Petrus Venerabilis, Epistulae, 2
Edition: unbekannt

XXII [Charissimo filio] PETRO, [frater] PETRUS [humilis fratrum Cluniacensium abbas, per boni filii servitutem benigni patris haereditatem.] APPARAT MIGNE AUSBLENDEN

1	Post colloquium Aquitanici principis [Post colloquium Aquitanici principis. Guillelmi, qui Petri Leonis partes adversus Innocentium II tuebatur. Qua de re plura sanctus Bernardus epist. 126 ad episcopos Aquitaniae, et Guillelmus abbas, lib. II Vitae ipsius sancti Bernardi, cap. 6.], quem calice Babylonis inebriatum, Christi calice potare non potuimus, nec schismatico sapore, quo nimium imbutus est, Catholico antidoto exhaurire, regressum magis quam processum pluribus ex causis utilem iudicans, retroredire disposui. Non ea tamen via qua veneram regrediens, sed per ultimos Andegavorum, Cenomanorum, atque Northmanorum fines iter faciens, totoque pene occidui Oceani littore peragrato, in Franciam cum sociis meis me recepi, atque Parisius adorandam Salvatoris Nativitatem exegi.
2	Ibi ergo positus, et tui recordatus, imo nunquam vel brevissimo temporis spatio oblitus, quanto tuam, cum adest, iucundius amplector praesentiam, tanto molestius tolero absentiam. Ad hanc molestiam aliquantulum pro ratione temporis leniendam, de locis campestribus tibi in sublimi montis vertice constituto scribere volui, ut tali saltem remedio, et te mihi mente dum haec legis praesentiore exhibeas, et quantum inter meorum humilitatem camporum, tuorumque altitudinem montium differat, sollicitus advertas.
3	Tu quippe in monte positus libero coelum oculo contemplaris, ego in imis constitutus, et de illorum iam pene numero existens, qui iuxta Prophetam, introibunt in inferiora terrae [Psal. LXII], non nisi late patentes campos, et largissimis spatiis rura diffusa intueor. Tu ipso loci situ mundum subiectum pedibus calcare videris; ego pedibus universorum substratus, cum Psalmista defleo, dicens: Conculcaverunt me inimici mei tota die [Psal. LV]. Tu silvarum densitate circumseptus, in alto velut in profundissima valle absconderis; ego flantibus undique ventis expositus quo flatuum violenta impellit diversitas, quasi praeceps actus arripior.
4	Tu vix terram gressibus tangens, mentis conatu in superna suspenderis; ego stabili planta terrae inhaerens, proh dolor! assiduo vestigia pulvere foedo. Et, o utinam tenui et cito abstergendo pulvere gressum foedarem, et non me totum luto saecularium negotiorum, necessitate aut aliquando etiam voluntate, immergerem! Si quando immergor, utinam vel statim emergerem, ac Deo cum Propheta cantarem: Eripe me de luto, ut non infigar! [Psal. LXVIII.] Sed non quia miserias meas lugeo, idcirco tuae felicitati invideo.
5	Non invideo, inquam, sed congaudeo, quoniam bonorum vitam etsi imitari nequeo actu, pio tamen semper institui colere affectu. In montibus igitur tuis nostrarum vallium recordare, quoniam et Moyses in montem Dei conscendens, populi in campestribus constituti oblitus non est, sed pro eo Domini misericordiam instanter deprecatus est [Exod. XXXII]. Et licet ei semper in montibus familiarior cum Deo fuerit collocutio, tamen pro his qui in inferioribus remanserant, frequentior fundebatur oratio.
6	Interminabatur quidem per legislatorem populo Deus dicens: Si quis tetigerit montem, morte morietur [Exod. XIX]. Sed tamen ne moreretur populus, in monte principaliter agebatur. Quidquid sane Moyses in monte solus agebat, hoc omnium in vallibus constitutorum saluti proficiebat. Ipsis quippe ascendit, ipsis XL diebus ieiunavit, ipsis legem digito Dei in tabulis scriptam accepit, ipsis veniam sacrilegii multis vix precibus impetravit; ipsis non solum montis solitudinem, sed etiam propriam vitam, quantum in ipso fuit impendit.
