Hieronymus, Commentarii, in Zachariam, 1, Caput III
| 1 | (Vers. 1 seqq.) Et ostendit mihi Iesum sacerdotem magnum stantem coram angelo Domini: et Satan stabat a dextris eius, ut adversaretur ei. Et dixit Dominus ad Satan: Increpet Dominus in te, Satan, et increpet Dominus in te qui elegit Ierusalem. Numquid non iste torris est erutus de igne? Et Iesus erat indutus vestibus sordidis, et stabat ante faciem angeli, qui respondit, et ait ad eos qui stabant coram se, dicens: Auferte vestimenta sordida ab eo. |
| 2 | Et dixit ad eum: Ecce abstuli a te iniquitatem tuam, et indui te mutatoriis. Et dixit: Ponite cidarim mundam super caput eius, et posuerunt cidarim mundam super caput eius, et induerunt eum vestibus. LXX: Et ostendit mihi Dominus Iesum sacerdotem magnum, stantem ante faciem angeli Domini, et diabolus stabat a dextris eius, ut adversaretur ei. |
| 3 | Et dixit Dominus ad diabolum: Increpet Dominus in te, diabole, et increpet in te Dominus qui elegit Ierusalem. Nonne iste ut torris est erutus de igne? Et Iesus indutus erat vestibus sordidis, et stabat ante faciem angeli, et respondit, et ait ad astantes coram facie sua, dicens: Auferte vestimenta sordida ab eo. |
| 4 | Et dixit ad eum: Ecce abstuti a te iniquitates tuas; et induite eum poderem, et imponite cidarim mundam super caput eius, et imposuerunt cidarim mundam super caput eius, et circumdederunt eum vestimentis. Antequam veniamus ad intelligentiam spiritualem, quomodo Hebraei locum istum edisserant, strictim breviterque dicendum est. |
| 5 | Iesum sacerdotem magnum, quem Graeci ἀρχιερέα, Latini pontificem vocant, filium Iosedec intelligi volunt, qui cum Zorobabel populo praefuit. Ex cuius dextris stabat adversarius (hoc enim interpretatur Satan) ut adversaretur ei. |
| 6 | Et recte stabat a dextris illius, non a sinistris, quia vera erat accusatio, eo quod et ipse cum caeteris alienigenam accepisset uxorem, quod in Esdra et in Malachia, qui hunc prophetam sequitur, plenissimum scriptum est (I Esdrae XII, et [Malach. II]. Dixitque Dominus ad Satan, ad accusatorem, et ad adversarium eius, ipse est enim inimicus et vindex, ac accusator fratrum suorum: Increpet Dominus in te, Satan: ut, pluit Dominus a Domino: et increpet Dominus in te, qui elegit Ierusalem. Cum ergo de cunctis Iudae urbibus nunc electa sit Ierusalem, nequaquam ei imputante Domino peccata quae fecit, cur quasi torrem, quem vulgo titionem vocant, Iesum conaris obruere, qui de Babylonia captivitate quasi semiustus evasit? Quod autem sequitur: Iesus erat indutus vestibus sordidis, tripliciter interpretantur. Vel ob coniugium illicitum, vel ob peccata populi, vel propter squalorem captivitatis. |
| 7 | Angelus autem ante cuius faciem stabat Iesus, praecepit caeteris angelis ex persona Domini, ut auferrent ab eo sordida vestimenta, de quibus supra diximus. Qui cum praeceptum opere complessent rursum idem angelus loquitur ad Iesum: Ecce abstuli a te iniquitatem tuam: haec sunt sordida vestimenta, et indui te mutatoriis, hoc est, Israelitem tibi coniugem copulavi, pro quo Septuaginta transtulerunt ποδήρη quam nos tunicam talarem possumus dicere, eo quod usque ad talos et pedes [Al. ad pedes et talos] defluat. Quodque sequitur: Ponite cidarim mundam super caput eius, pro cidari in Hebraeo legimus SANIPH, quae mitra a plerisque dicitur, et in hac volunt intelligi sacerdotii dignitatem, quod, ablatis sordibus peccatorum, mundum habuerit sacerdotium. |
| 8 | Haec Iudaei. Nostri autem ita disserunt, sacerdotem esse magnum, ad quem dicitur: Tu es Sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedec [Ps. CIX, 4]. Qui quoniam per se videri non potest, a Domino prophetae ostenditur stans coram angelo Domini, quem volunt magni consilii esse angelum, non quod alter et alter sit, aut duas personas recipiamus in Filio; sed quod idem atque unus, et quasi homo sordidatus ostenditur, et quasi angelus mediator hominum et Dei apparere dicatur. |
