LIBER TERTIUS SHOW APPARATUS
| 1 | Luminis aeterni, lunae lux, lucis origo, |
| 2 | Orbis, et astrorum, iubar aetheris, aeris auctor, |
| 3 | Pax elementorum, naturae conditor, et fons, |
| 4 | Sideris innumeri numerus quem non latet omnis, |
| 5 | Nomina dans astris, et stellas cursibus aptans, |
| 6 | Immotosque iubens septem constare triones: |
| 7 | Axe licet volvente polos, stant sidera pigra. |
| 8 | Qui numeras cunctas, quas praefert littus, arenas, |
| 9 | Per freta cuncta maris totum quas continet aequor. |
| 10 | Omnia nosse Deum, quia condidit omnia solus, |
| 11 | Quis dubitet? Quod nosse iubes, coelestia norunt, |
| 12 | Quod tu scire vetas, ignorant omnia coelo. |
| 13 | Missa cadunt, hiemesque cient comitante fragore, |
| 14 | Verberis ignoti volitant per inape flagella, |
| 15 | Et rutila radians crinitum missile flamma |
| 16 | Iustitiae monitor, sed plus pietatis amator, |
| 17 | Cels or excelsis, specie sed pulchrior omni, |
| 18 | Virtutum virtus, dulcedine dulcior omni, |
| 19 | Lucidior luce, vel lumine clarior omni, |
| 20 | Editor omnipotens, sed non tamen edite ab ullo, |
| 21 | Qui placidos pluviis das descendentibus imbres. |
| 22 | Sic annena datur cunctis animantibus esca, |
| 23 | Et na ura parens per tempora cuncta ministrat, |
| 24 | Sic plumis vestitur avis, sic frondibus herbae, |
| 25 | Sic calamos nutrita seges stans armat aristis, |
| 26 | Et tunicis vestita ceres pubescit adulta. |
| 27 | Sic viridis flavescit ager sine semine iacto: |
| 28 | Creditor extorquet sub vomere fenus arator, |
| 29 | Usura praestatur edax, centesima grandis |
| 30 | Redditur, ac parens votis credentis avari |
| 31 | Debitor exoptat millesima reddere lucra. |
| 32 | Non exactorem pudor inficit, aut dolor ullus |
| 33 | Afficit exactum: contraria vota duorum |
| 34 | Conveniunt, solusque dolet captator iniquus |
| 35 | Annonae, pretiique vorax, inimicus amicis, |
| 36 | Omnibus adversus, populis insontibus hostis. |
| 37 | Nam sua damna vocat mundi compendia pulchra, |
| 38 | Nil opibus propriis quacunque ex parte minutis. |
| 39 | Exstinctam dolet esse famem, bene dives egenus, |
| 40 | Semper avarus inops, pauper sub divite nummo |
| 41 | Aestuat, et custos alieni ruris, et auri, |
| 42 | Iudicio punita suo mens semper avara |
| 43 | Dat poenas, animi quae sedem nescit amare: |
| 44 | Diligit haeredem, cui servat cuncta fidelis. |
| 45 | Nec bona praesentis hic tantum perdere vitae |
| 46 | Contingit miseris: perdunt bona cuncta futura. |
| 47 | Nunquid eris pius, alme Deus, iam morte perempto? |
| 48 | Illi quippe, magis qui proditur impius in se, |
| 49 | Et sibi, vel cunctis solatia tota negavit? |
| 50 | Nos exempla docent damnati divitis, ingens |
| 51 | Pauperis et requies, qui post sua membra beatus |
| 52 | Abrahae portante sinu per saecla quiescit. |
| 53 | Divitis exstincti tormenta exspectat egestas, |
| 54 | Immitesque vias alterna sorte rependit. |
| 55 | Serica quem tenuis, quem mollia lina gravabant, |
| 56 | Qui solet aestivum membris sudantibus ostrum |
| 57 | Poscere, deposito confractus murice denso, |
| 58 | Cuius et in digitis non sedit crassius aurum, |
| 59 | Et licet exiguae non ferret pondera gemmae, |
| 60 | Inter anhelantes tormenta ultricia flammas |
| 61 | Supplicium crudele luens exaestuat ardens, |
| 62 | Et tolerat, poscitque rogans, ardente palato, |
| 63 | Ut gelidum digito mereatur lingua liquorem. |
| 64 | Sed negat hoc immane chaos, crudele profundum. |
| 65 | Dividit inter aquas, et saeva incendia mortis, |
| 66 | Quae sine fine manent, et stant sub perpete nexu. |
| 67 | Et miser hic, qui dives erat, non vixit egenter, |
| 68 | Vestibus indutus Tyriis processit, et ostro, |
| 69 | Delicias convexit edax, reus inde vocatus, |
| 70 | Pauperibus miseris quod trux alimenta negabat. |
| 71 | Nam sibi dives erat dapibus conviva repletus. |
| 72 | Si tales damnare decet sub perpete poena, |
| 73 | Qui sibi, non aliis proprium defundere curant, |
| 74 | Quid passurus erit, qui nec sibi praestitit unquam, |
| 75 | Aut qui aliena rapit praedo temerarius audax, |
| 76 | Cuius facta gemens plangit spoliatus egenus? |
| 77 | Hi nam sunt, quos sola iuvant convivia praedae, |
| 78 | Gutturis, et ventris curam sine laude ferentes, |
| 79 | Ignari, quia quisquis erit praesentis amator |
| 80 | Vitae, animaeque suae, non diligit ille, sed odit. |
| 81 | Contemptor vitae magis hic servator habetur. |
| 82 | Nil opus est praeferre Deo: sententia prisca est, |
| 83 | Summum crede nefas animam praeferre pudori. |
| 84 | Quam sit grande nefas animam praeferre datori, |
| 85 | Demere dum liceat, quidquid dedit, et cui confert? |
