Hieronymus, Commentarii, in Isaiam, 10, CAPUT XXXIII
| 1 | (Vers. 1.) Vae qui praedaris: nonne et ipse praedaberis? Et qui spernis: nonne et ipse sperneris? Cum consummaveris depraedationem, depraedaberis: cum fatigatus desieris contemnere, contemneris. LXX: Vae qui vos miseros faciunt: vos enim nemo facit miseros. Et qui reprobant vos, vos non reprobant: capientur reprobantes, et tradentur, et quasi tinea in vestimento sic superabuntur. De Apostolis dixerat, et de ecclesiarum magistris: Beati qui seminant super omnem aquam, ubi bos et asinus calcant: nunc ad persecutores eorum maledictionem dirigit; immo adversum principem eorum, qui corda possidet impiorum, quod quidquid fecerint recipiant; et praesens potentia, futurorum sit materia tormentorum. |
| 2 | Unde iuxta LXX dicitur: Vae eis qui vos miseros faciunt: vos enim nemo facit miseros. Et est sensus: quantum in illis est, quando persequuntur vos, et variis affligunt cruciatibus, interfectos atque cruciatos miseros arbitrantur. Sed nullus vos potest facere miseros, non enim habent in anima potestatem, sed in corpore. Et qui reprobat vos, non vos reprobat, sed eum qui vos misit, iuxta illud quod Salvator discipulis loquitur: Qui vos reprobat, me reprobat: et qui me reprobat, reprobat eum qui me misit [Luc. X, 16]. Capientur igitur persecutores, et aeternis tradentur ardoribus. |
| 3 | Et quomodo tinea vestimentum, ita illos iugis flamma consumet. Quod et in fine huius prophetiae scribitur. Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur. |
| 4 | (Vers. 2 seqq.) Domine, miserere nostri: te enim exspectavimus: esto brachium eorum [Al. nostrum] in mane, et salus nostra in tempore tribulationis. A voce Angeli fugerunt populi, ab exaltatione tua dispersae sunt gentes. Et congregabuntur spolia vestra, sicut colligitur bruchus, velut cum fossae plenae fuerint de eo. |
| 5 | Magnificatus est Dominus, quoniam habitavit in excelso: implevit Sion iudicio et iustitia. Et erit fides in temporibus tuis: divitiae salutis sapientia et scientia: timor Domini ipse thesaurus eius. LXX: Domine, miserere nostri, in te enim confidimus: factum est semen incredulorum in perditionem, salus autem nostra in tempore tribulationis: propter vocem timoris obstupuerunt populi a timore tuo, et dispersae sunt gentes. Nunc autem congregabuntur spolia vestra parvi et magni: quando si quis congreget locustas, sic illudent vobis: sanctus Deus qui habitat in excelsis. |
| 6 | Repleta est Sion iudicio et iustitia, in lege tradentur, in thesauris salus nostra: venit sapientia, et disciplina. et pietas a Domino, isti sunt thesauri iustitiae. Hebraei capitulum superius, in quo legitur: Vae qui praedaris: nonne et ipse praedaberis? et reliqua usque ad finem, contra Sennacherib regem Assyriorum dictum putant, quod postquam decem tribuum, quae appellabantur Israel, subverterit civitates; et excepta Ierusalem, Iudaeae quoque urbes ceperit, ipse superetur, et percutiente Angelo, eius deleatur exercitus. |
| 7 | Unde nunc ex persona populi gratias referentis Deo, atque dicentis: Domine, miserere nostri, te exspectavimus, haec dicta contendunt, quae praesenti [Al. sequenti] capitulo continentur, quod ipse brachium fuerit et robur populi obsidione vallati in tempore matutino, et salus in necessitate et angustia. A voce enim Angeli, quem Symmachus ita ut in Hebraeo scriptum est, transtulit AMUN, quem Hebraei Gabrielem autumant, et habere etymologiam populi; fugit Assyrius, et ab exaltatione Dei, gentes quae cum eo erant, huc illucque dispersae sunt. |
