Gregorius Magnus, Dialogi, 3, CAPUT XIV De Isaac servo Dei.
| 1 | Prioribus quoque Gothorum temporibus fuit iuxta Spoletanam urbem vir vitae venerabilis Isaac nomine, qui usque ad extrema pene Gothorum tempora pervenit, quem nostrorum multi noverunt, et maxime sacra virgo Gregoria, quae nunc in hac Romana urbe iuxta Ecclesiam beatae Mariae semper virginis habitat. |
| 2 | Quae dum adolescentiae suae tempore constitutis iam nuptiis in ecclesiam fugisset, et sanctimonialis vitae conversationem quaereret, ab eodem viro defensa, atque ad eum quem desiderabat habitum, Domino protegente, perducta est. Quae quia sponsum fugit in terra, habere sponsum meruit in coelo. Multa autem de eodem viro, narrante venerabili Patre Eleutherio, agnovi, qui et hunc familiariter noverat, et eius verbis vita fidem praebebat. |
| 3 | Hic itaque venerabilis Isaac ortus ex Italia non fuit, sed ea illius norro miracula quae conversatus in Italia fecit. Cum primum de Syriae partibus ad Spoletanam urbem venisset, ingressus ecclesiam a custodibus petiit ut sibi quantum vellet licentia concederetur orandi, eumque horis secretioribus egredi non urgerent. Qui mox ad orandum stetit, diemque totum peregit in oratione, cui sequentem continuavit et noctem. |
| 4 | Secundo etiam die, cum nocte subsequenti indefessus in precibus perstitit, diem quoque tertium in oratione coniunxit. Cumque hoc unus ex custodibus superbiae spiritu inflatus cerneret, unde proficere debuit, inde ad defectus damna pervenit. Nam hunc simulatorem dicere, et verbo rustico coepit impostorem clamare, qui se tribus diebus et noctibus orare ante oculos hominum demonstraret. |
| 5 | Qui protinus currens, virum Dei alapa percussit, ut, quasi religiosae vitae simulator, de ecclesia cum contumelia exiret. Sed hunc repente ultor spiritus invasit, et ad viri Dei vestigia stravit, ac per os illius clamare coepit: Isaac me eiicit. Vir quippe peregrinus quo censeretur nomine nesciebatur, sed eius nomen ille spiritus prodidit, qui se ab illo posse eiici clamavit. |
| 6 | Mox autem super vexati corpus vir Dei incubuit, et malignus spiritus qui eum invaserat abscessit. In tota urbe tunc statim quid in ecclesia factum fuisset innotuit. Currere viri et feminae nobiles atque ignobiles pariter coeperunt, certatimque eum in suis rapere domibus conabantur. Alii ad construendum monasterium praedia, alii pecunias, alii subsidia quaeque poterant, offerre viro Dei suppliciter volebant. |
