque precesque repellit |
| 378 | et 'quaecumque es,' ait 'non sum tuus; altera captum |
| 379 | cbo125.173v me tenet et teneat per longum, conprecor, aevum, |
| 380 | nec Venere externa socialia foedera laedam, |
| 381 | dum mihi Ianigenam servabunt fata Canentem.' |
| 382 | saepe retemptatis precibus Titania frustra |
| 383 | 'non inpune feres, neque' ait 'reddere Canenti, |
| 384 | slu1092.157 v laesaque quid faciat, quid amans, quid femina, disces |
| 385 | rebus; at est et amans et laesa et femina Circe!' |
| 386 | tum bis ad occasus, bis se convertit ad ortus, |
| 387 | ter iuvenem baculo tetigit, tria carmina dixit. |
| 388 | ille fugit, sed se solito velocius ipse |
| 389 | currere miratur: pennas in corpore vidit, |
| 390 | seque novam subito Latiis accedere silvis |
| 391 | indignatus avem duro fera robora rostro |
| 392 | bav1669.56 v figit et iratus longis dat vulnera ramis; |
| 393 | purpureum chlamydis pennae traxere colorem; |
| 394 | fibula quod fuerat vestemque momorderat aurum, |
| 395 | pluma fit, et fulvo cervix praecingitur auro, |
| 396 | nec quicquam antiquum Pico nisi nomina restat. |
| 397 | 'Interea comites, clamato saepe per agros |
| 398 | nequiquam Pico nullaque in parte reperto, |
| 399 | inveniunt Circen (nam iam tenuaverat auras |
| 400 | passaque erat nebulas ventis ac sole recludi) |
| 401 | criminibusque premunt veris regemque reposcunt |
| 402 | bav1663.152 r vimque ferunt saevisque parant incessere telis: |
| 403 | illa nocens spargit virus sucosque veneni |
| 404 | et Noctem Noctisque deos Ereboque Chaoque |
| 405 | convocat et longis Hecaten ululatibus orat. |
| 406 | exsiluere loco (dictu mirabile) silvae, |
| 407 | ingemuitque solum, vicinaque palluit arbor, |
| 408 | sparsaque sanguineis maduerunt pabula guttis, |
| 409 | et lapides visi mugitus edere raucos |
| 410 | cbo125.174r et latrare canes et humus serpentibus atris |
| 411 | squalere et tenues animae volitare silentum: |
| 412 | attonitum monstris vulgus pavet; illa paventis |
| 413 | ora venenata tetigit mirantia virga, |
| 414 | bcul403.102r cuius ab attactu variarum monstra ferarum |
| 415 | in iuvenes veniunt: nulli sua mansit imago. |
| 416 | 'Sparserat occiduus Tartessia litora Phoebus, |
| 417 | et frustra coniunx oculis animoque Canentis |
| 418 | slu1092.158 r cpl1661.106 r exspectatus erat: famuli populusque per omnes |
| 419 | discurrunt silvas atque obvia lumina portant; |
| 420 | nec satis est nymphae flere et lacerare capillos |
| 421 | et dare plangorem (facit haec tamen omnia) seque |
| 422 | proripit ac Latios errat vesana per agros. |
| 423 | sex illam noctes, totidem redeuntia solis |
| 424 | lumina viderunt inopem somnique cibique |
| 425 | per iuga, per valles, qua fors ducebat, euntem; |
| 426 | ultimus adspexit Thybris luctuque viaque |
| 427 | fessam et iam longa ponentem corpora ripa. |
| 428 | illic cum lacrimis ipso modulata dolore |
| 429 | verba sono tenui maerens fundebat, ut olim |
| 430 | carmina iam moriens canit exequialia cycnus; |
| 431 | luctibus extremum tenues liquefacta medullas |
| 432 | tabuit inque leves paulatim evanuit auras, |
| 433 | fama tamen signata loco est, quem rite Canentem |
| 434 | nomine de nymphae veteres dixere Camenae.' |
| 435 | 'Talia multa mihi longum narrata per annum |
| 436 | visaque sunt. resides et desuetudine tardi |
