XV
|
| 1 | Quis nescit, Volusi Bithynice, qualia demens |
| 2 | Aegyptos portenta colat? crocodilon adorat |
| 3 | pars haec, illa pavet saturam serpentibus ibin. |
| 4 | effigies sacri nitet aurea cercopitheci, |
| |
| 5 | dimidio magicae resonant ubi Memnone chordae |
| 6 | atque vetus Thebe centum iacet obruta portis. |
| 7 | illic aeluros, hic piscem fluminis, illic |
| 8 | oppida tota canem venerantur, nemo Dianam. |
| 9 | porrum et caepe nefas violare et frangere morsu |
| |
| 10 | (o sanctas gentes, quibus haec nascuntur in hortis |
| 11 | numina!), lanatis animalibus abstinet omnis |
| 12 | mensa, nefas illic fetum iugulare capellae: |
| 13 | carnibus humanis vesci licet. attonito cum |
| 14 | tale super cenam facinus narraret Ulixes |
| |
| 15 | Alcinoo, bilem aut risum fortasse quibusdam |
| 16 | moverat ut mendax aretalogus. 'in mare nemo |
| 17 | hunc abicit saeva dignum veraque Charybdi, |
| 18 | fingentem inmanis Laestrygonas et Cyclopas? |
| 19 | nam citius Scyllam vel concurrentia saxa |
| |
| 20 | Cyaneis plenos et tempestatibus utres |
| 21 | crediderim aut tenui percussum verbere Circes |
| 22 | et cum remigibus grunnisse Elpenora porcis. |
| 23 | tam vacui capitis populum Phaeaca putavit?' |
| 24 | sic aliquis merito nondum ebrius et minimum qui |
| |
| 25 | de Corcyraea temetum duxerat urna; |
| 26 | solus enim haec Ithacus nullo sub teste canebat. |
| 27 | nos miranda quidem sed nuper consule Iunco |
| 28 | gesta super calidae referemus moenia Copti, |
| 29 | nos volgi scelus et cunctis graviora coturnis; |
| |
| 30 | nam scelus, a Pyrrha quamquam omnia syrmata volvas, |
| 31 | nullus apud tragicos populus facit. accipe nostro |
| 32 | dira quod exemplum feritas produxerit aevo. |
| 33 | inter finitimos vetus atque antiqua simultas, |
| 34 | inmortale odium et numquam sanabile vulnus, |
| |
| 35 | ardet adhuc Ombos et Tentura. summus utrimque |
| 36 | inde furor volgo, quod numina vicinorum |
| 37 | odit uterque locus, cum solos credat habendos |
| 38 | esse deos quos ipse colit. sed tempore festo |
| 39 | alterius populi rapienda occasio cunctis |
| |
| 40 | visa inimicorum primoribus ac ducibus, ne |
| 41 | laetum hilaremque diem, ne magnae gaudia cenae |
| 42 | sentirent positis ad templa et compita mensis |
| 43 | pervigilique toro, quem nocte ac luce iacentem |
| 44 | septimus interdum sol invenit. horrida sane |
| |
| 45 | Aegyptos, sed luxuria, quantum ipse notavi, |
| 46 | barbara famoso non cedit turba Canopo. |
| 47 | adde quod et facilis victoria de madidis et |
| 48 | blaesis atque mero titubantibus. inde virorum |
| 49 | saltatus nigro tibicine, qualiacumque |
| |
| 50 | unguenta et flores multaeque in fronte coronae: |
| 51 | hinc ieiunum odium. sed iurgia prima sonare |
| 52 | incipiunt; animis ardentibus haec tuba rixae. |
| 53 | dein clamore pari concurritur, et vice teli |
| 54 | saevit nuda manus. paucae sine volnere malae, |
| |
| 55 | vix cuiquam aut nulli toto certamine nasus |
| 56 | integer. aspiceres iam cuncta per agmina voltus |
| 57 | dimidios, alias facies et hiantia ruptis |
| 58 | ossa genis, plenos oculorum sanguine pugnos. |
| 59 | ludere se credunt ipsi tamen et puerilis |
