Gregorius Magnus, Homiliae in Ezechielem, 2, HOMILIA VII [Al. XIX. Septem versuum, a 20 ad 27, explicationem complectitur, plurimaque simul exhibet praecepta moralia, de Spiritus sancti donis, gradibusque ad ea ducentibus, de vera perfectione ac de bonorum operum necessitate.]
| 1 | Magna legentium debet esse discretio, ut in sacro eloquio cum quilibet unus sermo dicitur, non semper unam eamdemque rem significare credatur, sicut aliquando sol in bono, aliquando vero accipitur in malo. Solis etenim nomine aliquando ipse Redemptor noster signatur, aliquando persecutio. Attestante enim libro Sapientiae, in inferno impii dicturi sunt: Erravimus a via veritatis, et sol iustitiae non luxit nobis [Sap. V, 6]. Et de iactis seminibus Dominus dicit: Orto sole aruerunt [Matth. XIII, 6], quia videlicet, facta persecutione, in reproborum cordibus praedicationis verba siccantur. Sic leo Dominum signat. Unde scriptum est: Vicit leo de tribu Iuda [Apoc. V, 5]. Sic leonis nomine diaboli similitudo exprimitur, sicut per primum pastorem dicitur: Adversarius vester diabolus, sicut leo rugiens, circuit quaerens quem devoret [I Petr. V, 8]. Sic bovis nomine sapiens designatur. Unde scriptum est: Non iunges bovem et asinum [Deut. XXII, 10], id est, sapientem cum stulto in praedicatione non socies. Sic per bovem fatuus figuratur, sicut de eo qui in turpitudine amoris captus est, dicitur: Statimque eam sequitur, quasi bos ductus ad victimam [Prov. VII, 22]; id est, sicut fatuus trahitur ad mortem. Haec igitur dixi, ne quia por tam significare Dominum, vel praedicatores, vel Scripturam sacram, vel fidem exposui, ubicunque iam in hoc propheta porta legitur signare aliud non credatur. Cum enim de una porta propheta loqueretur, recte fides intellecta est, quia una est omnium electorum fides. Cum vero aliae portae nominantur, intelligi ora praedicatorum possunt, per quae vera vita cognoscitur, et per quae ascenditur ad sacramentorum spiritalium cognitionem. Nam porta per quam significari fidem diximus, notandum nobis est quia inferior appellatur. In hac enim vita dum sumus, quasi in imo positi adhuc inferius tenemur. Et recte inferior porta fides est, quia nobis in terra positis aperit cognitionem Dei. Itaque nunc dicitur: VERS. 20-22.---Portam quoque quae respiciebat viam Aquilonis atrii exterioris mensus est tam in longitudine quam in latitudine. Et thalamos eius tres hinc, et tres inde; et frontes eius, et vestibulum eius secundum mensuram portae prioris: quinquaginta cubitorum longitudinem eius, et latitudinem viginti et quinque cubitorum. Fenestrae autem eius, et vestibulum, et sculpturae secundum mensuram portae quae respiciebat ad Orientem; et septem graduum erat ascensus eius, et vestibulum ante eam. |
| 2 | De porta quae respiciebat viam Aquilonis atrii exterioris, ea ipsa replicantur quae iam de porta alia superius dicta sunt, atque alia subiunguntur quae de praedicta porta propheta tacuerat. Ut ergo de his latius disseramus quae necdum discussa sunt, debemus ea quae iam dicta sunt sub brevitate replicare. Porta enim viam Aquilonis respicit, cum praedicator quisque vitam peccatoris agnoscit, eique interiora vitae per verbum praedicationis aperit. Quae porta atrii exterioris dicitur. Exterius quippe est atrium vita praesens, in qua omne quod corporaliter agitur corporaliter etiam videtur. Quae tam in longitudine quam in latitudine mensuratur, quia cum ad fidem peccator ducitur, necesse est ut eius doctor consideret, vel quantum in longitudinem spei, vel quantum in latitudinem charitatis ex eius admonitione proficiat. Qui enim ad Deum convertitur, si adhuc bona vitae praesentis sperat, longitudinem non habet, quia brevis est vita in qua spem posuit. Si per terrenarum rerum concupiscentiam, et adhuc per proximi odium coangustatur, latitudinem non habet, quia nescit vel transitoria contemnere, vel se in proximi amore dilatare. Cum vero conversus quisque aeternae vitae gaudia longanimiter sperat, proximorum molestias cum charitate tolerat, et ea quae non habet concupiscere contemnit; longitudinem et latitudinem porta habet, quia gloria praedicatoris est profectus auditoris. Unde quibusdam per magnum praedicatorem dicitur: Gaudium meum et corona mea [Philip. IV, 1]. Et rursum: Ecce nunc vivo, si vos statis in Domino [I Thess. III, 8]. Atque iterum: Quae est nostra spes aut gaudium? Nonne vos ante Dominum [Ibid., II, 19]? Longitudo ergo et latitudo portae est quae ad Aquilonem respicit, quia cum infidelem quempiam in peccati sui frigore torpentem praedicator ad fidem converterit, per hoc quod eum in longitudinem spei tendit, et in amplitudinem charitatis dilatat, eius gloriam suam facit. Et quia in cognitione sanctae Trinitatis ex verbo praedicationis auditores quique in eiusdem Trinitatis amore proficiunt, habet haec eadem porta thalamos tres hinc, et tres inde, quia omne quod per Testamentum Novum de Trinitate conditor loquitur, hoc etiam de Testamento Veteri ostendit. Et cor audientium in amore coelestis patriae proficit, ut anima inhaerens Deo quasi sponsa cum sponso in quodam iam thalamo sedeat, atque se a terrenis desideriis funditus avertat. |
