Gregorius Magnus, Dialogi, 3, CAPUT V De Sabino Canusinae civitatis episcopo.
| 1 | Quidam enim religiosi viri Apuliae provinciae partibus cogniti, hoc quod apud multorum notitiam longe lateque percrebuit, de Sabino Canusinae urbis episcopo testari solent, quia idem vir longo iam senio oculorum lumen amiserat, ita ut omnimodo nil videret. Quem rex Gothorum Totila prophetiae habere spiritum audiens, minime credidit, sed probare studuit quod audivit. |
| 2 | Qui cum in iisdem partibus devenisset, hunc vir Domini ad prandium rogavit. Cumque iam ventum esset ad mensam, rex discumbere noluit, sed ad Sabini venerabilis viri dexteram sedit. Cum vero eidem patri puer ex more poculum vini praeberet, rex silenter manum tetendit, calicem abstulit, eumque per se episcopo vice pueri praebuit, ut videret an spiritu providente discerneret quis ei poculum praeberet. |
| 3 | Tunc vir Dei, accipiens calicem, sed tamen ministrum non videns, dixit: Vivat ipsa manus. De quo verbo rex laetatus erubuit, quia quamvis ipse deprehensus fuisset, in viro tamen Dei quod quaerebat invenit. Huius autem venerabilis viri, cum ad exemplum vitae sequentium in longum senium vita traheretur, eius archidiaconus ambitione adipiscendi episcopatus accensus, eum exstinguere veneno molitus est. Qui cum vini fusoris eius animum corrupisset, ut mistum vino veneni ei poculum praeberet, refectionis hora cum iam vir Dei ad edendum discumberet, ei praemiis corruptus puer hoc quod ab archidiacono eius acceperat veneni poculum obtulit. |
| 4 | Cui statim venerabilis episcopus dixit: Bibe tu hoc quod mihi bibendum praebes. Tremefactus puer, deprehensum se esse sentiens, maluit moriturus bibere quam poenas pro illa tanti homicidii culpa tolerare. Cumque sibi ad os calicem duceret, vir Domini compescuit, dicens: Non bibas, da mihi, ego bibo; sed vade, dic ei qui tibi illud dedit: Ego quidem venenum bibo, sed tu episcopus non eris. |
| 5 | Facto igitur signo crucis, venenum episcopus bibit securus. Eademque hora in loco alio quo inerat archidiaconus eius defunctus est, ac si per os episcopi ad archidiaconi viscera illa venena transissent. Cui tamen ad inferendam mortem venenum quidem corporale defuit, sed hunc in conspectu aeterni iudicis venenum suae malitiae occidit. |
| 6 | PETR. Mira sunt haec, et nostris valde stupenda temporibus; sed talis eiusdem viri vita perhibetur ut qui conversationem eius agnoverit, virtutem non debeat mirari. |
| 7 | ΚΕΦΑΛ. Ε′. Περὶ Σαβίνου ἐπισκόπου πόλεως Κανουσίας. |
| 8 | Ἄνδρες τινὲς εὐλαβέστατοι, καὶ πάνυ σπουδαῖοι, ἐκ τῶν μερῶν τῆς Ἀπουλίας χώρας ὑπάρχοντες, τοῦτο, ὅπερ παρὰ πολλοῖς διὰ πλάτους ἐν εἰδήσει γέγονε, περὶ Σαβίνου τοῦ τῆς Κανουσίας πόλεως ἐπισκόπου, μαρτυροῦντες, ἔλεγον, ὅτι ὁ αὐτὸς ἀνὴρ τῷ μακρῷ λοιπὸν γήρᾳ τὸ τῶν ὀφθαλμῶν φῶς ἀπεβάλετο, ὥστε παντάπασι μηδὲ θεωρεῖν. |