| 86 | Ergo Deum si corda colant, et mens veneretur, |
| 87 | Nil opus est praeferre Deo, Deus omnis amor sit |
| 88 | Ante animam, simul et vitae praesentis amorem |
| 89 | Postponat mens pura Deo, totamque salutem |
| 90 | Reiiciat, contemnat opes, patrimonia damnet, |
| 91 | Et securus erit vitae melioris amator |
| 92 | Temporibus sine fine datis, sine limite perpes. |
| 93 | Quod spectat finem, fragile est, totumque caducum. |
| 94 | Quam sit insipiens contemnere velle perenne, |
| 95 | Et modico quaesisse die peritura repente, |
| 96 | Abrahae doceant iam nos exempla parentis, |
| 97 | Qui natum senior susceptum tardius unum |
| 98 | Spe cito contempsit, iussus produxit ad aram, |
| 99 | Aptavitque neci nimia pietate cruentus; |
| 100 | Nudato mucrone pater, ferus ille sacerdos |
| 101 | Stabat in officio iam iam feriturus amatum, |
| 102 | Et pius immitis, non tristis fronte doloris, |
| 103 | Non lacrymis undando genas, non unguibus ora |
| 104 | Dilacerans; lamenta silent, et verbera cessant. |
| 105 | Nato peccati pietas secura minatur |
| 106 | Exitium: sine morte truci pro funere nati |
| 107 | Sic solum exhibito nata est immensa propago. |
| 108 | Hostia grata iacens, et victima mente quieta |
| 109 | Displicuit, placuitque simul, quia corde fideli |
| 110 | Et pater obtulerat, nec natus vota negabat. |
| 111 | Mox pater omnipotens arietem subrogat aris |
| 112 | Hostia praestatur non orbatura parentes. |
| 113 | Si deus ullus erat Saturnus falcifer unquam, |
| 114 | Hoc faceret, puerosque neci subduceret omnes, |
| 115 | Annua quos pietas flebat miseranda parentum. |
| 116 | Heu! non orbaret dilecto pignore patres, |
| 117 | Qui planctus, mortesque facit per vota rogatus. |
| 118 | Num verus Deus est, munus qui maius ademit, |
| 119 | Quam praestare potest? Cui natos praestitit unquam? |
| 120 | Nam Deus omnipotens, verus Deus, omnia praestans, |
| 121 | Non cupit insontum mortes, vitasque nocentum |
| 122 | Non cito consumit, veniae dum cuncta reservat. |
| 123 | Nam quod Isac iussit collum submittere cultro, |
| 124 | Non crudelis erat concessum auferre parenti |
| 125 | Per patris tam grande nefas, aut iura probare |
| 126 | Censuit amborum; non est tentator habendus, |
| 127 | Aut ignarus erat, quem mens humana lateret. |
| 128 | Cum ratione iubet fieri, quaecunque iubebit. |
| 129 | Sed voluit monstrare Deus, qua mente rogetur, |
| 130 | Qualiter omnipotens se vult, et iussit amari. |
| 131 | Ostendit cunctis, ut nil praeponier unquam |
| 132 | Debeat aeterno Domino, qui cuncta creavit, |
| 133 | Cuius amore pio sunt contemnenda pericla, |
| 134 | Vel quaecunque placent animis, et quidquid amatur. |
| 135 | Si iactura fiat, praestat compendia damnum, |
| 136 | Temporis exigui si sint dispendia vitae, |
| 137 | Semper at aeternae felicia lucra dabuntur. |
| 138 | Nec nudo sermone decet promittere tanta. |
| 139 | Quid pater Abraham, quid Isac meruisse leguntur? |
| 140 | Horum posteritas replevit gentibus orbem. |
| 141 | Barbaries nec sola datur de germine iusto, |
| 142 | Et Romana manus hocce est de sanguine fusa. |
| 143 | Dat maior gentile genus germanus, et hostis, |
| 144 | Et minor eduxit, qui munera pacis amarent. |
| 145 | Subiiciat quisquam. Sanctorum vera propago |
| 146 | Pacis amatores merito, iusteque creavit. |
| 147 | Nunquid et immites, qui gaudent sanguine fuso, |
| 148 | Debuerat proferre simul feritate cruentos? |
| 149 | Haec illum responsa doment, faciantque silere, |
| 150 | Non agnoscit iners animi, rationis egenus, |
| 151 | Tempora quod mundi rebus sunt capta duabus: |
| 152 | Aut pax est, aut bella fremunt, quodcunque duorum |
| 153 | Alterutrum mox tempus habet, nec tertia res est, |
| 154 | Tempora quae teneat. Dedit ergo tempora princeps |
| 155 | Omnia perpetuo generi manifestius Isac. |
| 156 | Aetatem mundi retinens descendit origo, |
| 157 | Continuans dominata manet per saecula mundi. |
| 158 | Nec tempus retinet tantum, spatiatur in orbem, |
| 159 | Qua profert, tollitque diem sol, luminis index, |
| 160 | Qua nescit lustrare polos, qua flammeus urit, |
| 161 | Imperat et pelago; coelum possedit origo |
| 162 | Sancta prophetarum, tenet et loca magna piorum |
| 163 | Omnia possedit benedicti lata propago. |
| 164 | Sed nec solus erat, quem spes secura futuri |
| 165 | Egregie faceret praesentem temnere vitam. |
| 166 | Ignea tres pueros fornax exceperat ardens |
| 167 | Nomine pro Domini; sed mox tepuere calores, |
| 168 | Frigidus ignis erat, gelidis incendia flammis |
| 169 | Mirantur cecidisse, simul non fervor anhelat |
| 170 | Torridus, aut adytum lambebat flamma camini. |
| 171 | Crinibus ignitis ieiuna alimenta recusat |