| 7 | Sed servus omnipotentis Domini horum nihil accipiens, egressus urbem non longe desertum locum reperit, ibique sibi humile habitaculum construxit. Ad quem dum multi pergunt, exemplo illius aeternae vitae accendi desiderio coeperunt, atque sub eius magisterio in omnipotentis se Domini servitium dederunt. Cumque ei crebro discipuli humiliter imminerent, ut pro usu monasterii possessiones quae offerebantur acciperet, ille sollicitus suae paupertatis custos fortem sententiam tenebat, dicens: Monachus qui in terra possessionem quaerit monachus non est. Sic quippe metuebat paupertatis suae securitatem perdere, sicut avari divites solent perituras divitias custodire. |
| 8 | Ibi itaque prophetiae spiritu magnisque miraculis cunctis longe lateque habitantibus vita eius inclaruit. Nam die quadam ad vesperum in hortum monasterii fecit iactari ferramenta, quae usitato nos nomine vangas vocamus. Dixit itaque discipulis suis: Tot vangas in hortum proiicite, et citius redite. Nocte vero eadem dum ex more cum fratribus ad exhibendas laudes Domino surrexisset, praecepit, dicens: Ite et operariis nostris pulmentum coquite, ut mane primo paratum sit. |
| 9 | Facto autem mane, fecit deferri pulmentum quod parari iusserat, atque hortum cum fratribus ingressus, quot vangas iactari praeceperat, tot in eo laborantes operarios invenit. Ingressi quippe fures fuerant, sed mutata mente per spiritum apprehenderunt vangas quas invenerunt, et ab ea hora qua ingressi sunt, quousque vir Domini ad eos veniret, cuncta horti illius spatia quae inculta fuerant coluerunt. |
| 10 | Quibus vir Domini mox ut ingressus est, ait: Gaudete, fratres, multum laborastis, iam quiescite. Quibus illico alimenta quae detulerat praebuit, eosque post tanti laboris fatigationem refecit. Sufficienter autem refectis ait: Nolite malum facere, sed quoties de horto aliquid vultis, ad horti aditum venite, tranquille petite, cum benedictione percipite, et a furti pravitate cessate. Quos statim collectis oleribus onustari fecit. Actumque est ut qui ad hortum nocituri venerant cum laboris sui praemio et repleti ab eo et innocui redirent. |
| 11 | Alio quoque tempore accesserunt ad eum peregrini quidam misericordiam postulantes, scissis vestibus, pannis obsiti, ita ut pene nudi viderentur. Cumque hunc vestimenta peterent, eorum verba vir Domini tacitus audivit; qui unum ex discipulis suis protinus silenter vocavit, eique praecepit, dicens: Vade, atque in illa silva in loco tali cavam arborem require; et vestimenta quae in ea inveneris defer. |
