1. Ald. primum lucis sator, postea correxit lucisator, in Rat. etiam a prima manu, lucis sator; Pal., lucis auctor. Burmannus, lib. IV Propertii eleg. 3 ad vers. Lucis et auctores, affert Prudentii hunc locum, et ait, in Egm. legi lucis auctor, et ad marginem lucis sator. Vera lectio lucisator, ex cuius verbi novitate aliae lectiones falsae inductae sunt. Prudentius hoc vocabulum, uti mox omniparens, et verbigena, et prius crucifer, ex similium imitatione formavit, quanquam omniparens Virgilius etiam usus est Aen. VI, vers. 595. S. Prosper epigr. 39 effinxit omnitenens, et epigr. 61 omnicreator.

2. Vat. A, omnipotens pro omniparens. Chamillardus hoc loco allucinatur: negat enim sensum poetae esse ut verbigena intelligatur verbo genitus, atque ipse exponit verbum genitum. Du Cangius in Glossario pariter affirmat, Isonem male exposuisse verbo genitum, et adducit versus ex Mamotrecto ad IV Reg. cap. XXV ex Graecismo: Communis generis sunt quae componis ab illis. Excipe VERBIGENA, quod Christo convenit uni. Sed non dubitandum quin sensus poetae sit Verbo genitus, quandoquidem hymno 11, vers. 17, idem repetit: Ex ore quamlibet Patris Sis ortus, et Verbo editus, ubi Chamillardus interpretatur: Et editus, quando Pater nos est allocutus. Quanam vero ratione Filius possit dici Verbum verbo genitum, theologice explicat Petavius lib. VI, cap. 8: Non tamen mirum videtur, in hunc modum ista pronuntiari, ut ipsa Patris, sapientia, qua sapiens est, appelletur Filius, . . . . . . illud ab usu communi remotius, idem et de λογω a veteribus usurpari, non solum quatenus rationem, sed etiam quatenus verbum significat. Et cap. 3 num. 5: Siquidem Verbum persona de Verbo Patre, id est, ratione vel intelligentia oritur. Weitzius ad hunc Prudentii locum citat S. Augustinum lib. XI Confes., cap. 7, et S. Cyprianum in Expositione Symboli. Chamillardus putavit, eos hoc vocabulo Verbigena usos fuisse, idque fidenter affirmavit. At neque Augustinus, neque Rufinus Aquileiensis, cui illa Expositio adiudicatur, quidquam afferunt quo Prudentii locutio possit explanari, nedum vocem Verbigena usurpant. Lamius, contra Clericum defendens Prudentium, existimat, cum hoc loco, tum hymno 11, poetam loqui de secunda generatione, qua Verbum caro factum est. Hanc opinionem eo hymno 11 expendam.

14. Favor, laus.---Imbuerit, benedicat, sanctificet, I.

16. Fercula, per id quod continet, id quod continetur, per fercula cibos. Vat. A.

17. Pateras, mensas. Patena est dicta a patendo. Patera vero, i. e. vas aptum receptui potus, I.

18. Seria, senum. Serium est honestas, inde seria pluraliter, honesta.---Ludicra, iuvenum.---Iocos, infantum, I.

19. Quod sumus, et nos, et actus nostros regat superna pietas.---Agimus, facimus, I.

21. Spolia, sicut antiqui faciebant, I.

22. Aromate, hoc aroma facit in singulari numero nominativo, I.

23. Ambrosius, dulcis, divinus, pro divino ponitur; ambrosia est cibus deorum, I.

24. Nectaream, puram, I.

25. Ab usque, abusque et adusque licenter dicimus, I.

26. Camoena, camoenae dicuntur quasi canenae acanendo.---Leves, vanas, Iso.

27. Queis, quibus, Iso.

4. Vat. unus apud Teol. manens pro potens.

14. Similes preces ante cibum faciendas praescribit Origenes tom. II, pag. 36, lib. II in Ioannem.

15. In proleg. num. 170 dixi quid sit, Omnia sanctificante fide.

16. Prudentius hortatur ut fercula nostra Deum sapiant, et videtur indicare quod ait S. Cyprianus lib. ad Donatum in fine: Sonet psalmos convivium sobrium; et ut tibi tenax memoria est, voce canora aggredere hoc munus ex more: magis charissimos pasces, si sit nobis spiritualis auditio, proleciet aures religiosa mulcedo. Similia habent alii SS. Patres. S. Bernardus lib. II, ep. 2, verba S. Cypriani a nobis allata protulisse dicitur a Weitzio, quae ego in Bernardo minime invenio.

