Isidorus, Etymologiae, 14
Edition: W. M. Lindsay, 1911

VIII De montibus ceterisque terrae vocabulisAPPARAT EINBLENDEN
1  Montes sunt tumores terrarum altissimi, dicti quod sint eminentes. Quidam autem propriis ex causis vocati sunt, ex quibus notandi sunt qui opinione maximi celebrantur. 2  Mons Caucasus ab India usque ad Taurum porrectus, pro gentium ac linguarum varietate quoquo versum vadit, diversis nominibus nuncupatur. Ubi autem ad orientem in excelsiorem consurgit sublimitatem, pro nivium candore Caucasus nuncupatur. Nam orientali lingua 'caucasum' significat candidum, id est nivibus densissimis candicantem. Unde et eum Scythae, qui eidem monti iunguntur, Croacasim vocaverunt. 'Casim' enim apud eos candor sive nix dicitur. 3  Mons Taurus a plerisque idem vocatur et Caucasus. 4  Libanus mons Phoenicum altissimus, cuius meminerunt prophetae; dictus a ture, quia ibi colligitur. Cuius ea pars, quae est super eum ad orientalem plagam respiciens, Antilibanus appellatur, id est contra Libanum. 5  Ararat mons Armeniae, in quo arcam historici post diluvium sedisse testantur. Unde et usque hodie ibidem lignorum eius videntur vestigia. 6  Acroceraunii montes propter altitudinem et fulminum iactus vocati sunt; Graece enim fulmen κεραυνὸς dicitur. Sunt autem inter Armeniam et Iberiam, incipientes a portis Caspiis usque ad fontem Tigridis fluvii. 7  Hyperborei montes Scythiae, dicti quod supra, id est ultra, eos flat Boreas. 8  Riphaei montes in capite Germaniae sunt, a perpetuo ventorum flatu nominati; nam ριφὴ Graece impetus et ὁρμὴ dicitur, ἀπὸ τοῦ ῥίπτειν. 9  Olympus mons Macedoniae nimium praecelsus, ita ut sub illo nubes esse dicantur. De quo Vergilius:

Nubes excessit Olympus.

Dictus autem Olympus quasi Ololampus, id est quasi caelum. 10  Hic mons Macedoniam dividit a Thracia. Athos mons Macedoniae, et ipse altior nubibus, tantoque sublimis ut in Lemnum umbra eius pertendat, quae ab eo septuaginta sex milibus separatur. 11  Parnasus mons Thessaliae iuxta Boeotiam, qui gemino vertice est erectus in caelum. Hic in duo finditur iuga: Cyrrham et Nissam; unde et nuncupatus; eo quod in singulis iugis colebantur Apollo et Liber. Haec iuga a duobus fratribus Cithaeron et Helicon appellantur. Nam Helicon dictus ab Helicone fratre Cythaeronis. 12  Item Ceraunii sunt montes Epiri, a crebris dicti fulminibus. Graece enim fulmen κεραυνὸς dicitur. 13  Appenninus mons appellatus quasi Alpes Poeninae, quia Hannibal veniens ad Italiam easdem Alpes aperuit. Unde et Vergilius:

Alpes inmittit apertas;

has enim Hannibal post bella Hispaniae aceto rupit; Iuvenalis:

Et montem rupit aceto.

Et inde loca ipsa, quae rupit, Appenninae Alpes vocantur. 14  Mons Aethna ex igne et sulphure dictus; unde et Gehenna. Constat autem hunc ab ea parte, qua Eurus vel Africus flat, habere speluncas plenas sulphuris et usque ad mare deductas, quae speluncae recipientes in se fluctus ventum creant, qui agitatus ignem gignit ex sulphure; unde est quod videtur incendium. 15  Pyrenaeus et ipse a crebris fulminum ignibus nuncupatus; Graece enim ignis πῦρ vocatur. Iste est qui inter Galliam atque Hispaniam quasi de industria munimentum interiacet. 16  Solurius a singularitate dicitur, quod omnibus Hispaniae montibus solus altior videatur [sive quod oriente sole ante radius eius quam ipse cernatur]. 17  Calpes mons in ultimis finibus Oceani, qui dirimit Europam ab Africa, quem Athlantis finem esse dicunt. De quo Lucanus:

Hesperiam Calpem, summumque implevit Athlantem.