| 12 | Cumque discipulus abiisset, arborem sicut fuerat iussum requisivit, vestimenta reperit, et latenter detulit magistro. Quae vir Dei suscipiens, peregrinis nudis atque petentibus ostendit et praebuit, dicens: Venite, quia nudi estis, ecce tollite, et vestite vos. Haec illi intuentes, recognoverunt quae posuerant, magnoque pudore consternati sunt; et qui fraudulenter vestimenta quaerebant aliena, confusi receperunt sua. |
| 13 | Alio quoque tempore quidam se eius orationibus commendans, sportas duas plenas alimentis ei per puerum transmisit, quarum unam idem puer subripuit, atque in itinere abscondit: unam vero ad Dei hominem detulit, et petitionem illius qui se ei per xenium commendaverat enarravit. Quam vir Domini benigne suscipiens, eumdem puerum admonuit, dicens: Gratias agimus, sed vide, sportam quam in itinere posuisti ne incaute tangere praesumas, quia in eam serpens ingressus est. |
| 14 | Esto ergo sollicitus, ne si tollere incaute volueris, a serpente feriaris. Quibus verbis puer valde confusus, exsultavit quidem quod mortem evaserit, sed tristis ad modicum factus est, quia quamvis salubrem poenam, tamen pertulit verecundiam suam. Qui reversus ad sportam, caute ac sollicite attendit, sed eam iam, sicut vir Dei praedixerat, serpens tenebat. |
| 15 | Hic itaque cum virtute abstinentiae, contemptu rerum transeuntium, prophetiae spiritu, orationis intentione esset incomparabiliter praeditus, unum erat quod in eo reprehensibile esse videbatur, quod nonnunquam tanta ei laetitia inerat, ut illis tot virtutibus nisi sciretur esse plenus, nullo modo crederetur. |
| 16 | PETR. Quidnam, quaeso te, hoc esse dicimus? Sponte sibi laetitiae frena laxabat, an tot virtutibus pollens, aliquando ad praesens gaudium etiam renitens eius animus trahebatur? |
| 17 | GREGOR. Magna est, Petre, omnipotentis Dei dispensatio, et plerumque contingit ut quibus maiora bona praestat, quaedam minora non tribuat, ut semper eorum animus habeat unde se ipse reprehendat; quatenus dum appetunt perfecti esse, nec possunt, et laborant in hoc quod non acceperunt, nec tamen laborando praevalent, in his quae accepta habent se minime extollant, sed discant quia ex semetipsis maiora bona non habent, qui in semetipsis vincere parva vitia atque extrema non possunt. |