| 8 | Quibus fugientibus, spolia congregata sunt a Iudaeis, sicut solet bruchi et locustarum colligi multitudo, cum in fossas coacervatae fuerint. In quorum victoria magnificatus est Dominus: et Sion impleta iudicio et iustitia, et fides obsessi populi comprobata; omnesque divitias in sapientia habuerunt, et scientia Dei et timore Domini, qui solus eorum thesaurus fuit. |
| 9 | Haec illi iuxta historiam dixerint, omni ratione nitentes, Christi et Apostolorum eius subvertere sacramenta. Nos autem post beatitudinem Apostolorum, de quibus supra (Ad. cap. XXXI, 20) dictum est: Beati qui seminant super omnem aquam, ubi bos et asinus calcant, et lamentationem et planctum eorum qui eos persecuti sunt, de quibus in consequentibus dicitur: Vae qui miseros vos faciunt; vos autem nemo facit miseros: et sicut tinea in vestimento, sic atterentur, ex persona eorumdem Apostolorum, omniumque credentium haec dicta convincimus. |
| 10 | Et est sensus: Domine, in tuo speravimus auxilio, et in te confidimus: semen incredulorum periit in aeternum, et salus nostra in tempore tribulationis apparuit. Te enim praebente auxilium, omnis gentium multitudo dispersa est, et praedae atque illusioni victoribus fuit. Et hoc factum est: quia sanctus Dominus habitat in excelsis, et repleta est Sion iudicio et iustitia, de qua supra scriptum est: Requiescet in deserto iudicium et iustitia. Ipsa est ergo Sion, quae prius est appellata desertum, et quicumque habitaverit in ea, tradetur ei lex Evangelii, in cuius thesauro salus nostra est, et sapientia credentium, et disciplina et pietas, sive fides, quae proprie Christianorum est, et timor Domini, in quo thesauri sapientiae continentur. |
| 11 | (Vers. 7 seqq.) Ecce videntes clamabunt foris: Angeli pacis amare flebunt. Dissipatae sunt viae, cessavit transiens per semitam, irritum factum est pactum, proiecit civitates, non reputavit homines. Luxit et elanguit terra, confusus est Libanus et obsurduit, et factus est Saron sicut desertum, et concussa est Basan et Carmelus. |
| 12 | Nunc consurgam, dicit Dominus: nunc exaltabor, nunc sublevabor. Concipietis ardorem, parietis stipulam, spiritus vester ut ignis devorabit vos. Et erunt populi quasi de incendio cinis: spinae congregatae igni comburentur. Verbum Hebraicum ARELLAM, pro quo Aquila et Symmachus et Theodotio interpretati sunt, apparebo eis, extremam syllabam dividentes, et legentes ARE LAHEM, Hebraei significare Angelos arbitrantur, et esse prophetiam, post vocationem gentium, et divitias Ecclesiae, de subversione Templi, quod flebunt Angeli, nequaquam intus habitantes, sed exeuntes foras: et qui prius nuntii pacis erant, flebunt amare. |
| 13 | Sive ipsi Apostoli qui missi fuerant ut pacem nuntiarent Ierusalem, ad quam Dominus loquebatur: Si scires etiam tu ea quae ad pacem sunt tibi [Luc. XIX, 42]: quibus apparuit Dominus, ut eos suo confortaret aspectu, flebunt Ierusalem, quia non receperit praedicationem suam, eo quod dissipatae sunt viae, et cessaverit transiens per semitam iustam, iuxta illud quod in Ieremiae Lamentationibus dicitur: Viae Sion lugent, eo quod non sint qui veniant ad solemnitatem [Thren. I, 4]. Irritum quoque factum est pactum cum Abraham, Isaac, et Iacob: Proiecit civitates Iudaeae: non reputavit homines, qui suo vitio iumenta esse voluerunt. |