| |
| 60 | exercere acies quod nulla cadavera calcent. |
| 61 | et sane quo tot rixantis milia turbae, |
| 62 | si vivunt omnes? ergo acrior impetus et iam |
| 63 | saxa inclinatis per humum quaesita lacertis |
| 64 | incipiunt torquere, domestica seditioni |
| |
| 65 | tela, nec hunc lapidem, qualis et Turnus et Aiax, |
| 66 | vel quo Tydides percussit pondere coxam |
| 67 | Aeneae, sed quem valeant emittere dextrae |
| 68 | illis dissimiles et nostro tempore natae. |
| 69 | nam genus hoc vivo iam decrescebat Homero, |
| |
| 70 | terra malos homines nunc educat atque pusillos; |
| 71 | ergo deus, quicumque aspexit, ridet et odit. |
| 72 | a deverticulo repetatur fabula. postquam |
| 73 | subsidiis aucti, pars altera promere ferrum |
| 74 | audet et infestis pugnam instaurare sagittis. |
| |
| 75 | terga fugae celeri praestant instantibus Ombis |
| 76 | qui vicina colunt umbrosae Tentura palmae. |
| 77 | labitur hic quidam nimia formidine cursum |
| 78 | praecipitans capiturque. ast illum in plurima sectum |
| 79 | frusta et particulas, ut multis mortuus unus |
| |
| 80 | sufficeret, totum corrosis ossibus edit |
| 81 | victrix turba, nec ardenti decoxit aeno |
| 82 | aut veribus, longum usque adeo tardumque putavit |
| 83 | expectare focos, contenta cadavere crudo. |
| 84 | hic gaudere libet quod non violaverit ignem, |
| |
| 85 | quem summa caeli raptum de parte Prometheus |
| 86 | donavit terris; elemento gratulor, et te |
| 87 | exultare reor. sed qui mordere cadaver |
| 88 | sustinuit nil umquam hac carne libentius edit; |
| 89 | nam scelere in tanto ne quaeras et dubites an |
| |
| 90 | prima voluptatem gula senserit, ultimus ante |
| 91 | qui stetit, absumpto iam toto corpore ductis |
| 92 | per terram digitis aliquid de sanguine gustat. |
| 93 | Vascones, ut fama est, alimentis talibus usi |
| 94 | produxere animas, sed res diversa, sed illic |
| |
| 95 | fortunae invidia est bellorumque ultima, casus |
| 96 | extremi, longae dira obsidionis egestas. |
| 97 | [huius enim, quod nunc agitur, miserabile debet |
| 98 | exemplum esse tibi, sicut modo dicta mihi gens.] |
| 99 | post omnis herbas, post cuncta animalia, quidquid |
| |
| 100 | cogebat vacui ventris furor, hostibus ipsis |
| 101 | pallorem ac maciem et tenuis miserantibus artus, |
| 102 | membra aliena fame lacerabant, esse parati |
| 103 | et sua. quisnam hominum veniam dare quisve deorum |
| 104 | ventribus abnueret dira atque inmania passis |
| |
| 105 | et quibus illorum poterant ignoscere manes |
| 106 | quorum corporibus vescebantur? melius nos |
| 107 | Zenonis praecepta monent, [nec enim omnia quidam |
| 108 | pro vita facienda putant] sed Cantaber unde |
| 109 | Stoicus, antiqui praesertim aetate Metelli? |
| |
| 110 | nunc totus Graias nostrasque habet orbis Athenas, |
| 111 | Gallia causidicos docuit facunda Britannos, |
| 112 | de conducendo loquitur iam rhetore Thyle. |
| 113 | nobilis ille tamen populus, quem diximus, et par |
| 114 | virtute atque fide sed maior clade Zacynthos |
| |
| 115 | tale quid excusat: Maeotide saevior ara |
| 116 | Aegyptos. quippe illa nefandi Taurica sacri |
| 117 | inventrix homines, ut iam quae carmina tradunt |
