Hieronymus, Commentarii, in Amos, 3, Caput VIII
| 1 | (Vers. 1 seqq.) Haec ostendit mihi Dominus Deus: Et ecce uncinus pomorum, et dixit: Quid tu vides, Amos? Et dixi: Uncinum pomorum. Et dixit Dominus ad me: Venit finis super populum meum Israel, non adiiciam ultra ut pertranseam eum, et stridebunt cardines templi in die illa, dicit Dominus Deus. Multi morientur, in omni loco proiicietur silentium. LXX: Sic ostendit mihi Dominus Deus: Et ecce vas aucupis. Et dixit: Quid tu vides, Amos? Et dixi, Vas aucupis. Et dixit Dominus ad me: Venit [Al. Veniet] finis super populum meum Israel: non addam ultra ut pertranseam eum; et ululabunt laquearia templi in die illa, dicit Dominus Deus. |
| 2 | Multi cadentes erunt: in omni loco iniiciam silentium. Quod Ieremias sub virga cernit vigiliarum, sive nucis [Ierem. I] eo quod vigilaverit super peccata populi sui, ne quasi clausis et conniventibus oculis eorum delicta non viderit: hoc nunc Amos adversus Iudam et Israel pariter intuetur sub specie uncini, qui Hebraice appellatur CHELUB et a LXX in vas aucupis vertitur: cum auceps proprie MOCES nuncupetur, sicut supra in hoc eodem propheta legimus: Si cadet avis super terram sine aucupe. Et est sensus: Sicut uncino rami arborum detrahuntur ad poma carpenda: ita ego proximum captivitatis tempus attraxi. |
| 3 | Et ut sciamus hoc esse, quod dicimus, ipse interpretatur Deus, quid significet visio, quam prophetae ostenderat. Venit finis super populum meum Israel. Quodque sequitur: Non adiiciam ultra ut pertranseam eum, hoc significat, quod iniquitates populi sui ultra non transeat, nec negligat, neque impunita scelera transire permittat. Et ne solum de decem tribubus dicere videretur, intulit: Stridebunt cardines templi, sive laquearia in die illa, dicit Dominus. Hoc autem ὑπερβολικῶς accipiendum est, quod tam grave malorum pondus incumbat: ut ipsi quoque portarum cardines et excelsa laquearia ululent, et incredibilem sentiant vastitatem: quando multi morientur, et captis habitatoribus vel occisis, in omni loco proiiciatur silentium. Sin autem voluerimus legere pro uncino pomorum vas aucupis, hoc dicendum est, quod quomodo aucupes visco vel retibus aves volantes per aerem, et sublimius discurrentes ad terram detrahit, sic Deus per Sennacherib sive Nabuchodonosor, quos nunc aucupes intelligimus, populum suum prius liberum, et Legis observatione sublimem comprehenderit, vinxerit, transtulerit, enecarit. Non enim iniuste tenduntur retia avibus. |
| 4 | Et hoc non solum ad Babyloniae captivitatis tempus referendum est, sed et in adventum Domini Salvatoris, quando dixerunt: Aufer de terra talem: crucifige eum, crucifige eum [Ioan. XIX. 15], et perdiderunt alas columbae. Et venit finis super eos, et extrema captivitas, ultraque non pepercit eis Dominus. |
| 5 | Et ululaverunt cardines templi, vel laquearia templi, super occisum populum corruentia. Et in omni loco proiectum est silentium, habentibus Iudaeis Moysen et Prophetas, et non habentibus Verbum Dei: legentibus litteram, et perdentibus spiritum, quando facta est mensa eorum in laqueum, et in retributionem, et ruinam, et excaecati sunt oculi eorum, ut non viderent, et obturatae sunt aures eorum, ut non audirent: et incurvatum est dorsum eorum, ne coelum suspicerent; sed cum Evangelica illa muliere, quae habebat spiritum infirmitatis [Marc. VII], semper terrae incumberent. Et effusa est super eos ira Dei, et furor irae eius comprehendit illos, ita ut fieret habitatio eorum deserta, et in tabernaculis eorum non esset habitator: quando completum est: Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et emittam famem super terram: non famem panis, neque sitim aquae, sed famem audiendi verbum Domini (Amos, 8, 11): de quo in posterioribus, si pervenerimus ad calcem, plenius disserendum est. |