7	Sic et Dominus atque Salvator post salutarem praedicationem, post corporum humanorum curationem, post multiplicium miraculorum operationem, in montes conscendebat, sicut Evangelium loquitur: Et dimissa turba, ascendit in montem solus orare [Matth. XIV]. Et rursum: Subiit ergo in montem Iesus, et ibi morabatur cum discipulis suis [Ioan. VI]. Et secundum quod alibi legitur: Noctibus quidem in monte Oliveti morabatur, diluculo autem in templum veniens docebat [Luc. XXI]. Sed et quod hoc assidue faciebat, evangelista Lucas indicat, dicens: Egressus, ibat secundum consuetudinem suam in montem Olivarum [Luc. XXII]. In ipsa etiam montis solitudine, non cum aliis, sed remotum ab aliis orasse, alius evangelista confirmat; qui eum dixisse discipulis memorat, dicens: Tunc ait discipulis suis: Sedete hic donec vadam illuc et orem [Matth. XXVI]. Et Lucas sequitur: Et ipse avulsus est ab eis quantum iactus est lapidis, et factus in agonia prolixius orabat [Luc. XXII]. Licet ergo tantopere secretum orationis peteret, non pro se tamen, sed pro persecutore populo orabat dicens: Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste (ibid.). Non enim ne pateretur orabat, qui ut pateretur advenerat, sicut ipse paulo ante dixerat: Propterea veni in horam hanc [Ioan. XII]; sed ne passione sua, qua mundus salvabatur, gens Iudaeorum perfida damnaretur.
8	Semper vero eum non pro sua, sed pro mundi salute orasse, qui eum Salvatorem et Agnum Dei esse qui tollit peccata mundi intelligit, nullatenus ignorat.
9	Quia ergo, fili charissime, in montis conscensu ac solitaria conversatione, iuxta tibi collatam gratiam, Dominum et eius famulum imitaris, in caeteris quoque prout poteris imitare, ut sicut ego bonae voluntati tuae solitudinis quietem providi, ita tu meis laboribus aliquod orando levamen provideas. Affectui enim, quo te in Christi charitate toto animi nisu, ut nosti, complector, non solum orationes tuas, sed ut Paulus Philemoni ait: Teipsum debes [Phil. I]. Quid enim mihi non debeas, cui vix aliquem amando aequavi?
10	Quid mihi non debeas qui nec mihi ipsi plusquam tibi unquam debere volui? Nec mirandum, si tantum de me potueris promereri, cum moribus et conversationi tuae condigna vix retributio valeat inveniri. Quo enim aut quanto pretio, ut de caeteris virtutibus tuis taceam, mihi vel moribus meis consimilem vel conformem potero aliquando mercari?
11	Si Scripturarum sanctarum libuit abdita rimari, te semper paratissimum reperi. Si de saecularis litteraturae scientia, gratia tamen divina, aliquid conferre complacuit, promptum et perspicacem inveni. Si de mundi contemptu, et coelestium amore sermo fuit, qui caeteris frequentius et familiarius inter nos versabatur, in tantum verba tua a terrenis seiuncta nil mortale sonabant, ut iam mihi dicere videreris: Ut non loquatur os meum opera hominum [Psal. XVI]. Quae me ab humanis occupationibus redeuntem, atque aquilonari frigore congelatum, velut austrini flatus tempore sic resolvebant et ita in divinum amorem spiritus calore liquabant, ut etiam hinc a Psalmista dici posset: Emitte verbum tuum, et liquefaciet ea.
12	Flavit spiritus eius, et fluent aquae [Psal. CXLVII]. Et ego cum sponsa in Canticis cantare: Anima mea liquefacta est, ut dilectus locutus est [Cant. V]. Erant mihi universa fastidio, onerosa omnia sentiebam, velut sub gravi fasce poenae succumbens gemebam. Illis sociatus de quibus in Iob legitur: Ecce gigantes gemunt sub aquis [Iob XXVI]. Nulla uspiam requies, nullum a quolibet levamen, donec ad te reditum ipsa mihi necessitas indicebat.
