monumenta.ch > Boethius > 13
Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, cap. 12 <<< >>> cap. 14
Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, cap. 13
1 Et consequentiae vero secundum ordinem fiunt ita ponentibus: illi enim quae est 'possibile esse' illa quae est 'contingit esse', et hoc illi convertit, et 'non impossibile esse' et 'non necessarium esse'; illi vero quae est 'possibile non esse' et 'contingere non esse' ea quae est 'non necessarium non esse' et 'non impossibile non esse'; illi vero quae est 'non possibile esse' et 'non contingens esse' illa quae est 'necessarium non esse' et 'impossibile esse'; illi vero quae est 'non possibile non esse' et 'non contingens non esse' illa quae est 'necesse esse' et 'impossibile non esse'.2 Considerentur autem ex subscriptione quemadmodum dicimus.3 Ergo 'impossibile' et 'non impossibile' illud quod est 'contingens' et 'possibile' et 'non contingens' et 'non possibile' sequitur quidem contradictorie, sed conversim; illi enim quod est 'possibile esse' negatio 'impossibilis', negationem vero adfirmatio; illi enim quod est 'non possibile esse' illud quod est 'impossibile esse'; adfirmatio enim est 'impossibile esse', 'non impossibile' vero negatio.4 'Necessarium' vero quemadmodum, considerandum est.5 Manifestum est quoniam non eodem modo, sed contrariae sequuntur, contradictoriae autem extra.6 Non enim est negatio eius quod est 'necesse non esse' 'non necesse esse'; contingit enim veras esse in eodem utrasque; quod enim est necessarium non esse, non est necessarium esse.7 Causa autem est cur non consequatur similiter ceteris, quoniam contrarie 'impossibile' 'necessario' redditur idem valens; nam si impossibile est esse, necesse est hoc non esse, sed nonesse; si vero impossibile non esse, hoc necessarium est esse; quare, si illa similiter possibile et non, haec e contrario, nam idem significat 'necessarium' et 'impossibile', sed, quemadmodum dictum est, contrarie.8 Aut certe impossibile est sic poni 'necessarii' contradictiones? Nam quod est necessarium esse, possibile est esse; nam, si non, negatio consequetur; necesse enim est aut dicere aut negare; quare si non possibile est esse, impossibile est esse; impossibile igitur est esse quod necesse est esse, quod est inconveniens.9 At vero illud quod est 'possibile esse' 'non impossibile esse' sequitur, hoc vero illud quod est 'non necessarium esse'; quare contingit quod est necessarium esse non necessarium esse, quod est inconveniens.10 At vero neque 'necessarium esse' sequitur 'possibile esse' neque 'necessarium non esse'; illi enim utraque contingit accidere, horum autem utrumlibet verum fuerit non erunt illa vera; simul enim possibile esse et non esse; sin vero necesse est esse vel non esse, non erit possibile utrumque.11 Relinquintur ergo 'non necessarium non esse' sequi 'possibile esse'; hoc enim verum est et de 'necesse non esse'.12 Haec enim fit contradictio eius quae sequitur 'non possibile esse'; illud enim sequitur hoc quod est 'impossibile esse' et 'necesse esse non esse', cuius negatio 'non necesse esse non esse'.13 Sequuntur igitur et hae contradictiones secundum praedictum modum, et nihil impossibile contingit sic positis.14 Dubitabit autem aliquis si illud quod est 'necessarium esse' 'possibile' sequitur.15 Nam si non consequitur, contradictio sequitur, 'non possibile esse'; et si quis non hanc dicat esse contradictionem, necesse est dicere 'possibile non esse'; sed utraeque falsae sunt de 'necesse esse'.16 At vero rursus idem videtur esse possibile incidi et non incidi, et esse et non esse, quare erit necesse esse contingere non esse; hoc autem falsum est.17 Manifestum est autem quoniam non omne possibile vel esse vel ambulare et opposita valet, sed est in quibus non sit verum; et primum quidem in his quae non secundum rationem possunt, ut ignis calfactibilis et habet vim inrationabilem (ergo secundum rationem potestates ipsae eaedem plurimorum etiam contrariorum sunt; inrationabiles vero non omnes, sed, quemadmodum dictum est, ignem non esse possibile calefacere et non, vel quaecumque alia semper agunt; aliqua vero possunt et secundum inrationabiles potestates simul quaedam opposita; sed hoc quidem idcirco dictum est quoniam non omnis potestas oppositorum est nec quaecumque secundum eandem speciem dicuntur).18 Quaedam vero potestates aequivocae sunt; 'possibile' enim non simpliciter dicitur, sed hoc quidem quoniam verum est ut in actu, ut 'possibile est ambulare' quoniam ambulat, et omnino possibile est esse quoniam iam est actu quod dicitur 'possibile', illud vero quod forsitan aget, ut 'possibile est ambulare' quoniam ambulabit.19 Et haec quidem in mobilibus solis est potestas, illa vero et in inmobilibus; in utrisque vero verum est dicere non impossibile esse ambulare vel esse et quod ambulat iam et agit, et ambulabile.20 'Sic' igitur 'possibile' non est verum de 'necessario' simpliciter dicere, alterum autem verum est.21 Quare, quoniam partem universale sequitur, illud quod ex necessitate est sequitur 'posse esse', sed non omnino.22 Et est quidem fortasse principium quod necessarium est et quod non necessarium omnium vel 'esse' vel 'non esse', et alia quemadmodum ista consequentia considerare oportet.23 Manifestum est autem ex his quae dicta sunt quoniam quod ex necessitate est secundum actum est, quare, si priora sunt sempiterna, et quae actu sunt potestate priora sunt.24 Et haec quidem sine potestate actus sunt, ut primae substantiae, alia vero cum possibilitate, quae natura priora sunt, tempore vero posteriora, alia vero numquam sunt actu sed potestate solum.
Boethius HOME
bnf11127.55 bnf11128.90 bnf12949.24
Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, cap. 12 <<< >>> cap. 14
monumenta.ch > Boethius > 13
© 2006 - 2025 Monumenta Informatik