Hieronymus, Commentarii, in Ieremiam, 3, Caput XIII
| 1 | (Vers. 1 seqq.) Haec dicit Dominus ad me: Vade et posside tibi lumbare (sive cinctorium) lineum, et pones illud super lumbos tuos, et in aquam non inferes illud (sive per aquam non transibit [Al. transiliet]. Et possedi lumbare iuxta verbum Domini, et posui circa lumbos meos. Et factus est sermo Domini ad me secundo, dicens: Tolle lumbare (sive cinctorium) quod possedisti, quod est circa lumbos tuos, et surgens vade ad Euphratem, et absconde tibi illud in foramine petrae. |
| 2 | Et abii, et abscondi illud in Euphrate, sicut praeceperat mihi Dominus. Et factum est post dies plurimos, dicit Dominus ad me: Surge et vade ad Euphratem, et tolle inde lumbare (sive cinctorium) quod praecepi tibi, ut absconderes illud ibi. Et abii ad Euphratem, et fodi, et tuli lumbare de loco ubi absconderam illud, et ecce computruerat lumbare (sive cinctorium) ita ut nullo usui aptum esset. Et factum est verbum Domini ad me, dicens: Haec dicit Dominus: Sic putrescere faciam superbiam (sive iniuriam) Iuda, et superbiam Ierusalem multam, et populum istum pessimum, qui nolunt audire verba mea, et ambulant in pravitate (sive in directione) cordis sui pessimi: abieruntque post deos alienos, ut servirent eis, et adorarent eos: et erunt sicut lumbare istud, quod nullo usui aptum est. |
| 3 | Sicut enim adhaeret lumbare ad lumbos viri: sic agglutinavi mihi omnem domum Israel, et omnem domum Iuda, dicit Dominus, ut esset mihi in populum, et in nomen et in laudem, et in gloriam, et non audierunt. Cinctorium, sive lumbare, quod Dei renibus iungitur, populus Israel est, qui in lini similitudinem assumptus de terra, et illotus, nec mollitudinem habuit, nec candorem, et tamen per illius misericordiam adhaesit Deo. |
| 4 | Cumque peccasset, rationale quippe est huiuscemodi linum atque lumbare, ductus est trans Euphratem, id est, in Assyrios, et ibi absconditus, hoc est, multitudine [Al. magnitudine] magnarum et innumerabilium gentium quodammodo absorptus, et nihili reputatus. Post multum autem tempus, ipse Propheta in typum Dei liberat populum de captivitate. |
| 5 | Qui nihilominus et post reditum, Dei praecepta non fecit; sed secutus deos alienos, ad extremum etiam in Dei Filium misit manus, et aeterna perditione contabuit. Omnis quoque vir sanctus lumbare Dei est, qui assumptus de terra et de terrae limo, Dei consortio copulatur, et quodammodo quae in Ecclesia eius videntur obscena, maiori diligentia operit, atque circumdat, ne gentilium et haereticorum morsibus pateant. |
| 6 | Quod lumbare si aquam tetigerit, et Euphratis fluenta transierit, ita ut Assyriae regionis humoribus imbuatur, perdit pristinam fortitudinem, et computrescit, atque dissolvitur. Et quamvis in usum Dei redeat, tamen pristinam pulchritudinem habere non potest, non duritia Dei, sed suo vitio: quia nolunt audire verba eius, et ambolant in pravitate cordis sui, sive quod sibi rectum videtur, hoc faciunt. |
| 7 | Sed et ipse sermo divinus cur hanc posuerit similitudinem, exponit dicens: Sicut enim adhaeret lumbare ad lumbos hominis: sic agglutinavi et adhaerere mihi feci omnem domum Israel, et omnem domum Iuda, decem videlicet et duas tribus, ut essent mihi in populum nominatum et in laudem et in gloriam; et pro his omnibus non audierunt me, sed sua vitia sunt secuti. |
| 8 | Caveat ergo qui potest dicere: Mihi autem adhaerere Deo bonum est [Psal. LXXII, 28], ne forte per negligentiam ab illius renibus separetur, et transeat Euphratem, et detur in potestatem regis Assyrii, et nequaquam in solidissima petra, sed in foramine petrae corruptae, atque vitiatae, hoc est, haereticorum sordibus et vitiis occupetur, et in tantam veniat putredinem, ut in usum et in cinctorium Domini ultra redire non possit. |