| 14 | Luxit et elanguit terra pro his qui morabantur in terra [Genes. XV ] [et 22]. Confusus est Libanus et obsurduit, haud dubium quin Templum significet, de quo in Zacharia legimus. Aperi, Libane, portas tuas, ut devoret ignis cedros tuas [Zach. XI, 1]. Sive Ierusalem, quae in Ezechiel Libanus appellatur, dicente Propheta: Aquila magna magnarum alarum, quae habet ductum intrandi in Libanum [Ezech. II, 3], quod postea interpretans sermo divinus, cum, inquit, venerit Nabuchodonosor in Ierusalem: perspicue Aquilam regem Babylonium, et Libanum Ierusalem edisserens. |
| 15 | Factus est Saron sicut desertum, et concussa est Basan et Carmelus. Pro Basan, LXX Galilaeam transtulerunt, provinciam, pro uno loco provinciae. Saron [Al. Saronas] autem omnis iuxta Ioppen Liddamque appellatur regio, in qua latissimi campi fertilesque tenduntur. Basan quoque regio trans Iordanem est, quam duae et dimidia tribus possederunt, et quae interpretatur uberrima et pinguis [Deut. III]: et Carmelus, de quo supra diximus. Loca igitur Iudaeae quondam fertilia vertentur in solitudinem, per quae μεταφορικῶς ostenditur omnis opulentia Iudaeorum egestate et penuria commutanda. Quia igitur Apostolorum sermonem recipere noluerunt, confusus est Libanus, et Saron versus est in solitudinem, et Basan Carmelusque concussi sunt. Propterea Dominus vel de nimia patientia, vel ab inferis resurrecturum esse se dicit, et exaltandum in gentibus, et sublevandum in cruce. |
| 16 | Et ad ipsos Iudaeos apostropham facit, Concipietis ardorem, et parietis stipulam, et spiritus vester vobis conflabit incendium, ut conceptum et partum vorax flamma consumat. Et erunt, inquit, populi Iudaeorum quas de incendio cinis, infelicitatis magnitudinem favillae reliquiis demonstrantes. Spinae enim eorum quae peccatorum multitudine congregatae sunt, incendio vorabuntur, quod plerique ad extremam captivitatem et subversionem referunt Ierusalem. |
| 17 | Alii plenius atque perfectius iudicii tempore futurum esse confirmant. |
| 18 | (Vers. 13 seqq.) Audite qui longe estis quae fecerim, et cognoscite vicini fortitudinem meam. Conterriti sunt in Sion peccatores, possedit tremor hypocritas. Quis poterit habitare de vobis cum igne devorante? quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis? Qui ambulat in iustitiis, et loquitur veritatis, qui proiicit avaritiam ex calumnia, et excutit manus suas ab omni munere, qui obturat aures suas ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos ne videat malum. |
| 19 | Iste in excelsis habitabit, munimenta saxorum sublimitas eius: panis ei datus est, aquae eius fideles sunt. Regem in decore suo videbunt oculi eius: cernent terram de longe. Cor tuum meditabitur timorem. Ubi est Scriba? ubi legis verba ponderans? ubi doctor parvulorum? Populum imprudentem non videbis populum alti sermonis, ita ut non possis intelligere disertitudinem linguae eius, in quo nulla est sapientia. LXX: Audient qui longe sunt quae fecerunt: scient qui appropinquant fortitudinem meam. |
| 20 | Recesserunt qui erant in Sion iniqui, apprehendet tremor impios. Quis annuntiabit vobis, quoniam ignis ardet? quis annuntiabit vobis locum aeternum? qui ambulat in iustitia, et loquitur rectam viam, et odit impietatem et iniquitatem, et manus excutit a muneribus, et obturat aures, ut non audiat iudicium sanguinis, et claudit oculos, ne videant iniquitatem, iste habitabit in excelsa spelunca petrae fortissimae. Panis ei dabitur, et aqua eius fidelis: regem cum gloria videbunt oculi vestri, videbunt terram de longe anima vestra meditabitur timorem. Ubi sunt grammatici? ubi consiliatores? ubi est qui numerat eos qui nutriunt et parvum et magnum populum? cui non dedit consilium: neque