Gregorius Magnus, Dialogi, 4, CAPUT XIX De Transitu Stephani viri Dei.
| 1 | Praedicto etenim Probo aliisque religiosis narrantibus viris agnovi ea quae indicare audientibus de venerabili Patre Stephano in Homiliis Evangelii curavi [Hom. 35]. Fuit enim vir, sicut idem Probus et multi alii testantur, nihil in hoc mundo possidens, nihil requirens; solam cum Deo paupertatem diligens, inter adversa semper patientiam amplectens, conventus saecularium fugiens, vacare semper orationi concupiscens. |
| 2 | De quo unum bonum virtutis refero, ut ex hoc uno valeant eius multa pensari. Is namque cum quadam die messem quam sua manu severat decisam ad aream deduxisset, nihilque aliud cum discipulis suis ad totius anni stipendium haberet, quidam perversae voluntatis vir, antiqui hostis stimulis instigatus, eamdem messem, igne supposito, ita ut erat in area, incendit. |
| 3 | Quod factum dum alter conspiceret, eidem Dei famulo cucurrit et nuntiavit. Quod postquam indicavit, adiunxit, dicens: Vae, vae, pater Stephane, quid tibi contigit? Cui statim vultu ac mente placida ille respondit: Vae illi contigit qui hoc fecit; nam mihi quid contigit? In quibus eius verbis ostenditur in quo virtutis culmine sedebat, qui unum quod in sumptus mundi habuerat tam secura perdebat mente, magisque illi condolebat qui peccatum commiserat, quam sibi qui peccati illius damna tolerabat; nec pensabat quid ipse exterius, sed culpae reus quantum perdebat intus. |
| 4 | Hunc itaque cum dies mortis egredi de corpore urgeret, convenerunt multi, ut tam sanctae animae de hoc mundo recedenti suas animas commendarent. Cumque lecto illius hi qui convenerant omnes assisterent, alii ingredientes angelos viderunt, sed dicere aliquid nullo modo potuerunt, alii omnino nil viderunt; sed omnes qui aderant, ita vehementissimus timor perculit, ut nullus, egrediente illa sancta anima, illic stare potuisset. |
| 5 | Et hi ergo qui viderant, et hi qui omnino nihil viderant, uno omnes timore perculsi et territi fugerunt, ut palam daretur intelligi quae et quanta vis esset quae illam egredientem animam susciperet, cuius egressum nemo mortalium ferre potuisset. |
| 6 | ΚΕΦΑΛ. Κ′. Περὶ τοῦ βίου τοῦ ὁσίου Στεφάνου. |
| 7 | Παρὰ τοῦ προλεχθέντος Πρόβου, καὶ ἄλλων ἀνδρῶν διηγουμένων ἔμαθον ἐκεῖνα ἅπερ τοῖς ἀκροωμένοις μηνύσαι ἐσπούδασα, ἐν ταῖς τοῦ εὐαγγελίου ὁμιλίαις περὶ τοῦ εὐλαβεστάτου πατρὸς Στεφάνου. |