| 9 | Non autem esse Iesum filium Iosedec, ex hoc conantur ostendere, quod non sit appositum in praesenti loco, filius Iosedec, qui in aliis locis, et ubi vere de Iesu dicitur filio Iosedec, semper patris cognomine censeatur. Stans igitur cernitur Iesus, et stabili consistens gradu: et Satan stabat a dextris eius, ut adversaretur ei. Tentatus enim est per omnem modum absque peccato. |
| 10 | Et in Evangelio ad eum tentator accedit, quaerens semper dextris eius et virtutibus contraire. Quodque sequitur: Increpet Dominus in te, Satan, et increpet Dominus in te qui eligit Ierusalem, sic edisserunt, quia Pater et Filius Dominus est, et in centesimo nono psalmo legimus: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis: Dominus de altero Domino loquitur, non quod ipse Dominus qui loquitur, increpare non possit; sed quod ex unitate naturae, cum alter increpaverit, increpet ipse qui loquitur. |
| 11 | Qui enim videt Filium, videt et Patrem [Ioan. XIV, 9]: et iste est qui elegit Ierusalem, Ecclesiam quae pacem Domini contemplatur. Torris autem de igne erutus, rectissime intelligi potest, qui cum in Babylone fuerit, non est Babylonio igne consumptus, nec flamma saeculi huius attactus. Unde et Moyses in solitudine cernit visionem magnam, in qua ardebat rubus, et non comburebatur [Exod. III]. Hic Iesus erat indutus vestibus sordidis; qui cum non fecisset peccatum, pro nobis peccatum factus est, et ipse infirmitates nostras portat, et pro nobis dolet, et nos reputavimus eum esse in dolore, et in plaga, et in angustia. |
| 12 | Ipse vero vulneratus est, propter peccata nostra [Isai. LIII, 4]. Et in Apostolo legimus: Christus redemit nos de maledicto Legis, factus pro nobis maledictum [Galat. III, 13]. Hic in vicesimo primo psalmo loquitur: Longe a salute mea verba delictorum meorum [Psal. XXI, 1]. Et in sexagesimo octavo psalmo: Deus, tu scis insipientiam meam, et delicta mea a te non sunt abscondita [Psal. LXVIII, 6]. Quae universa appellantur sordida vestimenta, et auferentur ab eo cum peccata nostra deleverit, ut quia ille sordidis indutus est vestibus, nos resurgentes in eo audiamus post baptisma: Candida sint semper vestimenta tua [Eccl. IX, 8]: credentiumque omnis Ecclesia audit per Isaiam: Lavamini, mundi estote [Isai. I, 16]. Et de ipsa prophetatur in Cantico canticorum: Quae est ista quae ascendit dealbata [Cant. III, 6]? Ποδήρην autem, incarnationem eius accipe, quae de terra est, et significatur in pedibus. |
| 13 | Cidarim mundam super caput illius, splendorem divinae maiestatis intellige, ut unus atque idem secundum hominem ποδἠρη, secundum Deum cidari ornatus esse videatur. |
| 14 | (Vers. 6, 7.) Et angelus Domini stabat, et contestabatur angelus Domini Iesum, dicens: Haec dicit Dominus exercituum: Si in viis meis ambulaveris, et custodiam meam custodieris, tu quoque iudicabis domum meam, et custodies atria mea, et dabo tibi ambulantes de his qui nunc hic assistunt. LXX: Et angelus Domini stabat: et contestabatur angelus Domini ad Iesum, dicens: Haec dicit Dominus omnipotens: Si in viis meis ambulaveris, et praecepta mea custodieris, et tu iudicabis domum meam; et si custodieris atrium meum, dabo tibi qui conversentur in medio stantium istorum. Hebraei coeptae interpretationis ordinem prosequentes, ad Iesum filium Iosedec ab angelo Domini haec dicta intelligunt: quod post ablationem vestium sordidarum, et restitutam mundi sacerdotii dignitatem, praecipiatur ei iuxta illud quod in Evangelio scriptum est: Ecce sanus factus es, ultra noli peccare, ne quid tibi deterius fiat [Ioan. V, 14]; et repromittitur ei praemium, si in viis Domini ambulaverit, et eius praecepta servaverit, quod et ipse iudex sit domus eius, id est, pontifex perseveret in templo, et custodiat atria eius, atque vestibula, et det ei Dominus ex angelorum numero (qui eo tempore stabant ante conspectum eius) quorum circumvalletur auxilio, et ab omni hostium fraude securus sit. |