| 9 | (Vers. 12 seqq.) Dices ergo ad eos (sive ad populum) sermonem istum. Haec dicit Dominus Deus Israel: Omnis laguncula (sive uter) implebitur [Al. impleatur] vino Et dicent ad te: Numquid ignoramus quod omnis laguncula (sive uter) impleatur [Vulg. implebitur] vino? Et dices ad eos: Haec dicit Dominus: Ecce ego implebo omnes habitatores terrae huius, et reges qui sedent de stirpe (sive filios) David super thronum eius, et sacerdotes et prophetas et omnes habitatores Ierusalem ebrietate: et dispergam eos, virum a fratre suo, et patres et filios pariter, ait Dominus: Non parcam (sive non desiderabo) et non concedam, neque miserebor, ut non disperdam eos. Verbum Hebraicum NEBEL; Aquilae prima editio, lagunculam; secunda ipsum nebel; Symmachus, craterem; LXX, utrem; Theodotio, vas, interpretati sunt: quod omne non oleo, non aqua, non melle, non lacte, non alia qualibet materia liquentis elementi, sed vino, et ebrietate completur: ostendens, nos vas esse fragile iuxta Apostolum dicentem: Habemus thesaurum istum in vasis fictilibus [II Cor. IV, 7]; nec posse fieri, ut non illud impleatur in nobis quod scriptum est: Non enim habitat in carne mea bonum. Et iterum: Non enim quod volo bonum, hoc facio: sed quod nolo malum, hoc operor [Rom. VII, 18]. Ac deinde: Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius [Ibid., 19]? Hac autem ebrietate, qua obliviscimur praeceptorum Dei, et vitiis atque peccatis omnis impletur humana conditio, dicente Propheta: Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens [Psal. CXLII, 2], non ad comparationem Dei (ut veteres et novi haeretici volunt, et patroni haereticorum), sed ad scientiam eius: Homo enim videt in facie, Deus in corde [I Reg. XVI, 7]; et quod nobis interdum mundum videtur, illius oculis sordidum deprehenditur: non solum vulgus ignobile vilisque plebecula, sed reges Ecclesiarum de stirpe, sive filii David, qui sedent resupini erectaque cervice, et protento aqualiculo super thronum eius. Sacerdotes quoque ipsi, secundus in ecclesiastico honore gradus, et prophetae, qui videntur habere scientiam Scripturarum, et omnes habitatores Ierusalem, pro varietate peccatorum complentur: sive Iuda, ut addidere Septuaginta. |
| 10 | Cumque ebrii fuerint, disperguntur a societate sui, patresque a filiis et filii a patribus separantur, ut diversis polluantur haeresibus, et sub Christi nomine inter se digladientur, et dimicent contra matrem suam, quae eos genuit, Ecclesiam. Unde dicit: Non desiderabo eos; sed odio habebo sempiterno: non parcam, et non concedam, neque miserebor: non crudelitate sententiae, sed veritate iudicii. |
| 11 | Qui enim meos populos trucidarunt, ipsi in aeternum peribunt. Potest hoc et iuxta historiam simpliciter accipi, quod reges, sacerdotes, et prophetae, et omnis populus Ierusalem inebriandus sit calice Babylonio, et captivitatis obruendus malis. |
| 12 | (Vers. 15.) Audite et auribus percipite: Nolite elevari, quia Dominus locutus est. Quia supra dixerat. omnis uter implebitur vino: ita ut reges quoque, et sacerdotes, et prophetae, et omnes habitatores Ierusalem implerentur ebrietate, propterea iungit et dicit: Audite et auribus percipite, tam extrinsecus, quam intrinsecus, tam mente, quam corpore; et nolite elevari per superbiam, cogitantes fragilitatem vestram, et quod nullus sit, qui pro qualitate peccati hac ebrietate careat. |
| 13 | Unde disperditur, atque corrumpitur, et Dei misericordia indignus est, elevans se adversus eum per superbiam. |
