| 1 | Multum namque differt inter eum qui metu gehennae, vel spe retributionis futurae, vitiorum in se exstinguit incendia, et eum qui divinae charitatis affectu ipsam malitiam et immunditiam perhorrescit, ac puritatis possidet bonum amore tantum et desiderio castitatis, nec iam remunerationem futurae promissionis aspiciens, sed praesentis boni delectatus conscientia, agit omnia, nec contemplatione poenarum, sed delectatione virtutum. |
| 2 | Hic namque status nec, submotis cunctorum hominum testimoniis, abuti occasione peccati, nec occultis cogitationum violari oblectationibus potest, dum affectum virtutis ipsius medullitus retinens, quidquid illi contrarium est, non solum corde non recipit, verum etiam summo detestatur horrore. |
| 3 | Aliud namque est, praesenti bono quempiam delectatum, odio habere vitiorum carnisve contagia, aliud futurae remunerationis intuitu illicitas concupiscentias refrenare; aliudque est praesens metuere detrimentum, et aliud futurum formidare supplicium. Postremo multo maius est propter bonum ipsum a bono nolle discedere, quam propter metum mali malis non praebere consensum. |
| 4 | In illo enim voluntarium bonum est, in isto vero velut coactum et tamquam nolenti violenter extortum, vel metu supplicii vel cupiditate praemiorum. Nam qui timoris obtentu a vitiorum abstinet blandimentis, adempto timoris obstaculo, rursum ad illud quod diligit revertetur, et ob id nec stabilitatem boni iugiter obtinebit, sed nec ab impugnatione quidem aliquando requiescet, quia nec firmam ac perpetuam pacem castimoniae possidebit. |
| 5 | Ubi est enim inquietudo bellorum, non possunt non etiam vulnerum intervenire discrimina. Necesse est enim quempiam in conflictu situm, quamvis bellator sit, ac fortiter dimicans lethalia adversariis vulnera frequenter infligat, nonnumquam tamen hostili mucrone perstringi. Qui vero superata impugnatione vitiorum, pacis iam securitate perfruitur, et transiit in ipsius virtutis affectum, iugem statum illius boni, cuius iam totus est, retentabit, quia damno intimae castitatis nihil credit esse damnosius. Nec enim charius ac pretiosius quidquam praesenti iudicat puritate, cui poena gravis est, vel virtutum perniciosa trangressio, vel ipsius vitii virulenta contagio. Huic, inquam, nec reverentia humanae praesentiae quidquam adiiciet honestatis, nec minuet solitudo, sed ubique secum semperque circumferens [Quanta sit inculpatae et innoxiae conscientiae tranquillitas et felicitas qua iusti et pii etiam in hac vita perfruuntur, quasi suarum actionum, immo et cogitationum, testem fidelissimum, et intimum, ac sincerissimum arbitrum secum ubique circumferentes, declarat Salomon in Proverbiis, dicens: Secura mens iuge convivium (Prov. XV). Et Apostolus: Gloria nostra haec est testimonium conscientiae nostrae, quod in simplicitate cordis et sinceritate Dei conversati sumus in hoc mundo (I Cor. XII). Quibus accedunt Patres. S. Martialis in epist. ad Tholosates: Nihil illis metuendum, quibus bona est conscientia. Hieronymus epist. 47 de Vitando suspecto Contubernio: Bona conscientia, inquit, nullius oculos fugit. Augustinus in illud Psalmistae: Deus adiuvat me (Psal. LIII). Omnes sancti adiuvantur a Deo, sed intus, ubi nemo videt. Quomodo enim magna est poena impiorum conscientia, sic magnum gaudium piorum, ipsorum conscientia; nam gloria nostra haec est, dixit Apostolus, testimonium conscientiae nostrae. Bernardus lib. de Interiori Domo (Cap. 22): Conscientia bona titulus est religionis, templum Salomonis, ager benedictionis, hortus deliciarum, aureum reclinatorium, gaudium angelorum, arca foederis, thesaurus regis, aula Dei, habitaculum Spiritus sancti, liber signatus et clausus, et in die iudicii aperiendus. Nihil est iucundius, nihil tutius, nihil ditius bona conscientia: premat corpus, trahat mundus, terreat diabolus, illa erit secura. Bona conscientia secura erit cum corpus morietur, secura cum anima coram Deo praesentabitur, secura cum utrumque in die iudicii ante tribunal terrificum iusti Iudicis statuetur. Hactenus SS. Patres. In eamdem quoque sententiam conspirant ethnici scriptores: Cicero lib. II Tusculanarum: Nullum, ait, theatrum virtuti conscientia maius. Et in Catone: Conscientia bene actae vitae multorumque benefactorum iucundissima est. Et in oratione pro Cluentio: Si optimorum consiliorum atque factorum testis in omni vita conscientia fuerit, sine ullo metu summa cum honestate vivemus. Seneca ep. 43: Quid prodest recondere se, et oculos hominum auresque vitare? Bona conscientia turbam advocat, mala etiam in solitudine anxia atque sollicita est. Si honesta sunt quae facis, omnes sciant; si turpia, quid refert neminem scire, cum tu scias? O te miserum! si contemnis hunc testem, Accedant et poetae. Horatius in Epistolis (Epist. I): His murus aheneus esto, Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa. At de mala conscientia Iuvenalis satira 3: Exemplo quodcumque malo committitur, ipsi Displicet auctori: prima est haec ultio, quod se Iudice, nemo nocens absolvitur. Et Cicero pro Roscio Amerino: Sua quemque fraus et suus error maxime vexat; suum quemque scelus agitat, amentiaque afficit; suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent: hae sunt impiis assiduae domesticaeque furiae. Haec illi de conscientia, bonarum et malarum actionum et cogitationum arbitra, teste et iudice, quae Graece συντήρησις dicitur; quae, ut ait D. Hieronymus (In Ezech. cap. I), Scintilla conscientiae in Cain quoque pectore, postquam eiectus est de paradiso, non exstinguitur, et qua victi voluptatibus, vel furore, ipsaque interdum rationis decepti similitudine, nos peccare sentimus. Caeterum conscientia, licet ipsa sui ipsius suarumque actionum arbitra et iudex, habet tamen superiorem iudicem et arbitrum, nec alium quam Deum ipsum, qui novit corda hominum, et intelligit omnes cogitationes eorum. Unde Apostolus I Corinth. IV: Nihil mihi, inquit, conscius sum; tamen in hoc iustificatus non sum. Qui enim iudicat me, Dominus est. Et Augustinus serm. 23 de Verbis Domini: Fortasse, inquit, tu nihil invenis in conscientia tua; invenit ille qui melius videt. Ex quibus intelligimus testimonium illud sive iudicium bonae conscientiae magnam quidem afferre laetitiam et animi tranquillitatem, sed non infallibilem certitudinem. Non enim solum laetamur et gloriamur de iis rebus quas certi sumus nos habere, vel habituros; sed etiam de iis quas vel nos habere confidimus, vel habituros esse speramus, quamvis non sine timore aut formidine de opposito, ut vulgo dicitur. Unde et psalmo secundo iubemur exsultare cum tremore. Vide plura apud D. Bernardum in libello illo vere aureo de Interiori Domo, et altero de Conscientia inscripto. Et concilium Tridentinum sess. 6 cap. 9.] arbitram non solum actuum, sed etiam cogitationum suarum conscientiam, illi potissimum studere contendit, quem etiam circumveniri, nec falli, nec subterfugere se posse cognoscit. |