monumenta.ch > Dracontius > 2
Dracontius, Carmen de Deo, LIBER PRIMUS <<<     >>> LIBER TERTIUS

LIBER SECUNDUS SHOW APPARATUS

1 Omnipotens aeterne Deus, spes unica mundi,
2 Inventor, genitor, nutritor, rector, amator
3 Cunctorum, quae mundus habet, quae celsa polorum,
4 Quae coeli secreta tegunt, produntque parumper,
5 Sidereus quod ab axe globus super astra rotatur,
6 Pendula quod tremula vibrant face sidera flammas,
7 Et stellae sub luce latent, sub nocte refulgent,
8 Nuntius aurorae quod lucifer emicat ardens,
9 Ut fuget astra poli, fugiturus lucis habenas,
10 Quod calor est solis, quo splendet frigida luna,
11 Partita cum fratre vices, sua tempora lustrans,
12 Ne simul invadant mundum sine luce tenebrae,
13 Credaturque chaos spatio sub noctis adesse,
14 Quod tu, cum faceres mundum, virtute necasti.
15 Tu Deus inspiras, ut sol auriga vocetur,
16 Non quia vectus equis est quattuor axe rotato,
17 Sed quia perfectus sol quattuor ex elementis
18 Quattuor alternat solers auriga colores,
19 Permutat iussus sol tempora quattuor anni,
20 Non ausus transire vices sub lege perenni
21 Praefixas ditione tua, non ille vapores
22 Auget sponte sua, medios nec temperat ignes,
23 Aut gelidum dat forte iubar, nisi praeduce iussu
24 Imperii per saecla tui sine fine manentis.
25 Militia famulante sua servire fidelis
26 Oceano, mundo, vel coelo teste probatur.
27 Sic opus omne tuum visum est et non latet orbem.
28 Te, Deus, auctorem, te norunt omnia patrem,
29 Te pariter dominum, qui das exordia rebus,
30 Et finem sine fine paras, exordia nescis:
31 Spes hominum, rerum princeps, mundique superstes
32 Sanctus ubique tuus complectitur omnia princeps
33 Spiritus immensam penetrans per saecula molem:
34 Ut fusus aer, sic omnia contegit implens,
35 Singula per partes, generaliter omnia nutrit,
36 Totus ubique iuvans, et totus ubique ministrans;
37 Quae vibrans natura dedit, quaecunque creantur,
38 Aut generata valent, haec spiritus ingerit almus,
39 Corporeos artus fovet, erigit, urget, et auget.
40 Continuanda manent, et succidenda labascunt.
41 Mentibus insidit, penetrat caput, ossa, medullas.
42 Pectora, cor, sensus, animam, praecordia, mentem.
43 Illustrat venas, oculos, et viscera replet.
44 Quid laedat, quem cuncta gerunt, quo cuncta reguntur,
45 Temporis, et spatii quem spiritus omnis, et ignis
46 Laudat, et aeternum venerantur cuncta parentem?
47 Nec coeli secreta vacant, quae spiritus auctor
48 Non habeat virtute tua, quae solis in orbem,
49 Lunaresque amplexa globos dominatur, agitque,
50 Quidquid habet pietatis opus, simul aethera complens.
51 Qui nihil est, nisi lege tua servetur in aevum,
52 Circulus haerebit, nisi iusseris ire meantem:
53 Et stellatus honos mox sphaera volubilis haeret.
54 Ac mutent elementa vices per circla morantes,
55 Et cadat ante diem sublimis machina rerum:
56 Sed tu lege tua retines, qua cuncta coerces.
57 Nam quis stare queat contra tua iussa reluctans?
58 Aut tibi quis reputet, si perdere iusseris orbem?
59 Quem ipse repente iubens solo sermone creasti,
60 Quo libuit genuisse Deum ante haec omnia Christum?
61 Semine quem verbo conceptum corde ferebas,
62 Quo sine non unquam fuerat mens sancta parentis,
63 Multa, profunda, potens, solers, pia, provida, perpes,
64 Simplex, celsa, levis, vibrans, immensa, serena,
65 Vivida, cunctipatens, mens innumerabilis, una.
66 Ergo Deo Deus est natus, de lumine lumen.
67 Corde sacer genitus mox constitit ipse parenti,
68 Et consors cum Patre manens, et Spiritus unus,
69 Trina mente Deus, Deus auctor, temporis expers,
70 Multiplici virtute potens, pietate modestus
71 Innumera, coelis, elementis, fluctibus, astris
72 Impendens, ut stare queant, famulentur, adorent,
73 Angelico de more preces sine fine canentes.
74 Omnibus his praestat dilato fine manere,
75 Ut vigeant homines, pisces, armenta, volucres,
76 Et pecus, atque ferae, quidquid natura creavit.
77 Quidquid et innumerus diversi sanguinis ortus.
78 Qui nasci dignatus homo, membratur in artus
79 Sanguine femineo concretus spiritus almus,
80 Fitque Deus post templa poli sub carne, figura
81 Passibilis, mortalis homo sine fine perennis:
82 Et tenuis per cuncta vapor, iam mollior ignis
83 Irrepsit, tenerumque parat per viscera corpus.
84 Induitur compage Deus, structura ligatur
85 Ossibus, et nervis, pinguescunt intro medullae,
86 Hinc cruor, hinc humor, solidatur musculus omnis,
87 Et caro plasmatur. Quid sanctus spiritus illic
88 Egerit, ipse potens novit, qui cuncta creavit;
89 Qualiter aure Deus, verbo fetante marito,
90 Virgineos intrasse sinus dignatur, et alvum,
91 Terrarum, coelique capax, atque ignis anheli,
92 Aeris, et pelagi, sed non capiendus ab isdem,
93 Claustra puerperii passus sub lege creandi,
94 Vel quaecunque subit diversi temporis aetas.
95 Haec fragilis natura iacens humana meretur
96 De pietate sua, qua non vult perdere mundum,
97 Quem fecit, sanxitque regens per secla manere.
98 Ergo ubi corporeos artus dominator, et auctor
99 Induit, haud coelum Patri servire reliquit.