| 15 | Iuxta nostros, qui haec omnia referunt ad Dominum Salvatorem, hoc videtur esse difficile, quod Iesu ab angelo dicitur: Si ambulaverit in viis Domini, et eius praecepta servaverit, ipse quoque iudicet domum eius, et custodiat atria illius, et det ei Dominus ambulantes de his qui assistant ei. Quod facile solvitur, si consideremus eum, qui formam servi est dignatus assumere [Philip. II]. Et cum dives esset, pro nobis pauper factus est [II Cor. VIII, 9]. Quidquid igitur de membris dicitur, refertur ad corpus: noster profectus, Domini victoria est. |
| 16 | Cumque nos pervenerimus in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi [Ephes. IV], ille iudicabit domum Dei, secundum id quod Apostolus dixit: Christus autem sicut filius super domum eius, cuius domus sumus nos [Hebr. III, 6]. Et ad Timotheum: Si tardavero, ut scias quomodo debeas in domo Dei conversari, quae est Ecclesia Dei viventis, columna et firmamentum veritatis [I Tim. III, 15]. Et non solum iudicabit domum eius; sed custodiet atria Domini, de quibus scriptum est: Adorate Dominum in atrio sancto eius [Ps. XXVIII, 2]. Iudicabit autem, sive diiudicabit, dominum eius, et pro meritis singulorum, alii dans decem civitates, et alii quinque [Luc. XIX], et alios in Ecclesia constituens prophetas, et alios apostolos, alios doctores, alios signa facientes [I Cor. XII], alios pro oculis habens, alios pro manibus, alios pro pedibus, iuxta illud quod legimus: Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos diiudicat [Ps. LXXXI, 1]. Dedit quoque ei de angelorum numero ministros, qui in carne constituti, similes angelorum sunt, et de quibus Apostolus loquebatur: Noster municipatus in coelestibus est [Phil. III, 20]. Si enim angeli non nubunt neque nubuntur, et qui in virginali continentia perseverant, similes angelorum sunt [Matth. XXII], cur non putemus angelicae dignitatis apostolos, et sanctos quosque datos Iesu, qui assistant ei in Ecclesia, et numquam fluctuantes habeant pedes, sed cum stante stent Domino? |
| 17 | (Vers. 8, 9.) Audi, Iesu sacerdos magne, tu et amici tui qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt. Ecce enim ego adducam servum meum Orientem, quia ecce lapis quem dedi coram Iesu, super lapidem unum septem oculi sunt. LXX: Audi ergo, Iesu sacerdos magne, et proximi tui qui sedent ante faciem tuam, quia viri τερατοσκόποι, id est, portentorum spectatores sunt, quia ecce ego adducam servum meum Orientem, quia lapis quem dedi ante faciem Iesu super lapidem unum, septem oculi sunt. Nostri in hoc loco arctantur a Iudaeis, quod iuxta consequentiam textumque sermonis magis debeant Iesum sacerdotem intelligere filium Iosedec, quam Dominum Salvatorem. Si enim ad Dominum sermo est, et ad Christum dicitur: Audi, Iesu sacerdos magne: quis est de quo infertur: Ecce ego adducam servum meum Orientem, qui alio nomine lapis appellatur, et datus est coram Iesu, et super hoc lapide septem sunt oculi? Econtrario nostri nituntur asserere, et Iesum sacerdotem magnum, et Orientem, et lapidem, secundum diversas intelligentias Christum appellari. |
| 18 | Sed hoc quomodo de ipso [Al. seipso] dicatur ad eum quasi de altero, exponere difficillimum est. Qui igitur Iesum volunt esse filium Iosedec sacerdotem magnum, amicos eius qui habitant, vel sedent coram eo, et qui viri sunt portendentes, discipulos eius interpretantur et prophetas. Prophetae enim in signum sunt positi futurorum. |
| 19 | Quid est igitur quod Iesus et amici eius coguntur audire: Adducam servum meum orientem, et reliqua? Supra promiserat [Al. permiserat] Deus Iesus filio Iosedec sacerdoti magno, quod si in viis eius ambulasset, et eius praecepta servasset, ipse diiudicaret domum eius, et atria eius custodiret, et daret ei ministros angelicae dignitatis: nunc ei dicit et amicis illius, plenam felicitatem, et perfectam beatitudinem tunc futuram, quando venerit Oriens, de quo scriptum est: Ecce vir Oriens nomen eius [Zach. VI, 12]. Et in Malachia: Orietur in [Al. tacet in] vobis timentibus nomen meum sol iustitiae, et sanitas in pennis eius [Mala. IV, 2]. Et in Numeris: Orietur stella ex Iacob, et homo ex Israel [Num. XXIV, 17]. In Evangelio quoque apertissime de Christo legimus: In quibus visitabit nos Oriens ex alto: Illuminare eos qui in tenebris et in umbra mortis sedent, ad dirigendos pedes nostros in viam pacis [Luc. I, 