Hieronymus, Commentarii, in Osee, 1, Caput IV
| 1 | (Vers. 1, 2.) Audite verbum Domini, filii Israel; quia iudicium Domino cum habitatoribus terrae: non est enim veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Maledictum, et mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt: et sanguis sanguinem tetigit. LXX: Audite verbum Domini, filii Israel; quia iudicium Domino ad habitatores terrae, quia non est veritas, neque misericordia, neque scientia Dei super terram. |
| 2 | Maledictio, et mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium effusum est super terram, et sanguinem sanguini miscuerunt. A principio prophetae usque ad hunc locum sub meretricis descriptione et adulterae, quarum post gravissimas poenas et relictionem longissimam, postea fit in pristinum, vel in meliorem statum restitutio, decem tribuum, vel duarum, et in commune omnium peccata numerantur. |
| 3 | Nunc rursum ad Israel, id est, decem tribus sermo convertitur, exponens non frustra iratum Deum tam gravia comminari et inferre supplicia: ne forsitan non ex iudicii veritate, sed ex potentia Dei iniuste videatur in eos qui non peccaverunt, lata sententia . Audite, inquit propheta, verbum Domini, o filii Israel: quia vult Dominus cum suo populo iudicari et exponere causas indignationis suae. |
| 4 | Non est veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei in terra. Nec veritas enim absque misericordia sustineri potest, et misericordia absque veritate efficit negligentes: unde alterum miscetur alteri, quae qui non habuerit, consequenter et Dei notitiam non habebit. Sed e contrario pro veritate mendacium, et pro misericordia maledictum, homicidium, furtum, adulterium. |
| 5 | Non dixit, est; sed ut delictorum abundantiam demonstraret, intulit, inundaverunt [Al. redundaverunt]: et pro scientia Dei, quae non est in terra, sanguis sanguinem tetigit, sive sanguinem sanguini miscuerunt, ut augerent peccata peccatis, et novis vetera cumularent. Recte autem qui habitatores terrae sunt et non incolae, ad iudicium provocantur: quia a facie Aquilonis exardescunt mala super habitatores terrae [Ierem. I]. Et in Apocalypsi Ioannis: Vae, vae, vae dicitur super habitatores terrae [Apoc. VI]. Qui autem potest cum propheta dicere: Advena sum apud te, et peregrinus, sicut omnes patres mei [Psal. XXXVIII, 1], et pertransit mundum istum quasi incola et peregrinus, veritatem sequitur et misericordiam, et scientiam Dei, ne inundatione maledicti atque mendacii, homicidii, et furti, et adulterii et sanguinis opprimatur. |
| 6 | (Vers. 3.) Propter hoc lugebit terra, et infirmabitur omnis qui habitat in ea: in bestia agri et in volucre coeli, sed et pisces maris congregabuntur. LXX: Ideo lugebit terra, et minuetur cum omnibus qui habitant eam, cum bestiis agri, cum serpentibus terrae, et cum volatilibus coeli, et pisces maris deficient. Quia non est veritas, et non est misericordia, et non est scientia Dei super terram, sed e regione maledictum, et mendacium, et homicidium, et furtum, et adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem tetigit: idcirco lugebit terra cum habitatoribus suis, et infirmabitur, ut non habeat bestias agri, et volucres coeli, et pisces maris deficient. |
| 7 | Cum enim captivitas decem tribuum venerit, habitatore sublato, bestiae quoque et volucres coeli et pisces maris deficient; iramque Domini etiam muta elementa sentient. Hoc qui non credit accidisse populo Israel, cernat Illyricum, cernat Thracias, Macedoniam atque Pannonias, omnemque terram, quae a Propontide et Bosphoro usque ad Alpes Iulias tenditur, et probabit cum hominibus et animantia cuncta deficere, quae in usus hominum a Creatore prius alebantur. Sin autem voluerimus, ut quidam putant, feros homines bestias interpretari, et volucres coeli eos, qui elevantur in superbiam, et omnia humana contemnunt, et pisces maris, qui irrationabiles sunt, et ita bruti, ut nihil omnino sapiant, et aerem liberum coelumque non videant: hoc non tam irati quam clementis est Domini, ut quae mala sunt, auferantur de terra. |