100 Nam quicunque sapit, novit, quia sic tulit artus,
101 Et fuit in terris, ut ne coeleste tribunal
102 Linqueret omnipotens: nunquam sine Patre probatus
103 Filius, et genitor nunquam sine pignore dictus,
104 Spiritus immensus, sanctus, bonus, arbiter, index,
105 Tertius unus idem, primus, mediusque perennis.
106 Ast ubi terrenum sumpsit cum corpore pondus
107 Immortale genus, mortalia dura subivit:
108 Non nisi corpoream haec possent spectare figuram.
109 Nam quaecunque daret princeps miracula carni,
110 Sanctis haec homines eventibus acta putarent.
111 Adde, quod humanis vitium est generale catervis,
112 Hoc credant, quod visus habet, spernantque relata.
113 Credimus inde, Deum mundo venisse videndum,
114 Ut faceret virtutis opus. Per mille catenas
115 Mentibus obsessis insana clade furoris,
116 Spiritus impatiens animas quascunque gravabat,
117 Tabe fluens quaecunque cutis madefacta rubebat,
118 Ossibus, et nervis resoluta carne retectis
119 Praestatur de clade salus: reparare sepultos
120 Novit, et exanimes iterum revocare saluti.
121 Ipse oculos sanat caecorum: luminis usum,
122 Ignotumque diem mirantur nosse tenebrae,
123 Quem simul ex utero matris natura negavit.
124 Mortua pars hominis, pars altera viva iacebat,
125 Utque Deo visus, post sanus, et integer omnis
126 Redditur, atque calor vitalis in ossa cucurrit.
127 Quod de parte viri, fecit de corpore toto:
128 Praestitit orba parens, fleret cum funera nati.
129 Nec semel ista dedit, namque, ut sit virgo superstes,
130 Imperat, exsurgit vel Lazarus ante sepultus,
131 Quattuor exemptus transacta luce dierum.
132 Sanguinis insoliti solitus discurrere fluxus
133 De muliere perit, dempto simul amne cruoris.
134 Corripit hic febres, ventos compescit in undis,
135 Per quas Christus iter (stringit natura liquorem,
136 Cum miraretur), Petro veniente, peregit,
137 Fluctibus aequoreis Domini sub pondere victis.
138 Vertit aquas, ut vina fluant: mirabile donum,
139 Pocula sunt latices, et fluminis ebriat unda.
140 Copia panis abest, et copia panis abundat.
141 Millia virtutum sunt admiranda; sed ut quid
142 Miremur, dominum tantum potuisse polorum,
143 Discipuli, famulique sui cum tanta per orbem
144 Gentibus innumeris omnes fecisse legantur?
145 Et simul indociles, doctosque audire moneret
146 Supplicium post grande crucis, reditumque supernae
147 Lucis ad aethereos tractus, thronumque parentis.
148 Coelestis, veniens cum linguas funderet ignis
149 Spiritus, alme, tuus, nostro commercia mundo
150 Consona dissimili infundens sermone beatis.
151 Tu Deus es, quem terra tremit, quem mundus adorat,
152 Te mandante, pluunt nubes, et ab igne coruscant.
153 Surgere tu ventos, et crescere turbine facto
154 Praecipis, ut rapidae perturbent cuncta procellae,
155 Et mare caeruleum rapiant super aethera nimbi.
156 Tu rursus reprimis flatus, recidentibus euris,
157 Et mare purpureum tranquillo marmore tendis,
158 Ut post una fleti ludant super aequora pisces,
159 Horrida monstra natent, et bellua gestiat ingens.
160 Hoc est nempe fretum, quod se divisit, et haesit
161 In partes hinc inde duas: Hebraea propago
162 Impia regna fugit, Moseo principe gentis,
163 Rursus aquae reduces repetunt loca prisca fluentes.
164 Cum fugitiva manus de fluctibus omnis adesset,
165 Tunc demersus obit populus, qui saeva parabat
166 Israelitarum plebi, quae facta superstes
167 Vindice naufragio: tali sub clade aboletur,
168 Qui fuit ante metus, mox libera turba Tonantis
169 Mutatum miratur iter: via prisca salutis
170 Semita mortis erat, nec servans membra sepulcro.
171 Africus interea motus virtute iubentis
172 Illaesurus adest, nulla comitante procella,
173 Delicias portare parans novus ingruit imber,
174 Innumeras dat nimbus aves, datur esca polorum,
175 Angelica de parte cibus, sitientibus autem
176 Flumina petra dedit, nullo fodiente ligone.
177 Et ne plura loquar, tua sunt, quaecunque videntur,
178 Et quae nemo videt: tibi debent omnia, quod sunt,
179 Tu tamen ipse, quod es, nulli debere probaris,
180 Et quasi qui debet, sic omnibus omnia reddis.
181 Est tibi cura, Deus, de quidquid ubique creasti,
182 Ne tantum succumbat onus: stat cura minorum,
183 Et speciale iubes, tanquam generale, tueri.
184 Sic fit mater humus, qua germina cuncta creantur,
185 Sic mare velivolum mercator nauta vagatur,
186 Telluremque novam circumspicit impiger hospes,
187 Et complexus amat non cognitus advena cives.
188 Foedere concordi, quia vis, elementa tenentur
189 Tam longa connexa mora, sic iuncta ligantur,
190 Ut disiuncta tamen concordi lite probentur.
191 Si disiuncta fiant, solvetur machina rerum,
192 Si coniuncta forent, omnis natura periret.
193 Tu, Deus omnipotens, nosti, quo feceris orbem
194 Semme, quo coelos, solem, lunamque creasti
195 Ex nihilo simul, esse tamen diversa putamus.
196 Ad nihilum reditura iterum sunt omnia, cum tu
197 Iusseris esse chaos solus mansure superstes,
198 Angelicis, hominumque piis venerande catervis.
199 Qualiter ergo labor nullus fuit ante iubendo,
200 Omnia cum fierent, sic nec labor ullus erit, iam
