Beda Venerabilis, Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum, 5, CAPUT XXI. Ut Ceolfrid abbas regi Pictorum architectos ecclesiae, simul et epistolam de catholico Pascha, vel de [Al., Pascha et] tonsura miserit.
| 1 | Eo tempore [DCCX] Naiton, rex Pictorum, qui Septemtrionales Brittaniae plagas inhabitant, admonitus ecclesiasticarum frequenti meditatione scripturarum, abrenunciavit errori, quo eatenus in observatione Paschae cum sua gente tenebatur, et se suosque omnes ad catholicum Dominicae Resurrectionis tempus celebrandum perduxit. Quod ut facilius et maiori auctoritate perficeret, quaesivit auxilium de gente Anglorum, quos iamdudum ad exemplum sanctae Romanae et apostolicae Ecclesiae suam religionem instituisse cognovit. |
| 2 | Siquidem misit legatarios ad virum venerabilem Ceolfridum, abbatem monasterii beatorum apostolorum Petri et Pauli, quod est ad ostium Uiuri amnis, et iuxta amnem Tinam, in loco qui vocatur In Gyruum, cui ipse post Benedictum, de quo supra diximus, gloriosissime praefuit; postulans ut exhortatorias sibi litteras mitteret, quibus potentius confutare posset eos qui Pascha non suo tempore observare praesumerent; simul et de tonsurae modo vel ratione qua clericos insigniri deceret: excepto quod etiam ipse in his non parva ex parte esset imbutus. Sed et architectos sibi mitti petiit, qui iuxta morem Romanorum ecclesiam de lapide in gente ipsius facerent, promittens hanc in honorem beati apostolorum principis dedicandam; se quoque ipsum cum suis omnibus morem sanctae Romanae et apostolicae Ecclesiae semper imitaturum, in quantum dumtaxat tam longe a Romanorum loquela et natione segregati hunc ediscere potuissent. |
| 3 | Cuius religiosis votis ac precibus favens reverentissimus abba Ceolfrid, misit architectos quos petebatur [Al., petebat], misit illi et litteras scriptas in hunc modum: |
| 4 | 'Domino excellentissimo et gloriosissimo regi Naitano, Ceolfrid abbas in Domino salutem. |
| 5 | 'Catholicam sancti Paschae observantiam, quam a nobis, rex Deo devote, religioso studio quaesisti, promptissime ac libentissime tuo desiderio, iuxta quod ab apostolica sede didicimus, patefacere satagimus. Scimus namque caelitus sanctae Ecclesiae donatum, quotiens ipsi rerum Domini, discendae, docendae, custodiendae veritati operam impendunt. Nam et vere omnino dixit quidam saecularium scriptorum, quia felicissimo mundus [Al., mundi] statu ageretur, si vel reges philosopharentur, vel regnarent Philosophi. |
| 6 | Quod si de Philosophia huius mundi vere intellegere, [Chiffl. add. id est] de statu huius mundi merito diligere [Chiffl., dicere] potuit homo [Chiffl. add. mortalis] huius mundi; quanto magis [Al. add. vel] civibus patriae caelestis in hoc mundo [Al., mundum] peregrinantibus optandum est et totis animi viribus supplicandum, ut quo plus in mundo quique valent, eo amplius eius qui super omnia est iudicis mandatis auscultare contendant, atque ad haec observanda secum eos quoque qui sibi commissi sunt, [Al. add. et] exemplis simul et auctoritate instituant? |
| 7 | Tres sunt ergo regulae sacris inditae litteris, quibus Paschae celebrandi tempus nobis praefinitum, nulla prorsus humana licet auctoritate mutari; e quibus duae in lege Mosi divinitus statutae, tertia in Evangelio per effectum Dominicae passionis et resurrectionis adiuncta est. Praecepit enim lex ut Pascha primo mense anni, et tertia eiusdem mensis septimana, id est, a quinta decima die usque ad vicesimam primam fieri deberet: additum [Al. add. que] est per institutionem apostolicam ex Evangelio, ut in ipsa tertia septimana diem Dominicam exspectare, atque in ea temporis Paschalis initium tenere debeamus. |
| 8 | Quam videlicet regulam triformem quisquis rite custodierit, nunquam in adnotatione festi Paschalis errabit. Verum si de his singulis enucleatius ac latius audire desideras, scriptum est in Exodo, ubi liberandus de Aegypto populus Israel, primum Pascha facere iubetur, quia dixerit Dominus ad Moysen et Aaron: Mensis iste vobis principium mensium primus erit in mensibus anni. |
