monumenta.ch > Augustinus > 3 > 11
Cassianus, Collationes, 1, 5, X. De sex vitiorum concordia, et duorum ab eis dissidentium cognatione. <<<     >>> XII. In quo sit utilis cenodoxia.

Cassianus, Collationes, 1, 5, CAPUT XI. De origine et qualitate uniuscuiusque vitii.

1	Et ut sigillatim nunc de uniuscuiusque vitii generibus disputemus. [Cassianus lib. V Institut. cap. 23: Triplex natura est gastrimargiae, una quae canonicam refectionis horam praevenire compellit; alia quae tantummodo ventris ingluvie et saturitate quarumlibet gaudet escarum; tertia, quae accuratioribus cibis et esculentioribus delectatur. Haec ibi. Porro Hugo a S. Victore (de Institut. Novitior. cap. 19) tres itidem gastrimargiae seu gulae species insinuat, et contra eas triplici utendum cautione sive observatione egregie admonet, et monachos gulae vitiis deditos mirum in modum depingit his verbis: Triplex, inquit, observatio disciplinae in cibo: 1o observatio in eo quid sumat; 2o observatio in eo quantum sumat; 3o observatio in eo quomodo sumat. Observatio in eo quid sumat, id est, ut neque nimis pretiosa et delicata expetat, nec nimis rara et insolita requirat, nec nimis laute et accurate praeparata concupiscat. In primo enim luxus arguitur, in secundo curiositas, in tertio superstitio notatur. Sunt namque quidam, quorum fauces satis ridicula infirmitate aegrotant, quae nisi pinguia et delicata deglutire non possunt. Et si quando eis parci aut frugales cibi oblati fuerint, statim aut indigestionem stomachi, aut pectoris siccitatem, aut oppilationem capitis, aut si qua sunt talia, ad frivolas excusationes praetendunt. Alii delicias et luxum ciborum magna constantia aspernantur, sed ab eis iterum non minori aut tolerabiliori petulantia communium cibariorum usus omnino despicitur. Nova quaedam et insolita ciborum genera exquirunt, ita ut saepe propter unius ventrem hominis per omnes circum pagos turba famulorum discurrat, et vix tandem vel ignotas de desertis procul montibus radices evellendo, vel pauculos de imis gurgitibus profunda scrutatione pisciculos trahendo, sive intempestiva de arentibus rubetis arbusta colligendo, unius appetitus petulantiam compescere queat. Et sane mihi non satis patere potest, quod vitium istos exagitet, nisi forte quia per quamdam animi insolentiam multos in suo obsequio occupari gaudent, sive quia per tumorem elationis caeteris omnibus quantum cibo dissimiles sunt, tantum merito dissimiles videri volunt. Alii superstitiosum nimis in praeparandis cibis studium adhibent, infinita decoctionum, et frixararum, et condimentorum genera excogitantes; modo mollia, modo dura, modo frigida, modo calida, modo elixa, nodo assa, modo pipere, modo cumino, modo sale condita, secundum consuetudinem praegnantium mulierum desiderantes. Hic profecto non solum arguendi, sed etiam deridendi sunt, qui quasi caupones ad omnem clepsydram eliciendi gustus gratia palatum extendunt. Igitur contra haec vitia sananda necessarius est rigor disciplinae, qui istas gulae petulantias intra certum limitem cohibeat, quatenus se neque ad immo deratas delicias, neque ad novitates, neque ad superstitiosas praeparationes ciborum appetendas diffundat. Hactenus Hugo Victorinus a Turrecremata etiam in hoc argumento citatus (Tract. 103 in Regulam S. Bened.), addito insuper D. Hieronymi elogio (epist. 2 ad Nepotia.), quo tertiam illam gulae et gulosorum speciem ita perstringit: Quid prodest oleo non vesci, et molestias quasdam difficultatesque ciborum quaerere, caricas, piper, nuces, palmarum fructus, similam, mel, pistacia? Tota hortorum cultura vexatur, ut cibario non vescamur pane.] Gastrimargiae genera sunt tria: Primum, quod ad refectionem perurget monachum ante horam statutam ac legitimam festinare; secundum, quod expletione ventris et quarumlibet escarum voracitate laetatur; tertium, quod accuratiores ac delicatissimos desiderat cibos.