201 Iusseris ut finem cum plurima saecula norint.
202 Te Seraphim, Cherubimque Deum, Dominumque precantur,
203 Te chorus angelicus laudat, exercitus orat,
204 Thronus in excelsis humili te voce precatur,
205 Agmina te astrorum, te signa, et sidera laudant
206 Auctorem confessa suum, te fulmen adorat,
207 Te tonitrus, hiemesque tremunt, te grando, procellae,
208 Te glacies, nimbique pavent, te spiritus omnis
209 Personat, imber, hiems, pelagus, nix, frigus et aura.
210 Te tellus fecunda vocat, te suspicit aer,
211 Unda super coelos tibi supplicat, et polus omnis,
212 Flumina te metuunt, et fontes, stagna, paludes
213 Voce sua laudant, te nubila crassa coruscant,
214 Te lux alba dies, te nox obscura tenebris
215 Te bona temperies, te tempora cuncta precantur,
216 Ver, aestas, autumnus hiems redeuntibus annis.
217 Per te fetat humus, per te, Deus, herba virescit,
218 Frondescunt silvae, spirat flos, germinat arbor.
219 Messis aristatas acuit per culmina fruges,
220 Palmite gemmato post pampinus admovet uvas.
221 Et nunquam caritura comis frondescit oliva.
222 Te fera, te pisces, pecudes, armenta, volucres,
223 Turba cerastarum laudat, genus omne veneni
224 Sibilat ore fero, lingua vibrante trisulca,
225 Et tibi, quidquid habet, reputans debere fatetur.
226 Auctorem vitae gaudet stridore minaci
227 Materies laudare necis, poterasque creator
228 Non angues, non omne nocens permittere nasci,
229 Ut vitas hominum tantum mors una tulisset.
230 Sed nos quaeque rei cognoscimus omnia quare
231 Fecerit ista dari: data sunt per crimina nostra,
232 Quod praecepta Dei passim contemnimus omnes,
233 Quod peccatorum retinent tot millia vincla.
234 Nec modo peccatumsubrepsit moribus, olim,
235 Olim primus homo transcendit iussa Tonantis.
236 Ingratus, quia factus erat coelestis imago,
237 Iura potestatis retinens super omnia solus,
238 Et semper, nisi iussa Dei contemneret audax,
239 Mox quam factus erat nullo peccante creatus,
240 Peccavit. Quid nos miseri de crimine nati?
241 Principio nostrae peccator originis auctor
242 Damnatur sub lege necis, vel clade perenni.
243 Contigit, ut nobis similis, heu! poena maneret,
244 Nec similis nos culpa tenet: semel incidit ille
245 Una lege reus, nos multis legibus error
246 Contemptis retinet captivos sorte reatus.
247 Illud praetereo, quod parvi pendimus omnes,
248 Quod coelo, tellure, fretis, atque aere toto,
249 Ignibus aethereis, et lunae dignior orbe
250 Est homo, quem libuit per se formare Tonantem.
251 Nam diversa Dei solo sermone creantur.
252 Illaec voce creat, nos autem operosius aptat.
253 Cur non debuimus sontes peiora mereri?
254 Addo, quod innumerae pestes, mortale minantes,
255 Membrorum de parte sua dant saepe salutem.
256 Vipera quid praestet, cauda. et cervice recisa,
257 Quid serpens maculosa iuvet, medicina fatetur.
258 Aspidis obliquae quid pinguia membra medentur,
259 Informis ursus, fulvus leo, quid lupus audax;
260 Et quodcunque malum vindex natura creavit,
261 Miscuit optandam dira cum morte salutem.
262 Quid quod mortiferis animalibus induit auctor,
263 Ut sentire queant, reddant sectantibus iras?
264 Et prorsus non sint non se vexantibus hostes?
265 Non pudet hoc homines: gens importuna probamur,
266 Iustitiam retinente fera; proh! dedecus ingens,
267 Anguis agit ira morsus, nos improba turba,
268 Quamvis iustitiam noscentes, temnimus actu
269 Plectibili: et veniam ignorantia iure meretur.
270 Forte sit et nobis haec excusatio certa.
271 Ne furtim noceant, angues quaeruntur in herbis,
272 Quaerimus immites et per deserta leones,
273 Ne gregibus pasti vastent cultoribus agros.
274 Sectatur venator aprum, cui retia figit,
275 Vinea ne pereat sub morsu dentis adunci.
276 Cervus ut occumbat, quaerit medicina medullas.
277 Quid nocuit passura lepus? quid dama, vel hircus?
278 Quos medicina iubet haec ut capiantur ad usus?
279 Ut sub fraude cadant venantum, aut cuspide ferri?
280 Quid pisces nocuere freti? quid turba volucrum?
281 Pervasit gens nostra fretum, pervaditur aer,
282 Ut capiantur aves ex nulla parte nocentes.
283 Quae natura negat, per nos elementa petuntur:
284 Per pelagus celebratur iter: seiunctus ab undis
285 Navigat, audaces quatiens super aequora remos.
286 Parva putant homines fluctus transire nocentes,
287 Insuper armati medias grassantur in undas;
288 Sollicitat glaucumque fretum mucrone cruento,
289 Et bellum ignotis transfert manus hospita terris.
290 Non sat erat, terrae tolerant quod bella cruenta,
291 Ut vel finitimus tantum produceret hostes.
292 Impatiens armata manus cur tela propinquis
293 Implicitant, peraguntque (nefas) civilia bella.
294 Nec solum civile sat est, socerosque, patresque,
295 Germanosque petunt saevo certamine fratres.
296 Nec modo tentatur noviter; primordia mundi
297 Horrendum doluere nefas, hominemque secundum
298 Conspexere pii perfusum sanguine fratris.
299 Gessit id impietas, cum primum conditur orbis,
300 Et quasi lex fuerit, miserum sic venit in usum.
301 Faucibus oblisis cadit a latrone viator.
