Cassianus, Collationes, 3, 24, CAPUT XXVI. Quomodo perfecte abrenuntiantibus centuplum in hoc mundo repromittatur.
| 1 | Proinde etiam illa retributio praemiorum, qua perfecte renuntiantibus in hac vita centuplum Dominus repromisit, dicens: Et omnis qui reliquerit domum, vel fratres, aut sorores, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios, aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet in praesenti, et vitam aeternam possidebit [Matth. XIX]. Recte atque verissime eodem sensu absque ulla fidei perturbatione suscipitur. Multi enim occasionem [Lips. in marg. occasione] huius sententiae nacti crasso intellectu, haec in illo mille annorum tempore carnaliter sanctis restituenda confirmant, cum utique illud saeculum, quod post resurrectionem futurum dicunt, praesens intelligi non posse fateantur. |
| 2 | Multo ergo credibilius multoque manifestius est cum qui aliquid saecularium vel affectuum vel bonorum Christo suadente contempserit, a fratribus atque consortibus propositi sui, qui ei spiritali glutino colligantur, centuplo gratiorem etiam in hac vita recipere charitatem. Hanc siquidem quam inter parentes ac filios atque germanos, coniuges vel propinquos, sive societas copulae seu consanguinitatis necessitudo coniungit, satis brevem esse constat ac fragilem. |
| 3 | Denique etiam boni ac pii cum adoleverint filii, a parentum domibus nonnumquam ac substantiis excluduntur, communio quoque consortii coniugalis interdum etiam honesta causa interveniente divellitur, fratrum dirimit charitatem contentiosa divisio. Monachi soli perpetuae coniunctionis retinent unitatem, atque indiscrete possident universa, qui omnia sua esse quae fratrum, omnia fratrum credunt esse quae sua sunt. Si ergo istis quibus carnalis charitas copulatur affectibus, dilectionis nostrae gratia conferatur, profecto centuplo haec dulcior atque sublimior est. Recipietur sane etiam de continentia coniugali maior centuplo suavitas ab illa quae eis invicem per commixtionem sexuum praebebatur. |
| 4 | Pro laetitia quoque illa quam in unius agri ac domus possessione quis habuit, centuplo maiore divitiarum gaudio perfruetur, qui in adoptionem transiens filiorum Dei, universa quae aeterni sunt Patris, ut propria possidebit, et affectu atque virtute ad imitationem veri illius Filii proclamabit: Omnia quae habet Pater, mea sunt [Ioan. XV]: nec iam cum illa poenali distentionis ac sollicitudinis cura, sed securus ac laetus velut in propriis ubique succedet, audiens quotidie sibimet ab Apostolo praedicari, Omnia vestra sunt, sive mundus, sive praesentia, sive futura [II Cor. III]. Et a Salomone: Fidelis viri totus mundus divitiarum [Prov. I sec. LXX]. Habes ergo istam centupli retributionem, in magnitudine meriti et in discretione tam incomparabilis qualitatis expressam. |
| 5 | Neque enim si pro aeris, aut ferri, aut vilioris cuiusquam metalli certo pondere, tantumdem ponderis, sed auri quispiam reddidisset, non etiam amplius quam centuplum restituisse videretur; ita cum pro contemptu voluptatum atque affectuum terrenorum, spiritale gaudium et pretiosissimae charitatis iucunditas repensatur, etiamsi ipse sit numerus, centuplo tamen haec maior atque praeclarior est. |
| 6 | Et ut hoc evidentius crebra repetitione reddatur, uxorem antea in passione fragilis desiderii possidebam; hanc eamdem in honore sanctificationis et vera Christi dilectione possideo. Una est mulier, sed centuplum crevit meritum charitatis. Si autem et pro irae et furoris perturbatione iugem lenitatem patientiae, pro sollicitudinis ac distentionis angore securitatis quietem, pro infructuosa huius saeculi poenalique tristitia salutaris tristitiae fructum, pro vanitate laetitiae temporalis gaudii spiritalis appenderis ubertatem; retributionem in horum affectuum commutatione [Lips. in marg. ad horum affectuum comparationem] centuplam pervidebis. |