| 172 | Fastidita fames, reiecto fomite pingui, |
| 173 | Non fuit ignis edax: quem roris spiritus afflans |
| 174 | Imbrifer exstinxit, mitissimus angelus intrans, |
| 175 | Cuius erat similis divinae prolis imago. |
| 176 | Non vestis flammata viris, non crinis adustus, |
| 177 | Flamma nec extremae laesit vestigia plantae, |
| 178 | Conculcata licet toties gradientibus illis. |
| 179 | Illaesos pueros expavit Persa tyrannus: |
| 180 | Egrediantur, ait dominum confessus eorum |
| 181 | Plenius, atque suum solium iubet omnis adoret |
| 182 | Parthicus, imperio subiectus regis, et aulae. |
| 183 | Saeva Danielem rabies, atque ora leonum |
| 184 | Non tetigere pium, cui destinat insuper escam |
| 185 | Magna Dei pietas, ieiuno utroque leone. |
| 186 | Quis petit, et vixit venator inermis arenam? |
| 187 | Amphitheatrales qui non tremuere furores, |
| 188 | Cum crepitante sono productus verberat auras, |
| 189 | Longius assistens Massylum ex arte lacessit, |
| 190 | Lintea fluxa trahens: venabula longa tenentur |
| 191 | Poplite subnixo, duro sub pelle lacerto, |
| 192 | Inguinibus strictis, nudato pectore sursum? |
| 193 | Cum residens caveis inter spectacula festa |
| 194 | Vota facit populus, valido ne bestia morsu |
| 195 | Sanguinis humani sanie perfusa madescat. |
| 196 | Quando duos pariter suscepit arena leones, |
| 197 | Praesidio si porta fugae spatiosior obstet |
| 198 | Clausa, patensque simul bisseno cardine verso, |
| 199 | Hinc vir adest, atque inde fera, stantunus ad unum. |
| 200 | Hinc armata manus ferro, hinc dentibus ora. |
| 201 | Et tamen auxilio supra caput imminet alter, |
| 202 | Morsibus illisis ne bestia membra iacentis |
| 203 | Vexet, et horrorem faciat dilecta voluptas. |
| 204 | Quis, rogo, tam saevas rabies compescere vindex |
| 205 | Armatus praesumpsit homo? clarissimus ille |
| 206 | Alcides, quem monstra ferunt domuisse nefanda, |
| 207 | Qui virtute polos meruisse est dictus, et astra, |
| 208 | Vix unum exstinxit captum per colla leonem, |
| 209 | Si tamen huic verax per saecula fama locuta est. |
| 210 | Sed hic plena fides hominis pietate Tonantis |
| 211 | Exegit virtutis opus, miracula summa. |
| 212 | Ille Dei famulus fuerat, non sorte Dianae, |
| 213 | Quae solet insontum fuso gaudere cruore, |
| 214 | Sanguinis humani nunquam satiata, catervis |
| 215 | Hospitibus caesis, humana tabe madescens |
| 216 | Taurica per Colchos crudelis virginis ara. |
| 217 | Petrus apostolico digne subnixus honore, |
| 218 | Discipulus Domini, crucis almae signifer et dux |
| 219 | Gentibus innumeris positus sub lege fideli, |
| 220 | Retia post pelagi vilissima piscis aquosi |
| 221 | Praeco Dei solers, et veri dogmatis index, |
| 222 | Ianitor aethereus, vel primus in orbe sacerdos, |
| 223 | Temporibus nostris Christo regnante tonanter, |
| 224 | Quanta, docens populos, turbis miracula fecit, |
| 225 | Impendens Asiae nulla mercede salutem, |
| 226 | Europaeque simul nixus virtute magistri? |
| 227 | Et ne Roma diu nesciret munera Christi, |
| 228 | Hanc, Paulo comitante, petit, pia iussa sequendo. |
| 229 | Exorans precibus Magum per celsa volantem |
| 230 | Simona mendacem sternit, spectante Nerone. |
| 231 | Ficta Dei proles nimia est collapsa ruina. |
| 232 | Sic imitatorem sed non imitabilis ignis, |
| 233 | Fulmina mentitum, perculsum fulmine vero |
| 234 | Sacrilegum cecidisse ferunt Salmonea regem. |
| 235 | Ecce, quid alma fides exegit ab arce Tonantis, |
| 236 | Ut vitas, mortesque daret sermone fideli. |
| 237 | Mors cita, vita redux, verbo mandante, recurrit. |
| 238 | Naturae famulatus adest servire paratus, |
| 239 | Obsequitur, Dominique vices cognoscit agentem. |
| 240 | Exigit hoc simplex spes, vox pia, vota fidelis. |
| 241 | Omnia nam constat precibus cito posse mereri, |
| 242 | Vivere quos libuit sub tali tramite vitae. |
| 243 | Quod si cuncta velim miracula currere solers, |
| 244 | Non mihi sufficient mortalis tempora vitae, |
| 245 | Multa licet maneant sub quovis limite longo. |
| 246 | Sed ne forte legat haec carmina nostra profanus, |
| 247 | Quem lateat lex sancta Dei, nec credulus exstet, |
| 248 | Impendat quid pura fides, praesumptio simplex; |
| 249 | Nec tamen aeternum modico pro tempore quaerat, |
| 250 | Et neget, Abraham tantum fecisse beatum, |
| 251 | Vel quoscunque docet sancta Scriptura fideles: |
| 252 | Historias currant Danaum, gentisque Quirinae. |
| 253 | Qua pro laude sua, vel qua pro regno alieno, |
| 254 | Mentibus infectis animosae cladis amore, |
| 255 | Ausi omnes scelerare manus de morte suorum, |
| 256 | Aut certe de strage sua. Menecea Creontis |
| 257 | Statius ostendit, qui fuso sponte cruore, |