| 9 | Περὶ τούτου ὁ τῶν Γότθων ῥὴξ Τοτίλας προφητείας πνεῦμα ἔχειν αὐτὸν ἀκηκοὼς, οὐδαμῶς ἐπίστευσεν, ἀλλ᾽ ἐκπειράσαι, ὅπερ ἤκουσεν, ἠγωνίσατο. Ἐν δέ τοῖς αὐτοῖς μέρεσι τούτου καταλαβόντος, ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος εἰς ἄριστον τοῦτον ἐκάλεσεν. |
| 10 | Ἐπὶ δὲ τῆς τραπέζης λοιπὸν ἐλθόντες, ἀκουμβῆσαι ὁ ῥὴξ οὐκ ἠθέλησεν, ἀλλ᾽ εἰς τὰ δεξιὰ μέρη Σαβίνου τοῦ εὐλαβεστάτου ἀνδρὸς ἐκαθέσθη. Ἐν ὅσω δὲ ὁ παῖς κατὰ τὸ ἔθος τὸ τοῦ οἴνου ποτήριον τῷ αὐτῷ εὐλαβεστάτω ἀνδρὶ ἐπιδέδωκε, μυστηρίως ὁ ῥὴξ τὴν χεῖρα ἐκτείνας τὸ ποτήριον ἔλαβε, καὶ αὐτὸς λοιπὸν δι᾽ ἑαυτοῦ εἰς τόπον τοῦ παιδὸς, τοῦτο τῷ ἐπισκόπω ἐπιδέδωκε, θέλων διαγνῶναι ἐὰν προγνώσεως πνεύματι ἐπιγινώσκῃ, τίς αὐτῷ τὸ ποτήριον ἐπιδίδωσιν. |
| 11 | Ὁ δὲ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος τοῦτο δεξάμενος, καίτοι τὸν διακονοῦντα μὴ θεωρῶν, εἶπε· Ζήσῃ αὔτη ἡ χείρ. Ἐν δὲ τῷ λόγω τούτω εὐφρανθεὶς ὁ ῥὴξ, ἅμα καὶ κατῃσχύνθη δι᾽ ὧν ὑπ᾽ αὐτοῦ ὑπεπιάσθη· εἴτι δὲ ἐζήτει ἐν τῷ ἀνθρώπω τοῦ Θεοῦ εὗρε. |
| 12 | Τούτου εὐλαβεστάτου ἀνδρὸς ἐν τῷ παρεκταθῆναι τὴν ζωὴν, καὶ εἰς μακρὸν γῆρας ἐληλακέναι, ὁ τούτου ἀρχιδιάκονος τῇ ἐπιθυμίᾳ τῆς ἐπισκοπῆς ἐκκαιόμενος, διὰ ποτοῦ δηλητηρίου θανατῶσαι αὐτὸν ἠθέλησε. |
| 13 | Διὰ δώρων γὰρ τὴν τοῦ ἐπιγκέρνου αὐτοῦ ψυχὴν διαφθείρας, παρεσκεύασεν, ἵνα οἶνον μεμιγμένον τῷ ἰῷ τὸ ποτήριον αὐτῷ ἐπιδώσῃ ἐν τῇ τῆς ἑστιάσεως ὥρᾳ. Τοῦ δὲ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῷ ἑστιαθῆναι ἀνακλιθέντος, ὁ τοῖς δώροις διαφθαρεὶς παῖς, τοῦ ἰοῦ τὸ ποτήριον, ὅπερ παρὰ τοῦ ἀρχιδιακόνου ἔλαβε, τῷ ἁγίω τούτω ἀνδρὶ ἐπιδέδωκεν. |
| 14 | Πρὸς ὃν ὁ ἐπίσκοπος ἔφη· Σὺ πίε τοῦτο, ὅπερ ἐμοὶ προσήνεγκας. Ἔντρομος δὲ ὁ παῖς γενόμενος διὰ τὸ ἑαυτὸν ὑπαίτιον εἶναι, ἠθέλησε μᾶλλον τοῦτο πιεῖν καὶ ἀποθανεῖν, ἤπερ βάσανα ὑπομεῖναι, διὰ τὴν τόλμαν τοῦ τοιούτου φόνου. |
| 15 | Ἐν ὅσω δὲ ἐν τῷ ἑαυτοῦ στόματι τὸ ποτήριον ὑπήγαγεν, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, διεκώλυσεν αὐτὸν, λέγων· Μὴ πίῃς αὐτὸ, ἐμοὶ δὲ μᾶλλον αὐτὸ δός, κᾀγὼ αὐτὸ πίνω. Ἐκείνω δὲ τῷ δώσαντί σοι αὐτὸ, ἄπελθε καὶ εἰπέ· Ἐγὼ μὲν τὸν ἰὸν πίνω, σὺ δὲ ἐπίσκοπος οὐ μὴ γενήσῃ. |
| 16 | Ποιήσας οὖν τὸ τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ σημεῖον, ἀμερίμνως ὁ ἐπίσκοπος τὸν ἰὸν ἔπιεν. Ἐν ἑτέρω δὲ τόπω τοῦ ἀρχιδιακόνου αὐτοῦ ὑπάρχοντος, ἐν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐτελεύτησεν, τρόπον τινὰ, ὡς ἵνα διὰ τοῦ στόματος τοῦ ἐπισκόπου, εἰς τὰ ἐκείνου σπλάγχνα τοῦ ἰοῦ εἰσελθόντος; ᾧτινι σωματικῶς εἰς τὸ ἐπαγαγεῖν θάνατον ἰὸς οὐ προσήγγισε, μᾶλλον δὲ ὁ ἰὸς τῆς ἑαυτοῦ κακίας τοῦτον ἐνώπιον τοῦ αἰωνίου κριτοῦ ἐφόνευσε. |
| 17 | ΠΕΤΡ. Θαυμαστά εἰσιν ὄντως, καὶ τοῖς ἡμετέροις χρόνοις σφόδρα ἔκπληκτα. Τοιαύτης δὲ τῆς ζωῆς τοῦ ἀνδρὸς τούτου εἶναι μαρτυρουμένης, τὴν ἀναστροφὴν αὐτοῦ τις διαγνοὺς, πῶς τὴν δύναμιν οὐκ ὀφείλει θαυμάσαι; |