| 3 | Vel certe, ut longe superius dictum est [Hom. 4, n. 5], quia tres sunt ordines bene viventium, bonorum scilicet coniugatorum, continentium, atque praedicatorum, et quia alii etiam in coniugiis positi amore coelestis patriae anhelant, alii autem spe aeterni gaudii etiam carnem macerant, omnesque actus terrenos refugiunt, et in cura huius saeculi implicari contemnunt, alii vero et terrena bona despiciunt, et coelestia gaudia praedicant, quae cognoverunt, quid isti nisi in spiritali aedificio thalami sunt in quorum cogitatione et meditatione anima coelesti sponso sociatur? Quos tres bonorum ordines, quia non solum Ecclesia ex gentibus habet, sed aliquando etiam Synagoga habuit, dum magna multitudo spiritalium Redemptoris gratiam ardenter exspectavit, porta aedificii coelestis tres hinc, et tres inde thalamos habet, quia praedicator quisque, cum ad supernam patriam auditorem provocat, et novos patres et veteres anhelasse coelesti desiderio demonstrat. Plus enim plerumque exempla quam ratiocinationis verba compungunt; et cum praedicator dicit quales alii in coniugio, vel in continentia, vel in praedicatione erga omnipotentis Dei amorem in novo testamento fuerint, vel alii quales in veteri, porta quae loquitur ternos ex utroque latere habere se thalamos ostendit. Quae porta habet et frontem, quia sunt in praedicatoris vita aperta opera quae videntur. Habet et ante frontem vestibulum, quia priusquam bona opera insinuet, praedicat fidem, per quam anima humiliter veniens ad bonorum actuum altitudinem sublevetur. Quae cuncta secundum mensuram portae prioris sunt, iuxta hoc quod subditur: VERS. 21.---Quia mensus est quinquaginta cubitorum longitudinem eius, et latitudinem viginti quinque cubitorum. |
| 4 | Haec iam superius latius me dixisse meministis [Hom. 5, l. II]. Per quinquagenarium enim numerum requiem diximus figurari, quia et quinquagesimus annus veteri populo in requiem datus est, quia appellatus est iubilaeus; et septenarius numerus, per quem hoc omne tempus evolvitur, septies multiplicatus ad quadraginta et novem ducitur. Cui monas additur, quia in unius contemplatione requies aeterna perficitur. Idem ergo quinquagenarius numerus nobis in longitudinem est, quia pervenire ad illam requiem non potest, nisi qui ad eam spem suam modo tendere longanimiter potest. Quia enim per quinquagenarium numerum ad aeternam requiem provocamur, etiam hoc nos omnino instruit quod in tabernaculo decem cortinae iussae sunt fieri, quae haberent ansulas quinquagenas, et circulos aureos quinquagenos a latere et summitate [Exod. XXV, 4, seq.]. Cortinae etenim tabernaculi sancti omnes sunt, qui ex diversis virtutum coloribus in sanctae Ecclesiae ornamento proficiunt. Qui et interiora velant, et exteriora omnimodo exornant, quia eorum vita in quantum videtur, ornamentum est; et eorum intellectus intus absconditur, dum coelestia quae in mente servant, et dicere non possunt, in eis aliquo modo velantur. Recte autem decem cortinae sunt, quia per Decalogi custodiam ipsa sanctorum corda profecerunt. Hyacinthinae vero ansulae cortinarum fieri quinquaginta praeceptae sunt. Hyacinthus coeli speciem habet. Ansulae ergo cortinarom sunt praecepta coelestia, in quibus ligantur animae, ut ab inferioribus sublevatae superius pendeant. Quae videlicet ansulae habent et circulos aureos, intellectum scilicet vera sapientia fulgentem. Qui intellectus, quia esse debet per omnia circumspectus, et cautae sollicitudinis vigilantia munitus, recte per circulos designatur. |
| 5 | Et notandum quod a latere et summitate iubentur ansulae, vel circuli in cortinis fieri, quia praecepta coelestia et intellectus spiritualis, non solum debet nos sursum in Dei amorem suspendere, sed etiam proximo in charitate sociare. In eo enim quod conditorem nostrum diligimus, quasi per superiores ansulas in aere pendemus. In eo vero quod sicut nosmetipsos proximos amamus, ansulas et circulos a latere habemus, ut cortinae tabernaculi, id est fidelium animae per charitatem coniunctae sint, et non per discordiam divisae. Unde et hic post longitudinem quinquaginta cubitorum protinus latitudo subiungitur viginti et quinque cubitorum, quae videlicet latitudo ad charitatem proximi pertinet. Ipsa enim in fratrum amorem se dilatat, atque erga eos omne quod potest boni operis exercet. Cuncta autem bona opera quae corporaliter fiunt, per quinque corporis sensus exhibentur, videlicet per visum, auditum, tactum, gustum, odoratum. Quinarius vero numerus per semetipsum ductus ad vicesimum et quintum pervenit, quia bona opera cum agi coeperint, per fervorem animum ad augmentum excitant, et per semetipsa multiplicantur. Unde et latitudinem menti faciunt, ut non sit angusta per teporem, sed expansa in bonis actibus per charitatem. Omnis enim torpor teporis angustia est, omnis vero benignitas charitatis, magna latitudo. Nam etsi res desunt quae fortasse indigenti proximo praebeantur, ampla est substantia voluntatis bonae, quae sufficit ad regni retributionem, sicut scriptum est: In terra pax hominibus bonae voluntatis [Luc. II, 14]. Sequitur: VERS. 22.---Fenestrae autem eius, et vestibulum, et sculpturae secundum mensuram portae quae respiciebat ad Orientem. |