| 258 | Ut pater orbatus furiarum regna teneret, |
| 259 | Thebanos proprio perfudit sanguine muros. |
| 260 | Si consanguineos scelus est iugulare propinquos, |
| 261 | Est furiale nefas in se convertere ferrum. |
| 262 | Hoc facinus nec nomen habet, sed nemo profecto |
| 263 | Miretur hominum tam saeva piacula gentis. |
| 264 | Non aliter potuit sceptrum transire profanum |
| 265 | Ad successores, quod gesserat Oedipus unquam. |
| 266 | Iam ferus ipse Creon locastae proximus haeres, |
| 267 | Et germanus erat: quasi lex est ipsius aulae |
| 268 | Criminibus, lacrymisque ducum sua regna dicare. |
| 269 | Codrus Apollineae tripodis responsa requirit: |
| 270 | Accipit infelix, alieni causa triumphi; |
| 271 | Vestibus indutus famuli petit arma tyranni, |
| 272 | Nam cui bella negant, fecerunt iurgia mortem: |
| 273 | In dubiis mors est inopem simulare tyranno. |
| 274 | Ausa Leonidae, nocturnaque bella legantur. |
| 275 | Castra inimica petens invasit nocte silenti, |
| 276 | Et fuit una cohors tantum munita tenebris. |
| 277 | Nox erat umbo viris, manus haec confusa periclis, |
| 278 | Spe mortis praesumpta suae; qui luce repulsa |
| 279 | Millenos petiere viros spernendo salutem. |
| 280 | Invadunt populos, obscura strage cruentant, |
| 281 | Dum nescit quem quisque ferit, cui quisque repugnat, |
| 282 | Obtruncat socium, carum prosternit amicum, |
| 283 | Amputat ignarus fratrem, iugulatque propinquum. |
| 284 | Dum pater obscura defensus nocte putatur, |
| 285 | Sic ibi procubuit nati pietate peremptus. |
| 286 | Viveret, et vitam longo produceret aevo, |
| 287 | Ni sobolem genitor nimiae pietatis haberet: |
| 288 | Foedere namque reus punitur crimine sancto, |
| 289 | Nec reor, esse nefas Persis occidere patres, |
| 290 | Quos sua iura probant thalamis asciscere matres. |
| 291 | Ara Philenorum Libycas possedit arenas. |
| 292 | Portio telluris fratrum concessa furori, |
| 293 | Solis adusta rotis, nigris infecta venenis, |
| 294 | Ignibus aethereis, gelidis obsessa cerastis, |
| 295 | Inter serpentum glacies, atque aeris aestus |
| 296 | Ignorat mutare vices per tempora tellus, |
| 297 | Puniceum retinens ingenti sole ruborem. |
| 298 | Illic securi spatiantur ubique chelydri, |
| 299 | Defendit quos flamma nocens, quos terra perusta |
| 300 | Tot desertorum, quorum sub iure tenentur. |
| 301 | Quid facerent fratres, si florea rura petissent, |
| 302 | Si tellus fecunda foret nimis ubere glebae? |
| 303 | Aut si vipereis non esset noxia tellus |
| 304 | Flatibus, et nullas mandarent sibila mortes? |
| 305 | Nonne pererrantes issent, qua flammeus axis, |
| 306 | Extendit qua zona polos rubicunda colore, |
| 307 | Aut hiemis glacies aeterno frigore tristis |
| 308 | Semper anhelantis torpet ignara vaporis? |
| 309 | Haec plaga germanos nunquam prohiberet euntes, |
| 310 | Limite sed posito niveas mensura pruinas |
| 311 | Finderet, et Scythicas retineret tracta paludes, |
| 312 | Quae Romanus amor patres implere coegit, |
| 313 | Dicere, si valeam, vero sermone probabo. |
| 314 | Optima nam vindex exempla, ac pessima Brutus, |
| 315 | Horror amorque novus, civis pius, impius auctor, |
| 316 | Iure pater patriae, natis et regibus hostis, |
| 317 | Atque pudicitiae laesae castissimus ultor |
| 318 | Post regale nefas, quod castae gessit adulter, |
| 319 | Invasor thalami genialis, praedo pudoris. |
| 320 | Quod scelus admisit, postquam fera regna tyranni |
| 321 | Expulit, et gemino perstrinxit consule Romam, |
| 322 | Annua festivis disponens fascibus acta? |
| 323 | Regia bella gerens, naturae bella peregit, |
| 324 | Membra cruore suo perfudit ab hoste reversus |
| 325 | Consul, et in sobolis vertit pia colla secures |
| 326 | Hostibus aptatas, funesta fraude profanas, |
| 327 | Civibus hostiles, orbatricesque suorum. |
| 328 | Ibat in exsequias iuvenum exsecranda senectus, |
| 329 | Unus erat vitae natorum, et funeris auctor. |
| 330 | Hoc scelus admissum tam saevo crimine non est. |
| 331 | Dulcis amor patriae, qui patrem fecit amarum, |
| 332 | Aut fecit non esse patrem iam prole perempta. |
| 333 | Pro quibus arma tulit, hoc se qui pignore privat? |
| 334 | Alter erat senior, qui natam perculit ense, |
| 335 | Quando dolens genitor planetus de pignore fecit. |
| 336 | Praevenit affectus, ne corde premenda libido |
| 337 | Tolleret ingenti cum libertate pudorem. |
| 338 | Causa pudicitiae naturae iura diremit, |
| 339 | Libertatis amor vicit pietatis amorem. |
| 340 | Immemor hinc generis factus, non immemor Urbis, |
| 341 | Sanguinis oblitus fecit de patre novercam. |
| 342 | Virginis eximiae pater impius esse recusat, |