| 9 | Loquimini ad universum coetum filiorum Israel, et dicite eis: Decima die mensis huius tollat unusquisque agnum per familias et domos suas. Et paulo post: Et servabitis eum usque ad quartam decimam [Al. add. diem] mensis huius. Immolabitque eum universa multitudo filiorum Israel ad vesperam. Quibus verbis manifestissime constat, quod ita in observatione paschali mentio fit diei quartae decimae, ut non tamen in ipsa die quarta decima Pascha fieri praecipiatur; sed adveniente tandem vespera [Al., vespere] diei quartae decimae, id est, quinta decima luna, quae initium tertiae septimanae faciat, in caeli faciem prodeunte, agnus immolari iubeatur: et quod ipsa sit nox quintae decimae lunae, in qua percussis Aegyptiis, Israel est a longa servitute redemptus. |
| 10 | Septem, inquit, diebus azyma comedetis. Quibus item verbis tota tertia septimana eiusdem primi mensis decernitur sollemnis esse debere. Sed ne putaremus easdem septem dies a quarta decima usque ad vicesimam esse computandas [Al., supputandas], continuo subiecit: In die primo non erit fermentum in domibus vestris. Quicumque comederit fermentum, peribit [Al., fermentum in domibus vestris peribit] anima illa de Israel. A die primo usque ad diem septimum, et caetera, usquedum ait: In eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra Aegypti. |
| 11 | Primum ergo diem azymorum appellat eum in quo exercitum eorum esset educturus de Aegypto. Constat autem quia non quarta decima die, in cuius vespera agnus est immolatus, et quae proprie Pascha sive Phase dicitur; sed quinta decima sunt educti ex Aegypto, sicut in libro Numerorum apertissime scribitur. Profecti igitur de Ramesse quinta decima die mensis primi, altera die [Al. add. fecerunt] Phase filii Israel in manu excelsa. Septem ergo dies azymorum, in quarum prima eductus est populus Domini ex Aegypto, ab initio, ut diximus, tertiae septimanae, hoc est, a quinta decima die mensis primi, usque ad vicesimam primam eiusdem mensis diem completam computari oportet. Porro dies quarta decima extra hunc numerum separatim [Al., separatum] sub Paschae titulo praenotatur, sicut Exodi sequentia patenter edocent; ubi cum dictum esset: In eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra Aegypti; protinus adiunctum [Al., additum] est: Et custodietis diem istum in generationes vestras ritu perpetuo. |
| 12 | Primo mense, quarta decima die mensis comedetis azyma usque ad diem vicesimam primam eiusdem mensis ad vesperam. Septem diebus fermentatum non invenietur in domibus vestris. Quis enim non videat, a quarta decima usque ad vicesimam primam, non septem solummodo, sed octo potius esse dies, si et ipsa quarta decima annumeretur? Sin autem, ut diligentius explorata Scripturae veritas docet, a vespera diei quartae decimae usque ad vesperam vicesimae primae computaverimus, videbimus profecto quod ita dies quarta decima vesperam suam in [Al. om. in] festi Paschalis initium prorogat [Al., porrigat], ut non amplius tota [Al. add. sola] sacra sollemnitas quam septem tantummodo noctes cum totidem diebus comprehendat: unde et vera esse probatur nostra diffinitio, qua tempus paschale primo mense anni, et tertia eius hebdomada celebrandum esse diximus. |
| 13 | Veraciter enim tertia agitur hebdomada, quod a vespera quartae decimae diei incipit, et in vespera vicesimae primae completur. Postquam vero Pascha nostrum immolatus est Christus, diemque nobis Dominicam, quae apud antiquos una vel prima Sabbati, sive Sabbatorum vocatur, gaudio suae resurrectionis fecit esse sollemnem; ita hanc [Al. add. nunc] apostolica traditio festis paschalibus inseruit, ut nil omnimodis de tempore Paschae legalis praeoccupandum, nihil minuendum esse decerneret. |
