Cassianus, Collationes, 1, 8, CAPUT XXV. Quomodo intelligendum sit quod in Evangelio dicitur de diabolo, quia mendax est, et pater eius
| 1 | Illud vero quod vos de diabolo moverat, quia mendax est, et pater eius, quod videlicet tam ipse quam pater suus mendax pronuntiari videatur a Domino [Ioan. VIII], satis absurdum est hoc vel leviter opinari. Ut enim paulo ante diximus, spiritus spiritum non generat, sicut nec animam quidem potest anima procreare, licet concretionem carnis non dubitemus humano semine coalescere, ita de utraque substantia, id est, carnis et animae, quae cui ascribatur auctori, Apostolo manifestius distinguente. Deinde patres, inquit, carnis nostrae habuimus eruditores, et reverebamur, non multo magis subiiciemur patri spirituum et vivemus [Hebr. XII]? Quid hac divisione clarius potuit definire, ut carnis quidem nostrae patres homines pronuntiaret, animarum vero Deum solum esse patrem constanter exprimeret? |
| 2 | Quamquam et in ipsa corporis huius concretione ministerium tantummodo homini sit ascribendum, summa vero conditionis Deo omnium creatori, dicente David: Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me [Ps. CXVIII]. Et beatus Iob, Nonne sicut lac, inquit, mulsisti me, et coagulasti me ut caseum, ossibus et nervis inseruisti me [Iob. X]? Et Dominus ad Ieremiam: Priusquam te formarem in utero, novi te [Ierem. I]. Ecclesiastes vero utriusque substantiae naturam atque originem, examinatione ortus atque initii, ex quo videlicet unaquaeque processit, et consideratione finis ad quem unaquaeque contendit, satis evidenter ac proprie colligens, pariterque de corporis huius atque animae separatione disputans, ita disserit: Priusquam convertatur pulvis in terram sicut fuit, et spiritus revertatur ad Deum qui dedit eum [Eccles. XII]. Quid apertius potuit dicere, quam ut materiam carnis, quam pulverem nominavit, quia de hominis semine sumit exordium, eiusque videtur ministerio seminari, velut e terra sumptam, iterum reverti pronuntiaret ad terram; spiritum vero, qui non per commixtionem sexus utriusque procreatur, sed specialiter a Deo solo tribuitur, ad auctorem suum redire signat? Quod etiam per illam Dei insufflationem, qua Adam primitus animavit [Gen. II], evidenter exprimitur. Itaque his testimoniis manifeste colligimus, patrem spirituum neminem dici posse nisi Deum solum, qui eos ex nihilo, cum voluerit, facit; homines vero carnis nostrae patres tantummodo nominari. |
| 3 | Itaque et diabolus secundum hoc quod vel spiritus vel angelus bonus creatus est, patrem neminem habuit nisi Deum conditorem suum. Qui cum superbia fuisset elatus, et dixisset in corde suo, Ascendam super altitudinem nubium, ero similis Altissimo (Isaiae XIV), factus est mendax, et in veritate non stetit, sed de proprio nequitiae thesauro mendacium proferens, non solum mendax, sed etiam pater ipsius mendacii factus est [Ioan. VIII], quo deitatem homini repromittens ac dicens, Eritis sicut dii [Genes. III], in veritate non stetit, sed ab initio factus est homicida, vel Adam in conditionem mortalitatis inducens, vel Abel instigatione sua per manum fratris interimens. |
| 4 | Sed iam disputationem nostram duarum ferme noctium lucubratione confectam subsequens aurora concludit, ac de profundissimo quaestionum pelago cymbam collationis huius ad tutissimum silentii portum compendium nostrae rusticitatis attraxit. In quo quidem profundo quanto nos interius flatus divini Spiritus introduxit, tanto diffusior praecedens oculorum aciem semper aperietur immensitas, ac, secundum sententiam Salomonis, longius fiet a nobis magis quam erat; et alta profunditas, quis inveniet eam [Eccles. VII]? Quamobrem Dominum deprecemur, ut in nobis, vel timor eius, vel charitas, quae cadere nescit, immobilis perseveret, quae nos et sapientes in hominibus faciat, et a diaboli telis protegat semper illaesos. His etenim custodibus impossibile est quempiam laqueos mortis incurrere; inter perfectos autem et imperfectos ista distantia est, quod in illis quidem fixa et (ut ita dixerim) maturior charitas tenacius perseverans firmius [Lips. in marg. stabilius] eos custodit, ac facilius facit in sanctitate durare; in his vero velut infirmius collata, ac facilius refrigescens, citius compellit eos peccatorum laqueis ac saepius implicari. |
| 5 | Quibus auditis, ita nos collationis huius sermo inflammavit, ut cum maiore mentis ardore, abeuntes a cella senis quam ante venientes, doctrinae eius plenitudinem sitiremus. |