| 6 | Cuncta haec iam superius latius dicta sunt, et idcirco sermo non debet morosa expositione tardari. Hoc tamen magnopere notandum est, quod porta ad Aquilonem ea omnia habere perhibetur quae porta ad Orientem, fenestras scilicet contemplationis, vestibulum humilitatis, sculpturam bonae operationis. Omnes enim qui per hoc quod Deo in conversatione nati sunt in innocentia perstiterunt, portam ad Orientem habent, quia eis coelestis regni aditus patet a lumine quod acceperunt. Et omnes qui in peccatis postmodum lapsi torporis sui frigore sunt depressi, sed, dum per poenitentiam redeunt, ad amorem coelestis patriae recalescunt, portam ad Aquilonem habent, quia eis etiam post peccati sui frigus coelestis regni aditus per misericordiam patet. Ea ergo habere dicitur porta ad Aquilonem quae habet porta ad Orientem, quia et conversi peccatores sic ditantur virtutibus, sicut illi sunt divites qui cadere in peccatum vitaverunt. Unde et Psalmistae voce per Dominum dicitur: Cinerem sicut panem manducabam [Psal. CI, 10], quia sic poenitentes recipit ut iustos. Scriptum quippe est de peccatoribus: Olim in cilicio et cinere poenitentiam egissent [Matth. XI, 21]. Cinis ergo sicut panis comeditur, quando ad auctoris sui gratiam peccator per poenitentiam sicut innocens revocatur. Porta igitur ad Aquilonem habet fenestras, habet vestibulum, habet sculpturas, quia cum peccator ad vitam post culpas reducitur, saepe lumen contemplationis accipit, atque de ipsa memoria iniquitatis suae gratiam magnae humilitatis bonae quoque operationis efficaciam sumit, ut omne quod fieri praecipitur, in vita eius quasi sculptum esse videatur. [Matth. XI, 21] Septem vero graduum erat ascensus eius, et vestibulum ante eam. |
| 7 | Septem gradibus ad portam ascenditur, quia per sancti Spiritus septiformem gratiam aditus nobis vitae coelestis aperitur. Quam septiformem gratiam Isaias in ipso nostro capite, vel in eius corpore, quod nos sumus, enumerans dicit: Requiescet super eum spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris Domini [Isai. XI, 2]. Quos gradus, de coelestibus loquens, descendendo magis quam ascendendo numeravit, videlicet sapientiam, intellectum, consilium, fortitudinem, scientiam, pietatem, timorem. Et cum scriptum sit: Initium sapientiae timor Domini [Prov. IX, 10], constat procul dubio quia a timore ad sapientiam ascenditur, non autem a sapientia ad timorem reditur, quia nimirum perfectam habet sapientia charitatem. Et scriptum est: Perfecta charitas foras mittit timorem [I Ioan. IV, 18]. Propheta ergo, quia de coelestibus ad ima loquebatur, coepit magis a sapientia, et descendit ad timorem. Sed nos qui a terrenis ad coelestia tendimus, eosdem gradus ascendendo enumeremus, ut a timore ad sapientiam pervenire valeamus. In mente etenim nostra primus ascensionis gradus est timor Domini; secundus, pietas; tertius, scientia; quartus, fortitudo; quintus, consilium; sextus, intellectus; septimus, sapientia. Est enim timor Domini in mente. Sed qualis est iste timor, si cum eo pietas non est? Qui enim misereri proximo ignorat, qui compati eius tribulationibus dissimulat, huius timor ante omnipotentis Dei oculos nullus est, quia non sublevatur ad pietatem. Sed saepe pietas per inordinatam misericordiam errare solet, si fortasse pepercerit quae parcenda non sunt. Peccata enim quae feriri gehennae ignibus possunt disciplinae verbere sunt corrigenda. Sed inordinata pietas cum temporaliter parcit, ad aeternum supplicium pertrahit. Ut ergo vera et ordinata sit pietas, ad gradum est alium sublevanda, id est ad scientiam, ut sciat vel quid ex iudicio puniat, vel quid ex misericordia dimittat. Sed quid si sciat quid agere quisque debeat, virtutem vero agendi non habeat? Scientia ergo nostra crescat ad fortitudinem, ut cum videt quid agendum sit, hoc agere per mentis fortitudinem possit, ne timore trepidet, et, pavore collapsa, non valeat bona defendere quae sentit. Sed saepe fortitudo si improvida fuerit, et minus contra vitia circumspecta, ipsa sui praesumptione in casum ruit. Ascendat ergo ad consilium, ut praevidendo praemuniat omne quod agere fortiter potest. Sed esse consilium non potest, si intellectus deest, quia qui non intelligit malum quod agentem gravat, quomodo potest bonum solidare quod adiuvat? Itaque à consilio ascendamus ad intellectum. Sed quid si intellectus magno quidem acumine vigilet, et moderari se nesciat per maturitatem? Ab intellectu ergo ascendatur ad sapientiam, ut hoc quod acute intellectus invenit, sapientia mature disponat. Quia igitur per timorem surgimus ad pietatem, per pietatem ad scientiam ducimur, per scientiam ad fortitudinem roboramur, per fortitudinem ad consilium tendimus, per consilium in intellectum proficimus, per intellectum ad maturitatem sapientiae pervenimus, septem gradibus ad portam ascendimus, per quam nobis aditus vitae spiritalis aperitur. |
