monumenta.ch > Beda Venerabilis > 12
Beda, De Temporum Ratione, XI. De mensibus. <<<     >>> XIII. De Calendis, Nonis et Idibus.

csg251.64  CAPUT XII. De mensibus Romanorum. [

BRID. RAM. GLOSSAE.---Romani auctoritate Romuli decem mensibus annum ordinatum, diebus vero CCCIV, agebant. Qui primum mensem genitori suo Marti dicavit; secundum ab apertione frugum nominavit Aprilem; tertium Maiae matri Mercurii; quartum Iunoni sacravit. Quintili et Sextili, qui nunc a nativitate Iulii Caesaris et Augusti triumpho nuncupatur, et caeteris sequentibus a numero nomen imposuit. Quorum initia Kalend. appellavit, quia nunc Kalata, id est, vocata in Capitolium plebe, dicto quinquies vel septies verbo Kalo, id est, voco, quot dies superessent, ad Nonas pronuntiabatur. Nonas autem, quod nono ante Idus die confluerent in urbem, scituri quid esset eo mense faciendum. Porro Idus diem qui medium dividit mensem. Iduare enim Etrusca lingua dividere est. His Numa duos menses adiiciens, Ianuarium a Iano, Februarium a Februo deo illustrationum nominando, CCCLIV diebus annum ad cursum lunae disposuit. Quem Iulius Caesar undecim diebus adiectis, sicut hodie servatur, instituit.

Sed postea in honorem Iulii Caesaris dictatoris legum ferente Marco Antonio. Omnes enim imperatores Romanorum Caesares appellabantur, a primo Caio Caesare, qui ob duas causas Caesar est appellatus; vel quia caeso ventre matris exiit, vel quia cum caesarie capitis, id est, cum capillis, est natus. Dictatores quinquennii temporis imperio utebantur. Plus enim erant in honore quam consules, qui annuas potestates tenebant. Et dicti dictatores, quasi principes et praeceptores; unde et magistri populi nominabantur, unde et edicta dicuntur. Paulo post Numa in honorem imparis numeri unum diem adiecit, quem Ianuario dedit, ut tam in anno quam in mensibus singulis praeter unum Februarium impar numerus servaretur. Retraxit enim superius a sex mensibus, qui triginta dies habuerunt unum diem; omnes illi sex, id est, Aprilis, Iunius, Augustus, September, November, December, et insuper Ianuarius, habent viginti novem dies, propter imparem numerum. Quatuor autem, id est, Martius, Maius, Quintilis et October, triginta unum diem apud Romulum habebant; et ideo impar numerus erat in omnibus praeter Februarium. Sive aliter. Nam cum in quatuor mensibus triginta unum diem poneret, et in septem, viginti novem, simul congregavit trecentos quinquaginta quinque. Quippe fugit eos diem unum, sicut supra admonuimus, additum a se ad Graecum numerum in honorem imparis numeri. Fugit eos, id est, Romanos diem unum, id est, obliti sunt diem unum. Vel diem unum dicit pro dies unus. Graeci autem ad lunae cursum computabant annum, et CCCLIV dies tantum habebant in suo anno, quibus addebant undecim dies epactarum, et quadrantem, ut ad solis cursum possent convenire; et statuerunt, ut in octavo anno nonaginta dies intercalarent, ex quibus tres menses fecerunt. Quos Romani volentes imitari, potuerunt. Nam cum ipsi iuxta distributionem Pompilii in quatuor mensibus XXXI diem ponerent, et in septem viginti et novem, et in una, id est, Februario, XXVIII, congregaverunt simul CCCLV dies. Et ideo si undecim dies more Graecorum adderent fugeret, id est, supereresceret eos una die de concordia Graecorum. Quapropter invenerunt ut ad solis cursum more Aegyptiorum annum computarent, ad dentes ad praedictum numerum decem dies tantum et quadrantem, non undecim. Et etiam Graeci nunc more nostro iuxta solis cursum computant annum. Sed qui exinde sit error genitus, qualiter eidem sit succursum, in praefata chori et praetexati disputatione, unde et ista decerpsimus, qui scire vult inveniet. Haec igitur disputatio iam superius est scripta, cuius initium est: Romani vero auctore Romulo decem mensium habuisse annum comprobantur. Qui annus, sicut Macrobius ostendit, incipiebat a mense Martio, et conficiebatur diebus CCCIV.

IOAN. NOV. SCHOLIA.---Quod ex eo septimus, octavus, nonus et decimus. Hi menses habent ex ordine nomen, ut September, October, November, December. Ber autem ad vocabuli formam et supplementum pertinet, non ad significationem, veluti atrius in quinquatrius, et tullium in meditullio; sic quintus et sextus mensis etiam nominabantur temporibus Ciceronis adhuc quintilis, sextilis, quibus non tam commode subiungitur syllaba ber propter aliam terminationem, ob id numerorum vocabula sunt ibi aliter inflexa.

