Hieronymus, Commentarii, in Matthaeum, 0

monumenta.ch > Hieronymus >
>>> Hieronymus, in Matthaeum, , I

Hieronymus, Commentarii, in Matthaeum, PROLOGUS

1	Plures fuisse, qui Evangelia scripserunt, et Lucas evangelista testatur, dicens: Quoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationem rerum, quae in nobis completae sunt, sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt [Cod. S. Crucis, et sermonis ministri fuerunt.] sermonem, et ministraverunt ei; et perseverantia usque ad praesens tempus monimenta declarant, quae a diversis auctoribus edita, diversarum haereseon fuere principia, ut est illud iuxta [Hoc nimirum pseudo-Evangelio Encratitae, Iulius Cassianus, Valentiniani et Sabelliani passim usi sunt. Quaedam ex eo laudat exponitque loca Clemens Alexandrin. Stromat. III. Memorat et Origenes Homil. 1 in Lucam, et Epiphanius Haeres. 62, ut recentiores praeteream. Conferendus tamen est S. Ambrosius Prooemio in Lucam, qui et Evangelium iuxta Thomam memorat. Hoc porro idem videtur esse, quod Evangelium infantiae Salvatoris apud alios audit, puta Irenaeum, Epiphanium, Athanasium, Eusebium, Chrysostomum, Cyrillum, pluresque alios, exstatque hodienum Arabice; in Graeco autem fragmento Thomae apostolo ascribitur. Aliud Evangelium iuxta Matthiam, idem Ambrosius loco laudato novit, quamquam ex Origene delibasse testimonium videri possit. Iam et Evangelium Bartholomaei aliis Patribus memoratur, Gelasio in decreto de Apocryphis libris, et Bedae Commentario in Lucam. At non temere docti viri suspicantur, illud pro Bartholomaei habitum Evangelio, quod Matthaei Hebraicum fuisse, a Bartholomaeo in Indiam delatum, ibique a Pantaeno inventum, narrant Eusebius lib. V Hist. c. 10, et Nicephorus lib. IV, c. 32. Denique et Evangelium duodecim Apostolorum saepe laudatus Ambrosius, Theophylactus atque alii noverunt. Ubi vero eius iterum meminit noster Hieronymus Dialogo 3 advers. Pelagian. initio, illud ipsum, quod vulgo iuxta Hebraeos dicebatur, et quo utebantur tum temporis Nazareni, ipse secundum Apostolos vocat. Recole quae in hunc nos locum pridem observavimus.] Aegyptios, et Thomam, et Matthiam, et Bartholomaeum, duodecim quoque apostolorum, et [Laudati Origenes atque Ambrosius in Lucam Evangelii Basilidis meminere. Eusebius lib. IV Hist. c. 7: Viginti quatuor libros in Evangelium a Basilide conscriptos ex S. Irenaeo memorat, qui validissimam confutationem illis opposuit. Denique novit Apellis Evangelium Beda sub initium Commentarii in Lucam. Quamquam non novi ille auctor Evangelii, sed veterum germanorum corruptor atque interpolator potius videatur: idque ex Origenis Epist. ad Charos suos in Alexandria colligant eruditi viri.] Basilidis atque Apellis, ac reliquorum, quos enumerare longissimum est: cum hoc tantum in praesentiarum necesse sit dicere, exstitisse quosdam, qui sine spiritu et gratia Dei conati sunt magis ordinare narrationem, quam historiae texere veritatem.
2	Quibus iure potest illud propheticum coaptari: Vae qui prophetant de corde suo: qui ambulant post spiritum suum, qui dicunt: haec dicit Dominus; et Dominus non misit eos [Ezech. XIII, 3].
3	De quibus et Salvator in Evangelio Ioannis loquitur: Omnes qui ante me venerunt fures fuerunt et latrones [Ioan. X, 8]. Qui venerunt: non, qui missi sunt. Ipse enim ait: Veniebant, et ego non mittebam eos [Ier. XIV, 14; et XXIII, 21]. In venientibus, praesumptio temeritatis; in missis, obsequium servitutis est.