| 8 | Bene autem dicitur quia vestibulum erat ante eam, quia nisi quis prius humilitatem habuerit, ad hos gradus donorum spiritalium non ascendit, sicut scriptum est: Super quem requiescet spiritus meus, nisi super humilem et quietum, et trementem sermones meos [Isai. LXVI, 2]. De quo per Psalmistam dicitur: Ascensus in corde eius disposuit in convalle lacrymarum [Psal. LXXXIII, 6]. Convallis quippe humilis locus est, et peccator quisque dum se in lacrymis humiliter affligit in corde, per ascensum virtutum proficit. Qui rursus ait: Emittit fontes in convallibus [Psal. CIII, 10], quia omnipotens Deus dona spiritalis gratiae humilibus praestat. |
| 9 | Potest quoque per vestibulum fides intelligi. Ipsa quippe est ante gradus et portam, quia prius ad fidem venimus, ut postmodum per spiritalium donorum gradus coelestis vitae aditum intremus. Non enim per virtutes venitur ad fidem, sed per fidem pertingitur ad virtutes. Cornelius enim centurio, cuius eleemosynae ante baptismum, angelo testante, laudatae sunt, non operibus venit ad fidem, sed fide venit ad opera [Act. X, 1, seq.]. Nam et ei per angelum dicitur: Orationes tuae et eleemosynae ascenderunt in conspectu Dei [Ibid., 4]. Si enim Deo vero et ante baptismum non crediderat, quem orabat? vel quomodo hunc omnipotens Deus exaudierat, si non ab ipso se in bonis perfici petebat? Sciebat igitur Creatorem omnium Deum, sed quod eius omnipotens Filius incarnatus esset ignorabat. Neque enim poterat bona agere, nisi ante credidisset. Scriptum namque est: Sine fide impossibile est placere Deo [Hebr. XI, 6]. Fidem ergo habuit, cuius orationes et eleemosynae placere Deo potuerunt. Bona autem actione promeruit ut Deum perfecte cognosceret, et incarnationis eius mysterium crederet, quatenus ad sacramenta baptismatis perveniret. Per fidem ergo venit ad opera, sed per opera est solidatus in fide. Vestibulum itaque ante gradus est, quia qui prius credidit, ipse post virtutum gradibus ad portae aditum ascendit. Sequitur: VERS. 23.---Et porta atrii interioris contra portam Aquilonis, et Orientalem. |
| 10 | Hoc loco contra non pro adversitate ponitur, sed pro rectitudine; ita enim porta interioris atrii posita monstrabatur, ut porta Aquilonis et Orientis recto ad eam aditu tenderet. Quid est ergo quod porta interior recto itinere posita contra portam Orientis et Aquilonis ostenditur, nisi hoc, quod aperte datur intelligi, quia sive Iudaico et gentili populo, seu iustis et peccatoribus, sed post peccata conversis, aeque aditus regni coelestis aperitur? Larga est enim misericordia Creatoris nostri. Et porta interior non solum portam Orientis respicit, sed etiam Aquilonis, quia non solum his qui in innocentia permanent, sed etiam peccatoribus peccata sua poenitendo damnantibus aperiuntur interioris atrii gaudia, ut ineffabilia mysteria patriae coelestis agnoscant, agnoscendo sitiant, sitiendo currant, currendo perveniant. Haec interni gaudii secreta cognoverat, qui dicebat: Sitivit anima mea ad Deum vivum, quando veniam et apparebo ante faciem Dei [Psal. XLI, 3]? Praedicator gentium ad hunc aditum regni coelestis anhelabat, cum dicebat: Cupio dissolvi et esse cum Christo [Philip. I, 23]. Haec exsultationis occultae secreta cognoverat sponsa, quae dicebat: Dilectus meus misit manum suam per foramen, et venter meus intremuit ad tactum eius [Cant. V, 4]. Dilectus etenim manum per foramen mittit, quando virtute sua Dominus nostrum animum per subtilem intellectum pulsat. Et venter in tactu illius contremiscit, quia infirmitas nostra per hoc quod coelestis gaudii intellectu tangitur, ipsa sua exsultatione turbatur, et fit in mente pavor cum laetitia, quia iam sentit quid de coelesti gaudio diligat, et adhuc metuit ne non recipiat quod vix tenuiter sentit. Quid igitur restat nisi ut se ad perfectionis vitae cursum dirigant omnes qui illa gaudia patriae coelestis agnoscunt? Unde et hic apte subiungitur: [Cant. V, 4] Et mensus est a porta usque ad portam centum cubitos. |
| 11 | Centenarium numerum, quia decies per denarium ducitur, iam superius diximus esse perfectum [Hom. 6, n. 16]. Is itaque qui aditum atrii interioris videt, profecto necesse est ut per vitam perfectionis currat, et a porta inchoationis usque ad consummationis ingressum perveniat. Mensuretur ergo atrium interius, quod a portis exterioribus usque ad portam interiorem tenditur, centum cubitis, ut qui intrare amando coepit, latitudinem perfectionis habeat in mente, quatenüs in eo quem diligit hunc nec adversa coangustent, nec prospera elevent, sed, transitoria cuncta despiciens, quousque ad gaudia secreta perveniat, per atrium perfectionis currat. Sunt etenim multi qui iam in septem gradibus aditum portae exterioris intraverunt, iuxta quemdam supernae dispensationis modum, per timorem Dei humiles, per pietatis studium misericordes, per scientiam discreti, per mentis fortitudinem liberi, per consilium cauti, per intellectum providi, per sapientiam maturi; sed, adhuc quibusdam necessitatibus obligati, huius mundi curis inserviunt, et