13	At postquam aliquantulum secreti tecum nancisci poteram, ac brevia saltem miscere colloquia, quasi multo pabulo confortatus, viribus innovatis ad laborem acrior insurgebam, implebasque divinum illud mandatum: Si videris asinum proximi tui succubuisse in via, non pertransibis, sed sublevabis cum eo [Exod. XXIII]. Tuo certe studio, secundum beatum Gregorium, quasi anchorae fune, ne in alta pelagi contrariis flatibus abriperer, retrahebar, et littori proximus, licet etiam ibi multum fluctuans inhaerebam.
14	An mente excessit, de mundi multiplicibus miseriis frequens illa et fervens collatio? An menti, ut dicitur, tradita est illa propriorum periculorum lacrymosa deploratio? An memoriae sublata est, terrena omnia fugiendi, et soli Deo vacandi toties repulsa intentio? O quoties clausis ianuis, nullo nobiscum admisso mortalium, illo tantum teste qui de se cogitantibus, aut conferentibus nunquam deest, formidolosus sermo habitus est de cordis humani caecitate atque duritia, de diversis peccatorum laqueis, de variis daemonum invidiis, de abysso iudiciorum Dei, quam terribilis sit in consiliis super filios hominum, quod quibus vult, miseretur, et quos vult, indurat, et quod nescit homo utrum amore, an odio dignus sit, de incerta et formidabili vocatione nostra, de dispensatione salutis humanae per incarnationem Filii Dei ac passionem facta, de tremendo ultimi iudicii die, de incomprehensibili divini examinis severitate qua in perpetuum malos punit, de inenarrabili misericordia qua aeterna bonis praemia reddit!
15	Horum, et similium a mundano strepitu semota collatio, mihi quodammodo in medio hominum eremum referebat, et Domini tabernaculum repraesentabat: ad quod a mundi tumultibus, veluti Moyses a Iudaeorum lapidibus [Exod. XVII][; Num. XX], confugiebam. Fatigatus litibus hominum, et forensium disceptatione causarum, hic quiescebam.
16	Sollicitatus in modica rei familiaris cura, et confectus multiplici dissensione, hic recreabar. Molestatus praedonum irruptione, nostrorum interfectione, varia locorum depopulatione, hic moeroris animum commutabam. Naevos de saeculi sordibus contractos hic diluebam, et fermentum azymis sinceritatis et veritatis contrarium hic expurgabam.
18	Et quid multa? Vere, secundum Isaiam, hoc tabernaculum mihi erat in umbraculum diei ab aestu, et in securitatem et in absconsionem a turbine et a pluvia [Isa. IV]. Nec hoc solum domi, sed quocunque gressum converterem, te mea vestigia comitantem habebam. Hoc nobis pariter per diversa terrarum spatia gradientibus, nec solis ardor, nec gelidus Boreas, nec ventorum turbines, nec nimbosa dies, nec lutosa tellus, nec aspera montium, nec devexa vallium abstulerunt.
19	Ubique quiescentibus paululum magni maris fluctibus, hoc nobis mansit secretum. Ita te in omnibus unanimem habebam, ita quod in me advertebam in te cognoscebam, ut in te uno et pene solo illam verae amicitiae diffinitionem expertus sim, idem scilicet velle et idem nolle, ut nunquam mihi potuerit placere, quod tibi displicebat, nec displicere quod tibi placebat; et iuxta id quod dictum a quodam legitur, non duobus corporibus duae, sed una utrique corpori videretur inesse anima.