78]. Qui Oriens ipse dicitur et lapis angularis [Ephes. II], quia populum utrumque coniungat, et duos parietes in unam domum consociet: Hic non credentibus lapis scandali est, de quo et in Psalmis dicitur: Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli: A Domino factum est istud [Ps. CXVII, 22, 23]. Super hunc lapidem septem oculi sunt, de quibus loquitur Isaias: Exiet virga de radice Iesse, et flos de radice eius ascendet, et requiescet super eum spiritus Dei, spiritus sapientiae et intelligentiae, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et implebit eum spiritus timoris Dei [Isa. XI, 1 seqq.]. Qui sacerdotem magnum, et amicos eius Dominum Salvatorem, et discipulos illius intelligi volunt viros τερατοσκόπους, et portendentes, sic accipiunt, ut ad apostolos [Al. discipulos] referant, qui eius mystica signa perspexerint, et ex praesentibus futura cognoverint, dum in eo qui a nativitate caecus fuit [Ioan. IX], oculos restitutos super populo gentilium interpretantur, et in muliere sanguine defluente [Matth. IX], Ecclesiam edisserunt sanguinis operibus liberatam. |
| 20 | Hoc autem quod sequitur: quia ecce lapis quem dedi coram Iesu, amatores historiae sic de Christo intelligunt, ut post Iesum filium Iosedec Christum dicant venturum. Hoc enim esse coram Iesu, id est, in conspectu eius, et ante faciem, ut futura significet, et appellari eum lapidem pro fortitudine, et robore, quo omnia regna contriverit, quem etiam in Daniele de monte sine manibus praecisum legimus [Dan. II]. |
| 21 | (Vers. 10.) Ecce ego caelabo sculpturam eius, dicit Dominus exercituum, et auferam iniquitatem terrae illius in die una. In die illa dicit Dominus exercituum, vocabit vir amicum suum, subter vineam, et subter ficum. LXX: Ecce ego fodiam foveam, dicit Dominus omnipotens, et contrectabo omnem iniquitatem terrae illius in die uno. |
| 22 | In die illo, dicit Dominus omnipotens, vocabit unusquisque proximum suum subter vitem et subter ficum. Supra dixerat: ecce lapis quem dedi coram Iesu, super lapidem unum septem oculi sunt. Nunc consequenter μεταφοράν servat a lapide, et dicit: Caelabo sculpturam eius; sive sculpam caelaturam illius. Quod enim Hebraice scriptum est MAPHATE PHETHEE, Aquila interpretatus est διαγλύψω ἄνοιγμα αὐτῆς, id est, sculpam aperturam eius: Theodotio et Symmachus, sculpam sculpturam eius. Et est sensus: Istum lapidem clavis crucis, et lancea militis faciam vulnerari, et in illius passione auferam iniquitatem terrae in die una, de qua scriptum est: Haec est dies quam fecit Dominus, exsultemus et laetemur in ea [Ps. CXVII, 24]. In die illa passionis Christi, vocabit vir qui perfectus est in Christo, et cum apostolis ad Dominicae benevolentiae culmen ascendit, proximum suum, vel credentes ex Iudaeis, vel certe gentilium populum, subter vineam quae appellatur Sorec, et de qua dicit in Evangelio: Ego sum vitis [Ioan. XV, 1], et cuius fructus laetificat cor hominis: et subter ficum, Spiritus sancti poma dulcissima, ut aeterna pace requiescant, et compressa seditione mundi et cruore bellatorum [Al. bellorum], sciant se esse sub rege, cuius mystice in Salomone nomen est pacis. |
| 23 | De hac eadem sessione subter vineam, et subter ficum, etiam Michaeas propheta commemorat, dicens: In die illa vocabit unusquisque proximum, et fratrem suum subter ficum, et vineam suam, et non erit qui exterreat [Mic. IV, 4]. Quod autem scriptum est iuxta Septuaginta: Ecce ego fodiam foveam, possumus fossam vel foveam, pro sculptura lapidis intelligere: omne enim quod sculpitur et foditur. |
| 24 | Tamen si quis et contentiosius noluerit hoc referre ad lapidem; sed quasi proprium habere principium, suamque sententiam, dicamus Deum omnipotentem in die passionis Filii sui, sive (ut Iudaei putant, in ultimo fine mundi, quando iudicaturus advenerit) effodere et in medium proferre opera singulorum, et contrectare universam terram in die iudicii: hanc enim esse diem unam, et in die illa unumquemque sanctorum, socios suos et amicos, qui et ipsi sunt sancti, vocare ad requiem, et operum suorum virtute gaudere. |