| 14 | Quin potius statuit ut exspectaretur iuxta praeceptum legis idem primus anni mensis, exspectaretur quarta decima dies illius, exspectaretur vespera eiusdem. Et cum haec dies in Sabbatum forte inciderit, tolleret unusquisque agnum per familias et domos suas, et immolaret [Al., immolarent] eum ad vesperam, id est, praepararent omnes Ecclesiae per orbem, quae unam catholicam faciunt, panem et vinum in mysterium carnis et sanguinis Agni immaculati, qui abstulit peccata mundi: et praecedente congrua lectionum, orationum, [Al. add. et] caeremoniarum paschalium sollemnitate, offerrent haec Domino in spem futurae suae redemptionis. |
| 15 | Ipsa est enim eadem nox in qua de Aegypto per sanguinem agni Israelitica plebs erepta est; ipsa in qua per resurrectionem Christi liberatus est a morte aeterna populus omnis Dei. Mane autem inlucescente die Dominica, primam paschalis festi diem celebrarent. Ipsa est enim dies in qua resurrectionis suae gloriam Dominus multifario piae revelationis gaudio discipulis patefecit. |
| 16 | Ipsa prima dies azymorum, de qua multum distincte in Levitico scriptum est: Mense primo, quarta decima die mensis [Al. add. huius], ad vesperam, Phase Domini est, et quinta decima die mensis huius sollemnitas azymorum Domini est. Septem diebus azyma comedetis. Dies primus erit celeberrimus sanctusque. Si ergo fieri posset [Al., potuisset] ut semper in diem quintum decimum primi mensis, id est, in lunam quintam decimam Dominica dies incurreret, uno semper eodemque tempore cum antiquo Dei populo, quanquam sacramentorum genere discreto, sicut una eademque fide Pascha celebrare possemus. |
| 17 | Quia vero dies septimanae non aequali cum luna tramite procurrit, decrevit apostolica traditio, quae per beatum Petrum Romae praedicata, per Marcum evangelistam et interpretem ipsius Alexandriae confirmata est, ut adveniente primo mense, adveniente in eo [Al. om. in eo] vespera diei quartae decimae, exspectetur etiam dies Dominica, a quinta decima usque ad vicesimam primam diem eiusdem mensis. |
| 18 | In quacumque enim harum inventa fuerit, merito in ea Pascha celebrabitur: quia nimirum haec ad numerum pertinet illarum septem dierum, quibus azyma celebrari iubetur. Itaque fit ut nunquam Pascha nostrum a septimana mensis primi tertia in utramvis partem declinet: sed vel totam eam, id est, omnes septem legalium azymorum dies, vel certe aliquos de illis teneat. |
| 19 | Nam etsi saltem unum ex eis, hoc est, ipsum septimum adprehenderit, quem tam excellenter Scriptura commendat: Dies autem, inquiens, septimus erit celebrior et sanctior, nullumque servile opus fiet in eo; nullus arguere nos poterit, quod non [Al., nos] recte Dominicum Paschae diem, quem de Evangelio suscepimus, in ipsa quam lex statuit, tertia primi mensis hebdomada celebremus. |
| 20 | Cuius observantiae catholica ratione patefacta, patet e contrario error inrationabilis eorum qui praefixos in lege terminos, nulla cogente necessitate, vel anticipare, vel transcendere praesumunt. Namque sine ratione necessitatis alicuius anticipant illi tempus in lege praescriptum, qui Dominicum [Al., cum Dominicam] Paschae diem a quarta decima mensis primi, usque ad vicesimam putant lunam esse servandum. |
| 21 | Cum enim a vespera diei tertiae decimae vigilias sanctae noctis celebrare incipiunt, claret quod illam [Al., illum] in exordio sui [Al., suo] Paschae diem statuunt, cuius nullam omnino mentionem in decreto legis inveniunt. Et cum vicesima prima die mensis Pascha Dominicum celebrare refugiunt, patet profecto, quod illam per omnia diem a sua sollemnitate secernunt, quam lex maiore prae caeteris festivitate memorabilem saepenumero commendat: sicque diem Paschae ordine perverso, et aliquando in secunda hebdomada totam compleant, et nunquam in hebdomadae tertiae die septimo ponant; rursumque qui a sexta decima die mensis saepedicti usque ad vicesimam secundam Pascha celebrandum magis autumant, non minore utique errore, tametsi altero latere, a recto veritatis tramite divertunt, et veluti naufragia Scyllae fugientes, in Charybdis voraginem submergendi decidunt. |