unde iam ex magna parte excusserunt animum, ibi adhuc tenentur inviti. Cumque superimposita terrenae occupationis portant onera, minus in praeceptis coelestibus exercentur. Anhelare medullitus ad aeternam patriam non vacat, ipsa in eis sua aliquo modo desideria languescunt, quia nimirum curis temporalibus praepeditum vera gaudia quae cognovit amare non tantum licet quantum libet. Hi plerumque a iugo mundi colla mentis excutiunt, omnia deserunt, terrenae curae pondera deponunt, atque ut ad coeleste desiderium latius animi sinum laxent, vitam remotam petunt, et in sanctis precibus intenti, sacris meditationibus dediti, quotidiano se fletu afficiunt, et vetustatem cordis igne amoris conflant, atque ad coeleste gaudium accendendo se innovant. Hi plerumque, in ipso suo desiderio accensi, exire iam de carne concupiscunt, atque ad vitam praesentem redire post fletum nolunt. Sed tamen differuntur, ut dilatus amor ex ipsa sua dilatione proficiat, et ardenti desiderio quasi quod negatur crescat. Sic in regione Gerasenorum qui liberatus a legione daemonum fuerat iam cum Domino ire volebat, sed tamen ei dicitur: Revertere in domum tuam, et narra quanta fecerit tibi Dominus [Luc. VIII, 39]. Sic sponsa in Canticis canticorum sanctis desideriis anxia loquitur, dicens: In lectulo meo per noctes quaesivi quem diligit anima mea. Quaesivi illum, et non inveni [Cant. III, 1]. In lectulo enim dilectum quaerit, quando in ipso suo otio et vacatione quam appetit iam videre anima Dominum concupiscit, iam ad eum exire desiderat, iam carere praesentis vitae tenebris anhelat. Sed quaerit illum, et non invenit, quia quamvis magno amore desiderat adhuc tamen ei non conceditur videre quem amat. |
| 12 | Tales itaque sanctorum mentes quid aliud in hoc desiderio faciunt, nisi quod iam a portis exterioribus per atrium interius ad portam currunt? Quibus saepe evenit ut cum se viderint magno coelestis gratiae munere compunctos, iam se perfectos existiment, et obedientes putent; sed quia nullus est qui dura praecipiat, patientes esse se credant, sed quia nemo eos per contumelias et adversitates pulsat. Et plerumque contingit ut spiritale ministerium vel inviti suscipiant, atque ad gubernationem fidelium deducantur. Qui cum magnis tribulationibus fuerint hinc inde pulsati, turbati mente, sese imperfectos inveniunt, qui non pulsati, perfectos se esse crediderunt. Qua ex re agitur ut se ad semetipsos colligant, et apud se tacite opprobrium suae infirmitatis erubescant, atque, ex ipsa sua confusione roborati, contra adversa patientiam opponant, et ex tribulatione proficiant, qui prius in otio ex ipsa sua securitate torpebant. Et veraciter esse tales incipiunt quales se esse prius inaniter putaverunt. Hi itaque cum a portis exterioribus usque ad interiorem portam per boni studii atrium differuntur, hoc ipsum in eis atrium centum cubitis mensuratur, quia dilatione et exercitatione sancta quotidie ad perfectionem proficiunt. Per quotidiana enim desideria in mente proficere, quasi centum est cubitis interius atrium mensurari. Idcirco ergo a portis usque ad portam centum sunt cubiti, ut quasi quaedam mora eundi sit ipsa dilatio vivendi, per quam quotidie in virtutibus crescitur, ut ad interiorem aditum perfectius perveniatur. Sequitur: VERS. 24-26.---Et eduxit me ad viam Australem, et ecce porta quae respiciebat ad Austrum; et mensus est frontem eius, et vestibulum eius iuxta mensuras superiores; et fenestras eius, et vestibula in circuitu, sicut fenestras caeteras, quinquaginta cubitorum longitudinem, et latitudinem viginti quinque cubitorum. Et in gradibus septem ascendebatur ad eam, et vestibulum ante fores eius. |
| 13 | Cuncta haec in Orientis et Aquilonis porta iam dicta sunt, et congruum non est ut ea quae semel ac secundo exponentes diximus saepius replicemus. Notandum tamen nobis est quia in spiritali aedificio alter aditus ad Orientem, alius ad Aquilonem, atque alius ad Austrum patet. Sicut enim Aquilonis frigore peccatores, ita per Australem viam ferventes spiritu designantur, qui, calore sancti Spiritus accensi, velut in meridiana luce virtutibus excrescunt. Pateat itaque porta ad Orientem, ut hi qui sacramenta fidei bene inchoaverunt, et in nulla postmodum vitiorum profunditate demersi sunt, ad gaudia secreta perveniant. Pateat porta ad Aquilonem, ut hi qui post inchoationem caloris et luminis in peccatorum suorum frigore et obscuritate dilapsi sunt per compunctionem poenitentiae ad veniam redeant, et quae sit internae retributionis vera laetitia cognoscant. Pateat porta ad Meridiem, ut hi qui sanctis desideriis in virtutibus fervent per spiritalem intellectum quotidie interni gaudii mysteria penetrent. Inter haec autem quaeri potest, cum quatuor huius mundi partes sint, cur in hoc aedificio exterioris atrii non quatuor, sed tres portae esse memorantur? Quod recte quaerendum fuerat, si Propheta non spiritale, sed corporale aedificium vidisset. Sancta enim Ecclesia, id est spiritale aedificium, ut ad secreta gaudia pertingat, tres solummodo portas habet, videlicet