Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, 12

monumenta.ch > Boethius > 12
Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, cap. 11 <<< >>> cap. 13

Boethius, Peri hermeneias liber Aristotelis latine versus, cap. 12

1 His vero determinatis perspiciendum est quemadmodum sese habent negationes et adfirmationes ad se invicem, hae scilicet quae sunt de 'possibile esse' et 'non possibile' et 'contingere' et 'non contingere' et 'impossibile' et de necessario; habet enim aliquas dubitationes.2 Nam si eorum quae complectuntur illae sibi invicem oppositae sunt contradictiones, quaecumque secundum 'esse' vel 'non esse' disponuntur, ut eius quae est 'esse hominem' negatio 'non esse hominem', non autem ea quae est 'esse non hominem', et eius quae est 'esse album hominem' ea quae est 'non esse album hominem', sed non ea quae est 'esse non album hominem' (si enim de omnibus aut dictio aut negatio, lignum erit verum dicere esse non album hominem; quod si hoc modo, et quantiscumque 'esse' non additur, idem faciet quod pro 'esse' dicitur, ut eius quae est 'ambulat homo' non ea quae est 'ambulat non homo' negatio est, sed ea quae est 'non ambulat homo'; nihil enim differt dicere 'hominem ambulare' vel 'hominem ambulantem esse').3 Quare si hoc modo in omnibus, et eius quae est 'possibile esse' negatio est 'possibile non esse', non ea quae est 'non possibile esse'.4 Videtur autem idem posse et esse et non esse; omne enim quod est possibile dividi vel ambulare et non ambulare et non dividi possibile est; ratio autem est quoniam omne quod sic possibile est non semper in actu est, quare inerit ei etiam negatio; potest igitur et non ambulare quod est ambulabile et non videri quod est visibile.5 At vero impossibile est de eodem oppositas veras esse dictiones; non igitur est ista negatio; contingit enim ex his aut idem ipsum dicere et negare simul de eodem, aut non secundum 'esse' vel 'non esse' quae adponuntur fieri adfirmationes vel negationes.6 Si ergo illud impossibilius est, hoc erit magis eligendum.7 Est igitur negatio eius quae est 'possibile esse' ea quae est 'non possibile esse'.8 Eadem quoque ratio est in eo quod est 'contingens esse'; et enim eius negatio 'non contingere esse'.9 Et in aliis quoque simili modo ut 'necessario' et 'impossibili'.10 Fiunt enim quemadmodum in illis 'esse' et 'non esse' adpositiones, subiectae vero res hoc quidem album illud vero homo, eodem quoque modo hoc loco 'esse' quidem subiectum fit, 'posse' vero et 'contingere' adpositiones determinantes, quemadmodum in illis 'esse' et 'non esse' veritatem, similiter autem hae etiam in 'esse possibile' et 'esse non possibile'.11 Eius vero quae est 'possibile est non esse' negatio est 'non possibile est non esse'.12 Quare et sequi sese invicem videbuntur; idem enim possibile est esse et non esse; non enim contradictiones sibi invicem sunt huiusmodi 'possibile est esse' et 'possibile est non esse'.13 Sed 'possibile esse' et 'non possibile esse' numquam simul sunt; opponuntur enim.14 At vero 'possibile non esse' et 'non possibile non esse' numquam simul sunt.15 Similiter autem et eius quae est 'necessarium esse' non ea quae est 'necessarium non esse', sed 'non necessarium esse'; eius vero quae est 'necessarium non esse' ea quae est 'non necessarium non esse'.16 Et eius quae est 'impossibile esse' non 'impossibile non esse', sed 'non impossibile esse'; eius vero quae est 'impossibile non esse' ea quae est 'non impossibile non esse'.17 Et universaliter vero, quemadmodum dictum est, 'esse' quidem et 'non esse' oportet ponere quemadmodum subiecta, negationem vero et adfirmationem haec facientem ad unum adponere.18 Et has putare oportet esse oppositas dictiones et negationes, 'possibile ‒ non possibile', 'contingens ‒ non contingens', 'impossibile ‒ non impossibile', 'necessarium ‒ non necessarium', 'verum ‒ non verum'.