| 8 | (Vers. 4, 5.) Verumtamen unusquisque non iudicet, et non arguatur vir: populus enim tuus sicut hi qui contradicunt sacerdoti, et corrues hodie, et corruet etiam propheta tecum. LXX: Ut nullus neque iudicetur, neque arguatur quisquam: populus autem meus quasi sacerdos, cui contradicetur, et infirmabitur per diem, et infirmabitur etiam propheta tecum. Secundum Septuaginta interpretes, hoc quod posuimus, ut nullus neque iudicetur, neque arguatur quisquam, superiori capitulo coaptandum est: sed nos Hebraeos sequimur. |
| 9 | Provocati ad iudicium Dei, filii Israel, qui habitabant in terra ut causas Dominicae indignationis audirent, et praeterita peccata cognoscerent, propter quae hostibus traderentur, nunc quia in sceleribus perseverant, et impudenti Deum fronte contemnunt, audiunt: Non necesse est ut veniatis ad iudicium, ut in vestris flagitiis arguamini; quia tantae estis impudentiae, ut nec convicti quidem, pudorem habeatis et verecundiam; sed contradicatis mihi, quasi si discipulus magistro sacerdoti plebecula contradicat, quae non habet sacerdotii dignitatem. |
| 10 | Et quia tales estis, ideo hodie corruetis [Al. corruitis, et ducimini, et perditis], id est, ducemini in captivitatem, et perdetis regnum Israel. Quod dicit, hodie, aut praesens tempus significat, aut non fraude et insidiis, sed clara in captivitatem luce ducemini, tantaque erit vestri infirmitas, ut etiam prophetae, qui vobis solebant prophetare mendacium, vobiscum corruant, et sentiant captivitatem. |
| 11 | Hic prophetas, aut pseudoprophetas debemus accipere, aut certe omnem gratiam prophetalem. Quamdiu enim non sunt captae decem tribus, habuerunt et Eliam prophetam et Elisaeum, et caeteros filios prophetarum, qui prophetaverunt in Samaria. Unde et Amos propheta qui de tribu Iuda erat, et de viculo Thecue, cogitur redire ad patriam suam, ne in alieno regno et Samaria prophetaret. |
| 12 | (Vers. 6.) Nocte tacere feci matrem tuam, conticuit populus meus, eo quod non habuerit scientiam: quia tu scientiam repulisti, repellam te et ego [Vulg. tacet et ego], ne sacerdotio fungaris mihi: et oblita es legis Dei tui, obliviscar filiorum tuorum et ego. LXX: Nocti assimilavi matrem tuam, et assimilatus est populus meus quasi non habens scientiam: quia tu scientiam repulisti, et ego repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi: oblita es legis Dei tui, et ego obliviscar filiorum tuorum. Non quod alia mater sit, et alii filii, matrem vocat et filios; sed quomodo Dominus loquens ad populum Iudaeorum dicebat: Ierusalem, Ierusalem, quae occidis Prophetas, et lapidas eos qui ad te missi sunt, quoties volui congregare filios tuos, sicut gallina congregabat pullos suos sub alas suas, et noluisti [Matth. XXIII, 5]? Non quod alia Ierusalem, et alius populus eius: neque enim absque populo ad caementa urbis et ligna et lapides loquebatur. |
| 13 | Sic mater vocatur populi frequentia et omnis turba nationis Hebraeae, ad quam loquitur: filii autem, vel singuli ex populo, vel per oppida villasque dispersi. In nocte ergo ac tenebris captivitatis et moeroris et prementis angustiae traditur Israel, et populus eius aeterno silentio conticescit; quia non habuit legis scientiam, nec Dei praecepta servavit, recepitque quod fecerat. |
| 14 | Ipsa enim Dei repulit legem, et ideo sacerdotium perdidit in aeternum, colens vitulos aureos in Dan et Bethel: et quia oblita est legis Dei, et penitus Aegyptiis se idolis mancipavit, idcirco et Dominus obliviscetur filiorum eius, tradens eos aeternae captivati: Qui enim ignorat ignorabitur [I Cor. XIV], et in Psalmis legimus: Nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant [Ps. LXXXI, 5]. Omnia quae dicuntur ad decem tribus, referre possumus ad haereticos, qui reliquerunt regnum David et Ierusalem, id est, Christum et Ecclesiam: et ideo aeterna nocte cooperti sunt, nec habent scientiam Dei, et repelluntur a Domino ne sacerdotio fungantur ei, et filiorum quos genuerint, numquam meminit, quia filii alieni facti sunt ei. |
