monumenta.ch > Boethius > [§ 7] > [§ 2]
Boethius, Categoriae Aristotelis Latine versae, [§ 1] <<< >>> [§ 3]
Boethius, Categoriae Aristotelis Latine versae, [§ 2]
1 [6] DE QVANTITATE. Quantitatis aliud est continuum, aliud disgregatum atque discretum; et aliud quidem ex habentibus positionem ad se invicem suis partibus constat, aliud vero ex non habentibus positionem.2 Est autem discreta quantitatis ut numerus et oratio, continua vero ut linea, superficies, corpus, praeter haec vero tempus et locus.3 Partium enim numeri nullus est communis terminus ad quem partes ipsius coniungantur; ut quinarius, si est pars denarii, ad nullum communem terminum coniunguntur quinque et quinque, sed disiuncti sunt; et tres et septem ad nullum communem terminum coniunguntur; neque omnino aliquis habebit in numero sumere communem terminum partium, sed semper discretae sunt; quare numerus discretorum est.4 Similiter est autem et oratio discretorum; (quoniam enim quantitas est et oratio manifestum est; mensuratur enim syllaba longa et brevis; dico vero illam quae fit cum voce orationem); ad nullum enim communem terminum partes eius coniunguntur; neque enim est communis terminus ad quem syllabae coniunguntur, sed unaquaeque discreta est secundum se ipsam.5 Linea vero continua est; namque est sumere communem terminum ad quem partes ipsius coniunguntur, hoc est autem punctum, et superficiei linea (superficiei enim partes ad quendam communem terminum coniunguntur).6 Similiter autem et in corpore habebit quis sumere communem terminum, vel lineam vel superficiem, ad quem partes corporis coniunguntur.7 Sunt autem talium et tempus et locus; praesens enim communis est terminus ad quem coniunguntur praeterita vel futura.8 Rursus locus continuorum est; locum enim quendam partes corporis retinent, quae ad quendam communem terminum coniunguntur; ergo et loci partes, quas tenent singulae partes corporis, ad eundem terminum coniunguntur ad quem et partes corporis iungebantur, quare continuum est et locus; ad unum enim communem terminum eius partes coniunguntur.9 Amplius alia sunt quae ex habentibus ad se invicem positionem suis partibus constant; ut linea quidem partes habent ad se invicem positionem (singulae enim iacent alicubi, et possis cognoscere et designare ubi singulae in superficie iaceant et ad quam ceterarum partium coniungantur); similiter autem et superficiei partes habent aliquam positionem (similiter enim designabuntur singulae ubi iacent, et quae ad se invicem coniunguntur).10 Et soliditatis quoque et loci similiter.11 In numero vero nullus habet perspicere quemadmodum partes habeant ad se invicem aliquam positionem vel ubi iaceant vel quae ad quam coniungantur; at vero nec temporis; nihil enim permanet ex partibus temporis, quod autem non est permanens, quomodo hoc habebit aliquem positionem? Sed magis ordinem quendam dices retinere idcirco quod temporis hoc quidem prius est, illud vero posterius.12 Et in numero quoque eo quod prius numeretur unus quam duo et duo quam tres; et sic habebunt aliquem ordinem, positionem vero non multum accipies.13 Et oratio similiter; nihil enim eius partium permanet, sed dictum est et non est ultra hoc sumere, quare non erit ulla positio eius partium cuius permanet nihil.14 Igitur alia ex habentibus ad se invicem partibus positionem constant, alia vero ex non habentibus positionem.15 Proprie autem quantitates hae solae sunt quas diximus, alia vero omnia secundum accidens sunt; ad haec enim aspicientes et alias dicimus quantitates, ut multum dicitur album eo quod superficies multa sit, et actio longa eo quod tempus multum et longum sit, et motus multus; neque enim horum singulum per se quantitas dicitur; ut, si quis assignet quanta sit actio, tempore definiet, annuam vel sic aliquo modo assignans, et album quantum sit assignans superficie definiet (quanta enim fuerit superficies, tantum esse album dicet); quare