fidem, spem, atque charitatem: unam ad Orientem, aliam ad Aquilonem, tertiam ad Meridiem. Porta quippe ad Orientem est fides, quia per ipsam lux vera nascitur in mente. Porta ad Aquilonem spes, quia unusquisque in peccatis positus, si de venia desperaverit, misericordiam funditus perdit. Unde necesse est ut qui per suam iniquitatem exstinctus est, per spem misericordiae reviviscat. Porta ad Meridiem charitas, quia igne amoris ardet. In meridiana etenim parte sol in altum ducitur, quia per charitatem lumen fidei in Dei et proximi dilectione sublevatur. Tribus igitur portis ad interius atrium tenditur, quia per fidem, spem, atque charitatem ad gaudia secreta pervenitur. Alia quoque quaestio oritur, cur porta atrii interioris posita contra portam Orientis et Aquilonis dicitur, et quod ad Australem portam pateat tacetur. Sed quia per Orientem inchoantes, per Aquilonem lapsos diximus designari, dignum fuit ut vel de inchoantibus, quibus adhuc sol in tepore est, vel etiam de lapsis, sed per conversionem redeuntibus, aperte diceretur quod eis porta atrii interioris pateat, quatenus ex ipsis nos certos faceret de quibus dubitari potuerat. Hoc autem de porta Australi dicendum non erat, quia eos ad gaudia interna pertingere qui fervore spiritus in virtutibus permanent nullus ignorat. [Usus quippe est sacri eloquii ea de quibus dubitari poterat aperte dicere, et ea quae constant tacere, sicut per Psalmistam dicitur: Irritaverunt Moysen in castris, Aaron sanctum Domini ([Psal. CV, 16]. Aaron quippe, exigente populo, idolum fecerat, et recte poterat de vita eius dubitari. Moyses ergo sanctus non dicitur, quia sanctus esse ab omnibus scitur; et Aaron sanctum Domini nominat, ut nobis de vita illius dubietatem tollat.] Sequitur: VERS. 26.---Et caelatae palmae erant, una hinc, et altera inde in fronte eius. |
| 14 | Quid hoc est, quod prius in frontibus pictura palmarum, nunc autem caelatae palmae in fronte esse memorantur? In caelatura quippe lapidum foris opera esse videntur. Sed, sicut iam superius diximus, pictura palmarum est ostensio signorum. Nunc vero caelatura palmarum dicitur, ut bonorum operum demonstratio designetur. Ipsis enim summis praedicatoribus dicitur: Videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui in coelis est [Matth. V, 16]. Qui igitur in vita sua impressa esse sancta opera demonstrant, palmas in fronte caelatas habent, quia quanta illos in posterum victoria sequatur, iam nunc in sanctis suis operibus ostendunt. Vel certe quia fidem per Orientis, spem per Aquilonis, charitatem vero per Australem portam diximus designari, notandum nobis est quia in Orientis porta pictura palmarum, in Aquilonis vero et Meridiei, caelatura esse perhibetur, quia contingit saepe ut hi qui adhuc inchoantes sunt, necdum se in operibus solidis ac magnis exerceant; hi vero qui post iniquitates ad virtutes redeunt, plerumque, ut culpas suas ante omnipotentis Dei oculos tegere valeant, in magnis operibus exercentur. Et qui iam fervore spiritus in virtutibus excreverunt, quasi Meridies in sanctis actibus inardescunt. In Orientis ergo porta pictura est, in Aquilonis vero et Meridici caelatura, quia signum victoriae quod in inchoantibus ostenditur, hoc in revertentibus atque ferventibus iam solidius et robustius tenetur. |
| 15 | Notandum quoque magnopere est quod dicitur, Hinc et inde. Omnes enim qui ad vitae aditum tendimus, et ex dextro et ex sinistro latere habere palmam debemus. Quod enim hinc et inde dicitur, latus utrumque signatur. A dextro igitur palmam habet is quem prospera non extollunt; a sinistro palmam habet is quem adversa non deiiciunt. Quasi ex utraque parte portabat Paulus palmam cum diceret: Per arma iustitiae a dextris et a sinistris, per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, ut seductores, et veraces [II Cor. VI, 7]. Non hunc adversa frangebant, non prospera in mentis tumorem sublevabant. Hinc inde ergo gestabat palmam, quia et in adversitate fortis, et in prosperitate humilis permanebat. Quisquis enim de prosperis extollitur, habere in dextera parte palmam nescit. Quisquis in adversitatibus frangitur, portare palmam a sinistro latere ignorat. Ut ergo hinc et inde palma gestetur in fronte, adesse semper nostris mentibus debet et in adversis fiducia, et in prosperis timor, ne aut adversa in desperationem pertrahant, aut prospera animum in sui fiduciam extollant. Hinc est quod idem egregius praedicator dicebat: Scio et humiliari, scio et abundare, ubique et in omnibus institutus sum. Et satiari et esurire, et abundare et penuriam pati, omnia possum in eo qui me confortat [Philip. IV, 12]. |
