Cassianus, Collationes, 2, 14, CAPUT VIII. De spiritali scientia.
| 1 | Sed ad expositionem scientiae de qua sumptum est sermonis exordium revertamur. Itaque, sicut superius diximus, practice erga multas professiones ac studia derivatur. Theoretice vero in duas dividitur partes, id est, in historicam interpretationem, et intelligentiam spiritalem. Unde etiam Salomon cum Ecclesiae multiformem gratiam enumerasset, adiecit: Omnes enim qui apud eam sunt, vestiti sunt dupliciter [Prov. XXXI]. Spiritalis autem scientiae genera sunt, tropologia, allegoria, anagoge; de quibus in Proverbiis ita dicitur, Tu autem describe tibi ea tripliciter, super latitudinem cordis tui [Prov. XXII]. Itaque historia praeteritarum ac visibilium agnitionem complectitur rerum quae ita ab Apostolo replicatur: Scriptum est enim, quia Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et alium de libera; sed qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera, per repromissionem [Galat. IV]. Ad allegoriam autem pertinent quae sequuntur, quia ea quae in veritate gesta sunt, alterius sacramenti formam praefigurasse dicuntur: Haec enim, inquit, sunt duo testamenta: unum quidem de monte Sina, in servitutem generans, quod [Lips. in marg. quae] est Agar: Sina enim mons est in Arabia, qui comparatur huic, quae nunc est Ierusalem, et servit cum filiis suis. |
| 2 | Anagoge vero de spiritalibus mysteriis ad sublimiora quaedam et sacratiora coelorum secreta conscendens, ab Apostolo ita subiicitur: Quae autem sursum est Ierusalem, libera est, quae est mater nostra. Scriptum est enim: Laetare sterilis, quae non paris; erumpe et clama, quae non parturis; quia multi filii desertae magis quam eius quae habet virum (Ibid.). Tropologia est moralis explanatio, ad emendationem vitae et instructionem pertinens actualem, velut si haec eadem duo Testamenta intelligamus practicen et theoreticen disciplinam; vel certe si Ierusalem aut Sion animam hominis velimus accipere, secundum illud, Lauda, Ierusalem, Dominum; lauda Deum tuum, Sion [Psalm. CXLVII]. Igitur praedictae quatuor figurae in unum ita si volumus confluunt, ut una atque eadem Ierusalem quadrifariam possit intelligi: secundum historiam civitas Iudaeorum, secundum allegoriam Ecclesia Christi, secundum anagogen civitas Dei illa coelestis quae est mater omnium nostrum; secundum tropologiam anima hominis, quae frequenter hoc nomine aut increpatur, aut laudatur a Domino. |
| 3 | De his quatuor interpretationum generibus Apostolus ita dicit: Nunc autem, fratres, si venero ad vos linguis loquens, quid vobis prodero, nisi vobis loquar, aut in revelatione, aut in scientia, aut in prophetia, aut in doctrina [II Cor. XIV]? Revelatio namque ad allegoriam pertinet, per quam ea quae tegit historica narratio spirituali sensu et expositione reserantur, ut, verbi gratia, si illud aperire tentemus, quemadmodum patres nostri omnes sub nube fuerint, et omnes in Mose baptizati sint in nube et in mari, et quemadmodum omnes eamdem escam spiritalem manducaverint, et eumdem spiritalem de consequenti petra biberint potum; petra autem erat Christus [I Cor. X]; quae expositio praefigurationi corporis et sanguinis Christi, quem quotidie sumimus, comparata, allegoriae continet rationem. |
| 4 | Scientia vero quae similiter ab Apostolo memoratur, tropologia est, qua universa quae ad discretionem pertinent actualem, utrum utilia vel honesta sint, prudenti examinatione discernimus, ut est illud: Cum apud nosmetipsos iudicare praecipimur, utrum deceat mulierem non velato capite orare Deum [I Cor. XI]. Quae ratio, ut dictum est, moralem continet intellectum. |
| 5 | Item prophetia, quam tertio Apostolus intulit loco, anagogen sonat, per quam ad invisibilia ac futura sermo transfertur, ut est illud: Nolumus autem vos ignorare, fratres, de dormientibus, ut non contristemini, sicut et caeteri qui spem non habent. Si enim credimus quod Christus mortuus est et resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt, per Iesum adducet cum eo. |
| 6 | Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos qui vivimus, qui residui sumus, in adventu Domini non praeveniemus eos qui dormierunt quoniam ipse Dominus in iussu et in voce archangeli, et in tuba Dei descendet de coelo; et mortui qui in Christo sunt, resurgent primi [I Thess. IV]. Qua exhortationis specie anagoges figura praefertur. |
| 7 | Doctrina vero simplicem historiae expositionis ordinem pandit, in qua nullus occultior intellectus, nisi qui verbis resonat, continetur, sicut est illud: Tradidi enim vobis in primis quod et accepi, quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris, secundum Scripturas, et quia sepultus est, et quia resurrexit tertia die, et quia visus est Cephae [I Cor. XV]. Et: Misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret [Galat. IV]. Sive illud: Audi, Israel, Dominus tuus Deus unus est [Deut. VI]. |