| 437 | rursus inire fretum, rursus dare vela iubemur, |
| 438 | bav1663.152 v ancipitesque vias et iter Titania vastum |
| 439 | dixerat et saevi restare pericula ponti: |
| 440 | pertimui, fateor, nactusque hoc litus adhaesi.' |
| 441 | cbo125.174v Finierat Macareus, urnaque Aeneia nutrix |
| 442 | csg866.98 condita marmorea tumulo breve carmen habebat |
| 443 | HIC ME CAIETAM NOTAE PIETATIS ALUMNUS |
| 444 | EREPTAM ARGOLICO QUO DEBUIT IGNE CREMAVIT |
| 445 | solvitur herboso religatus ab aggere funis, |
| 446 | et procul insidias infamataeque relinquunt |
| 447 | tecta deae lucosque petunt, ubi nubilus umbra |
| 448 | in mare cum flava prorumpit Thybris harena; |
| 449 | Faunigenaeque domo potitur nataque Latini, |
| 450 | non sine Marte tamen. bellum cum gente feroci |
| 451 | suscipitur, pactaque furit pro coniuge Turnus. |
| 452 | slu1092.158 v concurrit Latio Tyrrhenia tota, diuque |
| 453 | ardua sollicitis victoria quaeritur armis. |
| 454 | auget uterque suas externo robore vires, |
| 455 | et multi Rutulos, multi Troiana tuentur |
| 456 | castra, neque Aeneas Evandri ad moenia frustra, |
| 457 | at Venulus frustra profugi Diomedis ad urbem |
| 458 | venerat: ille quidem sub Iapyge maxima Dauno |
| 459 | moenia condiderat dotaliaque arva tenebat; |
| 460 | bcul403.102v sed Venulus Turni postquam mandata peregit |
| 461 | auxiliumque petit, vires Aetolius heros |
| 462 | excusat: nec se aut soceri committere pugnae |
| 463 | velle sui populos, aut quos e gente suorum |
| 464 | armet habere ullos, 'neve haec commenta putetis, |
| 465 | admonitu quamquam luctus renoventur amari, |
| 466 | perpetiar memorare tamen. postquam alta cremata est |
| 467 | cpl1661.106 v Ilios, et Danaas paverunt Pergama flammas, |
| 468 | Naryciusque heros, a virgine virgine rapta, |
| 469 | quam meruit poenam solus, digessit in omnes, |
| 470 | spargimur et ventis inimica per aequora rapti |
| 471 | fulmina, noctem, imbres, iram caelique marisque |
| 472 | cbo125.175r perpetimur Danai cumulumque Capherea cladis, |
| 473 | neve morer referens tristes ex ordine casus, |
| 474 | bav1663.153 r Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri. |
| 475 | me tamen armiferae servatum cura Minervae |
| 476 | fluctibus eripuit, patriis sed rursus ab agris |
| 477 | pellor, et antiquo memores de vulnere poenas |
| 478 | exigit alma Venus, tantosque per alta labores |
| 479 | aequora sustinui, tantos terrestribus armis, |
| 480 | ut mihi felices sint illi saepe vocati, |
| 481 | quos communis hiems inportunusque Caphereus |
| 482 | mersit aquis, vellemque horum pars una fuissem. |
| 483 | 'Ultima iam passi comites belloque fretoque |
| 484 | deficiunt finemque rogant erroris, at Acmon |
| 485 | slu1092.159 r fervidus ingenio, tum vero et cladibus asper, |
| 486 | 'quid superest, quod iam patientia vestra recuset |
| 487 | ferre, viri?' dixit 'quid habet Cytherea, quod ultra, |
| 488 | bav1669.57 r velle puta, faciat? nam dum peiora timentur, |
| 489 | est in vota locus: sors autem ubi pessima rerum, |
| 490 | sub pedibus timor est securaque summa malorum. |
| 491 | audiat ipsa licet, licet, ut facit, oderit omnes |
| 492 | sub Diomede viros, odium tamen illius omnes |
| 493 | spernimus: haud magno stat magna potentia nobis.' |
| 494 | talibus inritans Venerem Pleuronius Acmon |
| 495 | instimulat verbis veteremque resuscitat iram. |
| 496 | dicta placent paucis, numeri maioris amici |