| 16 | Nunquid nam, fratres, ars est aliqua, humiliari et abundare, satiari et esurire, abundare et penuriam pati, ut pro magno se ista scire tantus praedicator insinuet? Ars omnino, et mira disciplinae scientia, quae toto nobis cordis est adnisu discenda. Quem enim penuria sua non frangit, a gratiarum actione non retrahit, in rerum temporalium desiderium non accendit, scit humiliari. Hoc enim loco Apostolus humiliari, dicit penuriam pati. Nam statim e contrario subiungit: Scio et abundare. Qui enim acceptis rebus non extollitur, qui eas ad usum vanae gloriae non intorquet, qui solus non possidet quod accepit, sed hoc cum indigentibus misericorditer dividit, scit abundare. Qui acceptis alimentis non ad ingurgitationem ventris utitur, sed ad reparationem virtutis, nec plus carni tribuit quam necessitas petit, scit satiari. Qui alimentorum inopiam sine murmuratione tolerat, nec pro necessitate victus agit aliquid unde anima peccati laqueum incurrat, scit esurire. Quem ergo nec in abundantia superbia elevat, nec in necessitate cupiditas irritat, novit abundare, novit penuriam pati. Qui cum statim subderet, Omnia possum, ne elationis esse verba crederemus, adiunxit in quo, In eo qui me confortat. Ecce in altum ramus prodiit, sed quia in radice se tenuit, in viriditate permansit. In altum enim surgens aresceret, si se a radice divisisset. Sibi enim nihil tribuit, quia omnia se posse non in se, sed in eo qui se confortat fatetur. Hinc et inde ergo praedicator egregius palmam habet, quem nec abundantia in superbiam, nec inopia ad avaritiam pertrahit. |
| 17 | Discamus itaque, fratres, non solum in prosperis, sed in adversis quoque gratias agere. Pater enim nobis ex pietate sua factus est conditor noster, nosque adoptivos filios ad haereditatem regni coelestis nutrit. Et non solum donis reficit, sed etiam flagellis erudit. Discamus igitur abundare, ut cuncta quae ab eo accepimus, cum indigentibus partiamur. Et mentem abundantia non elevet, ne fortasse gaudeat quia hoc adest sibi quod deest alteri, et non iam communi bono, sed proprio laetetur. A privato gaudio Veritas ad commune discipulos revocat, cum eos de praedicatione redeuntes, et de subiectione daemonum laetantes admonet, dicens: Nolite gaudere super hoc, sed potius gaudete et exsultate, quia nomina vestra scripta sunt in coelo [Luc. X, 20]. Non enim omnes electi daemonia eiiciunt, sed tamen electorum omnium nomina coelo tenentur ascripta. Admonentur ergo discipuli privatam laetitiam deponere, de communi autem et perpetua felicitate gaudere. Quisquis itaque in eo gaudet quod alter non habet, ex ipsa sua abundantia deterior factus, gaudium privatum habet. Contra huius nos appetitum abundantiae Ioannes admonet, dicens: Nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt [I Ioan. II, 15]. Qui mox rationem subdidit, quare: Si quis diligit mundum, non est charitas Patris in eo [Ibid.]. Nemo enim potest duobus dominis servire [Matth. VI, 24], quia non valet simul transitoria et aeterna diligere. Si enim aeternitatem diligimus, cuncta temporalia in usu non in affectu possidemus. Qui eamdem rationem protinus subdidit, dicens: Quia omne quod in mundo est concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia vitae [I Ioan. II, 16]. |
| 18 | Ideo enim habere aliquid homines et ultra quam necesse est concupiscunt, ut habendo superbiant, et quia hoc alius non habet se in cogitationibus extollant. Quisquis itaque talis est, adhuc ad portandam abundantiam doctus non est. Saepe autem quod avaritia ex appetitu suggerit, necessitatem putat, et cum minora sufficiant, dolet maiora deesse, atque incautus animus quamdam quasi necessitatem patitur quam parit. Et cum nimia sint quae desiderat, suam sibi avaritiam aliquo modo excusat. Abundantia itaque superbiae vicina est. Quam si quando etiam cupiditas intercepit, hanc, ut ita dixerim, quasi peregrina captivitas invasit. Si igitur abundandi artem scire volumus, necesse est ut non solum ea quae vicina sunt, sed ea etiam quae de longinquo veniunt vitia fugiamus. Discamus penuriam pati, ne ea quae non habemus habere etiam cum culpa requiramus, nec felices putemus quos rebus onustos cernimus. Nimia valde sunt ea quae sibi quasi in sumptus vitae praesentis praeparant. Multa portant, sed in via brevi magna est nobis in hoc itinere socia paupertas, quae animum non angustat, cum deest terrena substantia de qua aeterno iudici rationes ponamus. Liberius ad patriam tendimus, quia quasi in via pondere caremus. |
| 19 | Discamus satiari, ne in sumendis alimentis corporis gulae magis quam necessitati serviamus Plus enim concupiscentia quam necessitas petit. Et saepe dum carnis inopiae satisfacere curamus, voluptas subrepit, modum refectionis excedit. Unde fit ut culpa transeat ad culpam, quia plerumque inde alia tentatio carnis nascitur, dum carni immoderatius in refectione servitur. Ex peccato etenim primi hominis, infirmante natura, in hoc mundo cum nostris tentationibus nascimur. Et caro nobis aliquando adiutrix est in bono opere, aliquando autem seductrix in malo. Si igitur ei plus quam debemus tribuimus, hostem nutrimus. Et si necessitati eius quae debemus non reddimus, civem necamus. Satianda itaque est caro, sed ad hoc usque, ut in bono nobis opere famulari sufficiat. Nam quisquis ei tantum tribuit, ut superbiat, satiari penitus ignorat. Ars itaque magna est satiari, ne unusquisque per satietatem carnis ad iniquitatem prorumpat turpitudinis. Discamus esurire, ut nobis propter abundantiam sequentem nostra hic inopia placeat, ne nos ventris necessitas ad culpam trahat, ne peccatum menti ipsi indigentia suggerat; et dum caro fame afficitur, ad cupiditatem animus irritetur, et quaerat cum culpa providere unde carni valeat in necessitate satisfacere, ne cor in indignationem prosiliat, et linguam in murmurationis amaritudinem accendat. Qui igitur in carnis suae inopia se hinc inde circumspicit, atque a peccati laqueo custodit, novit esurire. |
