Gregorius Magnus, Dialogi, 4, CAPUT XLIV Si semper ardeant qui gehennae incendiis deputantur.
| 1 | GREGORIUS. Constat nimis, et incunctanter verum est quia sicut finis non est gaudio bonorum, ita finis non erit tormento malorum. Nam cum Veritas dicat: Ibunt impii in supplicium aeternum, iusti autem in vitam aeternam , quia verum est quod promisit, falsum procul dubio non erit quod minatus est Deus. |
| 2 | PETR. Quid si quis dicat: Idcirco peccantibus aeternam poenam minatus est, ut eos a peccatorum perpetratione compesceret? |
| 3 | GREGOR. Si falsum est quod minatus est ut ab iniustitia corrigeret, etiam falsum est pollicitus ut ad iustitiam provocaret. Sed quis hoc dicere vel insanus praesumat? Et si minatus est quod non erat impleturus, dum asserere eum misericordem volumus, fallacem (quod dici nefas est) praedicare compellimur. |
| 4 | PETR. Scire velim quomodo iustum sit ut culpa quae cum fine perpetrata est sine fine puniatur. |
| 5 | GREGOR. Hoc recte diceretur, si districtus iudex non corda hominum, sed facta pensaret. Iniqui enim ideo cum fine deliquerunt, quia cum fine vixerunt. Nam voluissent utique [De poenitentia Dist. 1, c. 60], si potuissent, sine fine vivere, ut potuissent sine fine peccare. Ostendunt enim quia in peccato semper vivere cupiunt, qui nunquam desinunt peccare dum vivunt. |
| 6 | Ad magnam ergo iustitiam iudicantis pertinet ut nunquam careant supplicio, qui in hac vita nunquam voluerunt carere peccato. |
| 7 | PETR. Sed nullus iustus crudelitate pascitur, et delinquens servus a iusto domino idcirco caedi praecipitur, ut a nequitia corrigatur; ad hoc ergo vapulat, ut emendari debeat. Iniqui autem gehennae ignibus traditi, si ad correctionem non perveniunt, quo fine semper ardebunt? |
| 8 | GREGOR. Omnipotens Deus, quia pius est, miserorum cruciatu non pascitur; quia vero iustus est, ab iniquorum ultione in perpetuum non sedatur. Sed iniqui omnes aeterno supplicio deputati, sua quidem iniquitate puniuntur, et tamen ad aliquid ardebunt, scilicet ut iusti omnes et in Deo videant gaudia quae percipiunt, et in illis respiciant supplicia quae evaserunt, quatenus tanto magis in aeternum gratiae divinae debitores se esse cognoscant, quanto in aeternum mala puniri conspiciunt quae eius adiutorio vicerunt. |
| 9 | PETR. Et ubi est quod sancti sint, si pro inimicis suis quos tunc ardere viderint non orabunt, quibus utique dictum est: Pro inimicis vestris orate ? |
| 10 | GREGOR. Pro inimicis suis orant eo tempore quo possunt ad fructuosam poenitentiam eorum corda convertere, atque ipsa conversione salvare. Quid enim aliud pro inimicis orandum est, nisi hoc quod Apostolus ait: Ut det illis Deus poenitentiam ad cognoscendam veritatem, et resipiscant a diaboli laqueis, a quo captivi tenentur ad ipsius voluntatem ? Et quomodo pro illis tunc orabunt, qui iam nullatenus possunt ad iustitiae opera ab iniquitate commutari? |