302 Quid fur nocturnus pravo velatus in actu,
303 Ne capiatur, agat, ferro comitante per umbras,
304 Multorum nos saeva docent exempla priorum.
305 Quid quod adulterium dulces male venit in usus?
306 Incestique nefas agitat plectenda libido?
307 Invadunt plures alieni caespitis agros,
308 Et domibus iunxere domos non iure modesto,
309 Ac promissa fides non custoditur amico.
310 Nobilium plures decepti fraude clientes,
311 Canities despecta senum, laesique parentes.
312 Iam genitos utinam tantum fera dextra feriret
313 Et tantum parvis fecisset culpa reatum.
314 Et necdum natos properant in ventre ferire;
315 Externos, pariterque suos furit impia mater
316 Conceptus damnare, sui nec cura pericli est.
317 Quae bibit impietas truculenta impune venenum?
318 Repperit hoc quis grande nefas, ut non sibi mortem
319 Hauriat hoc quaecunque bibit? Minus ecce noverca
320 Audet in externos genitos, quam mater agit rem.
321 Dextra novercalis iam natos mittit ad umbras,
322 Ante mori genitrix, quam nasci, pignora cogit.
323 Ne mala sufficerent, faciunt peiora nocentes.
324 Mortua quin etiam non linquunt membra quieti,
325 Sollicitant animas mortis iam lege quietas
326 Cantibus infaustis, herbis, atque arte nefanda,
327 Et responsa petunt tenebris de voce sepulcri,
328 Ut cantavit agens animam in pythone prophetae
329 Infelix Saul. Cur non graviora mereri
330 Omnia debuimus, qui sic peccamus inique?
331 Sol, lux, clara dies, luna, stellaeque micantes,
332 Vel quaecunque Deo famulantur sidera magno,
333 Militia praeclara poli, vel pontus, et aer,
334 Et tellus accepta Dei praecepta reservant,
335 Ac devota pie per saecula mille morantur,
336 Nec tam longa movet diversi temporis aetas,
337 Ut legem servare negent, aut tempora mutent
338 Contra iura Dei, contra praecepta Tonantis
339 Splendet sole dies, illustrat Cynthia noctes,
340 Et quasi gemmatum distinguunt sidera coelum,
341 Aestuat undosum pelagus, ceu fluctibus astra
342 Impetat, et terram spumis operire minatur.
343 Nec tamen egreditur transgresso limite punctum:
344 In sua regna furens confringitur, et redit in se
345 Aestus, et unda maris, validus licet excitet aequor
346 Ventus, et insani feriant sub littora fluctus;
347 Pendula caeruleum non audet scindere tellus
348 Invasura fretum, tantum contenta moratur
349 Tramite iuncta suo, ripis mirantibus aequor,
350 In cumulos, montesque videns insurgere fluctus:
351 Nec pavet, invaditque, nec illa invaditur undis.
352 Est homo grande malum, legis transgressor, et audax,
353 Criminis inventor, scelerumque repertor, et auctor,
354 Immemor auctoris, mortis dux, germinis Evae,
355 Oblitusque sui patris, inimicus, et hostis
356 Omnibus, atque suus, solus sub tempore parvo
357 Transgreditur praecepta Dei: scelerata propago
358 Nascitur, ex fonte sceleris genus omne meamus,
359 Ex primo quicunque sumus nunc usque creati,
360 Non pietas, non ira Dei nos ulla coercet.
361 Saecula quod fuerant transacta ad tempora Noe,
362 Et scelus assiduum, vel saeva piacula mundus
363 Adderet, et nullus hominum retineret honestum,
364 Nec tamen ulla simul processit poena reorum,
365 Inde gigantaea moles praesumpta rebellat,
366 Sacrilega cervice tumens, quodcunque valebat,
367 Aut poterat, stolido sibi demens arrogat ausu,
368 Nil reputando Deo, per quem valet omne, quod exstat.
369 Despexit Dominum velut insuperabilis audax
370 Terrigena proles, meruitque infanda propago
371 Naufragium terrestre pati, dum littora nusquam
372 Terra, licet distenta, daret, quod flumina pontus
373 Obrueret, pontumque nocens absconderet imber,
374 Cum moribunda fretis silvestria cuncta natarent,
375 Et genus aequoreum pascens in montibus altis,
376 Ac pariter pelagus vastas gestiret in auras,
377 Agmina cum volucrum, quae protulit, unda necaret.
378 Cum grege nat per rura lupus, venator, et ursus
379 Mergitur, et nullos metuunt armenta leones.
380 Nam pavor unus erat, totum sors mortis habebat,
381 Nec qui fieret, erat, cunctos mors una tenebat.
382 Et solum emergens divino condita iussu
383 Enatat inter aquas cum mundi civibus arca,
384 Conceptu paritura simul iuvenesque, senesque,
385 Et pueros, matresque pias, tenerasque puellas.
386 Una dies produxit avum, serosque nepotes.
387 Excepit pariter tellus natosque, patresque,
388 Aequaevosque facit diversi temporis ortus.
389 Non homines tantum fecundior arca refundit.
390 Pace quidem modico ditata est tempore terra:
391 Nam postquam pelagi cecidit tumor, unda resedit,
392 Diluviumque nocens alta suscepit abyssus,
393 Littora nudantur, montes, mare, flumina, silvae,
394 Apparent fontes, paulatimque arida tellus
395 Redditur, et redeunt cunctis iraeque, metusque
396 Iam tecta tellure feris gregibusque, avibusque.
397 Impia gens hominum scelerum mox vota resumit,
398 Et facinus reparare cupit; ne perderet usum
399 Criminis illuvies, et tanquam damna subiret,
400 Sic haerent delicta malis grassante reatu,
401 Sic passim redeunt ad saeva piacula mores,
402 Pertulit et stadium princeps impune vagari,
403 Ut revocarentur sociati crimine multo.
