Gregorius Magnus, Epistolae, 5, EPISTOLA XL. AD MAURICIUM AUGUSTUM. Conqueritur quod fatuus appellatus sit, quod de Ariulphi ad pacem animo plus aliis credatur quam sibi; quod interim captiva ducatur Italia. Imperatorem, ut debitam sacerdotibus reverentiam impendat, multis hortatur. Quas accepit ipse enumerat plagas. Gregorium praefectum et Castorium magistrum militum excusat. Diversum fore ab imperatorio divinum iudicium.
| 1 | Gregorius Mauricio Augusto. |
| 2 | In serenissimis iussionibus suis dominorum pietas, dum me de quibusdam redarguere studuit, parcendo mihi minime pepercit. |
| 3 | Nam in eis urbane simplicitatis vocabulo me fatuum appellat. |
| 4 | In Scriptura etenim sacra cum in bona intelligentia ponitur simplicitas, vigilanter saepe prudentiae atque rectitudini sociatur. |
| 5 | Unde etiam de beato Iob scriptum est: Erat vir simplex et rectus (Iob. I, 1). |
| 6 | Et beatus Paulus apostolus admonet, dicens: Estote simplices in malo, et prudentes in bono (Rom. XVI, 19). |
| 7 | Et per semetipsam admonet Veritas, dicens: Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae (Matth. X, 16). |
| 8 | Esse valde inutile indicans, si aut simplicitati prudentia, aut prudentiae simplicitas desit. |
| 9 | Ut ergo servos suos ad cuncta eruditos efficeret, esse eos et simplices sicut columbas, et prudentes ut serpentes voluit, quatenus in eis et serpentis astutia columbae simplicitatem acueret, et columbae simplicitas serpentis astutiam temperaret. |
| 10 | Ego igitur, qui in serenissimis dominorum iussionibus, ab Ariulphi astutia deceptus, non adiuncta prudentia simplex denuntior, constat procul dubio quia fatuus appellor, quod ita esse ego quoque ipse confiteor. |
| 11 | Nam si hoc vestra pietas taceat, causae clamant. |
| 12 | Ego enim si fatuus non fuissem, ad ista toleranda quae inter Langobardorum gladios hoc in loco patior minime venissem. |
| 13 | In ea autem re quam de Ariulpho perhibui, quia toto corde venire ad rempublicam paratus fuit, dum mihi non creditur, etiam mentitus esse reprehendor. |
| 14 | Sed etsi sacerdos non sum, scio gravem esse hanc iniuriam sacerdoti, ut veritati serviens, fallax credatur. |
| 15 | Et dudum novi quoniam Nordulpho plus est creditum quam mihi, Leoni amplius quam mihi, et nunc eis qui esse ad medium videntur plus quam meis assertionibus credulitas impenditur. |
| 16 | Et quidem si terrae meae captivitas per quotidiana momenta non excresceret, de despectione mea atque irrisione laetus tacerem. |
| 17 | Sed et hoc me vehementer affligit, quia ego unde crimen falsitatis tolero, inde Italia quotidie ducitur sub Langobardorum iugo captiva. |
| 18 | Dumque meis suggestionibus in nullo creditur, vires hostium immaniter excrescunt. |
| 19 | Hoc tamen piissimo domino suggero, ut de me mala omnia quaelibet existimet, de utilitate vero reipublicae et causa ereptionis Italiae non quibuslibet facile pias aures praebeat, sed plus rebus quam verbis credat. |
| 20 | Sacerdotibus autem (Caus. 11, q. 1, c. 41) non ex terrena potestate dominus noster citius indignetur, sed excellenti consideratione propter eum cuius servi sunt, eis ita dominetur, ut etiam debitam reverentiam impendat. |
| 21 | Nam in divinis eloquiis aliquando sacerdotes dii, aliquando angeli vocantur. |
| 22 | Nam et per Moysen de eo qui ad iuramentum deducendus est, dicitur: Applica illum ad deos (Exod. XXII, 8), id est ad sacerdotes. |
| 23 | Et rursum scriptum est: Diis non detrahes (Ibid. 28), scilicet sacerdotibus. |
| 24 | Et propheta ait: Labia sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore eius, quia angelus Domini exercituum est (Malach. II, 7). |
| 25 | Quid ergo mirum si illos vestra pietas dignetur honorare, quibus in suo eloquio honorem tribuens, eos aut angelos, aut deos ipse etiam appellat Deus? Ecclesiastica quoque testatur historia, quia cum piae memoriae Constantino principi scripto oblatae accusationes contra episcopos fuissent, libellos quidem accusationis accepit, sed eosdem qui accusati fuerant episcopos convocans, in eorum conspectu libellos quos acceperat incendit, dicens: Vos dii estis, a vero Deo constituti. |