Secundum nominant Aprilem quasi aperilem. Hoc mense aperitur annus spirante Favonio, qui asperitatem hiemis discutit sole existente in Tauro, quae domus est Veneris. Quod propterea a doctis hominibus excogitatum est seu inventum potius (ne astrologos laedam), quia hoc mense primum copiosius omnia ex terra proveniunt, non solum stirpium genera sed et vermium scaturigines, quaeque alia sunt sub hiemem intermorientia; quin et omnia fere animalia tunc magis tentantur gignendi cupiditate. Quae naturae vis (quam Aristot. ait esse maxime secundum naturam, id est, ad naturae conservationem) apud veteres physicos Venus nominata est, quod, ut Cicero inquit, ad cunctas res veniat. Quare et hic mensis a quibusdam Aprilis, quasi aphrilis dictus; ἀφρὸς enim Veneri apud Graecos nomen dedit: mira brevitate haec omnia complexus est doctissime doctissimus poeta unico versu: Candidus auratis aperit cum cornibus annum Taurus, quod utramque etymologiam continet.

Horoscopis aperiatur. Quid hoc loco Beda vocet horoscopos, fateor me nescire. Nam ὠρόσκοπος et horoscopium significat, id est, eam signiferi partem quae nascente quopiam super horizontem emergit, et coelestium rerum temporumque observatorem; quem si hoc loco accipere voles, non video cur his annum aperiat Aprilis. Nam hybernae noctes tam sunt idoneae, et quidem amplius quam vernae aut aestivae.

] HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS HIDE APPARATUS

1 Quare autem Romani tam diversae longitudinis habeant menses, haec, ut in disputatione Hori bav1449.49 r et Praetextati legimus, causa exstitit. Romulus cum ingenio acri quidem, csg250.208 sed agresti, statum proprii ordinaret imperii, initium mensis ex illo sumebat die quo novam lunam contigisset videri: quia vero non continuo evenit ut eo die semper appareat, sed modo tardius, modo celerius, ex certis causis, videri solet, contigit ut cum tardius [C, apparuerit.] apparuit, praecedenti mensi plures dies, aut cum celerius pauciores darentur, et singulis quibusque mensibus perpetuam numeri legem primus bnf13013.80 casus adduxit; sic factum est ut alii XXX et alii XXX unum sortirentur dies.
2 Primum mensem Marti, cuius se filium credi voluit, dicavit, eo quod hoc mense constet Iunonem Martem peperisse in Phrygia, quem mensem anni primum aliquem fuisse, vel ex hoc maxime probatur, quod ex eo septimus, octavus, nonus et decimus inditum antiquitus a numero nomen usque hodie servant. Secundum mensem nominavit Aprilem, quasi aperilem, eo quod in illo, remotis nubibus, pruinis ac tempestatibus hibernis, coelum, terra et mare, nautis, agricolis et horoscopis, aperiatur, arbores quoque et herbae in germen, sed et animantia csg248.121 quaeque in prolem se aperire incipiant.
3 Maium tertium, quartum Iunium posuit, in honorem videlicet maiorum ac iuniorum, in quos divisit populum, ut altera pars armis, altera consilio rempublicam tueretur. Contendunt alii csg250.209 Maiam Mercurii matrem Maio nomen dedisse, hinc maxime probantes, quia hoc mense mercatores omnes Maiae pariter Mercurioque sacrificabant. Iunius bav1449.49 v mensis aut ex bnf7296.9 parte populi, ut diximus, nominatur, aut, ut Cincius arbitrabatur, Iunonius apud Latinos ante vocatus est: et haec appellatio mensis bmv343.100 v apud maiores diu permansit, sed post, detritis quibusdam litteris, ex Iunonio Iunius dictus est; nam et aedes Iunoni Monetae Calendis Iuniis dedicatae sunt.
4 Iulius mensis nomen Quintilis, quod a nubnf1615.33 vmero sumpserat, etiam post praepositos Martio duos menses servavit, sed postea in honorem Iulii Caesaris csg251.65 dictatoris legem ferente Marco Antonio Marci filio consule, Iulius vocatus est, quod hoc mense ad III Idus Quintiles Iulius procreatus sit.
5 Augustus mensis Sextilis antea vocabatur, donec honor Augusto daretur ex senatusconsulto, eo quod ipse die primo huius mensis Antonium et Cleopatram superaverit, et imperium populi Romani firmaverit. September mensis, October, November et December, principalem sui retinent appellationem, significantes nomine quoti sint a verno mense, id est, Martio, vel quod imbres in eis immineant. Haec Romuli fuit annua ordinata dimensio, qui annum X mensium, dierum vero CCC et IIII habendum esse constituit.
6 csg250.210 Mensesque ita disposuit, ut IIII ex iis, Martius, Maius, Quintilis, October, tricenos singuli, sex vero reliqui tricenos haberent dies, qui hodie quintanas habent nonas, caeteri septimanas. Septimanas autem habentibus, ab Idibus revertebantur Calendae ad diem septimum decimum; verum habentibus quintanas ad octavum decimum remeabat initium Calendarum: sed cum hic bav1449.50 r numerus neque solis cursui, neque rationibus lunae conveniret, nonnunquam usu veniebat ut frigus anni aestivis mensibus, et contra calor hiemalibus proveniret. Quod ubi contigisset, tantum dierum sine ullo mensis nomine patiebantur absumi, quantum ad id anni tempus adduceret, quo coeli habitus instanti mensi aptus inveniretur.
7 Sed secutus Numa quinquaginta dies addit, ut in CCCL et IIII dies, quibus XII lunae cursus confici credidit, annus extenderetur, atque iis L diebus a se additis, adiecit alios VI retractos illis VI mensibus, qui XXX habebant dies, id est, de singulis singulos, factosque L et bmv343.101 r VI dies in duos novos menses pari ratione divisit, ac de duobus priorem Ianuarium nuncupavit, bnf13013.81 primumque anni esse voluit, tanquam bicipitis dei mensem, respicientem ac prospicientem transacti anni finem, futurique principia.
8 Quidam autumant Ianuarium nuncupatum csg250.211 ex eo quod limes et ianua sit anni. Secundum dicavit Februo, id est, Plutoni, bnf1615.34 r qui lustrationum potens credebatur, lustrarique eo mense civitatem necesse csg251.66 erat, quo statuit ut iura diis manibus csg248.122 solverentur. Sed hanc lustrandi consuetudinem bene mutavit Christiana religio, cum in mense eodem die sanctae Mariae plebs universa, bnf7296.10 cum sacerdotibus ac ministris, hymnis modulatae vocis per ecclesias, perque congrua urbis loca, procedit, datosque a pontifice cuncti cereos in manibus gestant ardentes, et augescente bona consuetudine, id ipsum in caeteris quoque eiusdem beatae matris et perpetuae virginis festivitatibus bav1449.50 v agere didicit, non utique in lustrationem terrestris imperii quinquennem, sed in perennem regni coelestis memoriam, quando, iuxta parabolam virginum prudentium, omnes electi, lucentibus bonorum actuum lampadibus, obviam sponso ac regi suo venientes, mox cum eo ad nuptias supernae civitatis intrabunt.
9 Paulo post Numa in honorem imparis numeri unum adiecit diem, quem Ianuario dedit, ut tam in anno quam in mensibus singulis, praeter unum Februarium, impar numerus servaretur, quasi inferis et diminutio et par numerus conveniret. Cum ergo Romani ex hac distributione Pompilii ad lunae bmv343.101 v cursum, sicut Graeci, annum proprium computarent, csg250.212 necessario et intercalarem mensem instituerunt more Graecorum. Nam et Graeci cum animadverterent temere se CCCLIIII diebus ordinavisse annum, quoniam appareret de solis cursu, qui CCCLXV diebus et quadrante zodiacum conficit, deesse anno suo XI dies et quadrantem, intercalares statuta ratione commentati sunt, ita ut octavo quoque anno XC dies, ex quibus tres menses tricenorum dierum computaverunt, intercalarent.
10 Hunc ergo ordinem Romanis quoque imitari placuit, sed frustra, quippe fugit eos diem unum, sicut supra admonuimus, additum a se ad Graecum numerum in honorem imparis numeri; ea re per octennium convenire numerus atque ordo non poterat, sed qui exinde sit error genitus, qualiterque eidem sit succursum, in praefata Hori et Praetextati bav1449.51 r disputatione, unde et ista decerpsimus, qui scire vult inveniet.
11 Tandem Caius Iulius Caesar, imitatus Aegyptios, ad numerum solis annum, sicut hodie servatur, instituit, X videlicet dies observabnf1615.34 vtioni veteri superadiiciens, ut annum CCCLXV dies, quibus ipse zodiacum lustrat, efficerent. Et ne quadrans deesset, statuit ut quarto quoque anno sacerdotes, qui curabant, mensibus csg251.67 ac diebus unum intercalarent diem, eo scilicet mense ac loco, quo etiam apud veteres mensis intercalabatur, id est, ante quinque ultimos mensis csg250.213 Februarii dies, idque bissextum censuit nominandum.
12 Omni enim intercalationi mensis Februarius deputatus est, quoniam is ultimus anni erat, quod etiam ipsum ex Graecorum imitatione faciebant, nam illi ultimo anni sui mensi superfluos interserebant dies. Verum una re a Graecis bnf13013.82 differebant, nam illi, confecto ultimo mense, Romani non confecto Februario, sed post vicesimum et tertium diem eius intercalabant, Terminalibus scilicet iam peractis; deinde reliquos Februarii mensis bnf7296.11 dies qui erant quinque, post intercalationem subiungebant, credo veteri religionis suae bmv343.102 r more, ut Februarium omnimodo Martius sequeretur.csg248.123
Beda Venerabilis HOME

bav1448.221

Beda, De Temporum Ratione, XI. De mensibus. <<<     >>> XIII. De Calendis, Nonis et Idibus.
monumenta.ch > Beda Venerabilis > 12

© 2006 - 2024 Monumenta Informatik