| 22 | Nam cum a luna sexta decima primi mensis oriente, id est, a vespera diei quintae decimae Pascha incipiendum doceant; nimirum constat quia quartam decimam diem mensis eiusdem, quam lex primitus et praecipue commendat, a sua prorsus sollemnitate secludunt: ita ut quintae decimae, in qua populus Dei ab Aegyptia [Al., Aegyptiaca] servitute redemptus est, et in qua Dominus suo mundum sanguine a peccatorum tenebris liberavit, in qua etiam sepultus spem nobis post mortem beatae quietis tribuit, vix vesperam tangant. |
| 23 | Iidemque poenam erroris sui in semetipsos recipientes, cum in vicesima secunda die mensis, Paschae diem statuunt Dominicum, legitimos utique terminos Paschae aperta transgressione violant, utpote qui ab illius diei vespera Pascha incipiunt, in qua hoc lex consummari et perfici debere decrevit. Illam in Pascha diem adsignent primam, cuius in lege mentio nulla usquam reperitur, id est, quartae primam septimanae. Qui utrique [Al., utique] non solum in diffinitione et computo lunaris aetatis, sed et in mensis primi nonnunquam inventione falluntur. Quae disputatio maior est, quam epistola hac [Al., haec] vel valeat comprehendi, vel debeat. Tantum hoc dicam, quod per aequinoctium vernale semper inerrabiliter possit inveniri, qui mensis iuxta computum lunae, primus anni, qui esse debeat ultimus. Aequinoctium autem, iuxta sententiam omnium Orientalium, et maxime Aegyptiorum, qui prae caeteris doctoribus calculandi palmam tenent, duodecimo Kalendarum Aprilium die provenire consuevit, ut etiam ipsi horologica inspectione probamus [Al., probavimus]. Quaecumque ergo luna ante aequinoctium plena est, quarta decima videlicet vel quinta decima existens, haec ad praecedentis anni novissimum pertinet mensem, ideoque Paschae celebrando habilis non est. |
| 24 | Quae vero post aequinoctium vel in ipso aequinoctio suum plenilunium habet, in hac absque ulla dubietate, quia primi mensis est, et antiquos Pascha celebrare solitos, et nos ubi Dominica dies advenerit, celebrare debere noscendum est. Quod ita fieri oportere illa nimirum ratio cogit, quia in Genesi scriptum est, quod fecit Deus duo luminaria magna; luminare maius, ut praeesset diei; et luminare minus, ut praeesset nocti: vel, sicut alia dicit editio, luminare maius in inchoationem diei; et luminare minus in inchoationem noctis. |
| 25 | Sicut ergo prius Sol a medio procedens Orientis, aequinoctium vernale suo praefixit exortu; deinde Luna, Sole ad vesperam [Al., vesperum] occidente, et ipsa plena a medio secuta est Orientis: ita omnibus annis idem primus Lunae mensis eodem necesse est ordine servari, ut non ante aequinoctium, sed vel ipso aequinoctii die, sicut in principio factum est, vel eo transcenso plenilunium habere debeat. At si uno saltem die plenilunium tempus aequinoctii praecesserit, non hanc primo mensi [Al., mense] anni incipientis, sed ultimo potius praeteriti lunam esse adscribendam; et ideo festis Paschalibus inhabilem, memorata ratio probat. |
| 26 | Quod si mysticam quoque vos in his rationem audire delectat, primo mense anni, qui etiam mensis novorum dictus est, Pascha facere iubemur; quia renovato ad amorem caelestium spiritu mentis nostrae, Sacramenta Dominicae Resurrectionis, et ereptionis nostrae celebrare debemus, tertia eiusdem mensis septimana facere praecipimur; quia ante legem et sub lege promissus, tertio tempore saeculi cum gratia venit ipse qui Pascha nostrum immolaretur Christus: quia tertia post immolationem suae passionis die resurgens a mortuis, hanc Dominicam vocari, et in ea nos annuatim Paschalia eiusdem resurrectionis voluit festa celebrare: quia nos quoque ita solum veraciter eius sollemnia celebramus, si per fidem, spem et caritatem Pascha, id est, transitum de hoc mundo ad Patrem, cum illo facere curamus. |