404 Sed postquam in peius hominum procedere vidit
405 Pessima vota Deus, rursus ne perderet orbem,
406 Aut impune reos passim dimitteret omnes,
407 Eligit e cunctis, quos plus peccare videbat,
408 Supplicio censura Dei super astra coacta.
409 Et quia diluvium iam non dabit unda secundum,
410 Sulphureas his fundit aquas, nigrumque bitumen
411 Compluit, et flammis ultricibus imber adussit
412 Quinque cremans urbes, populos, et moenia damnat,
413 Ignibus aethereis succiso caespite cocto.
414 Pinguis et in cineres putrescit gleba soluta
415 Nos sumus auctores nostris, heu! cladibus omnes,
416 Pauperiem, gemitus, mortem, tormenta, dolores
417 Nos nobis facimus peccando sponte maligne.
418 Segregat Omnipotens merita pro moribus orbis,
419 Non sociant poenae, quos non iunxere reatus.
420 Loth iustus, famulusque Dei, sine fraude, fidelis,
421 Inter tot scelerum turbas pius unus, et insons
422 Eripitur de morte truci sine crimine visus,
423 Et servatus abit vitae melioris amator,
424 Qualiter ereptus Noe servatur in arca
425 Nec generale malum sensit specialior hospes.
426 Tot gens nostra malis nondum correpta vel audet
427 Criminibus laxare fores sine fronte pudoris,
428 Supplicia et scelerum non damnat prava, sed auget.
429 Hinc obscena fames, morbi, mors, luctus, egestas,
430 Taedia, bella, lues, clades, iactura, labores.
431 Nam sic factus homo fuerat, primordia nostra,
432 Ut volucres; pascendus erat sine clade laboris,
433 Vomere non terram proscinderet, atque ligone,
434 Non peregrina vagus rapidis deposceret undis,
435 Committens animam ventis, et fluctibus audax,
436 Sponte parans fructum, vinum et de fontibus uvae
437 In morem fluvialis aquae; longaeva liquores
438 Semper oliva virens, certo non tempore ferret,
439 Mella darent vepres, sentis sudaret amomum,
440 Omnis ager pigmenta daret vernantibus herbis,
441 Et rosulas proferret hiems, servaret et aestas
442 Lilia purpurea, flos omnis staret odore,
443 Nec marceret honos violae pallore decenti,
444 Non niger, aut albus tantum color esset in agnis,
445 Sed rubicunda daret pretiosus vellera sandix,
446 Lanigeras vestiret oves et muricis ostrum,
447 Fabula certa foret Phrixei velleris aurum,
448 Famam scenarum verax narratio ferret
449 Per populos, certamque fidem sine crimine tanto.
450 Viscera non terrae tantum pretiosa metallum
451 Servarent abstrusa nimis, nec gemma lateret;
452 Omnia sed passim facies telluris haberet,
453 Omnibus in terris regio non indiga mercis,
454 Vilior illa foret populis, portantibus euris.
455 At nunc plectibiles humanae mentis ubique
456 Dulcia subducunt mores, et amara ministrant.
457 Forsitan opponant homines delicta fatendo,
458 Angelicum peccasse genus, quod purior aer,
459 Et super astra polus, vel coeli regna tenebant.
460 Ante tribunal erant, ubi casta, et sancta viderent
461 Corporis expertes terreni ponderis omnes:
462 Et sic error eos tenuit, crimenque nefandum.
463 Quid homines miseri, fragili sub tegmine carnis
464 Captivos quos membra tenent, et corporis usus?
465 Sic vobis responsa dabo: Quid culpa aliena
466 Obiicitur? purgare potest, quod gessit iniquus,
467 Alterius quodcunque nefas? scelus omne peractum
468 Respicit auctorem, socios, cunctosque ministros
469 Implicat, et solos facinus, quos inquinat, urget.
470 Inde magis mens nostra rea est, quod poena secuta est
471 Coelestes famulos, his nec gravis ira pepercit.
472 Sideris innumeri cecidit pars tertia coelo,
473 Cum duce pulsa suo; superum vindicta coercet
474 Agmina coelicolum, pereuntia clade perenni.
475 Militiae pars tanta poli districta sine usu
476 Debuerat nostros ultro compescere mores:
477 Et tamen in nobis nullus timor exstitit unquam.
478 Quis canis allatret, vibices si ora leonis,
479 Colla, caputque ferant, et sanguine fulva rubescant?
480 An solis pereunte die, simul obiice terra,
481 Sidera despiciant umbram, qua cuncta teguntur,
482 Et superare putent crassas tenui igne tenebras?
483 Aut sitiente freto iactet se pellere rivus,
484 Quam nec magna sitim possunt sedare fluenta
485 Gurgitis aequorei, cunctus si fluctuet amnis?
486 Sed quia coelestis pietas veniale minatur,
487 Plusque coruscantes flammas, quam fulmina vibrat,
488 Aut si fulmen habet, montes, et culmina tangit,
489 Arboribusque caput, cedros, celsasque cupressos,
490 Ut terrore domet potius, quam clade profanos,
491 Est nobis contemptus atrox, animusque nocendi
492 Omnibus est nobis: pietas tamen alma Parentis
493 Indulgere volens cilo, quam punire parata,
494 Misit ab arce pium coeli per sidera Christum,
495 Qui virtute sua serpentis frangeret artes,
496 Per vexilla crucis hostis populando cohortes,
497 Praecipiti iactu quas celsa palatia coeli
498 Exsilio trusere gravi sub perpete culpa.
499 Expavit Iudaea Deum post viscera matris
500 Maxima tot populis dantem miracula Christum.
501 Invida continuo, semet laesura, profanam
502 Sacrilega tenet arte viam livoris iniqui,
503 Et quaerit peritura dolos, quibus improba perdat
504 Insontem, sanctum rea, noxia, callida, fallax.