sciebat profundam vocem illius, ita ut non audiret populus contemptus, et non est audienti intelligentia. Quoniam dissipatae sunt viae, cessavit transiens per semitas, irritum factum est pactum cum populo Iudaeorum, proiecit Deus civitates eorum, non reputavit eos inter homines; propterea vos qui longe estis, audite quae fecerim, et appropinquate ut agnoscatis fortitudinem meam. Conterriti sunt, sive recesserunt qui erant in Sion peccatores vel impii et tremor possedit [Al. possidebit] hypocritas, quibus Dominus in Evangelio loquebatur: Vae vobis Scribae et Pharisaei hypocritae [Matth. XXIII, 14]! Quis poterit habitare de vobis cum eo qui ignis est devorans? quis habitabit cum ardoribus sempiternis? Sive iuxta LXX: Quis vobis annuntiabit [Al. annuntiavit], quia ignis ardet aeternus, quem praeparavit Deus diabolo et angelis eius? quis igitur poterit habitare cum Deo, vel annuntiare ventura supplicia? Omnis qui huiuscemodi est, qualem propheticus sermo describit, qui ambulat in pluribus iustitiis, et non semel, sed semper iustitias diligit, nec una vice, sed iugiter loquitur veritates: qui proiicit avaritiam, quae est mater calumniae. |
| 21 | Nisi enim cum alterius damno et malo, pecuniae alteri non coacervantur. Et excutit manus suas ab omni munere. Munera quippe excaecant oculos, etiam sapientium. Qui obturat aures suas ne audiat iudicium sanguinis. Omnis iniquitas et oppressio et iniustitia, iudicium sanguinis est: et licet gladio non occidat, voluntate tamen interficit. |
| 22 | Et claudit oculos suos ne videat malum. Felix conscientia, quae non audit, nec aspicit malum. Qui igitur talis est, ipse habitabit in excelsis, hoc est, in regno coelorum, sive in excelsa spelunca petrae fortissimae, in Christo Iesu: quae petra Israel populum sequebatur, ut biberet de ea, et illius fortitudine protegeretur. Panis ei dabitur, et aquae eius fideles sunt: quae gentilium fabulae in ambrosia et nectare intelligunt. Nos autem panes et aquas fidelissimas, legem Dei interpretabimur. |
| 23 | Qui igitur talis est, regem Christum in sua claritate conspiciet, de quo supra (Ad cap. XXXII, 1) dicitur: Ecce rex iustus regnabit, et principes in iudicio praeerunt. Et oculi eius videbunt terram de longe, quam multo tempore desideraverant, terram mitium et mansuetorum, de qua in Evangelio scriptum est: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram [Matth. V, 4]: sive in coelo positi, terrena despicient. |
| 24 | Cor tuum meditabitur timorem: ut cum omnia fueris consecutus, dicas cum Apostolo: Qui non sum dignus vocari Apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei [I Cor. XV, 9]. Principium enim sapientiae timor Domini. Ubi est Scriba? ubi legis verba ponderans? ubi doctor parvulorum [Prov. IX, 1]? ubi sunt, inquit, Scribae et Pharisaei, qui Legis verba trutinantes, infelicem populum decipiebant? quos nunc parvulos Scriptura cognominat, parvulos sensu, parvulos intelligentia. |
| 25 | Cum autem oculi credentis regem in sua maiestate conspexerint, et cor eius meditatum fuerit timorem, tunc imprudentem populum non videbit, populum Iudaeorum, sive philosophorum et oratorum mundi, qui applaudunt sibi in eruditione et eloquentia saeculari, de quibus nunc ait: Populum alti sermonis: ita ut non possis intelligere disertitudinem linguae eius; quorum omnis ornatus in verbis est, qui habent folia tantum umbramque sermonum, et fructum non possident veritatis. |