| 18 | Hinc est enim quod perducto Dominus ad terram repromissionis populo, cunctos fortes atque praepotentes adversarios eius exstinguens, Philisthaeos atque Chananaeos diutius reservavit, ut, sicut scriptum est, in eis experiretur Israel ; quia nonnunquam, ut dictum est, eis etiam quibus magna dona tribuit, parva quaedam reprehensibilia relinquit, ut semper habeant contra quod bellum gerant, et devictis magnis hostibus mentem non erigant, quando eos adhuc adversarii etiam minimi fatigant. |
| 19 | Fit itaque ut miro modo una eademque mens et virtute polleat, et ex infirmitate lassescat, quatenus et ex parte constructa sit, et ex parte se conspiciat esse destructam, ut per bonum quod quaerit, et habere non valet, illud servet humiliter quod habet. Sed quid mirum quod hoc de homine dicimus, quando illa superna regio in civibus suis ex parte damna pertulit, et ex parte fortiter stetit, ut electi angelorum spiritus dum alios per superbiam cecidisse conspicerent, ipsi tanto robustius quanto humilius starent? |
| 20 | Illi ergo regioni sua etiam detrimenta profecerunt, quae ad aeternitatis statum ex parte suae destructionis est solidius instructa. Sic ergo et in unaquaque anima agitur, ut in humilitatis custodiam aliquando ad lucra maxima ex minimo damno servetur. |
| 21 | PETR. Placet quod dicis. |
| 22 | ΚΕΦΑΛ. ΙΔ′. Περὶ Ἰσαὰκ ἡγουμένου προορατικοῦ, πλησίον Σπολήτης, τῷ γένει Σύρου. |
| 23 | Ἐν τοῖς ἀρχαίοις τῶν Γότθων καιροῖς, πλησίον τῆς πόλεως Σπολήτης, ἀνήρ τις πάνυ τῇ ζωῇ εὐλαβέστατος ὑπῆρχεν, Ἰσαὰκ τῷ ὀνόματι, ὅστις καὶ μέχρι τῶν τελευταίων τῶν Γότθων χρόνων κατήντησε. |
| 24 | Τοῦτον ἐκ τῶν ἡμετέρων πολλοὶ ἐγνώρισαν, πλειοτέρως δὲ πάντων ἡ ἱερὰ παρθένος Γρηγορία, ἡ νῦν ἐν ταύτῃ τῇ τῶν Ῥωμαίων πόλει κατοικοῦσα, πλησίον τοῦ σεβασμίου ναοῦ τῆς ἁγίας ἀειπαρθένου καὶ θεοτόκου Μαρίας. |
| 25 | Ἥτις ἐν τῷ τῆς νεότητος αὐτῆς χρόνω ἀνδρὶ μνηστευθεῖσα, καὶ τῶν γάμων ἤδη λοιπὸν ὡρισμένων, ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ προσέφυγε, καὶ τὴν τοῦ μονήρους βίου ἱερὰν ἀναστροφὴν ἐπιποθήσασα, παρὰ τοῦ ἀνδρὸς τούτου ἐκδικηθεῖσα, εἰς ἐκεῖνο ὅπερ ἐπόθει σχῆμα, τοῦ κυρίου κατευοδώσαντος προήχθη, καὶ τὸν ἐπίγειον νυμφίον καταλείψασα, τῷ οὐρανίω νυμφίω μνηστευθῆναι κατηξιώθη. |
| 26 | Περὶ τοῦ ἁγίου οὖν τούτου ἀνδρὸς, πολλὰ ἐξηγούμενον ἀκήκοα τὸν εὐλαβέστατον πατέρα Ἐλευθέριον. Ὅστις πολλὴν παῤῥησίαν πρὸς αὐτὸν κεκτημένος, πάνυ καλῶς αὐτὸν ἐγίνωσκε. Τούτου δὲ τοῖς λόγοις τὸ εὔπιστον ἡ τῆς ζωῆς πολιτεία παρεῖχεν. |