| 15 | (Vers. 7 seqq.) Secundum multitudinem eorum, sic peccaverunt mihi: gloriam eorum in ignominiam commutabo, peccata populi mei comedent, et ad iniquitatem eorum sublevabunt animas eorum, et erit sicut populus, sic sacerdos, et visitabo super eum vias eius, et cogitationes illius reddam ei. LXX: Secundum multitudinem eorum, sic peccaverunt mihi, gloriam eorum in ignominiam ponam [Al. pandam]: peccata populi mei comedent, et in iniquitatibus eorum accipient alii animas eorum, et erit sicut populus, sic et sacerdos, et ulciscar super eum vias eius, et cogitationes illius reddam ei. Quot homines habuit Israel, tot aras exstruxit daemonibus, in quorum victimis peccavit mihi. |
| 16 | Propterea gloriam eorum, in qua gloriabantur sibi, et Deo idola praeferabant, in ignominiam commutabo, ut et sacerdotes capiantur et populi. Siquidem sacerdotes peccata populi mei comedunt, de quibus scriptum est: Qui devorant plebem meam, sicut escam panis [Ps. XIII, 8]. Et idcirco peccata populi mei comedunt, consentientes sceleribus delinquentium: quia cum eos peccare perspexerint, non solum non arguunt, sed laudant atque sustollunt, et beatos praedicant. |
| 17 | De quibus et Isaias loquitur: Populus meus, qui beatos vos dicunt, seducunt vos, et semitas pedum vestrorum supplantant [Isai. III, 12]. De his et per Psalmistam clamat: Quoniam laudatur peccator in desideriis animae suae, et iniquus benedicitur [Ps. IX, 24]. Unde aequaliter populus et sacerdos indignantis Dei sententiam sustinebunt; quia non solum opera eorum visitabit, quae appellantur viae, in quibus ingrediuntur; sed et cogitationes, quibus ut talia facerent, tractaverunt. |
| 18 | Non solum enim opus, sed et cogitatio mali operis poenas luet. De haereticis facilis intelligentia est, quod quanto plures fuerint, tanto magis delinquunt Deo, et glorientur in populis: et idcirco decipiant infelices, ut peccata populi comedant, et per dulces sermones devorent domus viduarum [Luc. XX]. Cum enim viderint aliquos delinquentes aiunt: Nihil aliud quaerit Deus nisi fidei veritatem, quam si custodieritis, non curat quid agatis. |
| 19 | Haec enim dicentes, in iniquitatibus eorum sublevant animas eorum, ut non solum non agant poenitentiam, nec humilientur; sed gaudeant in sceleribus suis, et erecta cervice gradiantur. Unde et populus et sacerdos, et hi qui docti sunt, et hi qui docuerunt, pari iudicio constringentur. |
| 20 | (Vers. 10 seqq.) Et comedent, et non saturabuntur: et fornicati sunt, et non cessaverunt: quoniam Dominum reliquerunt in non custodiendo: fornicatio, et vinum, et ebrietas aufert cor. Populus meus in ligno suo interrogavit: et baculus eius annuntiavit ei. Spiritus enim fornicationum decepit eos, et fornicati sunt a Deo suo. LXX: Et comedent, et non implebuntur: fornicati sunt, et non dirigentur: quia Dominum reliquerunt, ut non custodirent: fornicationem et vinum, et ebrietatem suscepit cor populi mei: in auguriis interrogabant: et in virgis suis annuntiabant ei: quoniam spiritu fornicationis seducti sunt et fornicati sunt a Deo suo. Voluptas insatiabilis est, et quanto magis capitur, tanto plus utentibus se famem creat. |
| 21 | Econtrario beati esurientes et sitientes iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur [Mat. V]. Sicut iustitia saturat, sic iniquitas substantiam non habens, vana comedentes fraude deludit, et uteros devorantium vacuos derelinquit. Fornicati sunt, et non cessaverunt. Vires in fornicatione deficiunt, et fornicandi desiderium non quiescit. |
| 22 | Fornicatae sunt et decem tribus cum idolis Ieroboam filii Nabaoth: et reliquerunt Dominum Deum suum, non custodiendo quae iusserat, dicens: Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies [Deut. VI, 13], ἐμφατικῶς autem legendum: Fornicatio et vinum et ebrietas aufert cor. |