| 343 | Ne sit avus famuli, pondus ditionis honestas |
| 344 | Extimuit; formido fuit lasciva voluptas, |
| 345 | Illicitosque thoros obsceno crimine captos |
| 346 | Horruit iratus: gemitus, vincente dolore, |
| 347 | Fudit virginei truculentus funeris haeres. |
| 348 | Libertatis opus solatia planctibus egit. |
| 349 | Militis armati tantum potuisse dolorem, |
| 350 | Mirantur populi; quia captus amore pudoris |
| 351 | Hostis erat generis, prolis mors, sanguinis haustor. |
| 352 | Quid Torquata manus? nato pro laude periclum |
| 353 | Intulit ostendens, quae sit censura parentis. |
| 354 | Nam neque culpa fuit. Patriae pugnando triumphum |
| 355 | Vulneribus dedit ille suis, quibus hoste perempto |
| 356 | Contigit exstingui, tanquam superata iuventus. |
| 357 | Quamvis nemo sua stravit post bella cohortes, |
| 358 | Relliquias cladis gladio feriente necavit. |
| 359 | Addo, quod invictum, dantemque ex hoste tropaea |
| 360 | Moenibus eripuit patriae de clade duelli. |
| 361 | Quis, rogo, dux poenas unquam est victoribus ausus? |
| 362 | Aut quis adoratum, populo laudante per urbes, |
| 363 | Inter victrices audax post bella cohortes, |
| 364 | Atque triumphales post horrida praeliacurrus |
| 365 | Percuteret sublime caput, lamenta triumphis |
| 366 | Iungeret, et laetis misceret tristia rebus? |
| 367 | Oppressit votiva dolor, festiva recedunt, |
| 368 | Publica funereo turbantur gaudia luctu. |
| 369 | Poenituit vicisse ducem, cui gloria mortem |
| 370 | Intulit, et miles bellorum prospera flevit. |
| 371 | Dum lueret victor poenas virtutis honestae, |
| 372 | Maxima iustitium victoria grande paravit, |
| 373 | Vindicat hostiles gemitus fera dextra parentis, |
| 374 | Sanguinis ingessit pietas inimica dolorem, |
| 375 | Barbara quem rabies hostili cuspide missa. |
| 376 | Pullati proceres, vadimonia nulla fuissent, |
| 377 | Crinibus effusis lacerasset pectora palmis |
| 378 | Illustris matrona dolens, plebeia lacertos, |
| 379 | Scinderet ungue secans vultus pia turba modestos. |
| 380 | Ut quondam Iliades fleverunt Hectora matres, |
| 381 | Nympharum ceu turba suum tunc planxit Achillem, |
| 382 | Ut Brutum planxit moesta cum plebe senatus, |
| 383 | Non aetas, non sexus erat, qui funus acerbum |
| 384 | Non gemeret reputando suum: Torquata propago |
| 385 | Sic est plancta diu scelere prostrata parentis. |
| 386 | Scaevola flammipotens dextram contemnere dignus |
| 387 | Constituit punire manum, licet ipse fefellit, |
| 388 | Non manus, audaces animos: plus praestitit error, |
| 389 | Ut sine morte ducis vir tantum laudis haberet, |
| 390 | Non Romana nurus doluit per bella maritum, |
| 391 | Non genitor natum planxit, non nata parentem, |
| 392 | Non orbata parens deflevit funera nati, |
| 393 | Non Germanorum mortes flevere sorores. |
| 394 | Nec bellum pax ulla ligat, pretiumve redemit: |
| 395 | Una manus bellum tantum compressit inermis. |
| 396 | Quid? Romanus eques vasto telluris hiatu |
| 397 | Praecipiti iactu demersus sponte per umbras |
| 398 | Curtius ingemuit, cum vivum terra cadaver |
| 399 | Sorbuit, armato deterrens funere manes? |
| 400 | Fortis, et incolumis populo mirante sepultus |
| 401 | Vir galeatus adhuc ferrato corpore visus |
| 402 | Inter tartareas sic descendisse tenebras. |
| 403 | Pallida gens Erebi, poenarum portio tristis, |
| 404 | Tertia sors, quae lucis inops damnata laborat, |
| 405 | Credidit, Alcidem praedam repetisse secundam, |
| 406 | Aut alium vatem casus revocasse sinistros, |
| 407 | Amphiarae, tuos, quem perfida vendidit uxor. |
| 408 | Quid Romana fides? Legatio Punica misso |
| 409 | Consule testatur. Reditu promissa fideli |
| 410 | Regulus implevit, horrendae mortis amator, |
| 411 | Otia contemnens, magnum cum plebe senatum |
| 412 | Compulit infelix ad inexorabile pactum, |
| 413 | Captis lege data, poenarum ut vincula ferrent. |
| 414 | Immemor uxoris natos contempsit, et Urbem, |
| 415 | Libertatis opem nec ferrea vincla tenebant. |
| 416 | Captivum tum forte ducem iam liber agebat |
| 417 | Inter patricios, praetores, atque tribunos |
| 418 | Plebis adorandae, domuit quae viribus orbem. |
| 419 | Institit occidi, ne esset post bella superstes |
| 420 | Hostis Elissaeus, quem par fortuna tenebat |
| 421 | Cum duce Troiugenum: qui pacta luce reversus, |
| 422 | In sua membra furens, tormentis intulit artus, |
| 423 | Pervigil exstingui gavisus lumine nudo, |
| 424 | Ut plus terreret Tyrios de morte minaci, |
| 425 | Quam gladiis, cum bella daret, pugnamque cieret: |
| 426 | Mox senis emeritum formidavere cadaver. |
| 427 | Intemerata fides ad quae fera bella Saguntum |
| 428 | Compulit, atque tamem, vel saeva incendia mortis? |
