Cassianus, Collationes, 2, 13, 8

monumenta.ch > Cassianus > 8
Cassianus, Collationes, 2, 13, VII. De principati proposito Dei, et providentia quotidiana. <<< >>> IX. De virtute bonae voluntatis nostrae, et gratia Dei.

Cassianus, Collationes, 2, 13, CAPUT VIII. De gratia Dei, et arbitrii libertate.

1	Quam curam atque providentiam circa nos suam sub figura meretricis Ierusalem et perniciosa ad idolorum cultum alacritate tendentis, per Oseam prophetam sermo divinus eleganter expressit. Dicente namque ea: Vadam post amatores meos, qui dant panes mihi, et aquas meas, lanam meam, et linum meum, oleum meum, et potum meum, respondit, saluti eius, non voluntati, consulens divina dignatio: Ecce ego sepiam viam eius spinis, et sepiam eam maceria, et semitas suas non inveniet, et sequetur amatores suos, et non apprehendet; et quaeret eos, nec inveniet illos, et dicet: Revertar ad virum meum priorem quia bene mihi erat tunc magis quam nunc est [Ose. II]. Ac rursus contumacias nostras atque contemptus, quibus eum ad salutares invitantem recursus rebelli spiritu dedignamur, tali comparatione describit: Et dixi, inquit, Patrem vocabis me, et post me ingredi non cessabis.
2	Sed quomodo si contemnat mulier amatorem suum, sic contempsit me domus Israel, ait Dominus [Ierem. III]. Satis congrue, quoniam Ierusalem adulterae comparaverat a suo coniuge discedenti, amorem quoque ac perseverantiam benignitatis suae viro qui a femina deseritur, comparavit. Pietas enim ac dilectio Dei, quae circa humanum genus semper impenditur, eo quod nullis ita vincatur iniuriis, ut a cura nostrae salutis abscedat, et quodammodo superata iniquitatibus nostris a principali suo proposito revocetur, magis proprie exprimi alia comparatione non potuit, quam exemplo viri ardentissimo amore feminam diligentis, qui quanto magis negligi se ab ea senserit, tanto vehementioris circa eam zeli ardore flammatur.
3	Adest igitur inseparabiliter nobis semper divina protectio, tantaque est erga creaturam suam pietas Creatoris, ut non solum comitetur eam, sed etiam praecedat iugi providentia. Quam expertus Propheta Domino apertissime confitetur, dicens: Deus meus, misericordia eius praeveniet me [Psal. LVIII]. [Hic est lapis offensionis, et petra scandali, primus, inquam, et praecipuus lapsus, et error Cassiani, quo tum ipse, tum alii presbyteri Massilienses ab ipso, ut creditur, imbuti, doctrinam D. Augustini de gratia adversus Pelagianos promulgatam impugnare ac reprehendere aggressi sunt, magnumque hac de causa dissidium et contentionem in Ecclesia Gallicana excitarunt. Quod ut clarius et commodius intelligatur, cum ex his tota reliquae collationis huius et disputationis intelligentia dependeat, operae pretium duxi ante omnia paucis exponere qua de re inter Augustinum eiusque discipulos ex una parte, et Cassianum, Massilienses, caeterosque Gallos ex alia, suborta fuerit de necessitate gratiae eiusque concursu cum libero arbitrio dissensio. In hac igitur controversia contra duos errores pugnavit D. Augustinus. Primum contra Pelagium et Coelestium haereticos, qui de gratia haec asserebant, 1^o posse hominem solis naturae viribus, sola facultate liberi arbitrii, absque auxilio speciali, seu gratia Dei praeveniente, et interna motione, excitatione, illustratione, consequi donum fidei et gratiam iustificationis, servare [.....]tam legem, perseverare in iustitia usque ad mortem, [.....]tandem vitam aeternam promereri; 2^o gratiam Christi specialem tantummodo utilem esse ad haec melius et facilius praestanda et obtinenda, non autem absolute necessariam; 3^o hanc gratiam secundum merita nostra, id est, opera ex propriis viribus facta, nobis donari, idque ex condigno et ex iustitia. Contra hos errores probavit D. Augustinus et alii Patres fidem Christianam esse donum Dei supernaturale, nec posse hominem credere, iustificari, legem servare, et salutem consequi, sine speciali Dei auxilio et gratia praeveniente, comitante et cooperante. Secundo disputavit Augustinus contra alium errorem, eorum scilicet qui a D. Prospero et Hilario dicuntur reliquiae Pelagianorum, et