| 26 | Ite, et inter vos causas vestras disponite, quia dignum non est ut nos iudicemus deos. |
| 27 | In qua tamen sententia, pie domine, sibi magis ex humilitate quam illis aliquid praestitit ex reverentia impensa. |
| 28 | Ante eum quippe pagani in republica principes fuerunt, qui verum Deum nescientes, deos ligneos et lapideos colebant, et tamen eorum sacerdotibus honorem maximum tribuebant. |
| 29 | Quid ergo mirum si Christianus imperator veri Dei sacerdotes dignetur honorare, dum pagani, ut praediximus, principes honorem impendere sacerdotibus noverunt qui diis ligneis et lapideis serviebant? Haec ergo pietati dominorum non pro me, sed pro cunctis sacerdotibus suggero. |
| 30 | Ego enim homo peccator sum. |
| 31 | Et quia omnipotenti Deo incessanter quotidie delinquo, aliquod mihi apud tremendum examen illius esse remedium suspicor, si incessantibus quotidie plagis ferior. |
| 32 | Et credo quia eumdem omnipotentem Dominum tanto vobis amplius placatis, quanto me ei male servientem districtius affligitis. |
| 33 | Multas enim iam plagas acceperam, et supervenientibus dominorum iussionibus, inveni consolationes quas non sperabam. |
| 34 | Si enim possum, has celeriter plagas enumero. |
| 35 | Primum quod mihi pax subducta est, quam cum Langobardis in Tuscia positis sine ullo reipublicae dispendio feceram. |
| 36 | Deinde corrupta pace, de Romana civitate milites ablati sunt. |
| 37 | Et quidem alii ab hostibus occisi, alii vero Narniis et Perusii positi; et ut Perusium teneretur, Roma relicta est. |
| 38 | Post hoc plaga gravior fuit adventus Agilulphi, ita ut oculis meis cernerem Romanos more canum in collis funibus ligatos, qui ad Franciam ducebantur venales. |
| 39 | Et quia nos qui intra civitatem fuimus, Deo protegente, manus eius evasimus, quaesitum est unde culpabiles esse videremur, videlicet cur frumenta defuerint, quae in hac urbe diu multa servari nullatenus possunt, sicut in alia suggestione plenius indicavi. |
| 40 | Et quidem de memetipso in nullo turbatus sum, quia teste conscientia fateor, adversa quaelibet pati paratus sum, dummodo haec omnia cum salute duntaxat meae animae evadam. |
| 41 | Sed de gloriosis viris Gregorio praefecto et Castorio magistro militum non mediocriter sum afflictus, qui et omnia quae potuerunt fieri nullo modo facere neglexerunt, et labores vigiliarum et custodiae civitatis in eadem obsessione vehementissimos pertulerunt, et post haec omnia gravi dominorum indignatione percussi sunt. |
| 42 | De quibus patenter intelligo quia eos non sua acta, sed mea persona gravat. |
| 43 | Cum qua, quia pariter in tribulatione laboraverant, post laborem pariter tribulantur. |
| 44 | Quod autem dominorum pietas illud mihi pavendum et terribile omnipotentis Dei iudicium intentat, rogo per eumdem omnipotentem Dominum ne hoc ulterius quidem faciat. |
| 45 | Nam adhuc nescimus quis ibi qualis sit. |
| 46 | Et Paulus egregius praedicator ait: Nolite iudicare ante tempus, donec veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium (I Cor. IV, 5). |
| 47 | Hoc tamen breviter dico, quoniam indignus et peccator plus de venientis Iesu misericordia quam de vestrae pietatis iustitia praesumo. |
| 48 | Et sunt multa quae de iudicio illius homines ignorant, quia fortasse quae vos laudatis, ille reprehendet; et quae vos reprehenditis, ille laudabit. |
| 49 | Inter haec ergo omnia incerta, ad solas lacrymas redeo, petens ut idem omnipotens Deus piissimum Dominum nostrum et sua hic manu regat, et in illo terribili iudicio liberum ab omnibus delictis inveniat. |
| 50 | Et me ita placere, si necesse est, hominibus faciat, ut aeternam eius gratiam non offendam. |