| 429 | Annibal inclusis, nullo surgente reatu, |
| 430 | Praeter quod fuerant humanae gentis amici, |
| 431 | Crimen amicitiam reputans, pro laude periclum |
| 432 | Intulit, et poenas exegit ab urbe fideli, |
| 433 | Perfida quas lueret sub iusto vindice turba. |
| 434 | Intoleranda semel toleravit mensibus octo, |
| 435 | Quae nec sponte fidem violat, nec clade coacta: |
| 436 | Victa caterva tamen, gladios ut vinceret hostis, |
| 437 | Incendit patriae populum cum moenibus urbis, |
| 438 | Et sibi dat cum morte faces, secura sepulcri |
| 439 | Poscit ab igne neces, hostis sua mira triumpho |
| 440 | Subducens, et colla iugo: rogus omnibus unus, |
| 441 | Moenia sunt patria, et tumulus, cinis omnibus idem, |
| 442 | Signorum vis magna, ducum monumenta soluta |
| 443 | In cineres iacuere suos cum moenibus urbis. |
| 444 | Nec iuga Romani fuerant metuenda senatus: |
| 445 | Parcere victor amat, sed debellare superbos |
| 446 | Urget, et hortatur veniam implorare, suetus |
| 447 | Pacis, et armorum similes portare triumphos: |
| 448 | Invenisse magis, cui dent post bella salutem, |
| 449 | Quam bellis punire volunt. Sic urbs tamen illa |
| 450 | Libera cuncta sua flammis civilibus ussit, |
| 451 | Non iram metuens clari post bella senatus, |
| 452 | Sed veniam: qui liber erat, servire recusat, |
| 453 | Et pavor est Afro dominanti subdere colla. |
| 454 | Mentibus ingenuis nec tunc promissa patebant, |
| 455 | Quae nos aeternae speramus munera vitae. |
| 456 | Sed ne forte viris tantum data verba putentur, |
| 457 | Et quasi sexus iners fragili sub corpore mollis |
| 458 | Laudis opus metuens, ne sit sibi fama superstes |
| 459 | Tormentis, sequitur quae vita aeterna, recuset |
| 460 | Plurima dona Dei, laudis mala femina summae |
| 461 | Materiem retinere potest; audacius illis |
| 462 | Deprensis nihil est, animos de crimine sumunt, |
| 463 | Datque nimis grandem mulieribus ira furorem. |
| 464 | Unde igitur furiale nefas assumere possunt, |
| 465 | Inde pios animi rapiant sub pectore motus, |
| 466 | Et faciant, quod honesta decet, quod fama pudoris |
| 467 | Exigit, et vitae prodest sub laude futurae. |
| 468 | Iudith Holofernem castissima finxit amare, |
| 469 | Castra ducis metuenda viris ingressa virago. |
| 470 | Inter belligeros fremitus, et tela cruenta, |
| 471 | Inter et ensiferas saevo sub marte catervas |
| 472 | Ingreditur vestita fide, vestita pudore, |
| 473 | Et quod tanta manus non est aggressa virorum, |
| 474 | Nocte sub obscura perfecit femina sola, |
| 475 | Et duce truncato viduavit castra tyranni. |
| 476 | Quae caput apprensum proceris portavit ad urbem: |
| 477 | Civibus una dedit cum libertate triumphum. |
| 478 | Femineo mucrone perit dux fortis et audax, |
| 479 | Quem non bella domant, domuit promissa voluptas, |
| 480 | Haec sperata licet, non est perfecta libido: |
| 481 | Et certae noctis poenas persolvit adulter, |
| 482 | Impollutus adhuc nullo sub crimine facti. |
| 483 | Semiramis dulces, Nino viduata marito, |
| 484 | Invasit thalamos et regnum prolis amatae. |
| 485 | Exhibet infelix incesto pectore matrem, |
| 486 | Et sibi socrus erat fili turpissima coniux: |
| 487 | Bella diu gessit iuvenem mentita sub armis. |
| 488 | Quis neget iratae Tomyris crudelia bella |
| 489 | Cum duce Persarum Cyro sub laude peracta? |
| 490 | Ultrix facta sui post tristia funera nati, |
| 491 | Dum regale caput dimissum sanguine multo |
| 492 | Clausit in utre cruor, quem mens furiata dolore |
| 493 | Fuderat, innumera iuvenum cervice recisa. |
| 494 | Casta quod Evadne fecit Capaneia coniux, |
| 495 | Dum post sulfureos iaculati fulminis ictus |
| 496 | Ignibus appositis arderent ossa mariti, |
| 497 | Conscendit mox viva rogos, viduamne vocamus, |
| 498 | Quae simul infernas cum coniuge venit ad umbras? |
| 499 | Dives Dido fugax, exstincti coniugis ultrix, |
| 500 | Urbis Elisaeae perfectis moenibus ample, |
| 501 | Ipsa pyram manibus propriis construxit, et aram, |
| 502 | Quam pedibus furiata suis conscendit, et arsit. |
| 503 | Impulit ad flammas accurrere funere vivo |
| 504 | Aut amor Aeneae, aut venientis terror Hiarbae. |
| 505 | Quid formosa nurus, populo spectante, pudica |
| 506 | Post maculam thalami Lucretia casta peregit, |
| 507 | Quam tulit infelix, alieni poena pudoris? |
| 508 | Ut rea procubuit, nullo surgente reatu! |
| 509 | Concidit ense suo, mansitque superstes adulter, |
| 510 | Qui solus feriendus erat mercede pudoris. |
| 511 | Millia femineis numerantur ubique catervis |
| 512 | Exempla scelerum modicae vel laudis amore: |
| 513 | Aut certe fecere pie pro numine vano |
| 514 | Conficti sermone Dei, quem fabula mendax |