2	Quae tria non levi dispendio monachum feriunt, nisi ab omnibus istis pari studio atque observantia semetipsum expedire contenderit. Nam quemadmodum absolutio ieiunii ante horam canonicam nullatenus praesumenda est, ita et ventris ingluvies et escarum sumptuosa atque exquisita praeparatio similiter amputanda. Ex his enim tribus causis diversae ac pessimae [Hic rursus valetudo pro invaletudine, ut passim apud Cassianum, et Tertullianum lib. de Baptismo, quod alibi annotavimus.] valetudines animae procreantur.
3	Nam de prima monasterii odium gignitur, atque exinde horror, et intolerantia eiusdem concrescit habitaculi, quam sine dubio mox discessio aut fuga velocissima subsequetur. De secunda igniti luxuriae et libidinis aculei suscitantur. Tertia etiam inextricabiles philargyriae laqueos nectit cervicibus captivorum, nec aliquando monachum sinit perfecta Christi nuditate fundari.
4	Cuius nobis passionis inesse vestigia, isto quoque deprehendimus indicio, cum forte ad refectionem detenti ab aliquo fratrum, contenti non sumus eo sapore cibos sumere, quo ab exhibente conditi sunt, sed quiddam superfundi eis vel adiici importuna atque effrenata poscimus libertate. Quod fieri penitus non oportet, tribus de causis: primo quia mens monachi semper debet in omni tolerantiae ac parcitatis exercitatione versari et, [Ego, inquit Apostolus, didici in quibus sum, sufficiens esse (Philipp. IV), id est novi contentus esse praesentibus, et iis quae sunt ad manum.] secundum Apostolum [Phil. IV], discere in quibus est, sufficiens esse: nullatenus enim poterit, vel occulta vel maiora corporis desideria refrenare, quisquis degustatione modicae insuavitatis offensus, ne ad momentum quidem delicias gutturis sui valuerit castigare; secundo, quod nonnumquam evenit ut ad horam desit illa species quae postulatur a nobis, et verecundiam necessitati vel frugalitati suscipientis incutimus, publicantes scilicet paupertatem eius quam soli Deo cognitam esse maluerunt; tertio, quod interdum solet sapor ille, quem nos adiici poscimus, aliis displicere, et invenimur iniuriam multis, dum nostrae gulae ac desiderio satisfacere cupimus, irrogare: propter quod omnimodis haec in nobis est castiganda libertas. [Fornicationis, id est, luxuriae, cuius plures sunt species, inter quas est fornicatio simplex et proprie dicta (S. Thom. 2-2, q. 154, a. 1). At hic genera fornicationis dicuntur modi quidam communes ac generales, quibus luxuriae peccatum committitur, ut patet exemplis in textu signatis.] Fornicationis genera sunt tria: primum, quod per commixtionem sexus utriusque perficitur; secundum, quod absque femineo tactu, pro quo Onan patriarchae Iudae filius a Domino percussus legitur, quod in Scripturis sanctis immunditia nuncupatur [Genes. XXXVIII], super quo Apostolus: Dico autem innuptis et viduis, bonum est illis si sic permanserint sicut et ego [1 Cor. 7]: quod si se non continent, nubant; melius est enim nubere quam uri; tertium, quod animo ac mente concipitur.