| 14 | (Vers. 16, 17.) Date Domino Deo vestro [Al. nostro] gloriam, antequam contenebrescat, et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos (sive tenebrosos). Exspectabitis lucem, et ibi umbra mortis, et ponentur in tenebris (sive iuxta Hebraicum, et ponet eam in umbram mortis, et in caliginem). Quod si non audieritis, in abscondito plorabit anima vestra [Vulg. mea] a facie superbiae (sive iniuriae). Eos quibus dixerat sermo divinus: Audite et auribus percipite, et nolite elevari, nunc provocat ad poenitentiam, ut priusquam ducantur Babylonem, et offendant pedes eorum ad montes caliginosos, sive tenebrosos, dent gloriam Deo. |
| 15 | Unde et peccatoribus saepe dicitur: Date gloriam Deo [Psal. LXVII, 35]. Quod autem Babylon, et omnis regio Chaldaeorum, montes caliginosi, sive tenebrosi, appellentur, in principio Visionis Isaiae contra Babylonem legimus, ubi scriptum est: Super montem caliginosum levate signum (Isai XIII, 2), quod Hebraice dicitur NESEPHA. Hoc itaque praecepit, ut antequam ducantur in captivitatem, et servitutis mala sentiant, agant poenitentiam. Cumque exspectent lucem, sessuri sint in tenebris. |
| 16 | Sin autem, inquit, me audire nolueritis in abscondito [Al. abscondite], iuxta Aquilam, in tenebris, plorabit anima vestra, sive iuxta Septuaginta, a facie superbiae; ut ne gemitus quidem et ploratus liber sit, ne victorum offendantur oculi. Possumus autem et sic locum istum interpretari: Salvator loquitur: Operamini dum dies est: veniet nox quando nullus ultra potest operari [Ioan. VI, 27]. De hoc tempore et Isaiae vaticinium est: Stellae enim coeli et Orion, et omnis ornatus coeli lucem non dabunt, et tenebrabuntur orto sole, et luna non dabit lucem [Isai. 13, 10]. Sophonias quoque in eadem verba consentit, dicens: Dies tribulationis et angustiae: dies miseriae, et perditionis: dies tenebrarum et turbinis: dies nubis et caliginis [Sophon. I, 15]. Prius ergo quam iudicii tempus adveniat, et offendant pedes nostri ad montes tenebrosos, adversarias scilicet fortitudines, quae tormentis et cruciatibus praepositae sunt, agamus poenitentiam, ne exspectantes lucem, noctis tenebris involvamur; sciamusque, nisi hoc fecerimus, ploraturam animam, vel Dei, vel Prophetae, a facie nostrae superbiae, Dei verba audire nolentium: unde et ipse Propheta dicit: |
| 17 | Plorans plorabit Ierusalem (sive plorans plorabit et deducet oculus meus lacrymam): quia captus est grex Domini (sive doloremque meum tacitis gemitibus dissimulare non possum). Omnis autem causa cruciatuum est, quod captus sit grex Domini. Dicamus Iudaeis et nostris iudaizantibus, qui simplicem tantum et occidentem sequuntur historiam, nisi audieritis abscondite, hoc est, in mysterio, sive in tenebris, quas posuit Deus latibulum suum [Psal. XVII], et iuxta Salomonem, ut intelligant parobolam et tenebrosum sermonem, plorabit anima Prophetae, sive ipsorum a facie superbiae, dum per contumaciam resistunt Deo. |
| 18 | Unde et fletus erit iugis lacrymaeque perpetuae: eo quod a vero Nabuchodonosor captus sit grex Domini atque corruptus. |
| 19 | (Vers. 18, 19.) Dic regi et dominatrici (sive dicite regi et potentibus): Humiliamini, sedete, quoniam descendit (sive sublata est) de capite vestro corona gloriae vestrae. Civitates Austri clausae sunt, et non est qui aperiat. Translata est omnis Iudaea (sive translatus est omnis Iuda) transmigratione (sive captivitate) perfecta. Prophetae praecipitur, ut loquatur regi Iechoniae et matri eius, quam dominam et dominatricem, sive reginam appellat, ut humilientur et in pulvere sedeant: perdidisse enim eos regiam dignitatem, et regi tradendos Babylonio. |