| 11 | Eadem itaque causa est cur non oretur tunc pro hominibus igni aeterno damnatis, quae nunc etiam causa est ut non oretur pro diabolo angelisque eius aeterno supplicio deputatis. Quae nunc etiam causa est ut non orent sancti homines pro hominibus infidelibus impiisque defunctis, nisi quia pro eis utique quos aeterno deputatos supplicio iam noverunt, ante illum iudicis iusti conspectum orationis suae meritum cassari refugiunt. |
| 12 | Quod si nunc quoque viventes iusti mortuis et damnatis iniustis minime compatiuntur, quando adhuc aliquid iudicabile de sua carne sese perpeti etiam ipsi noverunt; quanto districtius tunc iniquorum tormenta respiciunt, quando, ab omni vitio corruptionis exuti, ipsi iam iustitiae vicinius atque arctius inhaerebunt? Sic quippe eorum mentes per hoc quod iustissimo iudici inhaerent vis districtionis absorbet, ut omnino eis non libeat quidquid ab illius aeternae regulae subtilitate discordat. |
| 13 | PETR. Non est iam quod responderi debeat apertae rationi. Sed haec nunc quaestio mentem movet, quomodo anima immortalis dicitur, dum constet quod in perpetuo igne moriatur. |
| 14 | ΚΕΦΑΛ. Μς′. Ἐρώτησις ἐὰν πάντοτε κατακαίονται οἱ ἐν τῇ γεέννῃ τοῦ πυρὸς ὁριζόμενοι. |
| 15 | ΠΕΤΡΟΣ. Τοῦτο αἰτῶ μαθεῖν, τοὺς ἅπαξ ἐν ἐκείνω τῷ πυρὶ ῥιπτομένους διηνεκὲς καταφλέγεσθαι ὑποληπτέον. |
| 16 | ΓΡΗΓΟΡ. Τοῦτο λίαν συνίσταται, καὶ παντάπασιν ἀληθὲς ὑπάρχει. Ὥσπερ γὰρ τέλος τῆς τῶν ἀγαθῶν χαρᾶς οὐκ ἔστιν, οὕτως οὐδὲ τῆς βασάνου τῶν πονηρῶν τέλος ἔσται. Αὐτὴ γὰρ ἡ ἀλήθεια εἴρηκεν· Ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον. |
| 17 | Εὔδηλον οὖν λοιπὸν, ὅτι ἀληθὲς ὑπάρχει, ὅπερ ὁ Θεὸς ὑπέσχετο, καὶ ψεῦδος οὐδαμῶς ἔσται περὶ ὧν ἠπείλησεν. |
| 18 | ΠΕΤΡ. Τί δὲ ἔσται ἐάν τις εἴπῃ, ὅτι διὰ τοῦτο ὁ Θεὸς ἁμαρτάνουσιν αἰώνιον κόλασιν ἠπείλησεν, ὥστε αὐτοὺς ἐκ τῆς ἐργασίας τῶν ἁμαρτιῶν ἀναστεῖλαι; |
| 19 | ΓΡΗΓΟΡ. Ἐὰν ψευδὲς ὑπάρχει ὅπερ ἠπείλησεν ἵνα τοὺς ἁμαρτάνοντας διορθώσηται, ψευδὲς λοιπὸν ὑπάρχει καὶ ὅπερ ὑπέσχετο, ἵνα εἰς δικαιοσύνην προσαγάγῃ. Τίς δὲ τοῦτο εἰπεῖν τολμήσει, εἰ καὶ τῶν κατὰ φύσιν ἐξέστη φρενῶν; Εἰ γὰρ ὅπερ ἠπείλησεν οὐκ ἔστιν ἐκπληρῶν, ἐν ὅσω θέλομεν αὐτὸν ἐλεήμονα λέγειν, ψεύστην αὐτὸν κηρύττειν συνωθούμεθα. |
| 20 | Ὅπερ καὶ εἰπεῖν ἐπικίνδυνον ὑπάρχει. |
| 21 | ΠΕΤΡ. Γνῶναι θὲλω πῶς δίκαιον ἐστιν ἵνα τὸ πταῖσμα τὸ μετὰ τέλους γενόμενον, ἄνευ τέλους κολασθῇ; |
| 22 | ΓΡΗΓΟΡ. Ἐὰν ὁ ἐτάζων κριτὴς οὐχὶ τὰς καρδίας τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τὰ ἔργα ἐξήταζεν, τοῦτο ὀρθῶς ὑπελάμβανες. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἄδικοι μετὰ τέλους ἔζησαν, διὰ τοῦτο καὶ μετὰ τέλους ἥμαρτον· ἐπεὶ ἤθελον εἶναι δυνατὸν ἄνευ τέλους ζῆσαι, ἵνα δυνηθῶσι καὶ ἄνευ τέλους ἁμαρτάνειν. |
| 23 | Δεικνύουσι γὰρ ὅτι ἐν ἁμαρτίαις πάντοτε ζῆσαι ἐπιθυμοῦσιν, οἵτινες οὐδέποτε ἐν ὅσω ζῶσι τοῦ ἁμαρτάνειν ἀφίστανται. Μεγάλη οὖν ἡ δικαιοσύνη τοῦ κρίνοντος δείκνυται, ἐν τῷ μὴ διαλείπειν τοῦ πάντοτε βασανίζεσθαι τοὺς ἐν ταύτῃ τῇ ζωῇ μηδέποτε θελήσαντας τοῦ ἁμαρτάνειν διαλεῖψαι. |