| 497 | Acmona conripimus; cui respondere volenti |
| 498 | vox pariter vocisque via est tenuata, comaeque |
| 499 | in plumas abeunt, plumis nova colla teguntur |
| 500 | pectoraque et tergum, maiores bracchia pennas |
| 501 | accipiunt, cubitique leves sinuantur in alas; |
| 502 | magna pedis digitos pars occupat, oraque cornu |
| 503 | cbo125.175v indurata rigent finemque in acumine ponunt. |
| 504 | hunc Lycus, hunc Idas et cum Rhexenore Nycteus, |
| 505 | hunc miratur Abas, et dum mirantur, eandem |
| 506 | bcul403.103r accipiunt faciem, numerusque ex agmine maior |
| 507 | subvolat et remos plausis circumvolat alis: |
| 508 | si volucrum quae sit subitarum forma requiris, |
| 509 | ut non cycnorum, sic albis proxima cygnis. |
| 510 | vix equidem has sedes et Iapygis arida Dauni |
| 511 | bav1663.153 v arva gener teneo minima cum parte meorum.' |
| 512 | Hactenus Oenides, Venulus Calydonia regna |
| 513 | Peucetiosque sinus Messapiaque arva relinquit. |
| 514 | in quibus antra videt, quae, multa nubila silva |
| 515 | et levibus cannis latitantia semicaper Pan |
| 516 | cpl1661.107 r nunc tenet, at quodam tenuerunt tempore nymphae. |
| 517 | Apulus has illa pastor regione fugatas |
| 518 | slu1092.159 v terruit et primo subita formidine movit, |
| 519 | mox, ubi mens rediit et contempsere sequentem, |
| 520 | ad numerum motis pedibus duxere choreas; |
| 521 | inprobat has pastor saltuque imitatus agresti |
| 522 | addidit obscenis convicia rustica dictis, |
| 523 | nec prius os tacuit, quam guttura condidit arbor: |
| 524 | arbor enim est, sucoque licet cognoscere mores. |
| 525 | quippe notam linguae bacis oleaster amaris |
| 526 | exhibet: asperitas verborum cessit in illa. |
| 527 | Hinc ubi legati rediere, negata ferentes |
| 528 | arma Aetola sibi, Rutuli sine viribus illis |
| 529 | bella instructa gerunt, multumque ab utraque cruoris |
| 530 | parte datur; fert ecce avidas in pinea Turnus |
| 531 | texta faces, ignesque timent, quibus unda pepercit. |
| 532 | iamque picem et ceras alimentaque cetera flammae |
| 533 | Mulciber urebat perque altum ad carbasa malum |
| 534 | cbo125.176r ibat, et incurvae fumabant transtra carinae, |
| 535 | cum memor has pinus Idaeo vertice caesas |
| 536 | sancta deum genetrix tinnitibus aera pulsi |
| 537 | aeris et inflati conplevit murmure buxi |
| 538 | perque leves domitis invecta leonibus auras |
| 539 | 'inrita sacrilega iactas incendia dextra, |
| 540 | csg866.99 Turne!' ait. 'eripiam: nec me patiente cremabit |
| 541 | ignis edax nemorum partes et membra meorum.' |
| 542 | intonuit dicente dea, tonitrumque secuti |
| 543 | cum saliente graves ceciderunt grandine nimbi, |
| 544 | aeraque et tumidum subitis concursibus aequor |
| 545 | Astraei turbant et eunt in proelia fratres. |
| 546 | e quibus alma parens unius viribus usa |
| 547 | bav1663.154 r stuppea praerupit Phrygiae retinacula classis, |
| 548 | fertque rates pronas medioque sub aequore mergit; |
| 549 | robore mollito lignoque in corpora verso |
| 550 | in capitum faciem puppes mutantur aduncae, |
| 551 | in digitos abeunt et crura natantia remi, |
| 552 | slu1092.160 r bcul403.103v quodque prius fuerat, latus est, mediisque carina |
| 553 | subdita navigiis spinae mutatur in usum, |
| 554 | lina comae molles, antemnae bracchia fiunt, |
| 555 | caerulus, ut fuerat, color est; quasque ante timebant, |