505 Et pretium dat turba: Dei commercia fiunt,
506 Discipulo vendente suo, funesta duobus.
507 Venditor infelix, sed non felicior emptor,
508 Pars pretium perdit, perdit pars altera mercem.
509 Proficit in nobis, qui non contraximus, emptus:
510 Sanguine distracti maculatur venditor, emptor,
511 Quo meus nostra sacri mundabitur imbre cruoris.
512 Ah scelus atque nefas! insontem turba reorum
513 Supplicio, quo digna fuit, cruce, verbere, ferro
514 Affligit, lethique vias, et limina mortis
515 Ingerit aeterno, cui lex ab origine mundi
516 Nec fuit initium nasci, nec finis obisse.
517 Ergo salutaris quod passio membra peremit,
518 Fecit abire diem, solis restantibus horis,
519 Et noctem sub luce dedit, rediere tenebrae,
520 Sed sine more suo, violata lege polorum.
521 Tum niger axis erat, quem lurida palla tegebat,
522 Candida sanguineum monstravit luna ruborem,
523 Cardine sub gemino nox importuna pependit,
524 Et planxit natura Deum, monumenta piorum
525 Clausa patent, plures mundo rediere sepulti,
526 Et vitam mors ipsa dedit; dum vita perennis
527 Limina mortis adit, Stygii tremuere ministri,
528 Effugiunt tormenta reos, in vita pepercit
529 Tortorum metuenda manus, lux funditur umbris,
530 Descensum comitata Dei, simul orbe fugata.
531 Tartarus infelix nunquam satiabilis umbris,
532 Et solitus gaudere neci, turbatur amare,
533 Et supplex augmenta dolet, nam damna futura
534 Haec augmenta dabant; animas, quas claustra tenebant
535 Carceris aeterni, redituras lucis ad usus
536 Infremit, et legem violari deflet Averni.
537 Luminis impatiens, ut iam remearet ad auras
538 Aethereas, orat Dominum, regemque polorum,
539 Ne gravet omnem Hecaten iubar insuperabile Christus;
540 Aut spoliet toto nigros simul agmine manes,
541 Ad superos revocans animas virtute parentis.
542 Tertius interea processit lucifer astris
543 Oceano splendente die, redit almus ab umbris
544 Rex reduci vita, magna comitante caterva.
545 Discipuli reducem laeti videre magistrum.
546 Inde reversus habere petit sua regna triumphans,
547 Dexter in arce sedens, consors genitoris amatus;
548 Iudicio venturus erit post saecla futuro
549 Reddere mercedem cunctis, quam quisque meretur,
550 Ad dextram, laevamque iubens astare catervas,
551 Exigit ut meritum vitae pravaeque, bonaeque.
552 Si scelus est, et grande nefas tempsisse potentem,
553 Factorem temerasse suum quod crimen habetur?
554 Et tamen indultor mansit post funera carnis,
555 Poeniteat si forte reos, clementius audit,
556 Datque repente pius veniam, donatque reatum.
557 Iuda miser veniam si vel speraret, haberet:
558 Sed memor infandae tamen et sine nomine culpae
559 Credidit infelix nihil iam veniale mereri,
560 Iudicioque suo veniae subtractus abivit.
561 Redditur argentum, scelerata ad colla pependit,
562 Vix tandem iustus, nam nec permansit avarus,
563 Suspensus obiit, se mox ultore severo.
564 Vincula rumpuntur, cecidit, crepuitque cadaver,
565 Viscera fusa fluunt, hinc cor crudele patescit,
566 Funestatque diem de corpore tabe madenti.
567 Legimus, innumeras veniam meruisse catervas
568 Iudaea de gente reas, mortisque ministros
569 Optima perpetuae sumpsisse haec munera vitae,
570 Quorum Paulus erat caput exstans grande malorum:
571 Et tamen ipse fuit legis post crimina doctor;
572 Martyrium Stephano qui fecerat, inde recepit,
573 Et meruit plenam, quam contulit ante, coronam,
574 In se vera Dei confirmans verba probavit:
575 Hoc patietur homo, quod quisquam fecerit ulli.
576 Sed bonus excepit, quod tunc male fecit iniquus,
577 Quod populos, gentesque docens convertit eundo
578 Per mare, per terras, ut Christi nomen adorent,
579 Gentilesque deos, et cordibus idola pellant,
580 Mars cadat ex animo, pereant Saturnus et Arcas
581 Iuppiter, atque Venus, Titania, Iuno, Cupido,
582 Vel quicunque dii ficti sermone vetusto
583 Credantur nil posse, simul nihil esse probentur.
584 Solus ubique Deus, rerum fons, conditor, et spes,
585 Idem semper eris, quod et es, quod et ante fuisti,
586 Nil addens, minuensve tibi crescentibus annis.
587 Tempora mutantur, te nunquam saecula mutant,
588 Qualem prima dies, talem simul ultima noscet.
589 Cum te non caperent coeli, terraeque, fretumque,
590 Aeris et spatium, modico te corde reponis
591 Pectoris humani, conceptus mente fideli.
592 Exaudis, quod lingua tacet sub corde loquaci,
593 Ante futura vides, penes et te nulla futura,
594 Sint licet, Omnipotens, praesentia cuncta videntur,
595 Aut transacta magis nobis ventura creantur.
596 Sic peccaturos homines tu Spiritus auctor
597 Ante videns primum medicinam, sancte, parasti,
598 Quam faceres hominem: indulgentia prompta reatum
599 Praevenit, et facinus venia praecedit iniquum.
600 Christus enim datus est nobis, spes una salutis,
601 Qui nostra hic peccata lavet pius amne cruoris:
602 Et licet ipse ferat maculas et crimina nostra,
603 Immaculatus adest tamen agnus, et unicus haeres
604 Semper viventis, semper victurus et ipse.
605 Largitur peccata reis sine voce rogatus
606 Pectoris affectu, secreta mente, fide, spe.