| 27 | Οὗτος τοίνυν ὁ εὐλαβέστατος Ἰσαὰκ οὐχ ὑπῆρχεν ἐκ τῆς Ἰταλίας ὁρμώμενος, ἐκεῖνα δὲ αὐτοῦ τὰ θαύματα διηγοῦμαι, ἅπερ ἐν τῇ Ἰταλίͅ διάγων πεποίηκεν. Ἐν πρώτοις οὖν ἡνίκα ἐκ τῶν τῆς Συρίας μερῶν ἐλθὼν, εἰς τὴν πόλιν Σπολήτης κατήντησεν, ἐν τῇ, ἐκκλησίᾳ παραγενόμενος, τοὺς προσμοναρίους ᾐτήσατο, ἵνα ὅσην θέλει ἄδειαν τοῦ εὔχεσθαι παράσχωσιν αὐτῷ, καἰ ἐν ταῖς μυστικαῖς ὥραις ἐξελθεῖν αὐτὸν μὴ συνωθήσωσιν. |
| 28 | Ὅστις ἐν τῇ εὐχῇ σταθεὶς, πᾶσαν τὴν ἡμέραν εὐχόμενος διετέλεσε, συνάψας τῇ εὐχῇ καὶ τὴν ἐπακολουθοῦσαν νύκτα. Ὁμοίως δὲ καὶ τὴν δευτέραν ἡμέραν μετὰ τῆς ἐπακολουθούσης νυκτὸς, ἐκτὸς ἀτονίας ἐν τῇ δεήσει ἔστη, ὡσαύτως δὲ καὶ τὴν τρίτην ἡμέραν τῇ εὐχῇ συνῆψεν. |
| 29 | Εἷς δὲ τῶν παραμοναρίων τοῦτο θεασάμενος, τῷ τῆς ὑπερηφανείας πνεύματι φυσιωθεὶς, ὅθεν προκόψαι ὤφειλιν, ἐκεῖθεν τὴν τῆς ἀποτυχίας ζημίαν ἑαυτῷ ἐπεσπάσατο. Ἤρξατο γὰρ ῥήμασιν ἐξουθενήσεως προσποιητὸν καὶ ἐπιθέτην αὐτὸν ἀποκαλεῖν, ὃς ἐν τρισὶν ἡμέραις καὶ νυξὶ πρὸς ἐπίδειξιν ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ἀνθρώπων ἑαυτὸν εἰς εὐχὴν παρέστησε. |
| 30 | Ταῦτα δὲ εἰπὼν δρομαίως ἀπελθὼν, τὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον ῥαπίσματι ἔτυψεν, ἵνα ὁ τῆς εὐλαβοῦς ζωῆς προσποιητὸς ἐκ τῆς ἐκκλησίας μετὰ ἀτιμίας ἐξέλθῃ. Αἴφνης δὲ εἰς αὐτὸν πνεῦμα πονηρὸν εἰσῆλθεν, ἐπὶ ἐκδικήσει τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ, καὶ τοῦτον εἰς τὰ ἴχνη αὐτοῦ ἔῤῥιψε, καὶ διὰ τοῦ στόματος αὐτοῦ κράζειν ἤρξατο· Ὁ Ἰσαάκ με ἐκβάλλει. |
| 31 | Ποίω δὲ ὀνόματι ξένος ἀνὴρ ἐκέκλητο, οὐδεὶς ἐγίνωσκεν· ἀλλὰ τὸ πονηρὸν πνεῦμα τὸ ἐκείνου ὄνομα ἐφανέρωσε, καὶ παρ᾽ αὐτοῦ δύνασθαι ἐκβληθῆναι ἔκραζεν. Εὐθέως οὖν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος ἐπάνω τοῦ σώματος τοῦ πάσχοντος ἐπικύψας, τὸ ἐπιβὰν αὐτῷ πονηρὸν πνεῦμα, τῇ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ δυνάμει, ἀπ᾽ αὐτοῦ ἀπήλασεν. |
| 32 | Ἐν πάσῃ δέ τῇ πόλει, τοῦ γεγονότος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ θαύματος διαγνωσθέντος, ἤρξαντο ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, εὐγενεῖς καὶ ἀγενεῖς, ὁμοθυμαδὸν τρέχειν σπεύδοντες, τίς αὐτὸν ἐν τῷ αὑτοῦ οἴκω δυνηθῇ προαρπάσαι· οἱ μὲν, ἐπὶ τῷ ἀναστῆσαι αὐτῷ μοναστήριον ἀγροὺς προσφέρειν ἐπαγγελλόμενοι· ἕτεροι δὲ χρήματα, καὶ πρὸς τροφὴν ἀναλώματα παρέχειν αὐτῷ ἤθελον. |
| 33 | Ὁ δὲ τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ δοῦλος μηδὲν παρ᾽ αὐτῶν λαβεῖν τὸ σύνολον ἀνασχόμενος, τῆς πόλεως ἐξῆλθεν. Οὐ πολὺ δὲ μήκοθεν τόπον ἔρημον εὑρὼν, ἐκεῖσε ἑαυτῷ σεμνὸν κέλλιον ᾠκοδόμησε. Πολλοὶ δὲ πρὸς αὐτὸν ἀπερχόμενοι, τῷ ἐκείνου ὑποδείγματι ἤρξαντο εἰς τον πόθον τῆς αἰωνίου ζωῆς πυροῦσθαι, καὶ ὑπὸ τὴν αὐτοῦ διδασκαλίαν, εἰς τὴν τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ δουλείαν ἑαυτοὺς ἐκδεδώκασιν. |