20	Quia si tantus in nescientibus Deum esse potuit amoris affectus, ut non substantias confundendo, sed voluntates uniendo, hoc dicere possent, quid mirum, si charitas Dei, quae diffunditur in cordibus hominum per Spiritum sanctum, in eo nos univit, qui facit utraque unum [Ephes. III], quique Patri de discipulis ait: Ut sint unum sicut et nos? [Ioan. XVII.] Sed iam tempus est querelarum, ut quod diu parturivi, nunc tandem pariam. Nam tu, tu, inquam, in hanc charitatem offendisti, tu divinam unitatem divisisti, tu pactum coeleste rescidisti, quando amicum amicus, intimum intimus, et ut iam pro imperio loquar, praelatum subditus, magistrum discipulus, abbatem monachus, ne dicam dominum servus, reliquisti.
21	Sed et si servum vocarem, in quo excederem? Regula enim praecipit, ut omni obedientia monachus se subdat maiori. Si omni, tunc et servili: sed omni, igitur servili. Servus ergo meus es. Conqueror itaque servum meum dominum fugitantem, latibula quaerentem, sequi renuentem, servire nolentem. Imitando certe Dominum et Deum tuum, obedientiam usque ad mortem promisisti; sed hanc nec usque ad modicum laborem servasti.
22	Descendit ille obediens de coelis ad terram, tu refugis ire de terra ad terram. A summo coeli egressio eius, et occursus eius usque ad summum eius [Psal. XVIII]; tuus nec de Algido monte Christi causa egressus, nec brevi itinere exacto, ad ipsum potest esse regressus. Non sane tantis te putabam montium nivibus opprimi, ut charitatis ignem in te patereris exstingui.
23	Sed dicit: Obedientiae ego limitem non excessi, quia patris permissione remansi. Sed tu non eam spontaneam accepisti, sed extortam importunis precibus rapuisti. Hoc plane non fuit obedire. Quid ergo est obedire? Ut monachorum lex loquitur, propriam relinquere, et magistri voluntatem implere. Unde in eadem Regula scriptum est: Secundus humilitatis gradus est, si quis propriam non amans voluntatem, desideria sua non delectetur implere, sed vocem illam Domini factis imitetur, dicentis: «Non veni facere voluntatem meam, sed eius qui misit me [Ioan. VI].»
24	Voluntas igitur praecipientis magis quam verbum, affectus magis quam vox, intellectus magis quam sonus vero monacho observanda sunt. Sed dixisti: Ego quidem manebo, sed Deum pro vestra salute exorabo. Sic et Saul, perverse Deo sacrificare magis quam obedire eligens et cupiditatem suam eius voluntati praeponens, audivit a propheta: Nunquid vult Deus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voluntati eius? [I Reg. XV.] Constat igitur, quia praepositorum voluntati obediendum est; et tunc demum est vera et salubris obedientia discipuli, cum, sua postposita, non tam vocem quam voluntatem sequitur magistri.
25	Nam quando importunitate, seu pusillanimitate sua contrarium voluntati magistri discipulus extorquet praeceptum, non ipse magistro, sed magister ei obedisse dicendus est. Sic ego tuae voluntati obediens, quem nolle pergere vidi, ut remaneres concessi. Tu ergo ordinem pervertisti, tu caput in caudam mutasti, tu praepostero gradu me ultimum, te primum constituisti, dum patrem filius, dum magistrum discipulus, dum abbatem monachus sequi contempsisti. Ecce me laborante, tu quiescis; me vigilante, tu dormis; me clamante, tu taces; me pugnante, tu vacas; me orbem lustrante, tu in tuo monte resides. Non sic bona femina Ruth, quae socrui Noemi, cui diu adhaeserat, valde instanti, ut ad suos reverteretur, respondit: Ne adverseris mihi, ut relinquam te, et abeam.
26	Quocunque perrexeris, pergam; ubi morata fueris, et ego morabor. Quae te morientem terra susceperit, in ea moriar, ibique locum accipiam sepulturae. Haec mihi faciat Deus, et haec addat, si non sola mors me et te separaverit [Ruth. I]. Sed fortasse mulier tibi videbitur ethnica, nec admittenda in testimonium. Est tamen illa cuius Vetus Scriptura, et Evangelium honorifice meminit, et de cuius germine Dei Filium humanam carnem suscepisse scribit.