solae proprie et secundum se ipsae quantitates dicuntur quae dictae sunt, aliorum vero nihil per se, sed si forte, per accidens.16 Quantitatibus vero nihil est contrarium (in his enim quae definita sunt manifestum est quoniam nihil est contrarium, ut bicubito vel tricubito vel superficiei vel alicui talium - nihil enim est contrarium), nisi multa paucis dicat quis esse contraria vel magnum minori.17 Horum autem nihil est quantitas sed ad aliquid; nihil enim per se ipsum magnum dicitur vel parvum, sed ad aliud refertur; nam mons quidem parvus dicitur, milium vero magnum eo quod hoc quidem sui generis maius sit, illud vero sui generis minus; ergo ad aliud est eorum relatio; nam, si per se ipsum parvum vel magnum diceretur, nunquam mons quidem aliquando parvus, milium vero magnum diceretur.18 Rursus in vico quidem plures homines esse dicimus, in civitate vero paucos cum sint eorum multiplices, et in domo quidem multos, in theatro vero paucos cum sint plures.19 Amplius bicubitum vel tricubitum et unumquodque talium quantitatem significat, magnum vero vel parvum non significat quantitatem, sed magis et aliquid; quoniam ad aliud spectatur magnum et parvum; quare manifestum est quoniam haec ad aliquid sunt.20 Amplius, sive aliquis ponat ea esse quantitates sive non ponat, nihil illis erit contrarium; quod enim non est sumere per se ipsum sed ad solam alterius relationem, quomodo huic aliquid erit contrarium? Amplius, si sunt magnum et parvum contraria, contingit idem simul contraria suscipere et ea ipsa sibi esse contraria.21 Contingit enim simul idem parvum esse et magnum (est enim ad hoc quidem parvum, ad aliud vero hoc idem ipsum magnum); quare idem parvum et magnum et eodem tempore esse contingit, quare simul contraria suscipiet; sed nihil est quod videatur simul contraria posse suscipere; ut substantia, susceptibilis quidem contrariorum esse videtur, sed nullus simul sanus est et aeger, nec albus et niger simul; nihil que aliud simul contraria suscipit.22 Et eadem sibi ipsis contingit esse contraria; nam si est magnum et parvum contrarium, ipsum autem idem simul est parvum et magnum, ipsum sibi erit contrarium; sed impossibile est ipsum sibi esse contrarium.23 Non est igitur magnum parvo contrarium nec multa paucis; quare si quis haec non relativa esse dicat, quantitas tamen nihil contrarium habebit.24 Maxime autem circa locum esse videtur contrarietas quantitatis; sursum enim ei quod est deorsum contrarium ponunt, regionem mediam deorsum dicentes propterea quod multa distantia est medietatis ad mundi terminos.25 Videntur autem et aliorum contrariorum definitionem ab his proferre; quae enim multum a se invicem distant in eodem genere contraria esse definiunt.26 Non videtur autem quantitas suscipere magis et minus, ut bicubitum (neque enim est aliud alio magis bicubitum); neque in numero, ut ternarius quinario (nihil enim magis tria dicentur, nec tria potius quam tria); nec tempus aliud alio magis tempus dicitur; nec in his quae dicta sunt omnino aliquid magis et minus dicitur.27 Quare quantitas non suscipit magis et minus.28 Proprium autem maxime quantitatis est quod aequale et inaequale dicitur.29 Singulum enim earum quae dictae sunt quantitatum et aequale dicitur et inaequale, ut corpus aequale et inaequale, et numerus aequalis et inaequalis dicitur, et tempus aequale et inaequale; similiter autem et in aliis quae dicta sunt singulis aequale et inaequale dicitur.30 In ceteris vero quae quantitatis non sunt, non multum videbitur aequale et inaequale dici, namque dispositio aequalis et inaequalis non multum dicitur sed magis similis, et album aequale et inaequale non multum sed simile.31 Quare quantitatis proprium est aequale et inaequale nominari.
Boethius HOME
bnf11129.173
Boethius, Categoriae Aristotelis Latine versae, [§ 1] <<< >>> [§ 3]
monumenta.ch > Boethius > [§ 7] > [§ 2]
© 2006 - 2025 Monumenta Informatik