| 515 | Extulit, et miseros incassum orare coegit, |
| 516 | Unde nihil lucri, sed vitae damna tulere, |
| 517 | Cum sit nemo Deus, nisi noster ubique tremendus; |
| 518 | Omnia praecepti solo sermone creantur |
| 519 | Ipsius imperio, per quem sunt cuncta per aevum. |
| 520 | Ecce Deus verus, de quo nil fingitur, in quem |
| 521 | Fabula nulla cadit, quem nunquam verba diserti |
| 522 | Exornant, aut sorde notant, cui tempora nil dant, |
| 523 | Aut relevant, currente die: qui saecula mutat, |
| 524 | Nec mutant hunc saecla tamen, quia, quod fuit, hoc est, |
| 525 | Hoc erit aeternus: qui praesens constat ubique, |
| 526 | Omnia cum tollat, minuatque volatile tempus, |
| 527 | Incrementa Deus, vel decrementa recusat; |
| 528 | Idem semper erit, nunquam mutabilis aevo, |
| 529 | Qui cum sit dominus, se vult tamen esse parentem. |
| 530 | Exhibet, impendit, praebet, testatur, adoptat |
| 531 | Nos genitos vocitare suos: nos ergo fideles |
| 532 | Vivere debuimus, tanquam factoris imago, |
| 533 | Quos deceat factura Dei pietate magistra. |
| 534 | Rex pie, bellantum comitata potentia supplex |
| 535 | Fit, quodcunque iubes: effectus iussa sequuntur. |
| 536 | Stat famulans natura Deo, constructa elementis, |
| 537 | Nescia, quid iubeas, donec praecepta repente |
| 538 | Audiat, et Domino citius parere laborat, |
| 539 | Exsultans iussisse sibi, gavisa ministrat, |
| 540 | Perficit iniuncta placido sermone iubentis, |
| 541 | Et rerum natura parens famulata tremiscit |
| 542 | Per quem celsa poli, tellus, mare, sidera constant, |
| 543 | Et gestit servire pavens. Quota portio rerum |
| 544 | Nos sumus audaces, ut contemnamus acerbe |
| 545 | Imperium coeleste truces? praecepta sequatur |
| 546 | Nostra, Deique simul, qui vult, sua vota venire. |
| 547 | Cum nos iussa Dei fieri contemnimus ultro, |
| 548 | Nec sumus ignari, quid sit fas, quidve nefastum, |
| 549 | Gens scelerata sumus, nil de pietate merentes. |
| 550 | Quorum primus ego plus quam peccator habendus. |
| 551 | Quando fatebor enim, scelerum simul esse reatum |
| 552 | Pectoris, et carnis? non si mihi ferrea vox sit, |
| 553 | Ora tot exsurgant, quot dentes ossibus albent, |
| 554 | Aut mihi sint linguae, quantos caput omne capillos |
| 555 | Pectinat, explebo numerum sine fraude fidelem. |
| 556 | Sed satis est dixisse reum sub crimine cuncto. |
| 557 | Quod tua iussa vetant, solus peccasse fatebor, |
| 558 | Omne, quod horrescis, non me fecisse negabo. |
| 559 | Quid prodest cuicunque nefas celare peractum, |
| 560 | Cum iudex, et testis ades Deus unus, et idem? |
| 561 | Sacrilega quasi mente putem, non omnia nosse, |
| 562 | Aut aliquid nescire Deum. Sibi fraude nocebit |
| 563 | Mens mea quod reticet, cum, si confessio simplex |
| 564 | Indicet admissum, venia sperata sequetur. |
| 565 | Qui negat, ipse sibi veniam iam sponte negavit. |
| 566 | Ergo ego confiteor miseranda mente reatum |
| 567 | Plenum, grande malum, non uno crimine partum. |
| 568 | Nam scelus omne meum numeros superabit arenae |
| 569 | Littoris, et pelagi vincent mala nostra liquores. |
| 570 | Non puto diluvium tantos punisse reatus, |
| 571 | Quantos ipse gero culparum pondere pressus. |
| 572 | Flumina me scelerum rapiunt, quatiuntque procellae, |
| 573 | Et peccatorum torrens simul obruit unda; |
| 574 | Me delictorum merserunt fluctibus amnes, |
| 575 | Usque animam venit unda meam, gravis horror aquarum. |
| 576 | Hei mihi! quod facinus non uno tempore gestum, |
| 577 | Ut mea facta luam, tempus convenit in unum |
| 578 | Nunc ubi sit pietas, ubi sit miseratio prisca, |
| 579 | Aut tua quo, Domine, clementia nota recessit? |
| 580 | Oblitusne mei es? precor, obliviscere ne me, |
| 581 | Omnipotens, sed facta mea: gravor undique pressus, |
| 582 | Vincla ligant, tormenta domant, consumit egestas; |
| 583 | Ludibrium generis, dolor omnibus, atque inimicus |
| 584 | Factus, et exutus magna de parte bonorum, |
| 585 | Crinibus intonsus, pannis squalentibus usus; |
| 586 | Notus et ignotus desunt, abiere parentes, |
| 587 | Me quibus impendi, mox dedidicere propinqui, |
| 588 | Vel quicunque fuit, subito discessit amicus. |
| 589 | Agmina servorum fugiunt, tempsere clientes, |
| 590 | Nec doluere meam tanta sub clade ruinam: |
| 591 | Irascente Deo, solatia cuncta negantur. |
| 592 | Hoc superest, ut vita cadat, nisi parcere mitis |
| 593 | Iusseris afflicto, quem sic fregere dolores. |
| 594 | Punisti errantem, nunc iam miserere fatentis. |
| 595 | Poenitet en peccasse nimis, iam parce flagello: |
| 596 | Nam nequeo tolerare miser tot cladibus actus. |
| 597 | Aspice, quaeso satis, precibus ne clauseris aures |