5	De quo Dominus in Evangelio, Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo [Matth. V]. Quae tria genera beatus Apostolus pari modo exstinguenda pronuntians, Mortificate, inquit, membra vestra quae sunt super terram, fornicationem, immunditiam, libidinem [Coloss. III], etc. Et iterum de duobus ad Ephesios: Fornicatio et immunditia nec nominetur in vobis [Ephes. V]. Et iterum: Illud autem scitote, quod omnis fornicator, aut immundus, aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet haereditatem in regno Christi et Dei (Ibid.). Quae tria ut a nobis pari observatione caveantur, similis nos eorum a regno Christi atque una deterret exclusio. [Idem lib. VII cap. 4 et lib. XII cap. 26.] Philargyriae genera sunt tria: primum, quod renuntiantes divitiis ac facultatibus suis spoliari non sinit; secundum, quod ea quae a nobis dispersa sunt vel indigentibus distributa, resumere nos maiori cupiditate persuadet: tertium, quod ea, quae ne antea quidem possedimus, desiderari acquirive compellit. [Paulo aliter Gregorius Nissenus (lib. IV de Viribus Animae c. 13) et Damascenus (lib. II de Fide Orthod. c. 16), quos sequitur D. Thomas, tres irae species constituunt. Primam illi vocant ὀργὴν et χολὴν. D. Thomas iram felleam, seu biliosam, quae principium habet, citoque transit; secundam vocant μῆνιν, D. Thomas maniam, quam dicit esse iram quae permanet et in vetustatem devenit: haec Latine simultas dicitur. Tertiam nominant χόλον, S. Thomas furorem, quam dicit esse iram quae tempus vindictae observat (2-2, q. 152, a. 3).] Irae genera sunt tria: unum, quod exardescit intrinsecus, quod Graece θυμὸς dicitur; aliud, quod in verbum et opus effectumque prorumpit, quod ὀργὴ nuncupatur, de quibus et Apostolus, Nunc autem deponite, inquit, et vos omnem iram et indignationem; tertiam, quod non ut illa ferventer ad horam digeritur, sed per dies et tempora reservatur, quod [Ita Cuychius corrigendum existimavit. Ἄλυς enim, inquit, significat multam et longam mentis anxietatem. Inde ἀλυσθαίνω, angor, exanimor, discrucior. Non erit etiam inconveniens, si legamus μανίαν quod videtur habere Plantinianum exemplar, nam μανία significat insaniam illam qua mens tranquillitate et constantia vacua est. Haec quidem Cuychius. Ciaconius vero Vaticanis usus exemplaribus legit: Quae μῆνις dicitur. Quae lectio probabilior et reliquo textui congruentior videtur. Nam μῆνις Damasceno dicitur παρὰ τὸ μένειν, id est, eo quod manet et non ad horam digeritur, sed per dies et tempora reservatur, ut hic habetur. Unde Suidas, μῆνις, inquit, ὀργὴ ἐμμενής, id est, permanens et pertinax. Alii dicunt ὀργὴν πεπαλαιωμένην, hoc est odium, seu iram inveteratam.] ἄλυς [al. gr|μῆνις]|gr dicitur. Quae omnia aequali sunt a nobis horrore damnanda. [Alibi distinctius quatuor species tristitiae ex diversis causis provenientes enumerat (lib. IX Inst. cap. 4 et 13).] Tristitiae genera sunt duo: unum, quod vel iracundia desinente, vel de illato damno ac desiderio praepedito cassatoque generatur; aliud, quod de irrationabili mentis anxietate seu desperatione descendit.
6	Acediae genera sunt duo: unum, quod ad somnum praecipitat aestuantes; aliud, quod cellam deserere ac fugere cohortatur. [De his latius lib. Institut. cap. 3 et 5. Superbiae genera sequenti capite distinguit, quod hic omissum fuerat.] Cenodoxia licet multiformis ac multiplex sit, et in diversas species dividatur, genera tamen eius sunt duo: primum, quo pro carnalibus ac manifestis extollimur rebus; secundum, quo pro spiritalibus et occultis desiderio vanae laudis inflammamur.

Cassianus HOME
bav560.77 csg574.109 ubbB_V_0013.52r

Cassianus, Collationes, 1, 5, X. De sex vitiorum concordia, et duorum ab eis dissidentium cognatione. <<<     >>> XII. In quo sit utilis cenodoxia.
monumenta.ch > Augustinus > 3 > 11

© 2006 - 2025 Monumenta Informatik