| 556 | illas virgineis exercent lusibus undas |
| 557 | Naides aequoreae durisque in montibus ortae |
| 558 | molle fretum celebrant nec eas sua tangit origo; |
| 559 | non tamen oblitae, quam multa pericula saepe |
| 560 | pertulerint pelago, iactatis saepe carinis |
| 561 | subposuere manus, nisi siqua vehebat Achivos: |
| 562 | cladis adhuc Phrygiae memores odere Pelasgos |
| 563 | Neritiaeque ratis viderunt fragmina laetis |
| 564 | cpl1661.107 v vultibus et laetis videre rigescere puppim |
| 565 | cbo125.176v vultibus Alcinoi saxumque increscere ligno. |
| 566 | Spes erat, in nymphas animata classe marinas |
| 567 | posse metu monstri Rutulum desistere bello: |
| 568 | perstat, habetque deos pars utraque, quodque deorum est |
| 569 | instar, habent animos; nec iam dotalia regna, |
| 570 | nec sceptrum soceri, nec te, Lavinia virgo, |
| 571 | sed vicisse petunt deponendique pudore |
| 572 | bella gerunt, tandemque Venus victricia nati |
| 573 | arma videt, Turnusque cadit: cadit Ardea, Turno |
| 574 | sospite dicta potens; quam postquam barbarus ignis |
| 575 | abstulit et tepida latuerunt tecta favilla, |
| 576 | congerie e media tum primum cognita praepes |
| 577 | subvolat et cineres plausis everberat alis. |
| 578 | et sonus et macies et pallor et omnia, captam |
| 579 | quae deceant urbem, nomen quoque mansit in illa |
| 580 | urbis, et ipsa suis deplangitur Ardea pennis. |
| 581 | Iamque deos omnes ipsamque Aeneia virtus |
| 582 | bav1663.154 v Iunonem veteres finire coegerat iras, |
| 583 | cum, bene fundatis opibus crescentis Iuli, |
| 584 | bav1669.57 v tempestivus erat caelo Cythereius heros. |
| 585 | ambieratque Venus superos colloque parentis |
| 586 | slu1092.160 v circumfusa sui 'numquam mihi' dixerat 'ullo |
| 587 | tempore dure pater, nunc sis mitissimus, opto, |
| 588 | Aeneaeque meo, qui te de sanguine nostro |
| 589 | fecit avum, quamvis parvum des, optime, numen, |
| 590 | dummodo des aliquod! satis est inamabile regnum |
| 591 | adspexisse semel, Stygios semel isse per amnes.' |
| 592 | adsensere dei, nec coniunx regia vultus |
| 593 | inmotos tenuit placatoque adnuit ore; |
| 594 | tum pater 'estis' ait 'caelesti munere digni, |
| 595 | quaeque petis pro quoque petis: cape, nata, quod optas!' |
| 596 | cbo125.177r fatus erat: gaudet gratesque agit illa parenti |
| 597 | perque leves auras iunctis invecta columbis |
| 598 | bcul403.104r litus adit Laurens, ubi tectus harundine serpit |
| 599 | in freta flumineis vicina Numicius undis. |
| 600 | hunc iubet Aeneae, quaecumque obnoxia morti, |
| 601 | abluere et tacito deferre sub aequora cursu; |
| 602 | corniger exsequitur Veneris mandata suisque, |
| 603 | quicquid in Aenea fuerat mortale, repurgat |
| 604 | et respersit aquis; pars optima restitit illi. |
| 605 | lustratum genetrix divino corpus odore |
| 606 | unxit et ambrosia cum dulci nectare mixta |
| 607 | contigit os fecitque deum, quem turba Quirini |
| 608 | nuncupat Indigetem temploque arisque recepit. |
| 609 | Inde sub Ascanii dicione binominis Alba |
| 610 | resque Latina fuit. succedit Silvius illi. |
| 611 | quo satus antiquo tenuit repetita Latinus |
| 612 | cpl1661.108 r nomina cum sceptro, clarus subit Alba Latinum. |
| 613 | Epytus ex illo est; post hunc Capetusque Capysque, |
| 614 | sed Capys ante fuit; regnum Tiberinus ab illis |