4	Ecclesia autem, quae supra petram Domini voce fundata est, quam introduxit rex in cubiculum suum [Cant. I ] [et II], et ad quam per foramen descensionis occultae misit manum suam [Cant. V], similis damulae hinnuloque cervorum [Cant. II, 9], quatuor flumina paradisi instar eructans [Gen. II], quatuor et angulos et annulos habet [Al. habens], per quos quasi arca Testamenti et custos Legis Domini, lignis [In praestantissimo codice monasterii nostri S. Andraeae secus Avenionem, lignis mobilibus vehitur: in altero codice monasterii, item nostri S. Remigii, ita legimus: lignis imputribilibus vehitur. Quae varia lectio vera esse potuisset propter vectes de lignis Setim, Exod. XXV, 13; nisi versu consequenti 15 diceretur, Qui semper erunt in circulis, nec umquam extrahentur ab eis. Hinc error prioris codicis ms. redarguitur. Vectes itaque immobiles ligna immobilia dixit Hieronymus. MART.---Tres e nostris mss. mobilibus, duo imputribilibus, secunda manu pro immobilibus, quod probe notatum Martianaeo est retineri debere ex eo, quem S. Doctor alludit, versiculo exod. XXV, 15, de hisce lignis, quae semper erunt in circulis, nec umquam extrahentur ab eis.] immobilibus vehitur [Exod. XXV, 10 seqq.].
5	Primus omnium Matthaeus est Publicanus, cognomento Levi, qui Evangelium in Iudaea Hebraeo [At quae Graece primum ab ipso Matthaeo scriptum Evangelium tenet, doctissimorum hominum sententia veritati propior et nobis videtur: quaedam adeo in eam rem argumenta congessimus ad catalogi cap. 3, quae hic piget recoquere. Contrariae opinionis, quam et Hieronymus probat, auctor habetur Papias apud Eusebium Hist. Eccl. III, 39. Interim opinari malim, hanc ex Origene sententiam, ut et pleraque alia in Commentariis, S. Doctorem delibasse. Verba quidem pene eadem sunt ex Fragmento Tomi primi Commentarior. in Matthaeum, quae hic libet describere: Πρῶτον μὲν γέγραπται τὸ κατὰ τόν ποτε τελώνην, ὕστερον δὲ ἀπόστολον Ἰησοῦ Χριστοῦ Ματθαῖον, ἐκδεδωκότα αὐτὸ τοῖς ἀπὸ Ἰουδαισμοῦ πιστεύσασι, γράμμασιν Ἑβραἳκοῖς συντεταγμένον. Δεύτερον δὲ τὸ κατὰ Μάρκον, ὡς Πέτρος ὑφηγήσατο αὐτῷ ποιήσαντα, etc. Primum Evangelium scriptum est a Matthaeo, prius quidem Publicano, postea vero apostolo Iesu Christi, qui illud Hebraico sermone conscriptum Iudaeis ad fidem conversis publicavit. Secundum fuisse accepimus Evangelium Marci, qui prout Petrus ipsi exposuerat, in litteras retulit, etc.] sermone edidit, ob eorum vel maxime causam, qui in Iesum crediderant ex Iudaeis, et nequaquam Legis umbram, succedente Evangelii veritate, servabant. Secundus Marcus, interpres apostoli Petri, et Alexandrinae ecclesiae primus episcopus, qui Dominum quidem Salvatorem ipse non vidit, sed ea quae magistrum audierat praedicantem, iuxta fidem magis gestorum narravit quam ordinem.
6	Tertius Lucas medicus, natione Syrus Antiochensis (cuius laus in Evangelio), qui et ipse discipulus apostoli Pauli, in Achaiae [Plerique mss. Bithyniaeque praeferunt. Et Hieronymianae quidem opinioni de Achaia et Boeotia multa adversantur Veterum testimonia, et cum primis Syriacae versionis auctoritas, quae in Aegypto, sive Alexandriae, elucubratum a Luca Evangelium tradit.] Boeotiaeque partibus volumen condidit [II Cor. VIII], quaedam altius repetens, et ut ipse in prooemio confitetur, audita magis, quam visa describens. Ultimus Ioannes apostolus et evangelista, quem Iesu amavit plurimum, qui supra pectus Domini recumbens [Ioan. XIII ] [et XXI], purissima doctrinarum fluenta potavit, et qui solus de cruce meruit audire: Ecce mater tua [Ioan. XIX, 27].