vulgo Semipelagiani nuncupabantur. Hi fuere, ut dictum est, clerici Massilienses in Gallia Narbonensi, inter quos Cassianus, cum e Palaestina Massiliam commigrasset, ut ex Gennadio et Trithemio retulimus (In praefatione), magnaque eruditionis fama et auctoritate polleret, huius doctrinae praecipuus auctor ferebatur, ut constat tum ex epistolis Hilarii et Prosperi ad Augustinum (Tom. VII August.), tum ex eodem Prospero initio libri adversus Collatorem, ubi Cassianum notans: Unius, inquit, potissimum definitiones, quem non dubium est illis omnibus in sanctarum Scripturarum studio praestare, referemus, etc. (Vide infra post lib. D. Prosperi). Horum opinionem secuti sunt multi per Galliam episcopi, ad quos Coelestinus papa epistolam scripsit, qua Massiliensium audaciam compescuit, et Augustini doctrinam comprobavit. Hi igitur omnes, utpote viri alioquin catholici et religiosi, contra Pelagium gratiam Christi fatebantur, non solum externae praedicationis, verum etiam internae inspirationis et illustrationis, non solum utilem, sed necessariam esse ad iustificationem, perseverantiam, et meritum vitae aeternae; qua nisi adiuvarentur conatus nostri, non modo difficile consequerentur quod contendimus, ut volebant Pelagiani, verum etiam irriti omnino essent et inanes ad iustificationem et vitam aeternam promerendam. Et hactenus quidem recte sentiebant. Verum hoc addebant erroneum, et a veritate alienum, posse oriri ex nobis initia quaedam bonarum voluntatum et affectuum absque ulla gratia Christi interius movente; quorum intuitu deinde gratia Dei nobis conferretur ad promovendos huiusmodi conatus et pia desideria. Sentiebant itaque liberum arbitrium solis suis viribus posse quodvis opus bonum inchoare, voluntate saltem, conatu ac desiderio, ac per hoc desiderium impetrare gratiam ad perficiendum, idque per modum meriti de congruo: sicut oratio ex fide profecta (iuxta sententiam Augustini) valet ad gratiam iustificationis impetrandam, eamque meretur ex congruo. Proinde merito dicebantur isti non Pelagiani, sed Semipelagiani: quia cum Pelagius neque ad inchoandum, neque ad perficiendum opus bonum gratiam Dei necessariam praedicaret, illi priorem partem amplectebantur, posteriorem reiiciebant, tamquam erroneam, atque ita solum dimidia ex parte cum illo in quaestione de necessitate gratiae sentiebant. Ex hoc autem errore, ut falso fundamento et malo principio admisso, consequens fuit eos multa alia absurda et paradoxa huic consentanea et consectaria admittere, puta initium salutis ex nobis esse, gratiam Dei esse pedissequam voluntatis nostrae, humanae obedientiae subiungi gratiae adiutorium, nostris precibus gratiam Dei subinde praeveniri, posse hominem solis naturae viribus ad recipiendam gratiam aliquo modo se praeparare, et his similia, quae tota reliqua disputatione ab hoc loco usque ad finem huius collationis a Chaeremone traduntur et a D. Prospero graviter et acute impugnantur. Ex quibus etiam elicitur ratio cur hanc collationem non simpliciter de gratia Dei, sed de protectione Dei Cassianus inscripserit, sentiens nimirum gratiam Dei non simpliciter esse necessariam ad excitandum aut inchoandum in nobis bonum propositum, sed ad protegendum, id est, conservandum et promovendum. His ita de causa Cassiani et Massiliensium generatim praenotatis, restat ut verba textus superius allegata expendamus et prosequamur; quibus primum supponit collator, quod superius annotatum, quoddam initium, seu ortum bonae voluntatis ex nobis absque Dei adiutorio subinde emergere, hoc est, posse hominem ex solis naturae viribus aliquid boni velle aut cogitare. Quod quidem repugnat primum illi sententiae catholicae, quam ipsemet superius (Cap. 3) veluti pro fundamento totius disputationis posuerat, et Scripturae testimonio confirmarat dicens: Non solum actuum, verum etiam cogitationum bonarum ex Deo esse principium, qui nobis et initia sanctae voluntatis inspirat, et virtutem atque opportunitatem eorum quae recte cupimus (vel coepimus) peragendi. Omne enim datum bonum, et omne donum perfectum desursum est (Iac. I), etc. Quam ipsius definitionem