| 26 | Denique sequitur: In quo nulla est sapientia, de quibus et alio loco dicitur: Perdam sapientiam sapientium, et intellectum prudentium reprobabo [I Cor. I, 19]. Cur? quia stultam fecit Deus sapientiam huius saeculi. |
| 27 | (Vers. 20 seqq.) Respice Sion civitatem solemnitatis nostrae: oculi tui videbunt Ierusalem, habitationem opulentam: tabernaculum quod nequaquam transferri poterit, nec auferentur clavi eius in sempiternum, et omnes funiculi eius non rumpentur. Quia solummodo ibi magnificus est Dominus noster: locus fluviorum rivi latissimi et patentes, non transibit per eum navis remigum: neque triremis [Al. trieris] magna transgredietur eum. |
| 28 | Dominus enim iudex noster, Dominus legifer noster, Dominus rex noster, ipse salvabit nos. Laxati sunt funiculi tui, et non praevalebunt: sic erit malus tuus, ut dilatare signum nequeas. Tunc dividentur spolia praedarum multarum: claudi diripient rapinam. Nec dicet vicinus. |
| 29 | elangui: populus qui habitat in ea auferetur ab eo iniquitas. LXX: Ecce Sion civitas. salutare nostrum: oculi tui videbunt Ierusalem. civitas dives, tabernacula quae non movebuntur: nec auferentur paxilli tabernaculi eius in sempiternum, et funiculi eius non diripientur: quia nomen magnum Domini vobis: locus vester erit flumina et rivi latissimi et spatiosi: non ingredietur per eam navis agitata remigio: Deus [Al. Dominus] enim meus magnus est: non transibit me Dominus iudex noster, Dominus princeps noster, Dominus rex noster, Dominus ipse salvabit nos. Disrupti [Al. direpti] sunt funiculi tui, quia non praevaluerunt: malus tuus inclinatus est, ut dimittat vela: non elevabit signum, donec tradatur in vastitatem. |
| 30 | Multi igitur claudi praedas facient: et non dicent, laborabo, populus qui habitat in eis, dimittetur eis delictum. O iuste, cui supra dictum est: cor tuum meditabitur timorem; et, populum imprudentem [Al. impudentem] non videbis; et qui antea audieras, regem in decore suo videbunt oculi tui, contemplare Sion urbem solemnitatis nostrae, vide Ecclesiam Christi, in qua est vera solemnitas: oculi tui cernent visionem pacis, et divitias insperatas, quas oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, et tabernaculum quod nequaquam transferri poterit. |
| 31 | Prius enim tabernaculum quod habuit populus Iudaeorum, translatum est atque sublatum. Nec movebuntur clavi eius in sempiternum, et omnes funiculi eius firmi erunt; ita ut Dominus habitet in eo, qui locus est omnium fluviorum, rivorumque currentium, per quos nullus adversae partis poterit navigare: neque triremis magna, quae interpretatur diabolus, eum transgredi poterit: quia Dominus ipse est iudex, et princeps, et rex, et Salvator noster, et illo protegente, nullius metuemus insidias. Haec dicta sunt de Sion urbe solemnitatis nostrae, et de Ierusalem habitatione ditissima, quam ipse Dominus fluviis suis circumdabit atque vallabit. |
| 32 | Nunc autem ad terrenam loquitur Ierusalem, quod laxati sint funiculi tabernaculi eius, et tentorium sustinere non quiverint, et malus eius, in quo pulcherrima quondam vela pendebant, ruptis funibus ceciderit, ut non solum ad navigationem, sed ad signum quoque mutilis sit. Postquam autem navis eorum fuerit dissoluta, et tabernaculum dissipatum, ita ut in utramque partem funiculi disrumpantur, praeda victoribus dividetur: qui tam imbecilli erunt propriis viribus, ut claudi appellentur; et nihilominus Dei ira tribuente eis fortitudinem, nullam infirmitatem sentient, nec dicent: laboravi. Qui enim fuerit inter eos, auferetur ab eo iniquitas atque peccatum, quia Dei exsecutus est voluntatem. |