7	Is cum esset in Asia, et iam tunc haereticorum semina pullularent, Cerinthi, Ebionis, et caeterorum qui negant Christum in carne venisse (quos et ipse in epistola sua antichristos vocat [I [Ioann. II, 18], et apostolus Paulus frequenter percutit [Rom. III] [II Cor. V], coactus est ab omnibus pene tunc Asiae episcopis, et multarum Ecclesiarum legationibus, de divinitate Salvatoris altius scribere, et ad ipsum (ut ita dicam) Dei Verbum, non tam audaci, quam felici temeritate prorumpere. [Editi legunt: Unde et Ecclesiastica narrat, etc. In aliquot mss. codicibus post vocem prorumpere, sequitur: ut Ecclesiastica narrat, etc. Alii retinent quod edidimus. MART.---Continenti serie duo Palatini vetustiores mss. legunt, prorumpere, ut Ecclesiastica narrat historia. Alii cum pridem vulgatis libris, Unde et Ecclesiastica, etc.] Et Ecclesiastica narrat historia, cum a fratribus cogeretur ut scriberet, ita facturum se respondisse, si indicto ieiunio in commune omnes Deum precarentur [Al. deprecarentur]: quo expleto, revelatione saturatus, in illud prooemium coelo veniens eructavit: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum: hoc erat in principio apud Deum [Ioan. I].
8	Haec igitur quatuor Evangelia multo ante praedicta, Ezechielis quoque volumen probat, in quo prima visio ita contexitur: Et in medio sicut similitudo quatuor animalium: et vultus eorum facies hominis, et facies leonis, et facies vituli, et facies aquilae [Ezech. I, 5 ] [et 10]. Prima hominis facies Matthaeum significat, qui quasi de homine exorsus est scribere: Liber generationis Iesu Christi, filii David, filii Abraham [Matth. I]. Secunda Marcum, in quo [Al. qua] vox leonis in eremo rugientis auditur: Vox clamantis in deserto [Al. eremo], parate viam Domini, rectas facite semitas eius [Marc. I, 3]. Tertia vituli, quae evangelistam Lucam a Zacharia sacerdote sumpsisse initium praefigurat.
9	Quarta Ioannem evangelistam, qui assumptis pennis aquilae, et ad altiora festinans, de Verbo Dei disputat. Caetera quae sequuntur in eumdem sensum proficiunt. Crura eorum recta, et pennati pedes, et quocumque ibat spiritus, ibant, et non revertebantur: et dorsa eorum plena oculis, et scintillae ac lampades in medio discurrentes, et rota in rota, et in singulis quatuor facies.
10	Unde et Apocalypsis Ioannis, post expositionem viginti quatuor seniorum qui tenentes citharas et phialas, adorabant [Al. adorant] Agnum Dei, introducit fulgura, et tonitrua, et septem spiritus discurrentes, et mare vitreum et quatuor animalia plena oculis [Apoc. IV ] [et V], dicens: Animal primum simile leoni, et secundum simile vitulo, et tertium simile homini, et quartum simile aquilae volanti. Et post paululum: Plena erant, inquit, oculis, et requiem non habebant die ac nocte, dicentia: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui venturus est [Apoc. IV, 7, 8].
11	Quibus cunctis perspicue ostenditur, quatuor tantum Evangelia debere suscipi, et [Unus S. Crucis mss., et omnia apocryphorum venena mortuis, etc. Eusebius porro, quem S. Doctor compellat, celeberrimus ille Cremonensis est, cui et in Ieremiam Commentarios inscripsit, et quem passim alibi laudat.] omnes apocryphorum naenias mortuis magis haereticis, quam Ecclesiasticis vivis canendas. Satisque miror, [Eusebius iste Cremonensis est, cui etiam in Ieremiam Commentarios dedicavit Hieronymus. Porro non fuit Hieronymo longior vita ad perficiendos Commentarios in Matthaeum, uti se facturum speraverat, neque scripsit in Canticum canticorum, quia ab his operibus aegrotatione diuturna ac tandem morte ipsa exclusus est. MART.] Eusebi dilectissime, cur Romam subito navigaturus, hanc tibi a me quasi [Nostri mss. minus recta scriptura, quae tamen in veteribus libris obvia est, sistarchiam, aut sistarciam. Graece σιταρκία dicitur, sonatque commeatum: in Latino saepius pro canistro sumitur, quo edulia continentur.] sitarciam dari volueris, ut Matthaeum breviter exponens, verbis stringerem, sensibus dilatarem.