607 Cum sit ubique Deus, semper praestare paratus,
608 Tardius accipimus heu! nostro corde morati.
609 Oderunt pia vota moras, festinus adoptat,
610 Ut praestet, si quae nos purget causa morandi.
611 Arbitrio posuit clemens Deus omnia nostro,
612 Libera mens hominum est peccare, aut vivere sancte,
613 Libera vota dedit, quando sperare velimus,
614 Credere si placeat, facile est nam posse mereri.
615 Credidit Abraham, Dominoque est factus amicus.
616 Confectus senio, membris marcentibus aevo,
617 Inter avos atavosque fuit, sed prolis egenus,
618 (Haud soboles Ismael erat) frustraque maritus
619 Officii genitoris iners; algente vapore
620 Germinis exstinctus cecidit genitalibus ignis,
621 Et fecundus amor, quem iam subduxerat aetas.
622 Nec solus steriles retinebat marcidus artus.
623 Femina deterius praemortua membra trahebat
624 Spes generis recidens, et vis materna peracta.
625 Augebat spem sola fides, praesumptio simplex.
626 Frigida progeniem senibus natura negarat.
627 Flebile coniugii portabant nomen inane,
628 Spes tantum iuvenilis erat, crescentibus annis.
629 Affuit his prolem spondens cum gente nepotum.
630 Non hos certa fides, nec spes incerta fefellit.
631 Fecundus per membra vapor discurrit utrique,
632 Dulcior et gelidis irrepsit flamma medullis,
633 Miranturque senes redivivo fomite venas
634 In sobolem caluisse suas: animatus anhelat.
635 Inter membra puer vinctus compagibus arctis.
636 Intumuere sinus rugis pereuntibus alvi,
637 Dum tantum sit mater anus paritura prophetam:
638 Et sterilis, fecunda parens miratur, et haeret,
639 Sic uterum crevisse suum, tenerasque puellas
640 Consulit, et trepidans tanquam nova nupta requirit.
641 Saepe verecundos faciunt nova gaudia vultus.
642 Fructus honestatis datus est de ventre pudoris.
643 Sic licet unius genitor post saecla creati,
644 Gentibus et populis tamen est pater unus origo.
645 Omnis arena maris, vel flammea sidera coeli
646 Aequantur numero benedicti germinis apte.
647 Nam cui terra datur, et coeli sancta parantur,
648 Rectius aequatis geminis hinc inde elementis.
649 Sara, socerque simul Dominum petiere rogantes,
650 Illa virum meruit stabilem post funera septem,
651 Hic visum, fugiunt cum paupertate tenebrae,
652 Et gemino capit orbe diem, reducesque sereno
653 Lumine sunt acies post nubila crassa micantes.
654 David adulterii facinus homicida peregit,
655 Sed scelus agnoscens culpas impune fatetur,
656 Sic reus et veniam sceleri sub voce meretur
657 Credulus, et Domini famulus post, atque fidelis,
658 Attestante Deo, coelesti voce vocatus,
659 In tantum ut regem faceret post crimina natum
660 Ex eadem muliere virum, cui tempore partus
661 Omnia concessit merito genitoris amati.
662 Fleverat Ezechias: sub puncto temporis uno,
663 Et prece primori vitam, et tria lustra meretur.
664 Murmure sub tacito sterilem defleverat Anna
665 Materiem; fecunda redit per vota priora,
666 Et non est ultra vox exspectata secunda.
667 Hi solas fudere preces, ieiunia nulla,
668 Nam nec tempus erat longum, quo vota piarent,
669 Cum nec plena fuit cunctis poscentibus hora,
670 Qua votum meruere suum pietate Tonantis
671 Quod vetus, atque novum duo Testamenta loquuntur,
672 Millia tot subito veniam meruisse reorum,
673 Pro quibus una semel vox est, aut nulla precata.
674 Exegit quid plena fides, et credula, dixi.
675 Quid non credentes mereantur, dicere cura est.
676 Incurrit culpam sancti pater ille Ioannis,
677 Pontificis loca sacra tenens, magnusque, sacerdos,
678 Credere cunctatus Domini promissa Tonantis,
679 Angelico senior monitus sermone repente.
680 Mox vindicta datur per longa silentia linguae,
681 Donec ventris onus bis quinis mensibus actis
682 Fundatur de ventre puer sub sorte beata.
683 Tu, Deus omnipotens, rerum coelestis origo,
684 Tu pius, et clemens, et consolator haberis,
685 Tempore tristitiae maior defensio pressis.
686 Erigit elisos, relevat tua dextra iacentes,
687 Confovet abiectos, et semper pascit egentes,
688 Pocula larga parans sitientibus alma ministrat.
689 Nescius irarum monitis, non clade coerces
690 Peccatum, sine clade reos clementior audis
691 Ante preces, veniaque iuvas; non ira furorem
692 Excitat, ut iubeas vel iuste occidere sontes.
693 Plus pius es quam iustus: agis non ergo severus,
694 Errantes punis, sed mitis corrigis omnes
695 Sub pietate bonus, poenae cessante flagello.
696 Et quoties commotus eris, placidissimus exstas,
697 Nil immite iubens, levis est sententia coeli:
698 Rex pie, supplicium cunctis revocabile dictas,
699 Ut, si peccantes agnoscant corde reatus,
700 Et damnent meliore animo delicta priora,
701 Sint, quibus ignoscas, sed non semel ista relaxas,
702 Saepius indulgens, ostendens limina mortis,
703 Et revocans a morte truci, quos culpa premebat
704 Faucibus inferni raptas inducere formas.
705 Hi soli pereunt, semper quos esse profanos
706 Constiterit, sine fine mali peccare volentes.
707 Criminis et poenae limes semel unus habetur.
708 Et poteras servare malos pius usque senectam,
