| 1 | Deinde [Panem nostrum, in hac petitione, voluit hic Auctor intelligi, non panem corporalem, sed spiritualem, id est, corpus Christi; ut satis colligitur tum ex toto decursu, licet subobscuro, huius capitis, tum ex cap. 24. Quo etiam sensu plerique veteres auctores pie et religiose, et ad Ecclesiae usum accommodate, dixerunt panem nostrum quotidianum Christi corpus appellari (Tertull. et Cyprian. de Oratione, Ambros. lib. V de Sacrament. cap. 4, Hieron. in Comment., Pet. Chrysol. serm. de Orat. Dom.). Nam et verus panis est qui de coelo descendit; et quotidianus, quia quotidie, si non a singulis, saltem a tota Ecclesia, nomine omnium fidelium, frequentatur et sumitur: et ἐπιούσιος, id est, supersubstantialis, quia super omnes substantias est, et omnes creaturas sublimitate magnificentiae et sanctificationis excedit, ut hic exponitur. Alii panem quotidianum intellexerunt spiritualem animae cibum, hoc est, verbum Dei, quo quotidie opus habet et quotidie pascitur animus per meditationem et operationem mandatorum Dei, sicut Christus dicebat Ioan. IV: Meus cibus est ut faciam voluntatem Patris mei; et Ioan. VI: Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam. Ita D. Augustinus lib. II de Serm. Dom. E diverso autem sunt qui existiment hoc loco nihil aliud peti nisi panem corporalem, ut Chrysostomus in cap. VI Matthaei. Sed omnium optima et verissima expositio est ut panis nomine intelligatur tam cibus spiritualis quam corporalis, hoc est, omnia subsidia necessaria ad vitam cum animae tum corporis conservandam (Maldonat. Bellarm. ubi supra, Leonar. Less. de Institut. lib. II cap. 37). Sed quia subsidia vitae spiritualis, utpote sacramenta, praesertim vero sacramentum corporis Christi, necnon doctrina Christiana, et id genus alia, nobiliora sunt et magis necessaria quam subsidia vitae corporalis, consentaneum est ut ad panem spiritualem primo et praecipue tendat animus et intentio orantis, et ad corporalem secundario. Porro, quod ad vocem ἐπιούσιον attinet, varie exponunt interpretes. Divus Hieronymus ita legit: Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie. Et cur ita verterit, rationem subdens, Supersubstantialem, inquit, expressimus. In Graeco habetur ἐπιούσιον; quod verbum LXX Interpretes περιούσιον frequentissime transferunt. Consideravimus ergo in Hebraeo, et ubicumque illi περιούσιον expresserunt, nos invenimus segulla, quod Symmachus ἐξαίρετον, id est, praecipuum vel egregium, transtulit, licet in quodam loco peculiarem interpretatus sit. Quando ergo petimus ut peculiarem vel praecipuum nobis Deus tribuat panem, illum petimus qui dicit: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi. In Evangelio quod appellatur secundum Hebraeos, pro supersubstantiali pane reperi machar, quod dicitur crastinum, ut sit sensus: panem nostrum crastinum, id est, futurum, da nobis hodie. Possumus supersubstantialem panem et aliter intelligere, qui super omnes substantias sit, et universas superet creaturas. Ita S. Hieronymus tres sensus illius petitionis exponens. Postmodum tamen secundum illum sensum, quo ἐπιούσιον interpretatur crastinum, refutat: Quia, inquit, secundum Apostoli sermonem dicentis: Habentes victum et amictum, his contenti simus, de praesenti tantum cibo sancti curam gerunt: unde et in posterioribus sit praeceptum: Nolite cogitare de crastino. Itaque secundum D. Hieronymum vox ἐπιούσιος significat vel supersubstantialem, vel certe eximium, peculiarem, excellentem. Alii ἐπιούσιον interpretantur non supersubstantialem, sed simpliciter substantialem, id est, substantiae nostrae alendae necessarium. Quem sensum etiam spectavit vetus interpres, dum quotidianum reddidit, hoc est, quo quotidie indigemus; quemadmodum omnes veteres auctores Latini legunt et exponunt, pro quo divus Hieronymus supersubstantialem vertit. Suidas utramque significationem complexus: ἐπιούσιος ἄρτος, inquit, panis naturae nostrae congruens, vel quotidianus. Diarium Latini vocant, id est, in dies necessarium aut statutum. Imitamur enim parvulos filiolos, qui mane in schola proficiscentes primo loco eius diei statutam panis portionem a patre vel matre postulant.] panem nostrum ἐπιούσιον, id est, supersubstantialem da nobis hodie [Matth. |