27	Veniat tamen et ille alienigena quidem natione, sed vir virtutis laude merito inter viros ponendus, Ethai videlicet Gethaeus, qui, relictis patriis erroribus, magno illi regi David adhaeserat, eiusque socius indivisus erat. Cui regem a facie patricidae filii fugientem cum multa sociorum manu praecedenti, et ad pugnandum pro eius salute parato, ipse rex ait: Revertere, et habita cum rege, quia peregrinus es, et egressus de loco tuo.
28	Heri venisti, et hodie compelleris nobiscum egredi? Revertere, et reduc tecum fratres tuos. Ostendisti gratiam et fidem [II Reg. XV]. Et respondit Ethai regi, dicens: Vivit Dominus, et vivit dominus meus rex, quoniam in quocunque loco fueris, domine mi rex, sive in morte, sive in vita, ibi erit servus tuus (ibid.). Et ait David Ethai: Veni, et transi (ibid.). Sed quid illam mulierem, hunc autem et illum alienigenam dixi, ac si hoc pro tua causa faciat, et non magis rationi meae inserviat?
29	Quanto enim in illa sexus infirmior, quanto utriusque a Deo cultus ante remotior, tanto fides, et charitas utriusque laudabilior. Sed illorum laus tuam imminuit laudem, illorum fides tuam notat infidelitatem, illorum fervor tuum condemnat teporem. Hoc namque nurus socrui, hoc miles regi, quod monachus non servat abbati.
30	Cogebantur illi ab ipsis dominis reverti, sed eos relinquere, nec in magnis periculis volebant; tu orantem, ne deseratur, Dominum, desertor pariter et contemptor, non audis. Video Eliam iam iamque rapiendum, et equis curribusque igneis per altissima aeris spatia in coelum sustollendum cum Elisaeo iter agere, eique dicere: Sede hic quia Dominus misit me usque Bethel [IV Reg. II, 2]; et secundo: Sede hic, quia Dominus misit me in Iericho (ibid.); et tertio: Sede hic, quia Dominus misit me usque ad Iordanem (ibid.). Cui tertio audio respondentem prophetam: Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelinquam te (ibid.). Quem quia, ut verus magistri amator discipulus deserere noluit, et eum ad coelestia sustolli conspexit, et ut eius spiritus in se duplex fieri posset, obtinuit.
31	Ait, inquam, Elisaeus Eliae. Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non derelinquam te (ibid.). Tu autem mihi quid? Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non sequar te. Sed fortassis ideo sequi contemnis, quia me sicut Eliam in coelum posse rapi desperas. Quod si haec causa est, rogo ne desperes. Rogo, inquam, ac moneo ne desperes, quoniam haec tota et sola simul gradiendi nobis causa est, ut non solus ego sicut Elias, sed tecum pariter in coelum rapiar. Ecce plus quam Elias Elisaeo, plus ego tibi, si volueris, spondere audeo.
32	Raptus est ille solus mirante et clamante discipulo, rapieris tu mecum omni conspiciente populo. Miraris forte quod dico, et me quasi insanum loqui suspicaris. Sed non insanio, quia quod dico apostolico testimonio confirmo. Rapiemur, ait, in nubibus obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus [I Thess. IV]. Quod Dominus ipse confirmat.
33	Mittet, inquit, Filius hominis angelos suos cum tuba et voce magna, et congregabunt electos eius a quatuor ventis, a summis coelorum usque ad terminos eorum [Matth. XXIV].
34	Si ergo de electorum numero esse studuerimus, ab electis angelis congregabimur, et in nubibus obviam Christo in aera non divisi, sed iuxta Apostolum, simul rapiemur; nec reversuri ut Elias, sed semper cum Domino erimus. Ideo, ut supra dixi, haec tota nobis causa est, domi vel extra, in itinere vel ubique simul manendi, ut hic pariter Domino serviamus, et illuc pariter rapti ei in aeternum convivamus. Sed novi quod ad haec dicturus sis.