709 Ut damnare simul horrenda piacula nossent,
710 Et veniam sperare tuam, sed maior habetur
711 Hic ratio, nam impune diu peccare nocentum
712 Si fuerit permissa manus, turbata repente
713 Mens insontis erit, mox poenitet esse modestum,
714 Optaturque nefas, et plus pia turba nocetur,
715 Improba quam rabies, atque improba vota fatigant.
716 Quid quod et erranti mora non brevis esse probatur,
717 Servaturque diu veniae, si desinat audax
718 Illicitum tentare nefas? nam gaudia coelo
719 Conversus dat quisque reus; sibi quisque medelas
720 Arbitretur homo, culpas sub voce relinquit.
721 Vox tua cum sileat, tua sed sententia clamat.
722 Erigis oppressos humiles, sternisque superbos,
723 Tu captivorum rumpendo noxia vincla,
724 Colla levas attrita iugis cervice soluta,
725 Et proceres servire facis, famulosque iubere,
726 Paupertate, iubes, opulentos turpis egestas
727 Urgeat, et ditas opibus bene largus egentes.
728 Ima levas, et celsa premis, praesumpta coercens
729 Atteris, et tenues adiecto robore firmas,
730 Iura potestatis retinens sub nomine vero,
731 Solus enim Dominus, Dominum qui non habet, exstat;
732 Vel cui cuncta patent, per quem sunt omnia, quot sunt,
733 Et transacta simul, quae sunt quandoque futura.
734 Qui dedit elysios iustis, et tartara pravis,
735 Qui placidis, saevisque iubet procedere solem,
736 Et lunam, stellasque vagas, et sidera cuncta,
737 Imperat et pluvias nullo discrimine fundi.
738 Nec ratione caret pietas generaliter una,
739 Mercedem iustis, iniustis munera nobis
740 Prorogat, ut vel sic nos convertamur ad illum.
741 Illectos donis, non poenis mutat adactos.
742 Exspectat pia vota Deus, non thura requirit,
743 Victima sola placet purgatae mentis honestas.
744 Nec tamen expensis, sed puro corde litandus.
745 Pectore contritos, genibus cum pectore flexos,
746 Suppliciterque suos pandentes fletibus actus
747 Exaudit: nam si quis erit miseratus egentis,
748 Texerit et nudos, inopes defenderit, insons,
749 Contentusque suis, alienis non inhiarit,
750 Si impetrare velit, velut impetrare meretur,
751 Effectus faciles oratio pura reportat,
752 Quam non impugnat cuiusque precatio tristis.
753 Et fortasse iuvat pauper, peccata relaxat
754 Pastus et indutus, viduae, pupillus et aeger,
755 Et defensus inops plus, quam scis, quaerere possunt.
756 Vestibus, expensis, epulis de more Tabitha
757 Expendebat opes, miseris alimenta ministrans.
758 Nunquid ad annorum numerum cuicunque modesta
759 Addidit, et vitam longum produxit in aevum?
760 Et meruit tamen ipsa iacens post funera vitam
761 Amissam reparare suam, testantibus illis,
762 Queis proprias fundebat opes miserata rogantum.
763 Petrus enim medicus fuerat, medicina catervae
764 Paupertatis erant; coelis extorsit egestas,
765 Quod voluit. Nos turba rapax calcamus egenos,
766 Conferimusque nihil: forsan spoliamus avari
767 Pauperiem, si forte ferat quodcunque decorum,
768 Exspectamus adhuc, det pauper xenia nobis,
769 Afferat et praedam potius: de nobile pauper
770 Iam modo dives eget, cui confert indiga dextra,
771 Non sibi mendicans, quod divitis usibus addit
772 Quidquid agamus ad haec sceleris, fraudisque, dolique
773 Supplicio dignum, differt punire benignus,
774 Ut, si poeniteat, magis indulgere paratus;
775 Qui facit angelicas flamma crepitare cohortes.
776 Nam pia turba Dei sunt spiritus igneus omnis:
777 Quamvis ipse Deus se prodidit igne loquaci,
778 Cum iubar ignitum Domini rubus asper haberet,
779 Et lacrymas populi pro libertate gementis
780 Diceret ante suum Deus ascendisse tribunal.
781 Se tamen asseruit sublimibus alma potestas
782 Descendisse polis, ut quae captiva iacebat,
783 Litera turba foret, domini victura superstes.
784 Mox sua promissor perfecit verba fidelis,
785 Excussoque iugo deduxit per mare Rubrum,
786 Candida dux fuerat nubes, flammaeque columna;
787 Fluctibus aequoreis gemina de parte ligatis,
788 In scopulum pelagi iam non latrantibus undis,
789 Transierat salsos ponti sine remige fluctus,
790 Et pedibus siccis iter est navale peractum.
791 Laudavere Deum populus de morte natantum,
792 Sexus uterque Deo magnis in laude choreis
793 Certatim resonant, et palmis tympana pulsant,
794 Et celebrant, vincente Deo, saltando triumphum.
795 Non gladiis, iaculisque datis, missisve sagittis
796 Gens oppressa perit; sed tantum surgere iussa
797 Arma elementa Deo, nullum fusura cruorem;
798 Et tamen innumeras faciunt sine sanguine mortes.
799 Una eademque die populis datur ecce duobus
800 Ira furens, pietasque simul: sine nubibus ullis
801 Diluvio periere gravi, splendente sereno.
802 Omnibus ostendit Domini sententia lata,
803 Quid peccata creent, quid iusti vita meretur,
804 Quid bona simplicitas, quid noxia vota reportent,
805 Quid pius, aut humilis, quid et impius, atque superbus,
806 Quid ferus, aut mitis, quid clemens, quidve cruentus,
807 Dapsilis, et largus, quid praedo, aut raptor avarus.
808 Agmina condemnant mores, atque agmina purgant.



Dracontius, Carmen de Deo, LIBER PRIMUS <<<     >>> LIBER TERTIUS
monumenta.ch > Dracontius > 2