| 23 | Sicut enim vinum et ebrietas eum qui biberit, mentis suae impotem facit: ita et fornicatio ac voluptas pervertit sensum, animumque debilitat: et de rationali homine, brutum efficit animal, ut ganeas et lupanaria et libidinum lustra sectetur. Cumque ita cor loco suo motum fuerit, ligna et lapides deos putat, et adorat opera manuum suarum. |
| 24 | Unde et propheta quasi stupens et mirabundus eloquitur: Populus meus qui quondam meo vocabatur nomine, lignum interrogavit et virgas: quod genus divinationis Graeci ῥαβδομαντείαν vocant. Unde in Ezechiel legimus, quod virgas suas miscuerit Nabuchodonosor contra Ammon et Ierusalem, et exierit virga contra Ierusalem [Ezech. XXV]: causaque huius amentiae fornicationis est spiritus, qui decepit eos, ut fornicarentur a Deo suo. Fornicationem autem idololatriam nominat, iuxta illud quod in Ieremia legimus: Et moechabantur in ligno et lapide, et dixi: postquam fornicati sunt cum his omnibus, revertere ad me, et non est reversa in toto corde sed in mendacio. Et rursum: Me dereliquisti et dixisti: Vadam super omnem collem excelsum, et diffundar in fornicatione mea subter omni ligno frondoso [Ier. III, 5, 6]. Et in Psalmo dicitur: Perdidisti omnes qui fornicantur abs te [Ps. LXXII, 27]. Principium enim fornicationis, idolorum inventio. |
| 25 | Numquam haeretici suo errore satiantur, nec cessant a fornicationis turpitudine, et quotidie non custodiendo Legem et Scripturas sanctas, Dominum derelinquunt, insaniunt et inebriantur, et, perdito mentis iudicio, adorant idola, quae de suo corde finxerunt, fornicationisque spiritu possidentur. |
| 26 | (Vers. 13.) Super capita montium sacrificabant, et super colles accendebant thymiama: subtus quercum et populum et terebinthum, quia bona erat umbra eius. LXX: Super verticem montium sacrificabant, et super colles immolabant: subter quercum et populum et nemorosas arbores, quia bonum erat umbraculum. In Lege praeceptum est ut non sacrificetur Domino, nisi in loco quem elegerit Dominus Deus: et iuxta altare lucus et arbores non plantentur, ne scilicet passiva et voluptuosa religio austeritatem unius et verae religionis evertat. |
| 27 | Econtrario Israel sacrificabat in montibus, et in collibus adolebat incensum, excelsa terrae diligens loca, quia excelsum reliquerat Deum, et umbram quaerens perdiderat veritatem. Hoc est quod legimus de singulis regibus: Verumtamen excelsa non abstulit: adhuc populus immolabat et sacrificabat in excelsis [III R. XXII, 44], quod Hebraice appellatur BAMA. Haeretici sublimitatem sibi dogmatum repromittunt, et sacrificant subter quercum et populum et terebinthum, infructuosas arbores, ficum et vineam non habentes, sub quibus Sanctus requiescere dicitur. |
| 28 | Assumunt autem sibi interdum terebinthum, quae iuxta Isaiam folia non habet, ut Abrahae imitari videantur exemplum [Isai. VI]. |
| 29 | (Vers. 14.) Ideo fornicabuntur filiae vestrae, et sponsae vestrae adulterae erunt. Non visitabo super filias vestras, cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras cum adulteraverint: quoniam ipsi cum meretricibus conversabantur [Vulg. versabantur], et cum effeminatis sacrificabant, et populus non intelligens vapulabit. LXX: Propterea fornicabuntur filiae vestrae, et sponsae vestrae moechabuntur, et non visitabo super filias vestras cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras cum adulteraverint: quoniam ipsi cum meretricibus miscebantur: et cum initiatis immolabant, et populus non intelligens adhaerebat meretrici. Verbum CADESOTH, quod Aquila ἐνηλλαγμένων, Symmachus ἑταιρίδων, Septuaginta τετελεσμένων, Theodotion κεχωρισμένων interpretati sunt, nos effeminatos vertimus, ut sensum verbi nostrorum auribus panderemus. |
| 30 | Hi sunt quos hodie Romae, matri, non deorum, sed daemoniorum servientes, Gallos vocant, eo quod de hac gente Romani truncatos libidine, in honorem Atys (quem eunuchum dea meretrix fecerat) sacerdotes illius manciparint. Propterea autem Gallorum gentis homines effeminantur, ut qui urbem Romanam ceperant, hac feriantur ignominia. |