35	Patria, ad quam nunquam redire disposui, ne te sequar adversatur. Ad quod ego, Abraham quidem iussu Dei patriam deseruisse [Gen. XII], nec ad eam postmodum rediisse concedo. Quod tamen Iob in terra Hus, quae patria eius erat, vir simplex et rectus, et timens Deum, et recedens a malo fuerit [Iob I], non ignoro. Lot in Sodoma, cuius tamen non indigena, sed colonus erat, aspectu, et auditu iustum fuisse ab apostolo Petro audio [II Petr. II], Magos ab Oriente ad pueri Iesu praesepe venientes, et eum cum oblatione munerum, ut regem, Deum, et hominem adorantes, licet per aliam viam, tamen in regionem suam regressos fuisse lego [Matth. II]. Quod si Abraham, quem supra posui, obiicis, dico eum, utpote perfectum virum, in infidelis patriae desertione sibi nihil timuisse, sed infirmiori posteritati sapienter providisse.
36	Timebat enim ne progenies eius a Deo electa inter idololatras, et moribus corruptos conversaretur, atque a cultu divino malorum exemplo paulatim revocaretur. Unde suis in se quid sequi deberent, ostendens, nec ipse ad dimissam patriam reverti voluit, nec filium illuc reduci permisit. In quo quid de subsequentibus fieri vellet, ostendit, praecipiens servo suo: Cave ne unquam filium meum reducas illuc [Gen. XXIV]. Constat ergo quia non sibi, sed posteris providebat, qui tantopere illuc reduci filium prohibebat.
37	At tu, quibus provides filiis, qui ita patriae reditum perhorrescis? Si utique bonis detestanda patria esset, nec Iob, ut iam dixi, in sua mansisset, nec Magorum devotio ad eam rediisset, nec ipse Dominus suis miraculis illustrasset. Non patria igitur, sed mores patriae, si mali sint, a bonis fugiendi sunt. Quod si salvo sanctitatis proposito, licet in patria manere, quanto magis et transire?
38	Sed forte adhuc perfectorum hoc esse causaberis. Qui ergo ad perfectionis propositum vocatus es, de imperfectione tractabis? Qui iuxta Apostolum, te in ante extendere debes, retro redibis [Philipp. III] Qui quotidiano profectu teipso maior fieri debes, inferior eris? Estote, ait Dominus, perfecti, sicut et Pater vester coelestis perfectus est [Matth. V]. Laudo plane, quia laudabile est, si parentum, si amicorum, si cognatorum tibi est aspectus formidini, si verba gravia, si mora suspecta, ne affectu carnali quantumlibet a recto proposito aspectu commoveant, verbis inclinent, mora desineant.
39	Laudo vere sollicitam a malis cautelam, sed non laudo etiam in bonis pertinacem sententiam.
40	Quod si ista te terrent, si adhaerentes domesticos, velut impugnantes adversarios reformidas (sunt enim inimici hominis domestici eius [Mich. VII] erige turrim Sion contra faciem Damasci, assume armaturam Dei, in qua possis universa tela inimici ignea exstinguere [Ephes. VI]. Si periturarum rerum cogitatio in mente submurmurat, aeternarum eas delectatio compescat.
41	Si ausus fuerit serpens vel parentum ore quidquam insibilare, non solum non audiatur, sed mox caput nequam virili robore conteratur. Si peste inhabitatoris, qua te inficere volebant, ipsos, si dici debeant, amicos, vel parentes, adhuc infectos videris, non ante absistas quam eos salutari admonitione purgatos saluti restituas, ut vasis pessimi hostis direptis, de ipso nobilem coram Deo triumphum reportes.
42	Decet enim, ut non te illi debilem, sed tu eos fortes; ut non te illi carnalem, sed tu eos spirituales; ut non te illi terrenum, sed tu eos coelestes efficias. Studendum ergo tibi est, non ut imperfectum in fuga confidere, sed ut perfectionis filium imperfectis domesticis virtutis exempla praebere. Non enim fugienti, sed permanenti, non credenti, sed resistenti, non succumbenti, sed vincenti victoriae laurea datur. Vellem et ego, si facultas daretur, nec fallaciter teipso conscio vellem.