| 118 | digna fide credas, tantum immolat; ulterius nil |
| 119 | aut gravius cultro timet hostia. quis modo casus |
| |
| 120 | inpulit hos? quae tanta fames infestaque vallo |
| 121 | arma coegerunt tam detestabile monstrum |
| 122 | audere? anne aliam terra Memphitide sicca |
| 123 | invidiam facerent nolenti surgere Nilo? |
| 124 | qua nec terribiles Cimbri nec Brittones umquam |
| |
| 125 | Sauromataeque truces aut inmanes Agathyrsi, |
| 126 | hac saevit rabie inbelle et inutile volgus |
| 127 | parvula fictilibus solitum dare vela phaselis |
| 128 | et brevibus pictae remis incumbere testae. |
| 129 | nec poenam sceleri invenies nec digna parabis |
| |
| 130 | supplicia his populis, in quorum mente pares sunt |
| 131 | et similes ira atque fames. mollissima corda |
| 132 | humano generi dare se natura fatetur, |
| 133 | quae lacrimas dedit. haec nostri pars optima sensus. |
| 134 | plorare ergo iubet causam dicentis amici |
| |
| 135 | squaloremque rei, pupillum ad iura vocantem |
| 136 | circumscriptorem, cuius manantia fletu |
| 137 | ora puellares faciunt incerta capilli. |
| 138 | naturae imperio gemimus, cum funus adultae |
| 139 | virginis occurrit vel terra clauditur infans |
| |
| 140 | et minor igne rogi. quis enim bonus et face dignus |
| 141 | arcana, qualem Cereris volt esse sacerdos, |
| 142 | ulla aliena sibi credit mala? separat hoc nos |
| 143 | a grege mutorum, atque ideo venerabile soli |
| 144 | sortiti ingenium divinorumque capaces |
| |
| 145 | atque exercendis pariendisque artibus apti |
| 146 | sensum a caelesti demissum traximus arce, |
| 147 | cuius egent prona et terram spectantia. mundi |
| 148 | principio indulsit communis conditor illis |
| 149 | tantum animas, nobis animum quoque, mutuus ut nos |
| |
| 150 | adfectus petere auxilium et praestare iuberet, |
| 151 | dispersos trahere in populum, migrare vetusto |
| 152 | de nemore et proavis habitatas linquere silvas, |
| 153 | aedificare domos, laribus coniungere nostris |
| 154 | tectum aliud, tutos vicino limine somnos |
| |
| 155 | ut conlata daret fiducia, protegere armis |
| 156 | lapsum aut ingenti nutantem volnere civem, |
| 157 | communi dare signa tuba, defendier isdem |
| 158 | turribus atque una portarum clave teneri. |
| 159 | sed iam serpentum maior concordia. parcit |
| |
| 160 | cognatis maculis similis fera. quando leoni |
| 161 | fortior eripuit vitam leo? quo nemore umquam |
| 162 | expiravit aper maioris dentibus apri? |
| 163 | Indica tigris agit rabida cum tigride pacem |
| 164 | perpetuam, saevis inter se convenit ursis. |
| |
| 165 | ast homini ferrum letale incude nefanda |
| 166 | produxisse parum est, cum rastra et sarcula tantum |
| 167 | adsueti coquere et marris ac vomere lassi |
| 168 | nescierint primi gladios extendere fabri. |
| 169 | aspicimus populos quorum non sufficit irae |
| |
| 170 | occidisse aliquem, sed pectora, bracchia, voltum |
| 171 | crediderint genus esse cibi. quid diceret ergo |
| 172 | vel quo non fugeret, si nunc haec monstra videret |
| 173 | Pythagoras, cunctis animalibus abstinuit qui |
| 174 | tamquam homine et ventri indulsit non omne legumen? |
| |