| 31 | Istiusmodi idololatria erat in Israel, colentibus maxime feminis Beelphegor ob obscoeni magnitudinem, quem nos Priapum possumus appellare. Unde et Asa rex tulit excelsa de populo, et huiuscemodi sacerdotes, et matrem de augusto deposuit imperio, sicut Scriptura testatur, dicens: Et fecit Asa rectum ante conspectum Domini, sicut David pater eius, et abstulit effeminatos de terra, purgavitque omnes sordes idolorum, quae fecerant patres eius. |
| 32 | Insuper et Maacham matrem suam amovit, ne esset princeps in sacris Priapi, et in luco eius quem consecraverat: subvertitque specum eius, et confregit simulacrum turpissimum, et combussit in torrente Cedron. Excelsa autem non abstulit: verumtamen cor Asa perfectum erat coram Deo cunctis diebus suis [III Reg. XV, 11 seqq.]. Sciendum autem quod in praesenti CADESOTH, meretrices, ἱερείας, id est, sacerdotes, Priapo mancipatas vocet. |
| 33 | In aliis autem locis viros exsectos libidine, CADESIM legimus, Isaia dicente, Et illusores dominabuntur eorum, pro quo in Hebraeo scriptum est: Et CADESIM dominabuntur eorum, quod nos in effeminatos vertimus. Aquila autem ἐνηλλαγμένους interpretans, id est, mutatos, hoc ostendere voluit, quod suam naturam mutaverint, et de viris facti sint feminae. Symmachus ἐταιρίδας proprie meretrices appellavit. Septuaginta τετελεσμένους, id est, consecratos, et initiatos, ut cultores idolorum ostenderent: Theodotion, κεχωρισμένους, id est, a populo separatos, qui sibi videbantur a vulgo aliquid plus habere. |
| 34 | De verbo breviter disseruimus, nunc ad sensum capituli revertamur. Grandis offensa est postquam peccaveris, iram Domini non mereri. Fornicatus fuerat Israel a Domino Deo suo, et spiritu fornicationis seductus: ideo fornicantur et filiae eius et sponsae, et absque ulla vindicta in suo scelere relinquuntur, ut quod filii et uxor vero parenti fecerant et marito, hoc in liberis suis et uxoribus sentiant, et ex proprio dolore intelligant dolorem Dei, qui intantum iratus est, ut nequaquam percutiat delinquentes. Quod et Apostolus ad Romanos scribens, mystico sermone testatur: Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt, et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentum [Rom. X, 22 seqq.]. Et quia cum idolis fuerant fornicati, tali feriuntur sententia: Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum, in immunditiam, ut contumeliis afficiant corpora sua in semetipsis, qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium, et coluerunt et servierunt creaturae, potius quam creatori, qui est benedictus in saecula. Amen. Ut autem sciamus, visitationem quasi vulneratorum et languentium ideo inferri a Deo, ut veluti cauterio et amarissimis potionibus recipiant sanitatem, et morbis careant, per prophetam loquentem audiamus Dominum: Visitabo in virga iniquitates eorum, et in verberibus peccata eorum: misericordiam autem meam non dispergam ab eo [Ps. LXXXVIII, 33, 34]. Qui igitur amatur, corripitur: qui negligitur, suis peccatis dimittitur. |
| 35 | Tantusque fuit numerus fornicatorum Israel, ut cesset ultio, desperans emendationem. Quid enim turpius quam viros meretricum cultui copulari, et cum effeminatis immolare hostias libidinis suae? Quod autem iungit: populus non intelligens vapulabit, pro quo Septuaginta transtulerunt: Et populus non intelligens adhaerebat meretrici, hoc significat quod vapulet in captivitate, et diversis afficiatur plagis, ut per dolorem recipiat disciplinam. |