Athlans frater Promethei fuit et rex Africae, a quo astrologiae artem prius dicunt excogitatam; ideoque dictus est sustinuisse caelum. Ob eruditionem igitur disciplinae et scientiam caeli nomen eius in montem Africae derivatum est, qui nunc Athlans cognominatur: qui propter altitudinem suam quasi caeli machinam atque astra sustentare videtur. 18  Alpes autem proprie montes Galliae sunt. De quibus Vergilius:

Aerias Alpes;

et dicendo aerias verbum expressit a verbo. Nam Gallorum lingua 'alpes' montes alti vocantur. Haec sunt enim quae Italiae murorum exhibent vicem. 19  Colles sunt praeminentiora iuga montium, quasi colla. 20  Iuga autem montium ex eo appellata sunt quod propinquitate sui iungantur. 21  Tumulus est mons brevis, quasi tumens tellus. Item tumulus terra congesta, ubi nulla memoria est. 22  Valles sunt humilia loca, quasi vulsa. Hinc et convalles depressa loca terrarum inter montes. 23  Campus est terrarum planities. Dictus autem campus quod brevis sit pedibus, nec erectus, ut montes, sed patens et spatio suo porrectus et iacens; unde et Graece πεδίον dicitur. Sumpsit autem nomen ex Graeca etymologia; χαμαὶ enim Graeci breve dicunt. 24  Solum est omne quod sustinet, a soliditate dictum scilicet. Unde et de mari Vergilius ait:

Subtrahiturque solum.

25  Saltus sunt vasta et silvestria loca, ubi arbores exiliunt in altum. 26  Fauces sunt aditus angustorum locorum inter arduos montes, loca angusta et brevia, dicta a faucium similitudine, quasi foces. 27  Confrages loca in qua undique venti currunt ac sese frangunt. Ut Naevius ait:

In montes ubi venti frangebant locum.

28  Scabra sunt loca situ aspera. Unde et scabies dicitur, a corporis asperitate. 29  Lustra obscura latibula ferarum et luporum cubilia sunt. Unde et lupanaria lustra dicuntur, per contrarium videlicet, quia parum inlustrantur. 30  Lucus est locus densis arboribus septus, solo lucem detrahens. Potest et a conlucendo crebris luminibus dici, quae ibi propter religionem gentilium cultumque fiebant. 31  Deserta vocata quia non seruntur et ideo quasi deseruntur; ut sunt loca silvarum et montium, contraria uberrimarum terrarum, quae sunt uberrimae glebae. 32  Devia sunt loca secreta et abdita, quasi extra viam. Ipsa sunt et invia. Inde et aviaria secreta loca et a via remota, aut tantum adibilia avibus. Unde est illud:

Inculta rubent aviaria bacis.

33  Amoena loca Varro dicta ait eo quod solum amorem praestant et ad se amanda adliciant. Verrius Flaccus, quod sine munere sint nec quicquam his officia, quasi amunia, hoc est sine fructu, unde nullus fructus exsolvitur. Inde etiam nihil praestantes inmunes vocantur. 34  Aprica loca quae sole gaudent, quasi ἄνευ φρίκης, id est sine frigore; sive quod sint aperto caelo. 35  Opaca vero loca, quasi operto caelo, aprico contraria. 36  Lubricum dici locum ab eo quod ibi quis labitur; et lubricum dicitur non quod labitur, sed in quo labitur. 37  Aestiva sunt loca umbrosa, quibus per aestatem vitant pecora solis ardorem. Statius:

Et umbrosi patuere aestiva Lycaei.

38  Navalia sunt loca ubi naves fabricantur. Hoc et textrinum vocatur. 39  Statio est ubi ad tempus stant naves; portus, ubi hiemant; inportunum autem, in quo nullum refugium, quasi nullus portus. 40  Portus autem locus est ab accessu ventorum remotus, ubi hiberna opponere solent: et portus dictus a deportandis commerciis. Hunc veteres a baiolandis mercibus baias vocabant, illa declinatione a baia baias, ut a familia familias. 41  Litus est terra aquae et mari vicina: et dictum litus quia fluctu eliditur, vel quod aqua adluitur. Cicero in Topicis: 'Litus est qua fluctus eludit.' 42  Circumluvium locus quem aqua circumluit; adluvium consumptio riparum ex aquis. Margo est pars cuiuslibet loci, utputa maris; unde et nomen accepit. Maritima quasi maris intima. 43  Ostia ab ingressu et exitu fluminis dicta in mari. Continens perpetua terra nec ullo mari discreta, quem Graeci ἤπειρον vocant.