| 34 | Ἤρξαντο δέ οἱ τούτου μαθηταὶ μετὰ ταπεινοφροσύνης δυσωπεῖν αὐτὸν, ὅπως διὰ τὴν τοῦ μοναστηρίου χρείαν τὰ προσφερόμενα αὐτῷ χρήματα δέξηται. Αὐτὸς δὲ τῆς ἑαυτοῦ πτωχείας τὴν ψηφον στερεᾷ φυλακῇ ἐκράτει, λέγων· Μοναχὸς ὁ ἐν τῇ γῇ κτῆμα ζητῶν, μοναχός οὐκ ἔστιν. |
| 35 | Οὕτως οὖν ἐφοβεῖτο τὴν τῆς πτωχείας αὑτοῦ φροντίδα ἀπολέσαι, καθάπερ οἱ κνηποὶ ἄρχοντες τὰ ἀπολλύμενα χρήματα τῇ φυλακῇ συντηρεῖν εἰώθασιν. Ἐκεῖ τοίνυν πνεύματι προφητείας κατεκοσμήθη, καὶ πᾶσι τοῖς ἔγγιστα καὶ ἐκ μήκους κατοικοῦσι, διὰ τῶν θαυμάτων ἡ τῆς ζωῆς αὐτοῦ λαμπρότης διεγνώσθη. |
| 36 | Ἐν μιᾷ δὲ ἡμέρᾳ πρὸς ἑσπέραν ἐν τῷ κήπω τοῦ μοναστηρίου, ἐργαλεῖον σιδηροῦν. ὅπερ λισγάριν ὀνομάζεται, ῥιφῆναι πεποίηκεν· εἶθ᾽ οὕτως τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν· Ἀπέλθετε καὶ ἃ λισγάρια ἔχετε, ταῦτα ἐν τῷ κήπω ῥίψατε, καὶ συντόμως ὑποστρέψατε. |
| 37 | Τῇ δὲ νυκτὶ ἐκείνῃ ἀναστὰς, κατὰ τὸ εἰωθὸς, ὅπως μετὰ τῶν ἀδελφῶν τοὺς ἑωθινοὺς ὕμνους τῷ κυρίω ἀναπέμψῃ, ἐκέλευσεν αὐτοῖς, λέγων· Ἀπέλθετε καὶ τῶν ἐργατῶν ἡμῶν προσφάγιον ἐψήσατε, ἵνα τὸ πρωΐας ἕτοιμον ἔσται. |
| 38 | Ἡμέρας δὲ ἤδη γενομένης, τὸ προσφάγιον, ὅπερ γενέσθαι προσέταξε, βασταχθῆναι πεποίηκε, καὶ ἅμα τοῖς ἀδελφοῖς εἰς τὸν κῆπον εἰσῆλθεν· ὅσα δὲ λισγάρια ῥιφῆναι πεποίηκεν, τοσούτους ἐργάτας ἐν τῷ κήπω κάμνοντας εὗρεν. |
| 39 | Οἱ εἰσελθόντες μὲν γὰρ κλέπται ὑπῆρχον, ἀλλὰ τῆς γνώμης αὐτῶν διὰ τοῦ πνεύματος ἀλλαγείσης, τὰ λισγάρια ἅπερ εὗρον κρατήσαντες, ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ὥρας, ἧς ἐν τῷ κήπω εἰσῆλθον, ἕως οὗ τοῦ Θεοῦ δοῦλος πρὸς αὐτοὺς παρεγένετο, οὐκ ἐπαύσαντο ἐργαζόμενοι· πάντα δὲ τὰ τοῦ κήπου λασάνια τὰ μὴ ὄντα ἐργασμένα εἰργάσαντο. |
| 40 | Εἰσελθὼν τοίνυν πρὸς αὐτοὺς ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος εἶπε· Χαίρετε, ἀδελφοὶ, παύσασθε λοιπὸν, πολὺ γὰρ ἐκάμετε. Ἐνέγκας δὲ τροφὰς, μετὰ τὸν τοσούτου καμάτου κόπον, τούτους εὐφρανθῆναι πεποίηκε. |
| 41 | Κορεσθέντων δὲ αὐτῶν, εἶπεν αὐτοῖς· Μὴ θελήσατε τοῦ λοιποῦ κακὸν πράξαι, εἴτι δὲ χρείαν ἐκ τοῦ κήπου ἔχετε, διὰ τῆς εἰσόδου ἐλευθερίως ἐρχόμενοι αἰτήσασθε, καὶ μετ᾽ εὐλογίας λάβετε, ἀπὸ δέ τῆς τοῦ κλέμματος ἁμαρτίας ἐνδόσατε. |
| 42 | Παρευθὺ δὲ λάχανα συναχθῆναι κελεύσας, τούτους φορτωθῆναι πεποίηκε. Γέγονε δὲ ὥστε οἱ εἰς τὸν κῆπον ἐπὶ τὸ κλέψαι ἐλθόντες, σὺν τῷ μισθῷ τοῦ καμάτου αὐτῶν ἐμπεπλησμένοι, καὶ ἀβλαβεῖς ὑποστρέψωσιν. |