| 36 | De haereticis facilis intelligentia est, quod filii eorum fornicentur, et sponsae, id est, animae quas in errore genuerunt, et suis dogmatibus desponsarunt. Istiusmodi indigni sunt correptione Dei: quoniam omnis eorum cultus fornicatio est, et turpes turpibus commiscentur, et propterea vapulabunt, ut aliquando per plagas intelligant quem requirant Deum. Quando videris peccatorem divitiis affluere, iactare se potentia, sanitate gaudere, delectari coniuge, corona circumdari liberorum, et impleri illud [Al. aliud] quod scriptum est: In labore hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur [Ps. LXXII, 5], dicito in illo comminationem Prophetae esse completam: Non visitabo super filias vestras cum fuerint fornicatae, et super sponsas vestras cum adulteraverint. |
| 37 | (Vers. 15, 16.) Si fornicaris tu, Israel, non delinquat saltem Iuda, et nolite ingredi in Galgala, et ne ascenderitis in Bethaven, neque iuraveritis, vivit Dominus, quoniam sicut vacca lasciviens declinavit Israel. Nunc pascet [Al. pascit] eos Dominus quasi agnum in latitudine. LXX: Tu autem, Israel, ne ignores, et Iuda, nolite ingredi in Galgala, ne ascendatis in domum ὢν, et ne iuretis, vivit Dominus: quoniam sicut vacca asylo percussa insanivit Israel. |
| 38 | Nunc pascet eos Dominus sicut agnum in spatioso. Pro domo ὢν in quibusdam exemplaribus, et maxime in Theodotione legitur domus iniquitatis, quod Aquila et Symmachus interpretati sunt domum ἀνωφελοῦς, id est, inutilem, quae nihil prosit, et alio verbo idolum nuncupetur. Est autem Bethel: et quae prius vocabatur domus Dei, postquam vituli in ea positi sunt, appellata est Bethaven, id est, domus inutilis, et domus idoli, quod nos ut in Hebraeo legitur expressimus. Videtur autem mihi idcirco et populus Israel in solitudine fecisse sibi caput vituli, quod coleret, et Ieroboam filius Nabath vitulos aureos fabricatus, ut quod in Aegypto didicerant ἄπιν et μνεῦιν, qui sub figura boum coluntur, esse deos, hoc in sua superstitione servarent. |
| 39 | Dicamus sensum capituli: Si semel, o Israel, errore deceptus es, et te cum meretricibus miscuisti, ita ut quicumque impleret [Al. impleverit] manum vel suam vel regis, offerendo [Al. afferendo] et dando ei munera, sacerdos fieret excelsorum: saltem tu, Iuda, qui possides Ierusalem, et habes ex Lege Levitas, et exerces templi caeremonias, non debes sororis quondam tuae Oollae in fornicatione exempla sectari, et cum ea idola colere. |
| 40 | Non ingrediaris Galgala, de qua in hoc eodem propheta legimus: Omnis malitia eorum in Galgalis (Osee IX, 15), in qua Saul unctus est in regem: in qua exiens populus de deserto, primum castrametatus, secunda circumcisione purgatus est. Ex quo tempore religionis adversae, in loco celebri error inolevit. |
| 41 | Et ne ascendas in Bethaven, id est, quae quondam vocabatur Bethel, quia postquam aurei ibi vituli positi sunt a Ieroboam filio Nabath, non Domus Dei appellatur, sed domus idoli. Pro qua miror cur Septuaginta domum ὢν interpretati sunt: nisi forte errore consueto pro IOD littera media, quae ALEPH et NUN litteris ex utraque parte vallatur, VAU, quae sola differt magnitudine, putaverunt. |
| 42 | Neque iuraveritis, vivit Dominus. Nolo enim per os vestrum nominis mei fieri mentionem, quod idolorum recordatione pollutum est. Sicut enim vacca lasciviens et abiiciens iugum: ita Israel, id est, decem tribus, declinavit a Domini servitute. Pro lasciviente vacca, Septuaginta transtulerunt παροιστρῶσαν, quae oestro, asyloque percussa sit, quem vulgo tabanum vocant. |
| 43 | De quo et Virgilius in tertio Georgicorum libro refert: . . . . . Cui nomen asilo, Romanum est: oestrum Graii vertere vocantes, Asper acerba sonans: quo tota exterrita silvis Diffugiunt armenta: furit mugitibus aether Concussus, silvaeque et sicci ripa Tanagri. Quia ergo insanivit Israel, et percussus fornicationis spiritu, incredibili furore bacchatus est, ideo non multo post tempore, sed dum propheto, dum spiritus hos regit artus, pascet eos Dominus quasi agnum in latitudine. Quia metaphoram a vacca lasciviente, sive oestro ceperat, servat in reliquis, ut captivitatem in Assyrios, et in latissimam Medorum terram dispersionem populi Israel quasi in campo latissimo et in spatiosa terra gregis et agnorum pasturam vocet. |