| 24 | ΠΕΤΡ. Ἀλλ᾽ οὐδεὶς δίκαιος τῇ ὠμότητι τρέφεται, καὶ δοῦλος δὲ ἁμαρτάνων παρὰ δικαίω δεσπότῃ, τούτου ἕνεκεν μαστιγωθῆναί κελεύεται, ὅπως ἐκ τῆς καχεξίας αὐτοῦ διορθώσηται. Οἱ ἄδικοι δὲ τῷ τῆς γεέννης πυρὶ παραδοθέντες, ἐὰν πρὸς διόρθωσιν οὐκ ἔρχωνται, ποίω τέλει διηνεκὲς καταφλέγονται; |
| 25 | ΓΡΗΓΟΡ. Ὁ παντοδύναμος Θεὸς εὔσπλαγχνος ὑπάρχων, τῇ τῶν ἐλεεινῶν βασάνω οὐ τρέφεται. Δίκαιος δὲ ὢν, ἐκ τῆς τῶν ἀδίκων ἐκδικήσεως εἰς τὸν αἰῶνα οὐκ ἀφίσταται. Οἱ δὲ ἄδικοι πάντες οἱ τῇ αἰωνίω βασάνω καταδικασθέντες, τῇ ἰδίᾳ ἀνομίᾳ ἐτάζονται. |
| 26 | Τούτων δὲ φλεγομένων, οἱ δίκαιοι πάντες ἐν τῷ Θεῷ ὄντες, θεωροῦσι μὲν τὴν χαρὰν, ἥνπερ παρ᾽ αὐτοῦ λαμβάνουσιν, ἐν ἐκείνοις δὲ τὴν βάσανον ἓν ἀπέφυγον. Ὥστε τοσοῦτον μᾶλλον τῇ θείᾳ χάριτι χρεώστας εἶναι ἑαυτοὺς εἰς τὸν αἰῶνα ἐπιγνώσονται, ὅσον ἐκείνους κρινομένους ἐν τοῖς κακοῖς εἰς τὸν αἰῶνα θεωροῦσιν, ἅπερ αὐτοὶ διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ βοηθείας ἐνίκησαν. |
| 27 | ΠΕΤΡ. Καὶ ποῦ θήσομεν τὸ ἁγίους αὐτοὺς ὑπάρχειν, ἐὰν ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν οὐκ εὔχωνται, οὓς τότε καιομένους θεωροῦσιν, οἷς ἐῤῥέθη· Εὔξασθε ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν ὑμῶν. |
| 28 | ΓΡΗΓΟΡ. Εὔχονται μὲν ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν, ἐν ἐκείνω δὲ τῷ καιρῷ ἐν ᾧ δύνανται εἰς τὴν τῆς μετανοίας καρποφορίαν τὴν καρδίαν αὐτῶν ἐπιστρέψαι, καὶ διὰ ταύτης τῆς ἐπιστροφῆς σῶσαι. |
| 29 | Τί γὰρ καί ἐστιν ἕτερον ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν προσεύξασθαι, εἰ μὴ τοῦτο, ὅπερ ὁ ἀπόστολος λέγει· Ἵνα δῷ αὐτοῖς ὁ Θεὸς μετάνοιαν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας, καὶ ἀνανήψωσιν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος, ἐζωγρημένοι ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰς τὸ ἐκείνου θέλημα; πῶς δὲ ὑπὲρ αὐτῶν τότε προσεύζονται, ὅτε λοιπὸν οὐδαμῶς δύνανται ἐκ τῶν τῆς ἀνομίας ἔργων πρὸς δικαιοσύνην αὐτοὺς ἐπιστρέψαι. |
| 30 | Ὅμοιον δὲ τοῦτο ὑπάρχει τὸ ὑπὲρ ἀνθρώπων τῶν τῷ αἰωνίω πυρὶ κατακριθέντων τότε προσεύζασθαι, οἷον νῦν τὸ ὑπὲρ τοῦ διαβόλου καὶ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ προσεύχεσθαι τῶν τῇ αἰωνίω βασάνω ὡρισθέντων. |
| 31 | Ὅθεν οὐδὲ ἐν τῷ νῦν αἰῶνι οἱ ἅγιοι ἄνδρες ὑπὲρ ἀνθρώπων ἀπίστων καὶ ἀσεβῶν προσεύχονται, οὕσπερ τῇ αἰωνίω βασάνω ὁρισθῆναι ἔγνωσαν, ἀποφεύγοντες ἵνα μὴ τὸ τῆς εὐχῆς αὐτῶν ἀζίωμα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ἐξουδενωθῇ. |
| 32 | Ἐὰν οὖν οἱ ζῶντες νῦν δίκαιοι τῶν τελευτησάντων ἀδίκων οὐδαμῶς συμπαθοῦσι, καίτοι ἀκμὴν βάσανόν τινα ἐν τῇ σαρκὶ αὐτῶν ὑπομεῖναι αὐτοὺς μὴ γνώσαντες, πόσω μᾶλλον ὅταν τὴν βάσανον τῶν ἀνόμων θεωροῦσιν εἰς πέρας ἐλθοῦσαν, ὅταν καὶ αὐτοὶ ἐκ παντὸς πάθους φθορᾶς λοιπὸν ἐξελθόντες, τῇ δικαιοσύνῃ προσκολληθήσονται. |
| 33 | Οὕτω τοίνυν τῷ θελήματι τῆς ἐξετάσεως τοῦ δικαίου κριτοῦ διὰ τῶν λογισμῶν προσκολληθέντες, οὐδὲν παντάπασι τολμῶσι δυσωπῆσαι, ὅπερ τῇ ἔνδον αὐτοῦ ἀκριβεστάτῃ βουλῇ οὐ συνᾴδει. |
| 34 | ΠΕΤΡ. Οὐκ ἔστι λοιπὸν ὅπερ ἀποκριθῆναι δύναμαι, ἀνεωγμένης σαφῶς τῆς ἀπολογίας. Ἀλλὰ νῦν αὕτη ἡ ζήτησις τὸν νοῦν κινεῖ, πῶς ἡ ψυχὴ ἀθάνατος λέγεται, ὥσπερ καί ἐστιν, ἐν δὲ τῷ αἰωνίω πυρὶ ἀποθνήσκει. |