| 615 | cepit et in Tusci demersus fluminis undis |
| 616 | nomina fecit aquae; de quo Remulusque feroxque |
| 617 | Acrota sunt geniti. Remulus maturior annis |
| 618 | bav1663.155 r fulmineo periit, imitator fulminis, ictu. |
| 619 | fratre suo sceptrum moderatior Acrota forti |
| 620 | tradit Aventino, qui, quo regnarat, eodem |
| 621 | slu1092.161 r monte iacet positus tribuitque vocabula monti; |
| 622 | iamque Palatinae summam Proca gentis habebat. |
| 623 | Rege sub hoc Pomona fuit, qua nulla Latinas |
| 624 | inter hamadryadas coluit sollertius hortos |
| 625 | nec fuit arborei studiosior altera fetus; |
| 626 | unde tenet nomen: non silvas illa nec amnes, |
| 627 | cbo125.177v rus amat et ramos felicia poma ferentes; |
| 628 | nec iaculo gravis est, sed adunca dextera falce, |
| 629 | qua modo luxuriem premit et spatiantia passim |
| 630 | bracchia conpescit, fisso modo cortice virgam |
| 631 | inserit et sucos alieno praestat alumno; |
| 632 | nec sentire sitim patitur bibulaeque recurvas |
| 633 | radicis fibras labentibus inrigat undis. |
| 634 | hic amor, hoc studium, Veneris quoque nulla cupido est; |
| 635 | vim tamen agrestum metuens pomaria claudit |
| 636 | intus et accessus prohibet refugitque viriles. |
| 637 | quid non et Satyri, saltatibus apta iuventus, |
| 638 | csg866.100 fecere et pinu praecincti cornua Panes |
| 639 | Silvanusque, suis semper iuvenilior annis, |
| 640 | quique deus fures vel falce vel inguine terret, |
| 641 | ut poterentur ea? sed enim superabat amando |
| 642 | hos quoque Vertumnus neque erat felicior illis. |
| 643 | o quotiens habitu duri messoris aristas |
| 644 | bcul403.104v corbe tulit verique fuit messoris imago! |
| 645 | tempora saepe gerens faeno religata recenti |
| 646 | desectum poterat gramen versasse videri; |
| 647 | saepe manu stimulos rigida portabat, ut illum |
| 648 | iurares fessos modo disiunxisse iuvencos. |
| 649 | falce data frondator erat vitisque putator; |
| 650 | induerat scalas: lecturum poma putares; |
| 651 | miles erat gladio, piscator harundine sumpta; |
| 652 | denique per multas aditum sibi saepe figuras |
| 653 | bav1663.155 v repperit, ut caperet spectatae gaudia formae. |
| 654 | ille etiam picta redimitus tempora mitra, |
| 655 | innitens baculo, positis per tempora canis, |
| 656 | slu1092.161 v adsimulavit anum: cultosque intravit in hortos |
| 657 | pomaque mirata est 'tanto' que 'potentior!' inquit |
| 658 | paucaque laudatae dedit oscula, qualia numquam |
| 659 | cbo125.178r vera dedisset anus, glaebaque incurva resedit |
| 660 | suspiciens pandos autumni pondere ramos. |
| 661 | cpl1661.108 v ulmus erat contra speciosa nitentibus uvis: |
| 662 | quam socia postquam pariter cum vite probavit, |
| 663 | 'at si staret' ait 'caelebs sine palmite truncus, |
| 664 | nil praeter frondes, quare peteretur, haberet; |
| 665 | haec quoque, quae iuncta est, vitis requiescit in ulmo: |
| 666 | si non nupta foret, terrae acclinata iaceret; |
| 667 | tu tamen exemplo non tangeris arboris huius |
| 668 | concubitusque fugis nec te coniungere curas. |
| 669 | atque utinam velles! Helene non pluribus esset |
| 670 | sollicitata procis nec quae Lapitheia movit |
| 671 | proelia nec coniunx nimium tardantis Ulixis. |
| 672 | nunc quoque, cum fugias averserisque petentes, |
| 673 | mille viri cupiunt et semideique deique |
