| 1 | 3. Arcanum Varronis iter scrutando profundi Mens hebet, adversamque fugit conterrita lucem. |
| 2 | Nec mirum, iacet omnis enim mea cura legendi Te non dante manum, et consurgere sola veretur. |
| 3 | Nam simul ut perplexa viri compendia tanti Volvere suasit amor, sacrosque attingere sensus, Quis numerum dedit ille tonos, mundumque tonando Disseruit canere, et pariles agitare choreas, Implicuit varia nostrum caligine pectus, Induxitque animo rerum violentia nubem. |
| 4 | Inde figurarum positas sine pulvere formas Posco amens, aliasque graves offendo tenebras. |
| 5 | Ad summam, astrorum causas clarosque meatus, Obscuros quorum ille situs per nubila monstrat. |
| 6 | Sic iacui nutans, ut talem omnino ruinam, Nec qui nos prohibet latebras agnoscere coeli, Nec persona daret tunctorum treta cavernis. |
| 7 | Protea namque ferunt veterum commenta Pelasgum, Qui dum sollicitis non vult aperire futura, Spumat aper, fluit unda, fremitleo, sibilat anguis, Captum aliquando tamen in munera parva volucrum. |
| 8 | At mihi, qui nimium curis gravioribus angor, Dulcia quaeque animae, subdulcia pabula quaero, Varronis responsa latent. |
| 9 | Quod supplice cantu Praesidium nymphamve rogem et flumina poscam? |
| 10 | An te voce vocem, clari quem rector Olympi Fontibus infantum praefecit, et abdita iussit Ubertate animi longe ructare fluenta? |
| 11 | Ferto magister opem, ac tu tu ne desere vires Invalidas, mecumque sacras subvertere glebas Incipe: tempus enim, nisi me mortalia fallunt, Labitur, in seniumque trahit. |
| 12 | Tibi noster Apollo Corda replet, patremque suum patremque deorum Conciliat, legemque bonam, pacemque cruentam Monstrat, et abducto velamine singula pandit. |
| 13 | Viginti emensus nam longos forsitan orbes Solis eras, cum te ratio pulcherrima mundi, Ditior imperiis, et nectare dulcior omni Corripuit, statuitque vagum, medioque locavit, Omnibus unde aciem posses intendere rebus. |
| 14 | O bone, carpe iter annorum, sapientia quantum Crescit amore sui, inveniens nova culmina semper. |
| 15 | Perge viam qua te soboles praeclara tonantis Perducit, sternens in planos ardua campos. |
| 16 | Et cum luciferos praecordia vesper in ortus Distulerit, sanctumque super benedixerit ignem, Sis memor ipse mei: bibulam qui ponitis aurem Legibus invictis, contundite pectora palmis, Sternite membra solo, meritosque ciete dolores, Et prohibete nefas, Deus imperat omnibus unum, Admonet antistes, venturaque fulmina terrent. |
| 17 | O mihi transactos revocet si pristina soles Laetificis aurora rotis, quos libera tecum Otia tentantes, et candida iura bonorum, Duximus Italiae medio, montesque per altos! |
| 18 | Non me dura gelu prohiberent frigora cano, Nec fera tempestas Zephyrum, fremitusque Borini, Quin tua sollicito premerem vestigia passu. |
| 19 | Hoc opus ut iubeas tantum, cruor irriget artus, Solstitio Neuros, bruma sectabimur Istrum. |
| 20 | Ignotus Garamas solvet mihi vincula gentis. |
| 21 | Xampaeosque lacus fugiens Hypaneius amnis Callipidum Scythicas resonat spumosus ad undas. |
| 22 | Ibimus et Leucos, qua Leucia solis in ortus Tenditur: et vasti deserta cacumina Cassi, Queis Epidamneas aequat sibi Cassia rupes, Unde quiescentem auroram, currusque solutos, Sopitamque diem media sub nocte viderem, Te suadente petam: nec enim labor aut metus ullus Terret, ubi insontes precibus Deus audit apertis. |
| 23 | Et nunc Romulidum sedes et inania tecti Culmina, bacchatasque domus, vanosque tumultus Desererem, et totus semel in tua corda venirem, Ni mens coniugio incumbens retineret euntem. |
| 24 | Crede meis, o docte, malis, veroque dolori, Quod sine te nullos promittunt carbasa portus, Erramusque procul turbata per aequora vitae. |