| 20 | Civitates Austri clausae sunt, id est, tribus Iudae et Ierusalem, quae iuxta solitudinem ad Austrum versa est, et non est qui aperiat obsidione circumdatas. Translata est omnis Iudaea, sive omnis Iuda transmigratione perfecta: sive recepit quod merebatur, et completum est in ea, ut Septuaginta transtulerunt. Delirat in hoc loco, qui regem, Christum, et potentes, Angelos, vel Apostolos intelligit, ut assumant corpus humilitatis, et in pulvere sedeant, et amittant vel rex, vel potentes, de capite suo coronam; et gloriam Iudae esse translatam, quando in passione completum est: Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Verbum Hebraicum GEBIRA. Aquila et Symmachus dominatricem et dominam interpretati sunt, quod Septuaginta putaverunt GEBUROTH, potentesque dixerunt. |
| 21 | (Vers. 20, 21.) Levate oculos vestros, et videte qui venitis ab Aquilone: ubi est grex, qui datus est tibi, pecus inclytum tuum? Quid dices cum visitaverit te? Tu enim doces [Vulg. docuisti et erudisti, rectius] eos adversum te, et erudis in caput tuum. Praecipitur habitatoribus Ierusalem, ut elevent oculos suos, et videant Chaldaeos ab Aquilonis parte venientes: interrogaturque ipsa civitas, et dicitur ei: Ubi est grex, qui datus est tibi, pecus inclytum tuum? Ubi est populus tuus, quem a Deo acceperas, ubi illa tanta et inclyta multitudo, ut totius provinciae turbam in unum locum crederes congregatam? Quid dices cum te visitaverit Dominus in virga sua, et Babylonis tradiderit hostibus, quos, adversum te, vel in caput tuum, vel a principio ipsa docuisti, ut ad eorum auxilia confugeres, et ipsorum idola sectareris; qui sub occasione amicitiae tuae, didicerunt per quod iter ad te venire deberent. |
| 22 | Audiat hoc Ecclesia negligens, quod ipsa doceat adversarios suos, quomodo eam possint spirituali captivitate comprehendere, et pecus eius bestiarum crudelitate lacerare. |
| 23 | (Vers. 22.) Numquid non dolores apprehendent te, quasi mulierem parturientem? Quod si dixeris in corde tuo, quare venerunt mihi haec? propter multitudinem iniquitatis tuae revelata sunt verecundiora tua, pollutae sunt (sive dehonestatae sunt) plantae tuae. Dum nescis, quasi mulierem partus subitus, ita te captivitas repentina comprehendet. |
| 24 | Quod si causari volueris et quaerere, cur tradita sis hostibus, audi manifeste, multitudinem haec tibi fecisse iniquitatis tuae, ut quasi mulieris meretricis, sublatis vestibus, revelaretur ignominia tua, et ostenderentur publice fornicationes tuae. Per quae discimus, quamdiu fuerint minora peccata, agere Dominum patienter, et exspectare poenitudinem nostram. |
| 25 | Sin autem voluerimus delictis copulare delicta, et cumulum facere peccatorum, revelabuntur pudenda nostra, et ostendentur cunctis plantae nostrae, vel in praesenti saeculo, vel in futuro. Nihil est enim occultum quod non reveletur [Matth. X]: quando implebitur illud Danielis: Isti resurgent in vitam aeternam, et illi in opprobrium et confusionem sempiternam [Dan. XII, 2]. |
| 26 | (Vers. 23.) Si mutare potest Aethiops pellem suam, aut pardus varietates suas, et vos poteritis benefacere, cum didiceritis malum. Hoc testimonio utuntur adversus Ecclesiam, qui diversas cupiunt asserere naturas; et tantam dicunt esse vel nigredinem vel varietatem peccatorum, ut in candorem, et unius coloris puchritudinem transire non possint: non attendentes hoc quod sequitur: Et vos poteritis [Al. potestis] benefacere cum didiceritis malum. Quidquid enim discitur, non naturae est, sed studii et propriae voluntatis: quae nimia consuetudine et amore peccandi quodammodo in naturam convertitur. |