| 43 | Ἐν ἄλλω τοίνυν καιρῷ, ξένοι τινὲς πρὸς αὐτὸν ἐλεημοσύνην ζητοῦντες παρεγένοντο, ῥακώδη ἱμάτια ἠμφιασμένοι· ὥστε γυμνοὺς αὐτοὺς θεωρεῖσθαι. Τούτων δὲ ἱμάτια παρ᾽ αὐτοῦ αἰτουμένων, μυστικῶς αὐτῶν λαλούντων, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἀκήκοεν, ὅστις ἕνα τῶν μαθητῶν αὐτοῦ προσκαλεσάμενος, μυστικῶς ἐκέλευσεν αὐτῷ, λέγων· Ἄπελθε ἐν ἐκείνῃ τῇ, ὕλῃ, εἰς τόνδε τὸν τόπον, καὶ εὑρήσεις δένδρον ὑπόκουφον, ἐν αὐτῷ ἐρεύνησον, καὶ ἅπερ εὑρήσεις ἱμάτια ἄγαγέ μοι. |
| 44 | Ἀπελθὼν δὲ ὁ ἄδελφὸς καθὼς ἐπετράπη, καὶ ἐπιζητήσας, εὗρε τὸ δένδρον καὶ τὰ ἱμάτια. Ταῦτα δὲ ἀγαγὼν, κατ᾽ ἰδίαν τῷ διδασκάλω. δέδωκεν. Ἅπερ ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος δεξάμενος, τοῖς ξένοις, οἵτινες ὡς δῆθεν γυμνοὶ ἱμάτια ᾐτοῦντο, ταῦτα δέδωκεν, εἰπὼν πρὸς αὐτοὺς· Ἐπειδὴ γυμνοὶ ὑπάρχετε, λάβετε ταῦτα καὶ ἐνδύσασθε. |
| 45 | Θεασάμενοι οὖν αὐτὰ ἐκεῖνοι, καὶ ἐπιγνοῦντες, ὅτι ἅπερ ἔκρυψάν εἰσι, μεγίστη ἐντροπὴ αὐτοὺς κατέσχεν. Ἐν ὅσω δὲ μετὰ δόλου ἱμάτια ἀλλότρια ἐζήτουν, καταισχυνόμενοι τὰ ἴδια ἀπέλαβον. |
| 46 | Ἐν ἄλλω πάλιν καιρῷ ταῖς τούτου εὐχαῖς ἑαυτόν τις παρατιθέμενος, δύο σπυρίδας ἄρτων πλήρεις αὐτῷ ἀπέστειλεν· ὁ δὲ αὐτὸς παῖς τὴν μίαν ἐξ αὐτῶν ἐν τῇ ὁδῷ ἀπέκρυψε, τὴν δὲ ἑτέραν πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ ἀπήγαγε· καὶ τὴν αἴτησιν τοῦ ἀποστείλαντος αὐτὸν ἀνήγγειλε, τοῦτον διὰ τῶν δώρων τῇ εὐχῇ αὐτοῦ παρατιθέμενος. |
| 47 | Ὁ δὲ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ἱλαρῶς ταῦτα δεξάμενος, τὸν αὐτὸν παῖδα νουθετῶν, ἔφη· Χάριν ἔχω μὲν, ἀλλὰ βλέπε τὴν σπυρίδα ἣν ἐν τῇ ὁδῷ ἔθηκας, μὴ τολμήσῃς ἀφυῶς αὐτῇ ἐγγίσαι, εὐσυνέτως δὲ μᾶλλον, ἐπειδὴ ὄφις ἐν αὐτῇ εἰσῆλθε, καὶ ἐὰν ἀφυῶς ταύτην ἐπᾶραι θελήσῃς, μέλλεις ὑπὸ τοῦ ὄφεως δηχθῆναι. |
| 48 | Τούτοις δὲ τοῖς λόγοις σφόδρα ὁ παῖς καταισχυνθεὶς, πάλιν ἠγαλλιάσατο, ὅτι τὸν θάνατον ἀπέφυγε. Κᾂν γὰρ στυγνὸς πρὸς ὀλίγον ἐγένετο διὰ τὴν αἰσχύνην, πλὴν ὅμως σωτηριώδη βάσανον ταύτην ἐδέξατο. |
| 49 | Ὑποστρέψας δὲ εἰς τὴν σπυρίδα, καθὼς ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος προεῖπεν, εὗρεν, ὅτι ὄφις ταύτην ἐπεκράτει. Οὗτος τοίνυν τῇ δυνάμει τῆς ἐγκρατείας, καὶ τῇ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος χάριτι καταλαμπόμενος, πάντα τὰ παρερχόμενα πράγματα καταλείψας, πάνυ καρτερικὸς ἐν τῇ εὐχῇ ὑπῆρχεν, ὥς τε μεγάλως ἐν τούτω διαπρέπειν αὐτόν. |
| 50 | Ἓν δὲ ἐν αὐτῷ πρᾶγμα μεμπτέον νομιζόμενον εἶναι ἐθεωρεῖτο. Τοσαύτη γὰρ εὐφροσύνη συνεχῶς ἐν αὐτῷ ὑπῆρχεν, ὅτι εἰ μή τις αὐτὸν ἐγίνωσκε τοσαύταις δυνάμεσιν ἔμπλεον εἶναι, οὐδαμῶς περὶ αὐτοῦ ἐπίστευσεν. |