| 44 | Super haereticis prona intelligentia est, ad quos, vel de quibus dicitur: Si semel fornicaris, haeretice, saltem tu, ecclesiastice, ne delinquas, nec [Al. ne] ingrediaris in Galgalam, haereticorum conciliabula, ubi peccata omnium revelantur [Al. relevantur], et instar porcorum volutantur in coeno. Ne te ascendere putes ad superbas et arrogantes falsorum dogmatum fictiones. |
| 45 | Non est enim ibi domus Dei, sed domus idoli. Nec iuraveris per nomen Christi, cuius maiestatem miscendo idolis polluisti. Sicut enim vacca percussa asilo, percussi sunt haeretici ardentibus diaboli sagittis, et Legis notitiam reliquerunt: ideo pascentur in lata et in spatiosa via, quae ducit ad mortem, et patientia Domini bonique pastoris eos nutriet ad interitum. |
| 46 | (Vers. 17 seq.) Particeps idolorum Ephraim, dimitte eum, separatum est convivium eorum: fornicatione fornicati sunt; dilexerunt afferre ignominiam protectores eius, ligavit spiritus eum [Vulg. eam] in alis suis; et confundentur a sacrificiis suis. LXX: Particeps idolorum Ephraim posuit sibi scandala, provocavit Chananaeos, fornicantes fornicati sunt, dilexerunt ignominiam ex fremitu eius; turbo spiritus sibilabit in alis eius et confundentur ex altaribus suis. Ephraim, de qua tribu Ieroboam filius Nabath, qui primus aureos vitulos in Bethel Danque constituit, rex est decem tribuum. |
| 47 | O igitur Iuda, cui supra dixi, si fornicatur Israel, non delinquat saltem Iuda, audi consilium meum, prophetae verba non spernas; quia Ephraim semel idolorum amicus et particeps est, dimitte eum, ne sequaris impietatem eius, cuius cultus et religio et cibus a tuo convivio separatus est. Illi enim semel idolis serviunt, et daemonibus immolant, et quotidie fornicantur, et diligunt fornicationem suam: immo principes et protectores eius, id est, reges dilexerunt ignominiam afferre populo, id est, vitio principum, infelix populus suscepit cultum idolorum, quorum immundus spiritus ligavit Israelem in alis suis, et eum libere volitare non patitur. |
| 48 | Confundentur igitur in sacrificiis suis, et ignominiam principum in sua confusione suscipient. Symmachus pro eo quod nos interpretati sumus, ligavit spiritus eum in alis suis, hoc modo vertit in Graecum, velut si quis liget ventum in alïs venti, ut scilicet et principes et populum, immo et daemones et Israelem, vanos vanis, inanibus inanes asserat copulatos. |
| 49 | Ventus enim et spiritus apud Hebraeos uno verbo appellantur RUA. Id quod Septuaginta transtulerunt [Al. posuerunt] provocavit Chananaeos, in Hebraico non habetur: tamen sic interpretari potest, ut dicamus tantum studium habuisse Israelem in idolorum cultu, ut non imitatus sit Chananaeos, id est, ethnicos; sed ad imitationem sui eos provocarit erroris. |
| 50 | Hoc ipsum et ad haereticos referri potest, et dicitur ad Iudam, id est, ad virum ecclesiasticum, quia Ephraim qui interpretatur καρποφόρος, falsam sibi doctrinae ubertatem, et frugifera dogmata promittit, et semel amicus est daemonum, dimitte eum atque contemne: praesertim cum sacrificia eorum a tuis sint sacrificiis separata. |
| 51 | Hoc est enim quod dicit separatum est convivium eorum, semel fornicati sunt, et principes eorum infelicem populum deceperunt; et pro Dei cultu imbuerunt eos ignominia idolorum, et ligavit eos diaboli spiritus in alis suis, qui circumferuntur omni vento doctrinae; et stabili in Ecclesia pede permanere non possunt. Qui vere in suis sacrificiis confundentur, quia panis eorum panis luctus est. |
| 52 | Quodque dicitur, provocavit Chananaeos, eodem sensu referri potest ad haereticos, quod tam spurca plerique haereticorum et nefanda confinxerint, habeantque immunda sacrificia, ut idololatria inferior sit. Vel certe quia Chananaeus interpretatur, negotiator, sive μετάβολος, id est, translator, omnes qui domum Patris faciunt domum negotiationis [Ioan. II], et lucra quaerunt de populis, et Ecclesiae veritatem transferunt in mendacium, Chananaei appellandi sunt. |