43	Vellem certe, secundum Isaiam, meipsum abscondere in fossa humo a facie formidinis Domini [Isa. II], qui in proximo venturus est percutere terram, et quaerere mihi locum, non solum spiritualem, sed etiam corporalem in foramine petrae, in caverna maceriae. Sed si non datur, vel quousque detur, aemulemur, eum, qui inter populorum frequentias, et regales epulas, et auratos parietes, dicebat: Ecce elongavi fugiens, et mansi in solitudine [Psal. LVI]. Et velut intra septa montium, sic intra arcana cordium nobis solitudines aedificemus, ubi a veris mundi contemptoribus vera tantum eremus invenitur, ubi nullus externus admittitur, ubi mundanorum tumultuum turbo, fragorque sopitur, ubi sine ullo corporeae vocis sono in sibilo aurae tenuis vox Dei loquentis auditur.
45	Ad hanc, fili dilectissime, solitudinem, dum sumus in hoc corpore, et peregrinarum a Domino, in medio quoque turbarum positi, assidue recurramus; et quod in extremis orbis finibus quaereremus, in nobismetipsis (nam et regnum Dei intra nos est [Luc. VII] inveniamus. Ibi solitarium adepti silentium adoremus, et procidamus ante Deum; ploremus coram Domino qui fecit nos, effundamus coram illo corda nostra, et, ut ait beatus Hieronymus, nostras pariter, mundique miserias lugeamus.
46	Est quippe nobis multa lugendi materia, ut quae propria sunt, taceam, quod mundus in maligno positus est, quod instant tempora periculosa, quod abundavit iniquitas et refrixit charitas, quod vere nunc deficit sanctus, quod diminutae sunt veritates a filiis hominum: quod omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, quod non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, quod quotidie perditi homines Iudaica rabie crucifigunt sibimetipsis Filium Dei et ostentui habent, quod sine intermissione thesaurizantes sibi iram in die irae, assidua igni aeterno seipsos pabula subministrant. Et quis universa enumeret? Ista et his similia intentiore intuitu conspicientes, atque intra mentis eremum coram Domino deflentes, ut carbo carbonem, alter alterum accendamus, ne fons ille misericordiae semper patens super nos se contineat, obsecremus, in domo luctus cum sapienter moerentibus, non in domo convivii cum stultis epulantibus esse eligamus, ut et nobis a Domino dicatur: Et vos igitur nunc quidem tristitiam habetis.
47	Iterum autem videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis [Ioan. XVI]. Ecce autem dum haec scribo, luctui nostro congruens luctuosus nuntius supervenit, et cum uberibus lacrymis memorandum illum, illum Gerardum nostrum, nostrum plane nostrum, a nobis recessisse, et, ut quod vere sentio dicam, non de vita in mortem decidisse, sed mortem vita commutasse narravit.
48	Quod ubi repentina relatione cognovi, ut in re inopinata fieri solet, aliquandiu haesi. Dehinc eum coram fratribus vix voce ad hoc sufficiente absolvens, interiore me igne urgente surrexi, et ecclesiam petens mox agendam incepi. Ubi eius dulce funus, quamvis absentis, et tarde cognitum, multis, ut dignum erat, lacrymis prosequens, et vigilia Epiphaniae Domini sacri corporis et sanguinis pro eo ipse hostiam offerens, piam animam piissimo Redemptori, cui semper adhaeserat, commendavi. Ut enim caetera eius bona taceam, quae proprium et prolixum exposcerent, tractatum: in quo rectius Domini promissum implebitur, dicentis: Qui manducat carnem meam, et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego in eo [Ioan. VI]: Et rursum: Ego sum panis vitae qui de coelo descendit: si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum (ibid.), quam in hoc nostro mortuo, qui, quoad vixit, panem hunc vitae, hoc est corpus Domini sui, pene quotidie semper ad vitam suscepit?
49	Vivit, inquam, vivit in aeternum qui cum bonae conscientiae testimonio semper manducavit panem, qui dat vitam in aeternum.