| 674 | et quaecumque tenent Albanos numina montes. |
| 675 | sed tu si sapies, si te bene iungere anumque |
| 676 | hanc audire voles, quae te plus omnibus illis, |
| 677 | plus, quam credis, amo: vulgares reice taedas |
| 678 | Vertumnumque tori socium tibi selige! pro quo |
| 679 | me quoque pignus habe: neque enim sibi notior ille est, |
| 680 | bav1669.58 r quam mihi; nec passim toto vagus errat in orbe, |
| 681 | haec loca sola colit; nec, uti pars magna procorum, |
| 682 | quam modo vidit, amat: tu primus et ultimus illi |
| 683 | ardor eris, solique suos tibi devovet annos. |
| 684 | adde, quod est iuvenis, quod naturale decoris |
| 685 | munus habet formasque apte fingetur in omnes, |
| 686 | et quod erit iussus, iubeas licet omnia, fiet. |
| 687 | quid, quod amatis idem, quod, quae tibi poma coluntur, |
| 688 | bav1663.156 r primus habet laetaque tenet tua munera dextra! |
| 689 | sed neque iam fetus desiderat arbore demptos |
| 690 | slu1092.162 r cbo125.178v bcul403.105r nec, quas hortus alit, cum sucis mitibus herbas |
| 691 | nec quicquam nisi te: miserere ardentis et ipsum, |
| 692 | qui petit, ore meo praesentem crede precari. |
| 693 | ultoresque deos et pectora dura perosam |
| 694 | Idalien memoremque time Rhamnusidis iram! |
| 695 | quoque magis timeas, (etenim mihi multa vetustas |
| 696 | scire dedit) referam tota notissima Cypro |
| 697 | facta, quibus flecti facile et mitescere possis. |
| 698 | 'Viderat a veteris generosam sanguine Teucri |
| 699 | Iphis Anaxareten, humili de stirpe creatus, |
| 700 | viderat et totis perceperat ossibus aestum |
| 701 | luctatusque diu, postquam ratione furorem |
| 702 | vincere non potuit, supplex ad limina venit |
| 703 | et modo nutrici miserum confessus amorem, |
| 704 | ne sibi dura foret, per spes oravit alumnae, |
| 705 | et modo de multis blanditus cuique ministris |
| 706 | sollicita petiit propensum voce favorem; |
| 707 | saepe ferenda dedit blandis sua verba tabellis, |
| 708 | cpl1661.109 r interdum madidas lacrimarum rore coronas |
| 709 | postibus intendit posuitque in limine duro |
| 710 | molle latus tristisque serae convicia fecit. |
| 711 | saevior illa freto surgente cadentibus Haedis, |
| 712 | durior et ferro, quod Noricus excoquit ignis, |
| 713 | et saxo, quod adhuc vivum radice tenetur, |
| 714 | spernit et inridet, factisque inmitibus addit |
| 715 | verba superba ferox et spe quoque fraudat amantem. |
| 716 | non tulit impatiens longi tormenta doloris |
| 717 | Iphis et ante fores haec verba novissima dixit: |
| 718 | 'vincis, Anaxarete, neque erunt tibi taedia tandem |
| 719 | ulla ferenda mei: laetos molire triumphos |
| 720 | et Paeana voca nitidaque incingere lauru! |
| 721 | cbo125.179r vincis enim, moriorque libens: age, ferrea, gaude! |
| 722 | certe aliquid laudare mei cogeris amoris, |
| 723 | quo tibi sim gratus, meritumque fatebere nostrum. |
| 724 | non tamen ante tui curam excessisse memento |
| 725 | slu1092.162 v bav1663.156 v quam vitam geminaque simul mihi luce carendum. |
| 726 | nec tibi fama mei ventura est nuntia leti: |
| 727 | ipse ego, ne dubites, adero praesensque videbor, |
| 728 | corpore ut exanimi crudelia lumina pascas. |
| 729 | si tamen, o superi, mortalia facta videtis, |
| 730 | este mei memores (nihil ultra lingua precari |
| 731 | sustinet) et longo facite ut narremur in aevo, |
| 732 | et, quae dempsistis vitae, date tempora famae!' |