| 51 | ΠΕΤΡ. Τὶ τοῦτο εἶναι λέγομεν, αἰτῶ σε; Οἰκείᾳ προθέσει χαυνότερον τὸν τῆς εὐφροσύνης χαλινὸν ἐπῇρε, ἢ τοσαύταις δυνάμεσιν αὐξάνων, καὶ τῆς τούτου ψυχῆς ἐπιλαμπομένης, πρὸς τὴν παροῦσαν χαρὰν παρεσύρετο; |
| 52 | ΓΡΗΓΟΡ. Μεγάλη, Πέτρε, ὑπάρχει τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ ἡ οἰκονομία. Ὅθεν πολλάκις συμβαίνει, ὅτι μεγάλα ἀγαθά τισι παρέχουσα, παραχωρεῖ ἐν τούτοις καὶ μικρὰ ἐλαττώματα ὑπολείπεσθαι, ἵνα πάντοτε αὐτῶν ἡ ψυχὴ ἔχῃ ὅθεν ὀφείλει ἑαυτὴν ὑποπιέζειν· ἵνα ἐν ὅσω ὑπολαμβάνουσι τέλειοι εἶναι, καὶ εὑρίσκουσιν ἑαυτοὺς ἐν ἐλαττώμασιν ὄντας, κάμνωσι λοιπὸν ἐν τούτοις, οἷσπερ οὐκ ἔλαβον. |
| 53 | Οὐδὲ γὰρ κοπιῶντες δι᾽ ἐκείνων τῶν κατορθωμάτων, ὧνπερ λαβόντες ἔχουσι, δύνανται τῶν ἐλαττωμάτων κατισχύσαι, ἵνα μὴ ὑπεραίρωνται. Ἐκ τούτου οὖν ἐπιγινώσκουσιν, ὅτι οὐδὲ τὰς μεγίστας ἀρετὰς ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἔχουσιν, οἵτινες μικρὰ καὶ οὑδαμινὰ σφάλματα νικῆσαι οὐ δύνανται. |
| 54 | Τοιοῦτόν τι γάρ ἐστι καὶ τὸ ἐν τῇ θείᾳ γραφῇ κείμενον, εἰσαγαγὼν γὰρ ἐν τῇ γῇ τῆς ἐπαγγελίας τὸν λαὸν τοῦ Ἰσραὴλ ὁ κύριος, πάντας τοὺς ἐν δυνάμει καὶ ἰσχῦἳ ἀντιδίκους αὐτῶν ἐξωλόθρευσεν. |
| 55 | Ἐκ δὲ τῶν Φιλισταίων καὶ Χαναναίων τέως διεφύλαξεν, ἵνα, καθὼς γέγραπται, ἐν αὐτοῖς σωφρονισθῇ ὁ Ἰσραήλ. Οὐ γὰρ πάντοτε, καθὼς ἐῤῥέθη αὐτοῖς περιεπάτουν. Καὶ διὰ τοῦτο οἷς μέγιστα δῶρα παρέσχεν, καὶ μικρά τινα ἐλαττώματα τούτοις κατέλιπεν· ἵνα πάντοτε ἔχωσι μεθ᾽ ὧν πόλεμον κροτήσωσιν, καὶ μεγίστων ἐχθρῶν παρ᾽ αὐτῶν νικηθέντων, τῷ λογισμῷ μὴ ἐπαρθῶσιν, ὅταν αὐτοὺς ἀκμὴν οἱ ἀντίδικοι καί τοι μικροὶ ὄντες ἀνθιστάμενοι θλίβωσιν. |
| 56 | Θαυμαστῷ δὲ τρόπω τοῦτο γίνεται, ὅπως ὁ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς λογισμὸς, τῇ μὲν δυνάμει ἀναθάλλῃ, τῇ δὲ ἀσθενείσᾳ ἀτονήσῃ· ὥστε ἐκ μέρους ᾠκοδομημένον ἑαυτὸν θεώμενος, ἐκ μέρους δὲ πάλιν καταπίπτοντα, διὰ τοῦ ἀγαθοῦ, οὗπερ ζητεῖ ἐπιτυχεῖν, καὶ οὐ δύναται ἐκεῖνο, ὅπερ ἔχει, ταπεινοφρόνως φυλάξαι. |
| 57 | Τί δὲ θαυμαστὸν εἰ περὶ ἀνθρώπων ταῦτα λέγομεν; Ὅπου γε καὶ οὐράνιος χῶρος ἠν τοῖς ἑαυτοῦ πολίταις μερικῶς ζημίαν ὑπομείνας, οἱ λοιποὶ στερεωτέρως ἐστάθησαν. Τὰ γὰρ ἐκλεκτὰ τῶν ἀγγέλων τάγματα, ἐν ὅσω ἄλλους διὰ τῆς ὑπερηφανίας πεσόντας ἐθεάσαντο, αὐτοὶ τοσοῦτον ἰσχυρότεροι γεγόνασιν, ὅσον καὶ ταπεινοφρόνως ἵστανται. |
| 58 | Ἐκείνης μὲν γὰρ τῆς πατρίδος ἡ ζημία προέκοψεν εἰς αἰωνίαν ἵδρυσιν, καὶ διὰ τῆς μερικῆς καταλύσεως στερεῶς ἀνεκαινίσθη. Οὕτω τοίνυν καὶ ἐν ταῖς τινων συμβαίνει ψυχαῖς, ἵνα ἐν τῇ φυλακῇ τῆς ταπεινοφροσύνης, εἰς κέρδη μέγιστα ἐκ μικρᾶς ζημίας καταντήσωσιν. |
| 59 | ΠΕΤΡ. Ἀρέσκει ὃ λέγεις. |