| 6 | Nos ergo cernentes, quia Deus naturalibus ramis non pepercit, timeamus eadem perpeti, et aucupis laqueos declinemus, dicamusque ad Dominum: Ne taceas, neque compescaris, Deus, et ne sileas a me, et assimilabor descendentibus in lacum [Psal. XXVII, 1]. In toto orbe terrarum proiectum est silentium Iudaeorum: ubicumque fuerint, mussitant potiusquam loquuntur, et cum blasphemia eorum contra Dominum Salvatorem ad coelum usque perveniat, omnis interpretatio Scripturarum muta est et silens, et aures non penetrat audientium. |
| 7 | (Vers. 4, seqq.) Audite hoc qui conteritis pauperem, et deficere facitis egenum terrae, dicentes: quando transibit mensis, et venundabimus merces, et sabbatum, et aperiemus frumentum, ut imminuamus mensuram, et augeamus siclum: et supponamus stateras dolosas, ut possideamus in argento egenos, et pauperes pro calciamentis, et quisquilias frumenti vendamus. LXX: Audite haec qui conteritis mane pauperem, et opprimitis egenos de terra, qui dicitis: Quando pertransibit mensis, et negotiabimur: et sabbata, et aperiemus horreum, ut faciamus minorem mensuram et maius pondus: et faciamus stateram iniquam, ut possideamus in pecunia pauperes, et egenum pro calciamentis, et de omni venditione negotiemur. Ne frustra videatur uncinus pomorum, et vas aucupis esse monstratum, et per haec vicina imminere captivitas, causae offensae Dei breviter describuntur. |
| 8 | O tu, Iuda, o tu, Israel, audite quae scelera feceritis, de nocte surgentes, pro oratione et hymnis in Deum: studium habetis opprimendi, sive conterendi pauperes, ut fame et egestate confecti auferantur de terra. Qui exspectatis kalendas, ut negotiemini, et usuras augeatis de usuris, et sabbata, ut aperiatis horrea, detisque frumenta amplius recepturi, et Dei solemnitates turpis lucri gratia in vestra compendia vertitis: qui minorem in vendendis mercibus mensuram facitis, et maiora pondera in accipiendis, stateramque iniquam, ut possideatis pecunia pauperes, et tam viles habeatis homines, ut impleatis illud, quod supra de vobis dixeram: Pro eo quod vendidistis argento iustum, et pauperem pro calciamentis (Amos II, 6): in tantam lucri rabiem prosilistis, ut non frumenta, quorum esu hominum corpora sustentantur, sed quisquilias et purgamenta frumenti vendatis pauperibus, pulverem et paleas tritico commiscentes. |
| 9 | Quod quidem et perversos doctores ac principes, qui absque Dei timore dominantur cleris, de quibus Ieremias loquitur: Cleri eorum non proderunt eis [Ier. XII, 13, iuxt. LXX], nonnumquam facere cernimus, qui putant quaestum esse pietatem, et sedentes in templo nummularii proponunt columbas, non in caveis, sed in cathedris quasi magistri, Spiritus sancti dona vendentes: qui faciunt mensuram minorem atque maiorem, ut pauperibus, vel parum, vel nihil: divitibus autem et his, de quibus sectantur lucra, in modum concionatorum loquantur sermone longissimo: et propter pecuniam conterant capita pauperum atque conculcent, et non frumentum Domini, quod confirmat cor hominis, sed quisquilias et vilissimum pulverem avidis faucibus ingerant: etiam haec quae nullius sunt pretii venditantes, cum Dominus apostolis praeceperit: Gratis accepistis, gratis date [Matt. X, 8]. |
| 10 | (Vers. 7, 8.) Iuravit Dominus in superbiam Iacob, si oblitus fuero usque in [Vulg. ad] finem omnia opera eorum. Numquid super isto non commovebitur terra: et lugebit omnis habitator eius: et ascendet quasi fluvius universus, et eiicietur, et defluet quasi rivus Aegypti. LXX: Iuravit Dominus contra superbiam Iacob, si obliviscetur in finem omnia opera vestra. |
| 11 | Et super his non conturbabitur terra, et lugebit omnis habitator eius, et ascendet quasi flumen consummatio ipsius: et descendet quasi fluvius Aegypti. Iurantem Deum saepius Scriptura describit. Primum in Genesi: vocavit Angelus Domini Abraham secundo de coelo, dicens: Per memetipsum iuravi, dicit Dominus: quia fecisti verbum hoc, et non pepercisti filio tuo charissimo, benedicens benedicam tibi, et multiplicans multiplicabo te quasi stellas coeli, et sicut arenam quae est in littore maris (Genes, XXII, 16, 17). Et in centesimo nono psalmo: Iuravit Dominus, et non poenitebit eum: tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech [Psal. CIX, 5]. Quod, quicumque est ille qui ad Hebraeos scripsit epistolam, disserens ait: Quoniam neminem habuit per quem iuraret maiorem, iuravit per semetipsum (Amos IV, 2). Et in hoc eodem propheta supra legimus: Iuravit Dominus in sancto suo, sive per sanctos suos: quia ecce dies venient super vos, et tollent vos in armis, sive in contis, et reliqua. |
