Gregorius Magnus, Dialogi, 3, CAPUT XIII De Herculano Perusinae civitatis episcopo.
| 1 | Nuper quoque Floridus venerabilis vitae episcopus narravit quoddam memorabile valde miraculum, dicens: Vir sanctissimus Herculanus nutritor meus, Perusinae civitatis episcopus fuit, ex conversatione monasterii ad sacerdotalis ordinis gratiam deductus. Totilae autem perfidi regis temporibus, eamdem urbem annis septem continuis Gothorum exercitus obsedit, ex qua multi civium fugerunt, qui famis periculum ferre non poterant. |
| 2 | Anno vero septimo nondum finito, obsessam urbem Gothorum exercitus intravit. Tunc comes qui eidem exercitui praeerat, ad regem Totilam nuntios misit, exquirens quid de episcopo vel populo fieri iuberet. Cui ille praecepit, dicens: Episcopo prius a vertice usque ad calcaneum corrigiam tolle, et tunc caput eius amputa; omnem vero populum qui illic inventus est, gladio exstingue. |
| 3 | Tunc idem comes venerabilem virum Herculanum episcopum super urbis murum deductum capite truncavit, eiusque cutem iam mortui a vertice usque ad calcaneum incidit, ut ex eius corpore corrigia sublata videretur. Moxque corpus illius extra murum proiecit. Tunc quidam, humanitatis pietate compulsi, abscissum caput cervici apponentes, cum uno parvulo infante, qui illic exstinctus inventus est iuxta murum, corpus episcopi sepulturae tradiderunt. |
| 4 | Cumque post eamdem caedem die quadragesimo rex Totila iussisset ut cives urbis illius qui quolibet dispersi essent ad eam sine aliqua trepidatione remearent, hi qui prius famem fugerant, vivendi licentia accepta reversi sunt. Sed, cuius vitae eorum episcopus fuerat memores, ubi sepultum esset corpus illius quaesierunt, ut hoc iuxta honorem debitum in Ecclesia beati Petri apostoli humarent. |
| 5 | Cumque itum esset ad sepulcrum, effossa terra, invenerunt corpus pueri pariter humati, utpote iam die quadragesimo, tabe corruptum, et vermibus plenum; corpus vero episcopi ac si die eodem esset sepultum. Et quod est adhuc magna admiratione venerandum, quia ita caput eius unitum fuerat corpori, ac si nequaquam fuisset abscissum, sic videlicet, ut nulla vestigia sectionis apparerent. |
| 6 | Cumque hoc et in terga verterent, exquirentes si quod signum vel de alia monstrari incisione potuisset, ita sanum atque intemeratum omne corpus in ventum est, ac si nulla hoc incisio ferri tetigisset. |
| 7 | PETR. Quis non obstupescat talia signa mortuorum, quae fiunt pro exercitatione viventium? |
| 8 | ΚΕΦΑΛ. ΙΓ′. Περὶ Ἑρκουλάνου ἐπισκόπου πόλεως Περουσίας. |
| 9 | Φλόριδος ὁ εὐλαβεστατος ἐπίσκοπος τοῦτό μοι νυνὶ διηγήσατο τὸ μνήμης ἄξιον θαῦμα. Ἔλεγε δὲ οὕτως, ὅτι ὁ ἁγιώτατος ἀνὴρ Ἑρκουλᾶνος ὁ ἀναθρέψας αὐτὸν, τῆς πόλεως Περουσίας ἐπίσκοπος γέγονεν, ἐκ τῆς μοναχικῆς ἀναστροφῆς εἰς τὸν τῆς ἱερωσύνης βαθμὸν χάριτι Θεοῦ ἀναχθεὶς. |