12	Si meminisses responsionis meae, numquam in paucis diebus rem annorum peteres. Primum enim difficile est omnes legere qui in Evangelia scripserunt. Deinde multo difficilius, adhibito iudicio, quae optima sunt recipere. [Duo mss., Legi, fateor; et mox, Adamantii nomen pro Origenis; demum, commaticum quoque pro commaticumque praeferunt.] Legisse me fateor ante annos plurimos in Matthaeum Origenis viginti quinque volumina, et totidem eius Homilias, commaticumque interpretationis genus: et Theophili Antiochenae urbis episcopi Commentarios: Hippolyti quoque martyris, et Theodori Heracleotae, Apollinarisque Laodiceni, ac Didymi Alexandrini; et Latinorum, Hilarii, Victorini, [In aliis mss. Fortunatus appellatur, de quo Lib. de Viris Illustribus cap. 97. Mox pro carperem, quod nostri mss. substituunt, lectum antea caperem.] Fortunatiani Opuscula, e quibus etiamsi parva carperem, dignum aliquid memoria scriberetur.
13	At tu in duabus hebdomadibus, imminente iam Pascha, et spirantibus ventis, dictare me cogis: ut quando notarii excipiant, quando scribantur schedulae, quando emendentur, quo spatio digerantur ad purum, [Satis commoda duo Palatini mss. addunt, minime attendas. Caeterum huc sunt omnino referenda, quae de aegra valetudine, deque ipso Matthaei Commentario paria his ipse memorat Hieronymus in fine Epist. 73 ad Evangelum: Ego, ait, post longam aegrotationem vix in Quadragesima diebus febri carere potui: et cum alteri me operi praepararem, paucos dies qui supererant, in Matthaei expositione consumpsi: tantaque aviditate studia omissa repetiri, ut quod exercitationi linguae profuit, nocuerit corporis valetudini.] maxime cum scias me ita tribus mensibus languisse, ut vix nunc ingredi incipiam; nec possim laboris magnitudinem brevitate temporis compensare.
14	Igitur, omissa auctoritate Veterum, quos nec legendi, nec sequendi mihi facultas data est, historicam interpretationem, quam praecipue postulasti, digessi breviter: et interdum spiritualis intelligentiae flores miscui, perfectum opus reservans in posterum. Si autem mihi [Penes Victorium, Vita largior, id est, quae non aegra subinde laboret valetudine: placetque adeo magis haec lectio. Nimirum Hieronymus viginti plus minus annos ab hac elucubratione in vivis superfuit: satisque imperite notatum est Martianaeo, non fuisse in posterum, S. Doctori longiorem vitam ad perficiendos Commentarios in Matthaeum, uti se facturum speraverat, neque scripsisse in Canticum canticorum, quia ab his operibus aegrotatione diuturna ac tandem morte ipsa exclusus fuerit. Liquet enim vero ex rerum Hieronymianarum serie aliis eum de causis tam ab isto recognoscendo, quam ab illo inchoando Commentario abstinuisse.] vita longior fuerit, aut tu in redeundo tua promissa compleveris, tunc nitar implere quod reliquum est, immo iactis fundamentis, et ex parte constructis parietibus, pulcherrimum culmen imponam, ut scias quid intersit inter subitam dictandi audaciam, et elucubratam scribendi diligentiam. Certe nosti, et mendacii mei erubescerem te testem vocare, quod praesens opusculum tanta celeritate dictaverim, ut aliena magis legere, quam mea condere me putares.
15	Nec hoc de arrogantia et fiducia ingenii dictum putes, sed quod ostendere tibi cupiam quantum apud me valeas, qui periclitari magis apud doctos voluerim, quam tibi sedule postulanti quidquam negare.
16	Unde obsecro, ut si incomptior sermo est, et non solito lapsu fertur oratio, festinationi hoc tribuas, non imperitiae, et des exemplaria, cum Romam veneris, Virgini Christi Principiae, quae me rogavit, ut in Canticum canticorum scriberem, [Huc refer epistolae 65, ad eamdem Principiam postrema verba, ut tu quae partem intellexisti carminis, si vita comes fuerit, et totum Canticum canticorum intelligas.] a quo opere exclusus aegrotationae diuturna, spem in futurum distuli: hac te lege constringens, ut si tu ei ad te scripta subtraxeris, illa quoque armariolo sibi postea scribenda concludat.