| 733 | dixit, et ad postes ornatos saepe coronis |
| 734 | umentes oculos et pallida bracchia tollens, |
| 735 | cum foribus laquei religaret vincula summis, |
| 736 | csg866.101 bcul403.105v 'haec tibi serta placent, crudelis et inpia!' dixit |
| 737 | inseruitque caput, sed tum quoque versus ad illam, |
| 738 | atque onus infelix elisa fauce pependit. |
| 739 | icta pedum motu trepidantum aperire iubentem |
| 740 | visa dedisse sonum est adapertaque ianua factum |
| 741 | prodidit, exclamant famuli frustraque levatum |
| 742 | (nam pater occiderat) referunt ad limina matris; |
| 743 | accipit illa sinu conplexaque frigida nati |
| 744 | membra sui postquam miserorum verba parentum |
| 745 | edidit et matrum miserarum facta peregit, |
| 746 | funera ducebat mediam lacrimosa per urbem |
| 747 | luridaque arsuro portabat membra feretro. |
| 748 | forte viae vicina domus, qua flebilis ibat |
| 749 | pompa, fuit, duraeque sonus plangoris ad aures |
| 750 | venit Anaxaretes, quam iam deus ultor agebat. |
| 751 | mota tamen 'videamus' ait 'miserabile funus' |
| 752 | cbo125.179v et patulis iniit tectum sublime fenestris |
| 753 | vixque bene inpositum lecto prospexerat Iphin: |
| 754 | deriguere oculi, calidusque e corpore sanguis |
| 755 | inducto pallore fugit, conataque retro |
| 756 | ferre pedes haesit, conata avertere vultus |
| 757 | hoc quoque non potuit, paulatimque occupat artus, |
| 758 | cpl1661.109 v quod fuit in duro iam pridem pectore, saxum. |
| 759 | slu1092.163 r neve ea ficta putes, dominae sub imagine signum |
| 760 | servat adhuc Salamis, Veneris quoque nomine templum |
| 761 | Prospicientis habet. quorum memor, o mea, lentos |
| 762 | bav1663.157 r pone, precor, fastus et amanti iungere, nymphe: |
| 763 | sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat |
| 764 | poma, nec excutiant rapidi florentia venti!' |
| 765 | Haec ubi nequiquam formae deus aptus anili |
| 766 | edidit, in iuvenem rediit et anilia demit |
| 767 | instrumenta sibi talisque apparuit illi, |
| 768 | qualis ubi oppositas nitidissima solis imago |
| 769 | evicit nubes nullaque obstante reluxit, |
| 770 | vimque parat: sed vi non est opus, inque figura |
| 771 | capta dei nympha est et mutua vulnera sensit. |
| 772 | Proximus Ausonias iniusti miles Amuli |
| 773 | rexit opes, Numitorque senex amissa nepotis |
| 774 | munere regna capit, festisque Palilibus urbis |
| 775 | moenia conduntur; Tatiusque patresque Sabinibav1669.58 v |
| 776 | bella gerunt, arcisque via Tarpeia reclusa |
| 777 | dignam animam poena congestis exuit armis; |
| 778 | inde sati Curibus tacitorum more luporum |
| 779 | ore premunt voces et corpora victa sopore |
| 780 | invadunt portasque petunt, quas obice firmo |
| 781 | clauserat Iliades: unam tamen ipse reclusit |
| 782 | bcul403.106r nec strepitum verso Saturnia cardine fecit; |
| 783 | cbo125.180r sola Venus portae cecidisse repagula sensit |
| 784 | et clausura fuit, nisi quod rescindere numquam |
| 785 | dis licet acta deum. Iano loca iuncta tenebant |
| 786 | naides Ausoniae gelido rorantia fonte: |
| 787 | has rogat auxilium, nec nymphae iusta petentem |
| 788 | sustinuere deam venasque et flumina fontis |
| 789 | elicuere sui; nondum tamen invia Iani |
| 790 | ora patentis erant, neque iter praecluserat unda: |
| 791 | lurida subponunt fecundo sulphura fonti |