17. In Miscellaneis observationibus editis in veteres auctores ab eruditis Britannis, tom. III, vol. III, pag. 320, coniicitur legendum esse Spiritus influat in pateras: sed nulla est idonea ratio cur vetus scriptura deseratur.

18. Si placet, ita distingue, ut ludus sit in actione, iocus in verbis; et postulat poeta, actiones et verba a Deo dirigi tam ea quae ad continentiam pertinent, quam quae ad eutrapeliam, sive ad animi quamdam remissionem; de qua virtute theologi agunt cum S. Thoma 2-2, quaest. 168, art. 2.

20. Heinsius superne pro superna praefert cum Put., Alt., Egm., quibus consonat Alex., et adhaerent recentiores editi, quia superne syllabam postremam corripit. Non inficior, eam syllabam communem esse, sed retinco superna cum Isone, Hincmaro, Gothescalco, vetustissimis Vatt. A, I, O, P, Urb. Rat., Prag. Ald., Gis., Weit., aliis plerisque. Eruditi Britanni loc. cit. suspicantur deitas pro pietas. Nihil mutandum. Gothescalcus, ut adversus Hincmarum probaret recte dici TRINA DEITAS, haec Prudentii verba cum aliis in medium protulit. Hincmarus in libro De non trina deitate respondet, Prudentium metri necessitate dixisse trina pietas, et alibi (in fine hymni de novo lumine sabbati paschalis) numine triplici, vel sicut in quibusdam codicibus legitur nomine triplici, et rursus (in praef. Apotheosis): Est tria summa Deus, trinum specimen. Quas locutiones improbat ipse Hincmarus; concedit tamen ab Aratore dici trina potestas, trinum nomen, a Prospero trina maiestas, a Sedulio trina fides, et, Quod simplex triplicet, quodque est triplicabile, simplet, et explicationem congruentem addit: Hoc tantum dixisse sufficiat, quia TRINAM PIETATEM Prudentius, TRINAM POTESTATEM Arator, TRINAM MAIESTATEM Prosper, pro personis Patris, et Filii, et Spiritus sancti, qui relative in sancta Trinitate dicuntur, substantialia nomina pietatem, potestatem, maiestatem posuerunt. Vide com. vers. 2 Psychom.

21. Hic quidem erat ethnicorum mos; at Christiani veteres adeo ab unguentis et odoribus in conviviis abstinebant ut id ethnici ipsis exprobrarent, quod liquet ex verbis Minucii Felicis: Non floribus caput nectitis, non corpus odoribus honestatis: reservatis unguenta funeribus. Vide Clementem Alexand., lib. II Paedag. cap. 8, et S. Chrysostomum tom. II, conc. 1 de Lazaro. Pro rosae Prag. in marg. rosea, male.

22. Alii flagrat vel fraglat scribunt.

24. Ut ambrosia deorum cibus est, ita potus eorum nectar. Verba quibus Prudentius utitur, liquor ambrosius, redolet, fusus, fortasse innuunt unguentum ambrosium, de quo videri potest Facciolatus.

25. Solet praeponi usque: Virgilius tamen ab usque Pachyno dixit.

26. Camoenas quasi canenas a canendo dici tradit Macrobius lib. II in Somn. Scipion., cap. 3. Poetae ex hederis quoque coronas sibi imponebant, quia Bacchi et Apollinis paria censebantur numina. Horatius lib. I. ode 1: Me doctarum hederae praemia frontium Dis miscent superis. Ovidius lib. I, eleg. 6: Deme meis hederas bacchica serta, comis. Ista decent laetos felicia signa poetas: Temporibus non est apta corona meis. Confer Carolum Paschalem de Coronis, edit. 1610 pag. 60, lib. I, cap. 18, qui hunc Prudentii locum cum laude pii poetae allegat.

27. Ex hoc versu aliquis colliget, Prudentium carminibus profanis componendis indulgere solitum. Non ita iudico. Nam poesim universe alloquitur, ut potius Dei laudes quam alia inepta canat. Adi prolegom. num. 63. Nonnemo ita explicat: O Camoena mea, docta texere serta mystica, queis solita es cingere tempora, nunc liga ea strophio dactylico. Nam alias ligaverat strophio iambico, sapphico, etc.

Hoc loco strophium intellige coronam cum Nebrissensi: est enim strophium quidquid circumflectitur et cingit, ut corona, cingulum. Plinius lib. XXI, Tenuioribus utebantur antiqui coronis, STROPHIA appellantes. Sensus est: Camoena, docta texere serta mystica, liga tempora strophio dactylico, quia carmen hoc est dactylicum. Ita fere interpretatur Chamillardus, nisi quod addit, O mea musa, quod mihi non probatur.