| 7 | Et si uniuscuiusque vitii brevi ac lubricae voluptati contrariarum virtutum merita conferantur, centuplo haec esse meliora multiplicata iucunditas approbabit. Centenarius enim numerus de sinistra transfertur in dexteram; et licet eamdem in supputatione digitorum figuram tenere videatur, nimium tamen quantitatis magnitudine supercrescit. Fiet enim ut qui haedi formam gerere videbamur in laeva, ovis meritum translati consequamur ad dexteram. Nunc ad quantitatem earum rerum quas pro contemptu mundi et aliorum commodorum nobis in hoc saeculo Christus restituit, transeamus, praecipue secundum Evangelium Marci ita dicentis: Nemo est qui reliquit domum, aut fratres, aut sorores, aut matrem, aut filios, aut agros propter me, et propter Evangelium, qui non accipiet centies tantum nunc in tempore hoc, domos, fratres et sorores, et matres, et filios, et agros cum persecutionibus, et in saeculo futuro vitam aeternam [Marc. X]. Centuplam namque fratrum parentumve recipiet quantitatem quisquis patris unius, vel matris, seu filii, pro Christi nomine, charitate contempta, in omnium qui Christo deserviunt dilectionem sincerissimam transit, pro uno scilicet tot inveniens patres, fratresque, ferventiore ac praestantiore sibi affectione devinctos. |
| 8 | Multiplicata etiam domorum atque agrorum possessione ditabitur, quisquis una domo pro Christi dilectione reiecta, innumera monachorum habitacula tamquam propria possidebit, in quacumque orbis parte velut in suae domus iure succedens. Quomodo enim non centuplum, et, si Domini nostri sententiae superadiici aliquid fas est, plus quam centuplum recipit, qui decem vel viginti servorum ministeria infida et coacticia derelinquens, tot ingenuorum ac nobilium spontaneo fulcitur obsequio? |
| 9 | Quod ita esse etiam vestris experimentis probare potuistis, qui singulis patribus matribusque ac domibus derelictis, quamlibet mundi partem fueritis ingressi, patres, matres, fratresque innumeros, domos quoque et agros, servosque fidelissimos, absque ullo sollicitudinis labore conquiritis, qui vos ut proprios dominos submisse suscipiunt, amplectuntur, fovent, venerantur officiis. |
| 10 | Sed hoc, inquam, sancti ministerio merito ac fiducialiter perfruentur, qui prius in servitutem fraternitatis semetipsos suaque omnia voluntaria devotione subdiderint. Recipient enim secundum sententiam Domini libere id quod ipsi aliis dependerunt. Qui enim haec humilitate sincera consortibus suis ante non detulerit, quomodo deferri sibi ab aliis patienter admittet, cum gravari se eorum obsequiis intelligat potius quam foveri, qui accipere mavult fratrum quam deferre famulatum? |
| 11 | Haec tamen omnia non cum remissa securitate nec cum inerti oblectatione percipiet, sed, secundum verbum Domini, cum persecutionibus, id est, cum pressuris saeculi huius ac summis angoribus passionum, quia sicut ille sapientissimus contestatur: Qui suavis, et sine dolore est, in egestate erit [Prov. XIV sec. LXX]. Regnum etenim coelorum non desides, non remissi, non delicati, non teneri, sed violenti diripiunt. Qui ergo bi violenti sunt? Nempe illi qui non aliis, sed voluntatibus [Lips. in marg. voluptatibus] suis praeclaram inferunt violentiam, qui direptione laudabili omni se praesentium rerum voluptate fraudantes, voce Dominica egregii direptores pronuntiantur, et per huiuscemodi rapinam regnum coelorum violenter invadunt. |