| 598 | Nostris, sancte, tuas, qui das praecepta benignus, |
| 599 | Ira hominis cum sole cadat de corde furentis, |
| 600 | Et veniam nox ipsa ferat: qui praecipis, ut sit, |
| 601 | Fac fieri, quod et ipse iubes, miserere rogantis, |
| 602 | Et lacrymas intende meas, quas fundo diurne: |
| 603 | Tristis, et extenso prostratus corpore plango. |
| 604 | Me miserum! qui tanta fero, cui tanta parasti |
| 605 | Supplicia scelerum: merear licet acrius uri, |
| 606 | Munere percipiam Domini, redeunte favore, |
| 607 | Quidquid amara dies et tempora dura tulerunt. |
| 608 | Lucem redde, precor, qui tempora subtrahis Iob |
| 609 | Aspera, restituens quidquid malus hostis ademit; |
| 610 | Arida qui reparas antiquis mortibus ossa, |
| 611 | Quae membris rediere suis, clamante propheta, |
| 612 | Atque homines factura iubes reptare, cruoris |
| 613 | Humor ut absumptas intraverit ante medullas. |
| 614 | Nascuntur venae, iam nervis membra ligantur, |
| 615 | Iam tegit ossa cutis, multos distenta per artus; |
| 616 | Quaerunt colla caput, constringit guttura cervix, |
| 617 | Verticis eximii replentur et ossa cerebro; |
| 618 | Inde duces oculi gemmato lumine vibrant, |
| 619 | Et palpebra tegunt luces, mundantque fenestras: |
| 620 | Scena capillorum, fundens a fronte coronam, |
| 621 | Tempus, et omne caput vestit de crine decorum, |
| 622 | Atque supercilium gemino supereminet orbi. |
| 623 | Naribus abductis duplex data semita vento, |
| 624 | Et geminae rubuere genae, lanugine malae |
| 625 | Crispantur revirentis adhuc post ossa senectae |
| 626 | Mortua temporibus multis, olimque sepulta. |
| 627 | Ordine muratum dentes cinxere palatum, |
| 628 | Ut bene verba sonent, ipsis modulantibus, ora: |
| 629 | Obsessamque donant densata repagula linguam, |
| 630 | Et sontem factura latet, sermonibus oris |
| 631 | Interpres mentis, secreti pectoris index, |
| 632 | Atque voluntatis tacitae, vel cordis imago |
| 633 | Verbere distinctas spargit per murmura voces, |
| 634 | Omne nefas, atque omne bonum dictura loquendo: |
| 635 | Dentibus adduntur rubicundo labra flabello. |
| 636 | Accedunt humeris remorum more lacerti, |
| 637 | Brachia iunguntur, vola nascitur, et manus omnis. |
| 638 | Unguibus armantur digiti sub dispare forma, |
| 639 | Curvis spina fatus complectitur aspera costis, |
| 640 | Pectora circumstant crates, iugulique ligantur. |
| 641 | Caetera membrorum currit propago per artus, |
| 642 | Usibus, officiis aptantur cuncta ministra, |
| 643 | Aedificant hominem longae fragmenta ruinae. |
| 644 | Ante tamen quam membra forent compage ligata, |
| 645 | Iam prior auris erat, quae audivit verba Tonantis. |
| 646 | Persarum dominus timuit post regna bubulcum |
| 647 | Inter prata pecus, qui post regnavit in arce. |
| 648 | Me, rogo, iam repara sub libertate solutum, |
| 649 | Clade, catenarum ferrato pondere pressum. |
| 650 | Sit vitae requies, animae sint otia fessae, |
| 651 | Sit secura quies, sit nox cum munere noctis, |
| 652 | Sit fortuna redux, sit virtus usque senectam, |
| 653 | Sit venerandus honos, et quidquid vita precatur, |
| 654 | Aut amissa dolet, totum pietate reforma. |
| 655 | Nosco, quid iratus, vel quid mitissimus ipse |
| 656 | Des, pater: adverto, non est formido salutis, |
| 657 | Sed veniam sperare licet. Res ipsa probavit, |
| 658 | Quod vivus sum: mortis inops pietate reservor, |
| 659 | Non ira, nam si Domini gravis ira fuisset, |
| 660 | Non me differres, subita sed morte necares, |
| 661 | Ne peterem veniam, quam nunquam, sancte, negasti, |
| 662 | Aut ut non essem prorsus, cui parcere posses. |
| 663 | Servatum reparare iube pietate sueta, |
| 664 | Ut merear cantare tuas per carmina laudes. |
| 665 | Quamvis nemo tua praeconia congrua dixit, |
| 666 | Aut unquam dicturus erit: nam formula laudis |
| 667 | Temporibus tribus ire solet, tu temporis expers, |
| 668 | Nunquid habes, Deus, ante tuum? vel post cadit in te? |
| 669 | Si laudator abest, narrator plenus at esset: |
| 670 | Sed quis opus narrare tuum sermone valebit? |
| 671 | Suspexisse Deum satis est de corde trementer, |
| 672 | Et lacrymis, precibusque piis veneranter adire. |
| 673 | Sint reduces vires, mens sana in corpore sano, |
| 674 | Sit mihi longa dies felici tramite vitae, |
| 675 | Sit secura domus, felix numerosa propago. |
| 676 | Sit sine tormentis post corpus vita futura, |
| 677 | Et requies animae, qua mox purgata quiescat. |
| 678 | Iudicio, Deus alme, tuo detur inde triumphus, |
| 679 | Inter odoratos flores et amoena vireta |
| 680 | Ad nemus aethereum veniam, sedesque beatas. |
| 681 | Et grates exceptus agam de fasce malorum, |
| 682 | Additus insonti populo sub sorte piorum. |