| 10 | Τοῖς δὲ χαιροῖς τοῦ δυσσεβοῦς Τοτίλα τοῦ ῥηγὸς, τὴν αὐτην πόλιν ἑπτὰ ἔτη σπουδαίως ἐπολιόρκησεν ὁ τῶν Γότθων στρατός. Μὴ δυνάμενοι δὲ τὴν ἀνάγκην τοῦ λιμοῦ ὑπενέγκαι, πολλοὶ ἐκ τῶν πολιτῶν ἔφυγον. |
| 11 | Οὔπω δὲ τοῦ ἑβδόμου χρόνου πληρωθέντος, ἥνπερ ἐπολιόρκουν πόλιν οἱ Γότθοι, παρέλαβον. Τότε ὁ κόμης ὁ τοῦ αὐτοῦ στρατοῦ προεστὼς πρὸς Τοτίλαν τὸν ῥῆγα ἀπέστειλεν ἐρωτῶν περὶ τοῦ ἐπισκόπου καὶ τοῦ λαοῦ, τί κελεύει αὐτοὺς γενέσθαι. |
| 12 | Ὁ δὲ ἐκέλευσεν αὐτῷ, λέγων· Τοῦ ἐπισκόπου πρῶτον ἀπὸ τῆς κορυφῆς ἕως τῆς πτέρνης λωρὶν ἐκ τοῦ δέρματος ἔπαρον, καὶ τότε τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἀπότεμε, πάντα δὲ τὸν λαὸν τὸν ἐκεῖσε εὑρεθέντα, ἐν μαχαίρᾳ ἀπόκτεινον. |
| 13 | Τότε ὁ αὐτὸς κόμης τὸν εὐλαβέστατον ἄνδρα Ἑρκουλάνον τὸν ἐπίσκοπον ἐπάνω τῶν τειχέων τῆς πόλεως ἀνενέγκας, τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἀπέτεμε. Νεκροῦ δὲ αὐτοῦ λοιπὸν ὄντος, ἀπὸ τῆς κορυφῆς ἕως τῆς πτέρνης τὸ δέρμα διέσχισεν, ἵνα φανῇ ἐκ τοῦ σώματος αὐτοῦ λωρὶν ἐπαρθῆναι. |
| 14 | Εὐθέως δὲ τὸ σκήνωμα αὐτοῦ ἔξω τοῦ τείχους ἔῤῥιψε. Τότε τινὲς ἀνθρωπίνῃ εὐσπλαγχνίᾳ νικηθέντες, τὴν ἐκκοπεῖσαν αὐτοῦ κεφαλὴν τῷ τραχήλω ἐπιστήσαντες, ἅμα ἑνὸς σεμνοῦ παιδίου ἐκεῖσε ἐσφαγμένου εὑρεθέντος, πλησίον τοῦ τείχους τὸ σῶμα τοῦ ἐπισκόπου τῇ ταφῇ παρέδωκαν. |
| 15 | Μετὰ δὲ ταύτην τήν ἅλωσιν, παρελθουσῶν ἡμερῶν τεσσαράκοντα, ἐκέλευσε Τότιλας ὁ ῥὴξ, ἵνα ὅπου δ᾽ ἂν οἱ τῆς πόλεως ἐκείνης πολῖται διεσκορπίσθησαν, εἰς αὐτὴν ἄνευ τῆς οἱασοῦν δειλίας ὑποστρέψωσι. |
| 16 | Πάντες οὖν οἱ διὰ τὸν λιμὸν πρώην φυγόντες, καὶ τοῦ ζῇν ἄδειαν λαβόντες, ἐν αὐτῇ ὑπέστρεψαν. Ὑπομνησθέντες δὲ ποίας ζωῆς ὁ ἐπίσκοπος αὐτῶν γέγονε, ποῦ τὸ σῶμα αὐτοῦ τεθαμμένον ὑπῆρχεν ἐζήτησαν, ὅπως τοῦτο τῇ κεχρεωστημένῃ τιμῇ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ μακαρίου Πέτρου τοῦ Ἀποστόλου θάψωσιν. |
| 17 | Ἀπελθόντες δὲ ἐν τῷ μνήματι, καὶ τὴν γῆν σκάψαντες, εὗρον τὸ σῶμα τοῦ παιδίου τοῦ σὺν αὐτῷ ταφέντος, ὅλον διαφθαρὲν καὶ σκωλήκων γέμον, τεσσαράκοντα ἤδη λοιπὸν ἡμερῶν διελθουσῶν, τὸ δὲ τοῦ ἐπισκόπου σῶμα, ὡς ὅτι ἐν αὐτῇ τῆ ἡμέρᾳ ἦν ταφὲν, οὕτω σῶον διέμεινε. |
| 18 | Τὸ δὲ μέγιστον καὶ σεβάσμιον θαῦμα τούτου ὑπάρχει, ὅτι ἡ κεφαλὴ αὐτοῦ ἑνωθεῖσα τῷ σκηνώματι, ὡς ὅτι οὐκ ἦν ἐκκοπεῖσα, οὕτως οὐδὲ ἴχνος κοπῆς ἐν αὐτῇ ἐφαίνετο. Τοῦτο οὗν καὶ εἰς τὰ ὀπίσω στρέψαντες, καὶ ζητήσαντες, ἐὰν τὸ οἱονοῦν σημεῖον τῆς ἐκκοπῆς ἐν αὐτῷ φαίνηται σῶον καὶ ὁλόκληρον τὸ σῶμα αὐτοῦ εὗρον, ὡς ὅτι οὐδὲ μία πληγὴ σιδήρου τούτου ἥψατο. |
| 19 | ΠΕΤΡ. Τίς μὴ ἐκπλαγῇ περὶ τῶν τοιούτων σημείων τῶν ἐν τοῖς νεκροῖς γινομένων δίὰ τὴν τῶν ζώντων διέγερσιν. |