aliquoties ei obiicit S. Prosper, atque hinc levitatis et inconstantiae eum redarguit, ut qui sibi ipse contradixerit; et qui totum gratiae antea tribuerat, modo partem libero deferat arbitrio. Secundo repugnat manifestis Scripturae testimoniis, quorum praecipua sunt haec: Nemo potest venire ad me, nisi Pater meus traxerit eum. Ioan. VI. Sine me nihil potestis facere. Ioan. III. Non sumus sufficientes cogitare aliquid ex nobis, tamquam ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est. II Cor. III. Qui coepit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi. Philip. I. Deus enim est qui operatur velle et perficere pro bona voluntate. Philip. II. Tertio damnatur haec sententia, ut erronea et haeretica, in concilio Arausicano, iussu Leonis papae adversus reliquias Pelagianorum congregato; in cuius canone septimo haec habentur: Si quis per naturae vigorem, bonum aliquod, quod ad salutem pertinet vitae aeternae, cogitare aut eligere posse confirmat, haeretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei in Evangelio dicentis: Sine me nihil potestis facere (Ioan. XIII). Et illud Apostoli: Non quod idonei simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est (Philip. I). Quarto damnatur a summis pontificibus, praesertim a Coelestino in epist. illa ad episcopos Galliae, qua Massiliensibus silentium imposuit, ubi haec inter alia: Praeparatur, inquit, voluntas a Domino, et ut boni aliquid agant, paternis inspirationibus suorum ipse tangit corda fidelium. Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filii Dei sunt (Rom. VIII). Ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, et in bonis quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus auxilium. Quod ita Deus in cordibus hominum atque in ipso libero operetur arbitrio, ut sancta cogitatio, pium consilium, omnisque motus bonae voluntatis, ex Deo sit, quia per illum aliquid boni possumus, sine quo nihil possumus. Quinto refutatur etiam ab aliis Patribus, praesertim ab Augustino, Prospero, Fulgentio, et aliis, quorum testimonia nimiae prolixitatis vitandae causa omitto, praesertim cum inferius nonnulla pro locorum opportunitate producenda sint. His demum accedit censura operum Cassiani et Fausti episcopi Regiensis in concilio Romano, praesidente sancto Gelasio pontifice, quae habetur in decreto Gratiani distinct. 16 cap. Sancta Romana. Non enim alia de causa opera Cassiani, quae alioqui multa utilissima et saluberrima continent, in apocryphis connumerata sunt, nisi propter istam sententiam de bonis operibus ad pietatem spectantibus, quae illi sine auxilio gratiae fieri aut inchoari posse contendebant. Unde manifestae falsitatis redarguitur Gennadius, homo scilicet Massiliensis, et Massiliensium fuligine aspersus, qui, ut Cassianum excuset, D. Prosperum damnat et carpit his verbis: Legi et librum Prosperi adversus opuscula suppresso nomine Cassiani, quae Ecclesia Dei salutaria probat, ille infamat nociva (Baron. An. 433). Haec quidem Gennadius, qui duplici mendacio dum Prosperum damnat, absolvit; et dum Cassianum absolvit, damnat: ea nimirum fide dignus in hac sententia, qua in aliis compluribus, ut dum Rufinum praefert D. Hieronymo doctori de Ecclesia tam bene merito, dum Augustinum arguit ex multiloquio non effugisse peccatum, dum laudat εὐλογίας Pelagii, quas D. Hieronymus in Dialogis adversus Pelagianos haeresibus plenas asserit, dum libros Fausti Regiensis de gratia et libero arbitrio commendat, quos Petrus Damiani et alii Orientales anathematizant, et id genus aliis.] Qui cum in nobis ortum quemdam bonae voluntatis inspexerit, illuminat eam confestim atque confortat, et incitat ad salutem, incrementum tribuens ei quam vel ipse plantavit, vel nostro conatu viderit emersisse.
4	Nam Antequam clament, inquit, ego audiam; adhuc loquentibus eis ego audiam (Isaiae LXV). Et iterum: Ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi (Isaiae XXX). Et non solum sancta desideria benignus inspirat, sed etiam occasiones praestruit vitae, et opportunitatem boni effectus ac salutaris viae directionem demonstrat errantibus.