| 12 | Qui ergo prius in sancto suo, sive per sanctos suos iuraverat, nunc iurat contra superbiam Iacob: ut si non credunt comminanti, credant iuranti in humanam similitudinem: qui iuramentum tunc assumunt, quando simplicibus eorum verbis non creditur. Nec mirum est si Deus iurare dicatur, cum dormientibus dormiat, et vigilantibus vigilet: hisque qui sibi thesaurizaverunt iram in die irae, dicatur irasci [Rom. II]. Iurat autem, quod non obliviscatur usque in finem operum eorum; superbis enim Deus resistit, humilibus autem dat gratiam [Iacob. IV]; sed omnia memoriter teneat quaecumque peccaverint, et usque ad finem et iudicii tempus adducat. |
| 13 | Unde poenitentes [Al. patientes] rogant: Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum [Psal. LXXVIII, 8]: praesertim cum adversus superbos ipsa terra moveatur, sive turbetur et lugeat, non colonus et advena, sed habitator eius: et ascendat sicut fluvius consummatio, et descendat sicut flumen Aegypti: ut qui egerit poenitentiam, ascendat cum fluvio scandente: qui autem perseveraverit in delictis, descendat sicut fluvius Aegypti, et ingressus mare absorbeatur. |
| 14 | Ac per hoc ostendit superbiam Iacob, contra quam iurat Dominus, aeternis suppliciis devorandam. |
| 15 | (Vers. 9, 10.) Et erit in die illa, dicit Dominus [Vulg. addit Deus]: Occidet sol in meridie, et tenebrescere faciam terram in die luminis: et convertam festivitates vestras in luctum, et omnia cantica vestra in planctum: et inducam super omne dorsum vestrum saccum, et super omne caput calvitium: et ponam eam quasi luctum unigeniti: et novissima eius quasi diem amarum. LXX: Et erit in die illa, dicit Dominus Deus: occidet sol meridie, et contenebrescet super terram in die lux: et convertam solemnitates vestras in luctum, et omnia cantica vestra in planctum: et inducam super omnem lumbum saccum, et super omne caput calvitium: et ponam eam quasi luctum dilecti: et qui cum eo sunt, quasi diem doloris. |
| 16 | Dies illa [Al. diem illam], diem captivitatis significat, quando uterque populus ducetur in Assyrios atque Chaldaeos, quibus prae tristitiae magnitudine occidet sol meridie: et clara omnibus luce, tenebrae cuncta complebunt: quando festivitates eorum et omnia cantica in luctum planctumque conversa sunt. Et super omne dorsum, sive lumbos, accincti sunt cilicio, et iuxta consuetudinem veterum lugentium, super capita habuere calvitium: quod et Iob in mortibus filiorum fecisse legimus (Iob I). Et tanta erit magnitudo luctus atque tristitiae, ut unici filii morientis matrique charissimi vincat dolorem: et omnia planctu et amaritudine compleantur. |
| 17 | Possumus hunc locum et in Domini intelligere passione, quando sol hora sexta retraxit radios suos, et pendentem in cruce Dominum suum spectare non ausus est [Luc. XXIII]: quando tenebris cuncta complentibus, festivitates eorum et cantica, Vespasiano Titoque superantibus, in planctum luctumque mutata sunt: quando lacrymarum et poenitudinis et ciliciorum repleta sunt omnia, et capita habuere calvitium, quae prius Nazaraeorum decorata caesarie, comam Domino nutriebant. |
| 18 | Tunc primogenitus filius Dei, populus Israel, qui in Unigenitum et vere Filium Dei miserat manum, aeterno luctui traditus est: et novissima eius, sive qui cum eo erant, amaritudine sunt repleta. Nunc ergo illis habentibus tenebras, qui repulerunt solem iustitiae: nos qui sedebamus in tenebris et in umbra mortis, vidimus lucem magnam [Isai. IX], et illorum universa festivitas ad Ecclesiae translata est mysteria, ut, illis flentibus, nos laudes Domino concinamus. |