| 792 | incenduntque cavas fumante bitumine venas. |
| 793 | slu1092.163 v viribus his aliisque vapor penetravit ad ima |
| 794 | fontis, et Alpino modo quae certare rigori |
| 795 | audebatis aquae, non ceditis ignibus ipsis! |
| 796 | flammifera gemini fumant aspergine postes, |
| 797 | portaque nequiquam rigidis promissa Sabinis |
| 798 | fonte fuit praestructa novo, dum Martius arma |
| 799 | indueret miles; quae postquam Romulus ultro |
| 800 | obtulit, et strata est tellus Romana Sabinis |
| 801 | bav1663.157 v corporibus strata estque suis, generique cruorem |
| 802 | sanguine cum soceri permiscuit inpius ensis. |
| 803 | pace tamen sisti bellum nec in ultima ferro |
| 804 | decertare placet Tatiumque accedere regno. |
| 805 | Occiderat Tatius, populisque aequata duobus, |
| 806 | Romule, iura dabas: posita cum casside Mavors |
| 807 | cpl1661.110 r talibus adfatur divumque hominumque parentem: |
| 808 | 'tempus adest, genitor, quoniam fundamine magno |
| 809 | res Romana valet nec praeside pendet ab uno, |
| 810 | praemia, (sunt promissa mihi dignoque nepoti) |
| 811 | solvere et ablatum terris inponere caelo. |
| 812 | tu mihi concilio quondam praesente deorum |
| 813 | (nam memoro memorique animo pia verba notavi)cbo125.180v |
| 814 | 'unus erit, quem tu tolles in caerula caeli' |
| 815 | dixisti: rata sit verborum summa tuorum!' |
| 816 | adnuit omnipotens et nubibus aera caecis |
| 817 | occuluit tonitruque et fulgure terruit orbem. |
| 818 | quae sibi promissae sensit rata signa rapinae, |
| 819 | innixusque hastae pressos temone cruento |
| 820 | inpavidus conscendit equos Gradivus et ictu |
| 821 | verberis increpuit pronusque per aera lapsus |
| 822 | constitit in summo nemorosi colle Palati |
| 823 | reddentemque suo iam regia iura Quiriti |
| 824 | abstulit Iliaden: corpus mortale per auras |
| 825 | dilapsum tenues, ceu lata plumbea funda |
| 826 | missa solet medio glans intabescere caelo;slu1092.164 r |
| 827 | pulchra subit facies et pulvinaribus altis |
| 828 | dignior, est qualis trabeati forma Quirini.bcul403.106v |
| 829 | Flebat ut amissum coniunx, cum regia Iuno |
| 830 | Irin ad Hersilien descendere limite curvo |
| 831 | imperat et vacuae sua sic mandata referre: |
| 832 | 'o et de Latia, o et de gente Sabina |
| 833 | praecipuum, matrona, decus, dignissima tanticsg866.102 |
| 834 | ante fuisse viri coniunx, nunc esse Quirini, |
| 835 | siste tuos fletus, et, si tibi cura videndi |
| 836 | coniugis est, duce me lucum pete, colle Quirini |
| 837 | qui viret et templum Romani regis obumbrat';bav1663.158 r |
| 838 | paret et in terram pictos delapsa per arcus, |
| 839 | Hersilien iussis conpellat vocibus Iris; |
| 840 | illa verecundo vix tollens lumina vultu |
| 841 | 'o dea (namque mihi nec, quae sis, dicere promptum est, |
| 842 | et liquet esse deam) duc, o duc' inquit 'et offer |
| 843 | coniugis ora mihi, quae si modo posse videre |
| 844 | fata semel dederint, caelum accepisse fatebor!'cbo125.181r |
| 845 | nec mora, Romuleos cum virgine Thaumantea |
| 846 | ingreditur colles: ibi sidus ab aethere lapsum |
| 847 | decidit in terras; a cuius lumine flagrans |
| 848 | Hersilie crinis cum sidere cessit in auras: |
| 849 | hanc manibus notis Romanae conditor urbis |
| 850 | excipit et priscum pariter cum corpore nomen |
| 851 | mutat Horamque vocat, quae nunc dea iuncta Quirino est. |