| 12 | Regnum enim coelorum, secundum sententiam Domini, vim patitur, et violenti diripiunt illud [Matth. XI]. Isti profecto sunt laudabiles violenti, qui vim faciunt perditioni suae. Homo enim, ut scriptum est, in doloribus laborat sibi, et vim facit perditioni suae [Prov. XVI]. Perditio nostra est oblectatio vitae praesentis, et (ut expressius dicam) exsecutio desideriorum voluntatumque nostrarum: quas si quis ab anima sua subtraxerit ac mortificaverit, gloriosam profecto et utilem perditioni suae vim facit, abnegans dumtaxat ei iucundissimas voluntates, quas per prophetam sermo divinus frequenter incusat, dicens: Quia in diebus ieiunii vestri invenitur voluntas vestra (Isaiae LVIII). Et iterum: Si averteris a sabbato pedem tuum, facere voluntatem tuam in die sancto meo, et glorificaveris eum dum non facis vias tuas, et non invenitur voluntas tua ut loquaris sermonem (Ibid.). Cui etiam quanta beatitudo promittatur, confestim Propheta subiungit: Tunc, inquiens, delectaberis super Dominum, et sustollam te super altitudinem terrae, et cibabo te haereditate Iacob patris tui: os enim Domini locutum est (Ibid.). Et idcirco Dominus noster atque Salvator, ut nobis amputandarum voluntatum nostrarum formam traderet, Non veni, inquit, facere voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me [Ioan. VI]. Et iterum: Non sicut ego volo, sed sicut tu [Matth. XVI]. Quam virtutem illi specialiter exercent, qui in coenobiis commorantes, senioris reguntur imperio, qui nihil omnino arbitrio suo agunt, sed voluntas eorum ex voluntate pendet abbatis. |
| 13 | Postremo ut iam disputationis huius sermo claudatur, nonne, obsecro, etiam in hoc centuplum gratiam evidentissime qui fideliter Christo deserviunt consequunturdum pro nomine eius a summis principibus honorantur; ac licet ipsi humanam gloriam non requirant, venerabiles tamen etiam in persecutionum augustiis iudicibus cunctis ac potestatibus fiunt, quorum vilitas etiam mediocribus forsitan despicabilis esse potuisset, vel pro obscuritate natalium, vel pro conditione servili, si in saeculari conversatione mansissent? |
| 14 | Per Christi autem militiam nobilitatis, nemo status contumeliam commovere, nemo obscuritatem generis audebit opponere: quia potius illis ipsis vilissimae conditionis opprobriis quibus confundi et dehonestari caeteri solent Christi famuli gloriosius nobilitantur. Quod evidentius in abbate Ioanne, qui in illa eremo quae Lyco oppido adiacet, commoratur, possumus approbare. Qui perobscuris maioribus natus ita pro Christi nomine universo pene humano generi admirabilis factus est, ut eum ipsi quoque rerum praesentium domini, qui mundi huius atque imperii gubernacula retinentes, etiam potentibus cunctis regibusque terrori sunt, velut dominum venerarentur, et oracula eius de tam longinquis regionibus expetentes, imperii sui apicem et statum salutis, bellorumque proventus, illius orationibus meritisque committerent. Talia beatus Abraham de illusionis nostrae vel origine, vel medela, disputatione disseruit; atque oculis quodammodo nostris cogitationum quas diabolus auctor ingesserat propalavit insidias, nosque ad desiderium verae mortificationis accendit, quo etiam multos, licet incompto haec omnia sermone digesta sint, credimus inflammandos. |
| 15 | Nam licet summorum patrum flagrantissimos sensus tepida eloquii nostri favilla contexerit, plurimorum tamen algorem, qui remotis verborum cineribus vivacitate latentium sensuum suscitare voluerint, calefaciendum putamus. Sed ad vos, o sancti fratres, non utique hunc ignem quem Dominus venit mittere in terram, et quem nimium ardere desiderat (Lac. XII), ita spiritu praesumptionis elatus emisi, ut quasi ferventissimum propositum vestrum caloris huius adiectione succenderem, sed ut vobis maior apud filios esset auctoritas, si id, quod ipsi non mortuo verborum sono sed vivo docetis exemplo, etiam summorum atque antiquissimorum patrum praecepta confirment. |
| 16 | Superest ut me periculosissima hactenus tempestate iactatum, nunc ad tutissimum silentii portum spiritalis orationum vestrarum aura comitetur. |