| 19 | Illi pro zona accinguntur funibus et ciliciis: nobis cum apostolis dicitur: Sint lumbi vestri praecincti [Al. accincti], et lucernae ardentes in manibus vestris [Luc. XII, 35]. Nos accincti sumus Christi veritate, implentes illud quod scriptum est: State accincti lumbos vestros in veritate [Ephes. VI, 14]. Illi autem pro veritate circumdati sunt diaboli mendacio. |
| 20 | Nostrum caput, de quo Salvator loquitur: Vestri autem et capilli capitis numerati sunt [Matt. X, 30], habet comam perpetuam, et in capite nostro, qui Christus est, fortitudinem possidemus, ut interficiamus leonem. Illi autem dormierunt in meretricis synagogae genibus [Iudic. XVI], et diabolo tondente derasi, virtutem capitis perdiderunt, amittentes cum robore oculos, de quibus in Ecclesiaste scriptum est: Sapientis oculi in capite eius: qui autem stultus est, in tenebris ambulat [Eccli. II, 14]. Illorum socii versantur in luctu, nostri comites induuntur laetitiae vestimento. |
| 21 | (Vers. 11, 12.) Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et emittam [Vulg. mittam], famem super terram: non famem panis, neque sitim aquae, sed audiendi verbum Domini. Et commovebuntur a mari usque ad mare: et ab Aquilone usque ad Orientem circuibunt quaerentes verbum Domini, et non invenient. In die illa deficient virgines pulchrae, et adolescentes in siti: qui iurant in delicto Samariae, et dicunt. |
| 22 | Vivit deus tuus, Dan, et vivit via Bersabee: et cadent, et non resurgent ultra. LXX: Ecce dies veniunt, dicit Dominus Deus, et emittam famem super terram: non famem panis, neque sitim aquae, sed famem audiendi verbum Domini. Et commovebuntur aquae de mari usque ad mare: et ab Aquilone usque ad Orientem circuibunt quaerentes verbum Domini, et non invenient. |
| 23 | In die illa deficient virgines pulchrae, et iuvenes in siti: qui iurant per propitiationem Samariae: qui dicunt: Vivit deus tuus, Dan, et vivit deus tuus, Bersabee: et cadent, et non resurgent amplius. Aquae in Hebraico non habentur, et propitiatio, quam nos in delictum vertimus, et ab Hebraeis vocatur ASAMATH, idolum significat: quod principium peccatorum est. |
| 24 | Vetus narrat historia, tam Latina quam Graeca, et omnium gentium barbararum, nihil fame durius, quae saepe compellit obsessos humanis vesci carnibus, et in suam saevire naturam: ita ut nec parentes parvulis parcant liberis, et maritalis affectus dudum amatae uxoris membra dilaceret. Si hoc facit fames corporum, quid de fame dicendum est animarum? quae in die resurrectionis Domini oppressit populum Iudaeorum, et iuncta fami ardentissima sitis, non habentium panem, qui de coelo descendit, et eas aquas, quae de Iesu ventre manarunt. Ablata est ab eis Lex, et Prophetae aeterno conticuere silentio: moventur a mari ad mare, et ab oceano Britannico, usque ad oceanum Atlanticum, id est, ab Occidente ad Meridiem, et ab Aquilone usque ad Orientem, toto orbe peregrini, verbum Dei non valent invenire. |
| 25 | In quo loco interrogabimus Iudaeos, quam illam diem significari putent, in qua sustineant famem audiendi verbum Dei: praesertim cum legant Scripturas, et humilitatem sequantur litterae? Quibus ingerimus [Al. ingeremus] famem esse praedictam intelligentiae spiritualis, in qua Christus cernitur, passio Domini et resurrectio reperitur. |
| 26 | Circumeunt orbem, et quaerunt verbum Domini, et non inveniunt: quia Verbum Domini negaverunt, quod factum est in manibus omnium prophetarum, quod in principio apud Patrem erat, quod caro factum est, et habitavit in nobis [Ioan. I]. In illo tempore defecerunt virgines pulchrae, et adolescentes, sive electi, atque doctores (hoc enim significat BAURIM defecerunt in siti. Virgines pulchras synagogas interpretantur, et electos, magistros populi. |
| 27 | Qui cum defecerint, maledictiones Deuteronomii in populo Iudaico docent esse completas [Deut. XXVII, XXVIII, XXIX]. Hi electi atque doctores iuraverunt in idolo Samariae, in vitulis scilicet aureis, et dixerunt: Vivit deus tuus, Dan, in terminis terrae Iudaicae, ubi nunc Paneas est, et eo tempore vitulus aureus colebatur: et vivit via Bersabee, quia longo illuc et raro itinere commeabant, propter reges Iudae iustos pariter et iniustos. |