| 25 | Praecipites densa veluti caligine nautae, Quos furor australis, stridens et flatus ab Euro Perculit, et raptis privavit turbo magistris; Protinus abruptis miseri volvuntur in undis: Non forus aut prorae, non lintea deinde procellas Ferre valent, ratioque iacet stupefacta regendi: Sic me ventus agit, volvuntque cupidinis aestus In mare lethiferum, nec terrae protinus absunt. |
| 26 | Sed mecum reputans, tua candida verba, magister, Haec magis esse reor tibi credere: callida res est, Decipit, atque animis molitur retia nostris. |
| 27 | Praeteritos oblitus enim, praesentia praesto Nunc tibi, chare, tuo nos nunc de pectore lapsi. |
| 28 | Heu mihi quo ferar, unde velim tibi pandere mentem! |
| 29 | Ante sub Aegeo aptabunt pia tecta palumbes, Et versa halcyone componet in arbore nidos; Esuriens vitulos alet ante leaena sequaces, Atque impasta diu teneros lupa nutriet agnos, Mutantesque suis divisum partibus orbem, Aut Barcaeus alet taurum, aut Hyrcania sauros: Ante Thyesteis iterum male territa mensis, Interrupta dies refugos vanescet in ortus; Ante dabunt imbres Nilum, super aethera damae Errabunt, montesque canent, et flumina plaudent, Quam mihi post tergum veniant tua dona, magister. |
| 30 | Arcet amor, copulamque tenet communis honesti. |
| 31 | Hic, hic regnat amicitiae decus hoste fugato. |
| 32 | Nam neque propter opes vitreas, aurumque rebelle, Iungimus assensus animorum: nam neque vulgi Nos fortuna ruens, quae separat ardua, iunxit. |
| 33 | Sed labor interiora legens, vulgata libellis, Atque animis inventa tuis, et nobile dogma Indictum, contraque bonus responsa relatus. |
| 34 | Et mea Calliope, quamvis te cominus altum Horreat, et vultus abscondat, inutile tractans: Hoc tamen, hoc animi vinclum, nexusque fideles, Non qui montosis firmatas rupibus Alpes Fregit, et Italicas pressit cum moenibus urbes, Rumperet, aut nostro terreret robore quidquam. |
| 35 | Ite procul latices tumidis anfractibus Oxi, Aut ab Aremphaeis Rhiphaeos aut oppida Caspi, Cimmeriasque domos seiungere flumine largo: Maeotidumque plagae, Pontus quas obruit Helles, Europae atque Asiae longe discrimina tendant. |
| 36 | Nonne boum per utrumque latus armenta fatigans Finibus abscidit Thalari Dodona Molossos, Cognatosque Arabas? |
| 37 | nec pacis foedus amicum Sidonios inter mansit regnumque Pelopum, Sacrilegosque Phryges, quamvis pro tempore cunctis Hospitio commune fuit. |
| 38 | Quid denique fratrum Dissidium, pugnasque canam? |
| 39 | quid honesta parentum Verbera, quid matrum furias, natosque superbos? |
| 40 | Est etiam superum concors discordia rerum, Totque fluunt ritus, quot dat sententia leges. |
| 41 | Nec tenet unus amor, non si mihi murmura centum Det Boreas, totidemque animas, centumque per ora Lingua rigens adamante fremat, memorare valebo Quae sociata prius veterum natura locorum Distulit, et tereti limavit glarea mundo. |
| 42 | Sed nos praetereo, quod ab una exsurgimus urbe, Quod domus una tulit, quod sanguine tangimur uno Seclorum, christiana fides connexuit, et quod Nos iter immensum disterminat, et plaga ponti Interfusa coercet; amor contemnit utrumque. |
| 43 | Gaudia qui spernens oculorum, semper amico Absenti fruitur; quoniam de corde profundo Pendet, et internae rimatur pabula fibrae. |
| 44 | Interea venient quaecumque futura bonorum Scripta salutiferi sermonis, et illa priorum Aequiparanda favis, reputans quae pectore in alto, Conceptum in lucem vomuisti nectareum mel, Praesentem ipsa mihi te reddent, si mihi morem Gesseris, et libros quibus in te lenta recumbit Musica tradideris, nam ferveo totus in illos. |
| 45 | Annue, sic nobis verum ratione patescat, Sic plus Eridano fluat, et contagia mundi Nequicquam volitent nostri circum arva coloni. |