| 20 | Nos itaque, fratres charissimi, iram atque avaritiam in adversitate fugientes, et elationem et immoderata gaudia in prosperitate declinantes, quia per fidem, spem, atque charitatem, interioris vitae atrium tribus portis intrare concupiscimus, palmas hinc et inde teneamus. Libet adhuc alterum civem coelestis patriae ad mentem reducere, et qualiter hinc inde palmam teneat demonstrare. Beatus etenim Iob cum esset viris Orientalibus ditior, et ei prospera cuncta suppeterent, filii pollerent, familia cresceret, greges exuberarent, in tanto omnipotentis Dei timore perstitit, ut inter custodiam disciplinae, inter acta iustitiae, inter multa humilitatis obsequia, misericordiae operibus intentus, sacrificiis offerendis deditus holocausta Domino pro singulis filiis immolaret, ne quis eorum saltem in corde peccasset [Iob. I, 2, seq.]. Pensemus ergo quanta et erat custodia boni operis, qui in filiis suis expiabat sacrificiis culpas cordis. Sed quam iustus esset, in prosperitate innotuerat, valde autem ignotum erat si perseverare iustus et inter flagella potuisset. Tangendus ergo erat verbere, ut vir ille sanctus in prosperis interrogaretur adversis, ut qui notus erat omnipotenti Domino, notus per flagella fieret nobis et sibimetipsi. Disponente itaque Domino consumpti sunt greges, interfecti custodes, eversa domus, exstincti filii, percussa caro a planta pedis usque ad verticem. Remansit uxor incolumis, quae verborum iaculis vulnera augeret. Sed hanc vir sanctus in tentatione, sanus in vulnere prudenter docet. eique respondet, dicens: Si bona accepimus de manu Domini, mala quare non suscipiamus [Iob II, 10]? Amici quoque ad consolandum veniunt, ad contumelias prorumpunt, et in dolore vulnerum, addunt adhuc vulnera verborum. Immisericordem dicunt, raptorem nominant, violentum denuntiant, oppressorem pauperum fatentur. Quid igitur miles Dei faceret inter dolentia vulnera et amara verba deprehensus? Ecce flagella Dei et verba hominum simul afflictum animum ad desperationem premunt; sed, virtute spiritus plenus, carnis vulneribus iacens, mentis robore stans, contra desperationis impulsum reduxit ad memoriam bona quae egerat. Quia misericors fuerat, dicit: Oculus fui caeco, et pes claudo [Iob. XXIX, 15]. Et rursum: Pater eram pauperum [Ibid., 16]. Quia et disciplinae custos et benignus, dicit: Cumque sederem quasi rex, circumstante me exercitu, eram tamen moerentium consolator [Ibid., 25]. Quia humilis fuerit, dicit: Si contempsi subire iudicium cum servo meo et ancilla mea, cum disceptarent adversum me [Iob. XXXI, 13]. Quia hospitalis fuerit, fatetur: Si despexi praetereuntem, eo quod non habuerit indumentum [Ibid., 19]. Quia largus in donis, dicit: Si non benedixerunt mihi latera eius, et de velleribus ovium mearum calefactus est [Ibid., 20]. Quia violentus non fuerit testatur, dicens: Si levavi super pupillum manum meam, cum viderem me in porta superiorem [Ibid., 21]. Quia de inimici periculo nunquam exsultaverit, dicit: Si gavisus sum ad ruinam eius qui me oderat [Ibid., 29]. Quia patiens fuit, et etiam suorum malitiam aequanimiter pertulit, dicit: Si non dixerunt viri tabernaculi mei, Quis det de carnibus eius ut saturemur [Ibid., 31]? Quid est ergo quod vir sanctus tot suas virtutes inter flagella enumerat? Quid est quod ore suo opera quae fecerat laudat nisi quia inter vulnera et verba quae hunc ad desperationem trahere poterant, ad spem animum reformant? Et qui in prosperitate humilis fuit, revocatis bonis suis ad memoriam, infractus in adversitate permansit. Cuius enim animum inter tot flagella illa verba ad desperationem non impellerent, nisi sibi ad memoriam bona quae fecerat revocasset? Vidit igitur sanctus vir mentem suam auditis tot malis ad desperationem concuti, et mirabiliter studuit in spe certa ex bonis suis actibus solidari. Sic impletur quod scriptum est: In die bonorum ne immemor sis malorum, et in die malorum ne immemor sis bonorum [Eccli. XI, 27]. Si enim cum bona habemus malorum reminiscimur quae aut iam passi sumus, aut adhuc pati possumus, accepta bona mentem non elevant, quia eorum gaudium timor memoriae malorum premit. Et si cum mala habemus bonorum reminiscimur quae aut iam accepimus, aut adhuc nos posse accipere speramus, malorum pondus animum in desperationem non deprimit, quia hunc ad spem memoria bonorum levat. Si itaque, fratres charissimi, sic per praecepta Dominica et per sanctorum exempla gradimur, ut nos nec prosperitas elevet, nec adversitas frangat, habere nos ante omnipotentis Dei oculos palmas hinc et inde monstramus. Cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen. |