| 28 | Et quia hoc fecerunt, idcirco corruent, et non resurgent amplius, id est, non recipient eum statum, quem prius habuerant: Mittit autem Dominus famem in terram super eos, qui terrena sapiunt: et famem non panis, sitimque non aquae, sed audiendi verbum Domini, quando propter peccata populi doctrina deficit [Al. defecit] in Ecclesiis: et a mari usque ad mare, id est, a salsis et amarissimis fluctibus usque ad mare perveniunt: non occurrentes fluminibus, non dulcissimis et variis fontibus, sed rursus ad amara currentes: et ab Aquilone usque ad Orientem, cupientes Aquilonem deserere (qui est ventus durissimus, et ab ignorantibus dexter vocatur) et pervenire ad Orientem, quem reperire non poterunt: quia non recto pergunt itinere, sed deviis circumeunt callibus: viamque regiam non tenentes, curvis ducuntur anfractibus. |
| 29 | In illo tempore deficient animae virginales, quas incorruptas Apostolus nominat: et cupit aeternam pudicitiam possidere, scribens ad Corinthios: Despondi enim vos uni viro virginem castam exhibere Christo. Timeo autem ne sicut serpens Evam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate, quae est in Christo [II Cor. X, 2, 3]. Et si essent omnes virgines pulchrae vel bonae, numquam dixisset, deficient virgines bonae: sed ad distinctionem malarum virginum bonas posuit, quae sunt sanctae corpore et spiritu. |
| 30 | Malae virgines quinque sunt stultae, quae lampadibus suis oleum non paraverunt [Mat. XXIII]. Bonae et speciosae virgines illae sunt, quae lumen habuerunt virtutum, et sponsi [Al. sponsae] thalamum ingressae sunt. Deficient autem virgines, quia verbum Domini non invenient. Ex quo intelligimus, quando doctrina non fuerit in Ecclesiis, perire pudicitiam, castitatem mori, omnes abire virtutes: quia non comederunt verbum Domini, quod qui comederit saginatus eius cibo, audiet per Salomonem: Iustus comedens saturat animam suam: animae autem impiorum esurient [Al. esuriunt] [Prov. XIII, 2]. Et David qui ad senectutem pervenerat, libere decantabat: Iuvenis fui, et senui, et non vidi iustum derelictum, nec semen eius quaerens panem [Ps. XXXVI, 26.] Quanti martyres in persecutionibus perierunt fame, et indiguerunt frumento alimentisque istis corporum. |
| 31 | Ergo de eo dicit pane, qui de coelo descendit, quem qui comederit, nec esurire poterit, nec sitire. Deficientibus autem virginibus, et adolescentes deficient, qui prius vicerant mundum; et idcirco deficient, quia iurant in idolo Samariae, quam in haereticorum persona semper accipimus, dicente hoc eodem propheta: Vae qui despiciunt Sion, et confidunt in monte Samariae (Amos VI, 1). Despiciunt enim haeretici Ecclesiam Dei, et confidunt in falsitate dogmatum suorum, erigentes se contra scientiam Dei, scisso populo eius, dicentes: Non est pars nobis in David, neque haereditas in filio Iesse [III Reg. XII, 16.] Si quis ergo iurat in delicto Samariae, et dicit: Vivit deus tuus, Dan, vivit via Bersabee; iste cadet et resurgere ultra non poterit. |
| 32 | Dan tribus in ultimis Iudaeorum terminis possessionem invenire non potuit, sicut in libro Iudicum [Iudic. XVIII], scriptum est, interpretaturque iudicium. Bersabee autem pro varietate accentuum vertitur in linguam nostram, puteus iuramenti, aut, puteus satietatis, ac septimi. Itaque et haeretici in extremis Scripturarum sanctarum finibus sitient, Dei iudicium contemnentes, et desiderantes viam Bersabee, quae fuit in tribu Iuda: multaque Ecclesiae imitari sacramenta cupientes, saturatos et repletos esse se dicunt. |
| 33 | Quibus apostolus exprobrat Paulus: Iam saturati estis, iam divites facti estis [I Cor. IV, 8], et iurant in nomine Domini, qui semel cadentes, quia deos idolorum, deum arbitrantur suum, amplius non resurgent. Qui autem voluerint agere poenitentiam, et non dixerit: Vivit deus tuus, Dan, et vivit via Bersabee, audient per Ieremiam: Numquid qui cadet [Al. cadit], non resurget: aut qui aversus est, non revertetur [Ierem. VIII, 4]. |