| 2 | Nam cum dicit quotidianum, ostendit quod sine ipso nullo die spiritalem vitam capere valeamus. Cum dicit, [Sic et div. Cyprianus interpretatur (Lib. de Orat. Domin.), nempe de pane sacramentali quotidie sumendo: Hunc, inquit, panem dari nobis quotidie postulamus, ne qui in Christo sumus, et Eucharistiam quotidie in cibum sumimus, intercedente aliquo graviore delicto, dum abstenti et non communicantes, a coelesti pane prohibemur, a Christi corpore separemur. Et S. Ambrosius lib. V de Sacramentis cap. 4: Si quotidianus est panis, cur post annum illum sumis, quemadmodum Graeci in Oriente facere consueverunt? Accipe quotidie quod quotidie tibi prosit: sic vive ut quotidie merearis accipere. Qui non meretur quotidie accipere, non meretur post annum accipere. Haec Ambrosius. Fuit autem haec apostolica quotidie communicandi consuetudo, Luca attestante, dum ait Actorum II: Erant perseverantes in doctrina apostolorum et communicatione fractionis panis. Et rursum paulo post: Quotidie quoque perdurantes unanimiter in templo, et frangentes circa domos panes, sumebant cibum cum exsultatione et simplicitate cordis laudantes Deum. Quae quidem consuetudo perduravit Romae usque ad divi Hieronymi aetatem, ipso attestante in epistola ad Lucinium (Epist. 28 et apologet. ad Pammachium); necnon Mediolani ad divum Ambrosium usque, quemadmodum colligitur ex cap. ult. lib. IV de Sacramentis. Et in Africa usque ad div. Augustini tempora, ut patet ex epist. eius 118. At vero in Ecclesia Orientali iamdudum desierat illa consuetudo quotidianae communionis, ut patet tum ex verbis div. Ambrosii modo citatis, tum Chrysostomo homil. 61 ad populum Antiochenum, et 17 in Epistola ad Hebraeos, ubi varias affert observationes quorumdam qui in solemnitatibus communicabant, et in Adventu et Quadragesima; aliorum qui in Paschate dumtaxat, aut bis terve in anno; necnon eremitarum, qui ex humilitate semel in anno aut biennio. Quam ob causam praedicti Patres non tam urgent quotidianam communionem quam dignam Eucharistiae sumptionem. Caeterum alia est ratio laicorum, quales olim censebantur plerique monachi; alia sacerdotum, praesertim religiosorum, quos maxime decet quotidie (quantum humana fert imbecillitas) offerre sacrificium, et divinum illud frequentare mysterium quo nihil Deo gratius, nihil salutarius, nihil religiosius praestari potest. Vide annotationem ad caput 21 collat. 23.] hodie, ostendit eum quotidie esse sumendum, et hesternam praebitionem eius non sufficere, nisi nobis hodie quoque similiter fuerit attributus; omnique nos tempore hanc orationem debere profundere, indigentia eius quotidiana commonet, quia non est dies quo non opus sit nobis huius esu ac perceptione cor interioris nostri hominis confirmare. |
| 3 | Licet istud quod dicitur, [Hodie, duobus modis intelligitur. Uno modo ut significet praecise, hoc die. Quomodo superius accepit Auctor. Altero modo, ut significet hoc tempore, nempe vitae huius mortalis, quomodo accipitur ab Apostolo ad Hebraeos III: Adhortamini vosmetipsos, donec hodie cognominatur.] hodie, et ad praesentem vitam possit intelligi, id est, dum in hoc saeculo commoramur, praesta nobis hunc panem. Novimus enim eum his qui meruerint a te et in futuro esse praestandum, sed rogamus ut eum nobis hodie largiaris; quia nisi eum percipere quis in hac vita meruerit, in illa eius particeps esse non poterit. |