| 8 | Καθὼς γὰρ ὁ αὐτὸς Πρόβος, καὶ πολλοὶ ἕτεροι μαρτυροῦσιν, ὅτι ὑπῆρχεν ἀνὴρ μηδὲν ἐν τούτω τῷ κόσμω κεκτημένος, μηδὲν ζητῶν, εἰ μὴ μόνην τὴν κατὰ Θεὸν ἀγαπῶν πτωχείαν. Τοὺς δὲ ἐναντιουμένους αὐτῷ πάντοτε ὑπομένων, πρὸς ἑαυτὸν τούτους ἐπεσπᾶτο τὰ συνέδρια τῶν κοσμικῶν φεύγων. |
| 9 | Τῇ δὲ εὐχῇ διαπαντὸς σχολάζειν ἐπεθύμει. Ὅθεν περὶ τῶν αὐτοῦ δυνάμεων ἓν ἔργον ἀναγγέλλω, ὥστε ἐκ τοῦ ἑνὸς δυνατὸν γενέσθαι, καὶ τὰ λοιπὰ αὐτοῦ κατανοῆσαι. Οὗτος ἔν τινι ἡμέρᾳ γένημα ὅπερ ἡ χεὶρ αὐτοῦ ἔσπειρεν θερίσας, εἰς τὴν ἅλωνα ἀπήγαγεν· οὐδὲν δὲ ἕτερον εἶχεν εἰς ἀποστροφὴν ὅλου τοῦ χρόνου ἅμα τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, πάρεξ τούτου. |
| 10 | Ἀνὴρ δέ τις διεστραμμένης προθεσεως, καὶ τοῖς τοῦ ἀρχεκάκου ἐχθροῦ σκόλοψιν ἐμπεπαρμένος, τὸ αὐτὸ γένημα εἰς τὴν ἅλωνα κείμενον πῦρ ὑφάψας ἔκαυσεν. Ἕτερος δέ τις τοῦτο γεγονὸς θεασάμενος, τῷ τοῦ Θεοῦ οἰκέτῃ δραμὼν ἐμήνυσε. |
| 11 | Μετὰ δὲ τὸ μηνύσαι προέθετο, λέγων· Οὐαὶ οὐαὶ, πάτερ Στέφανε, τί σοι συνέβη; Αὐτὸς δὲ ἱλαρῷ τῷ προσώπω καὶ λογισμῷ ἀταράχω ἀπεκρίθη αὐτῷ λέγων· Οὐαὶ τί ἐκείνω συνέβη τῶ τοῦτο ποιήσαντι; Ἐπεὶ ἐμοὶ τί συνέβη; Ἐκ τούτου οὖν κατανόησον ἐν ποίω ὕψει δυνάμεως καὶ βαθμῷ ὁ τούτου λογισμὸς ἵδρυτο, ὅτι ἓν ὅπερ εἰς ἀποτροφὴν εἶχεν ἐν ὅλω τῷ βίω τοιαύτῃ ἀμερίμνω διαθέσει ἤπολλεν, καὶ μᾶλλον αὐτῷ ὑπὲρ ἐκείνου τοῦ τὴν ἁραρτίαν ποιήσαντος ἐπόνει, ἤπερ διὰ τὴν ζημίαν ἣν ὑπέμεινε διὰ τῆς ἐκείνου ἁμαρτίας, οὐδὲ ἐμέτρησε πόσον αὐτὸς ἔξωθεν ἀπώλεκεν, ἀλλὰ μᾶλλον ὁ τοῦ πταίσματος ἔνοχος ἔνδον ἐζημιοῦτο. |
| 12 | Τοῦτον τοίνυν τῆς τοῦ θανάτου ἡμέρας καταλαβούσης, καὶ κατεπειγούσης αὐτὸν ἐκ τοῦ σώματος ἐξελθεῖν, πολλοὶ ἐκεῖσε συνῆλθον, ἵνα τῆς ἁγίας ἐκείνης ψυχῆς ἐκ τοῦ κόσμου τούτου πορευομένης, τὰς ἑαυτῶν ψυχὰς ταύτῃ παράθωνται. |
| 13 | Τῇ δὲ κλίνῃ αὐτοῦ πάντες οἱ συνελθόντες παριστάμενοι, οἱ μὲν εἰσερχομένους τοὺς ἀγγέλους ἐθεάσαντο, εἰπεῖν δὲ τι οὐδαμῶς ἠδυνήθησαν. Ἕτεροι δὲ τί ποτε μὲν οὐκ ἐθεάσαντο, πάντας δὲ τοὺς εὑρεθέντας φόβος σφοδρὸς συνετάραξεν, ὥστε μὴ δυνηθῆναι ἐκεῖσέ τινα στῆναι, τῆς, ἁγίας ἐκείνης ἐξερχομένης ψυχῆς. |
| 14 | Πάντες γὰρ καὶ οἱ θεασάμενοι, καὶ οἱ μὴ ἑωρακότες, ἑνὶ φόβω συσχεθέντες, ἔφυγον. Ὥστε φανερῶς δειχθῆναι, τίνες ἐκεῖνοι ὑπῆρχον, οἱ τὴν ἁγίαν ψυχὴν ἐξερχομένην ὑποδεχόμενοι, ἧς τὴν ἔξοδον οὐδεὶς τῶν θνητῶν ὑπενέγκαι ἠδυνήθη. |