| 27 | Sed hoc quod hominibus impossibile est, Deo possibile est [Matth. XIX, ] [et Luc. XVIII]: ut nequaquam Aethiops et pardus suam videantur mutare naturam; sed ille qui in Aethiope operatur et pardo, dicente Apostolo: Omnia possum in eo qui me confortat Christo [Philipp. IV, 13]. Unde et in alieno loco: Amplius, inquit, illis omnibus laboravi: non ego autem, sed gratia Dei quae est in me [I Cor. XV, 10]. Et: vivo iam non ego, vivit vero in me Christus [Galat. II, 20]. Et iterum scriptum legimus: Quid habes quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis [I Cor. IV, 7]? Quas ob causas non glorietur sapiens in sapientia sua, neque fortis in fortitudine sua, nec dives in divitiis suis, nec pudicus in sua pudicitia, sciens, quod in omnibus his Christi virtus sit, non eorum qui in suis virtutibus gloriantur. |
| 28 | (Vers. 24, 25.) Et disseminabo eos quasi stipulam quae vento raptatur in deserto. Haec sors tua parsque mensurae tuae a me, dicit Dominus (sive et pars inobedientiae tuae adversum me). Quia nimia consuetudine malorum non potuerunt mutare naturam, non vitio conditoris, sed studio inoliti sceleris, propterea quasi stipulam vento raptatam dispergam eos in solitudinem, iuxta illud quod alibi scriptum est: Tamquam pulvis quem proiicit ventus a facie terrae [Psal. I, 4]. Facitque apostropham ad ipsam Ierusalem: quod haec sit sors eius, et ista pars, quam ipsa sibi elegerit [Al. elegii], mensuram cumulatam atque perfectam, et supereffundentem [Al. supereffluentem] [Luc. VI], sive partem inobedientiae suae, qua noluit Deo acquiescere. |
| 29 | In qua enim mensura mensuraverit, remetietur illi [Matth. VII]. |
| 30 | (Vers. 26.) Quia oblita es mei, et confisa es (sive sperasti) in mendacio: unde et ego nudavi (sive nudabo et revelabo) femora, et posteriora tua contra faciem tuam, et apparebit [Vulg. apparuit] ignominia tua, adulteria tua, et hinnitus tuus, scelus (vel alienatio) fornicationis tuae: Causa dispersionis Ierusalem, quod oblita sit Dei, et confisa, vel speraverit in mendaciis. |
| 31 | Qui praeter Deum in rebus confidit saeculi, obliviscitur Dei. Unde revelantur femora, vel posteriora eius, ut videat ignominiam suam: et quae retro esse deberent, fiant in prioribus: cernatque ipsa quod fecit, et appareat ignominia eius, non tantum ipsi, sed et omnibus. Adulteria, inquit, tua et hinnitus tuus non solum libidinem, sed insaniam ostendit libidinis, equarum more, quae ad coitum gestiunt, ut est illud Virgilii (Georg. III, 280, 281): . . . . Hippomanes, vero quod nomine dicunt Pastores, lentum distillat ab inguine virus. Rogemus Iesum ut nec in praesenti nec in futuro saeculo revelet femora [Al. feminalia], et posteriora nostra, sed ut deleat omnes iniquitates nostras, et omnia scelera apparere non faciat. |
| 32 | (Vers. 27.) Super colles in agro vidi abominationes tuas. Vae tibi, Ierusalem, non mundaberis (sive quia non es mundata) post me, usquequo adhuc? non solum in media urbe Ierusalem, sed in omni colle cunctisque regionibus vidi idola tua, unde dicitur ad eam: Vae tibi, Ierusalem, quia non es mundata post me, ut cum mea te iactares sequi vestigia, et confessionem mei nominis ventilares, tamen numquam purgata sis, quia oblita es mei, et sperasti in mendaciis. |
| 33 | Unde increpat eam et dicit, Usquequo adhuc? et est sensus, quamdiu te exspectabo? quamdiu feram? usquequo oblivisceris mei in finem, et mea praecepta contemnes? Fornicatur in collibus et in agris, et numquam mundatur, qui erecta cervice per superbiam non humiliatur sub potenti manu Dei, sed in suis sceleribus vitiisque confidit. |