| 27 | Post aequinoctium veris, plenilunium mensis praecipimur observare Paschalis; ut videlicet primo sol longiorem nocte faciat diem, deinde luna plenum suae lucis orbem mundo praesentet; quia primo quidem Sol iustitiae, in cuius pennis est sanitas, id est, Dominus Iesus, per resurrectionis suae triumphum cunctas mortis tenebras superavit: ac sic ascendens in caelos, misso desuper Spiritu, Ecclesiam suam quae saepe Lunae vocabulo designatur, internae gratiae luce replevit. |
| 28 | Quem videlicet ordinem nostrae salutis Propheta contemplatus aiebat: Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo. Qui ergo plenitudinem lunae paschalis ante aequinoctium provenire posse contenderit, talis in mysteriorum celebratione maximorum a sanctarum quidem Scripturarum doctrina discordat; concordat autem eis qui sine praeveniente gratia Christi se salvari posse confidunt: quia [Al., qui] etsi vera lux tenebras mundi moriendo ac resurgendo nunquam vicisset, perfectam se habere posse iustitiam dogmatizare praesumunt. |
| 29 | Itaque post aequinoctialem solis exortum, post plenilunium primi mensis hunc ex ordine subsequens; id est, post completam diem eiusdem mensis quartam decimam, quae cuncta ex lege observanda accepimus, exspectamus adhuc monente Evangelio in ipsa hebdomada tertia tempus diei Dominicae, et sic demum votiva Paschae nostri festa celebramus, ut indicemus nos non cum antiquis excussum Aegyptiae servitutis iugum venerari, sed redemptionem totius mundi, quae in antiqui Dei populi liberatione praefigurata, in Christi autem resurrectione completa est, devota fide ac dilectione colere, utque [Al., atque] resurrectionis etiam nostrae, quam eadem die Dominica futuram credimus, spe nos certissima gaudere signemus. |
| 30 | Hic autem quem vobis sequendum monstramus, Computus Paschae, decennovenali circulo continetur; qui dudum quidem, hoc est, ipsis Apostolorum temporibus, iam servari in Ecclesia coepit, maxime Romae et Aegypti, ut supra iam diximus. Sed per industriam Eusebii qui a beato martyre Pamphilo cognomen habet, distinctius in ordinem compositus est; ut quod eatenus per Alexandriae pontificem singulis annis per omnes Ecclesias mandari consueverat, iam deinde congesta in ordinem serie lunae quartae decimae, facillime posset ab omnibus sciri. |
| 31 | Cuius computum Paschalis Theophilus Alexandriae praesul in centum annorum tempus Theodosio imperatori composuit. Item successor eius Cyrillus seriem nonaginta et quinque annorum in quinque decennovenalibus circulis comprehendit: post quem Dionysius Exiguus totidem alios ex ordine pari schemate subnexuit, qui ad nostra usque tempora pertingebant. |
| 32 | Quibus termino adpropinquantibus, tanta hodie calculatorum exuberat copia, ut etiam in nostris per Brittaniam Ecclesiis plures sint qui mandatis memoriae veteribus illis Aegyptiorum argumentis, facillime possint in quolibet spatia temporum Paschales protendere circulos, etiamsi ad quingentos usque et triginta duos voluerint [Al., volverint] annos; quibus expletis, omnia quae ad solis et lunae, mensis et septimanae consequentiam spectant, eodem quo prius ordine recurrunt. |
| 33 | Ideo autem circulos eosdem temporum instantium vobis mittere supersedimus, quia de ratione tantum temporis Paschalis instrui quaerentes, ipsos vobis circulos Paschae catholicos abundare probastis. |
| 34 | 'Verum his de Pascha succincte, ut petistis, strictimque commemoratis, tonsuram quoque, de qua pariter vobis litteras fieri voluistis, hortor ut ecclesiasticam et Christianae fidei congruam habere curetis. Et quidem scimus quia neque apostoli omnes uno eodemque sunt modo adtonsi, neque nunc Ecclesia catholica sicut una fide, spe et caritate in Deum consentit, ita etiam una atque indissimili totum per orbem tonsurae sibi forma congruit. |
| 35 | Denique ut superiora, id est, patriarcharum tempora respiciamus, Iob exemplar patientiae, dum ingruente tribulationum articulo caput totondit [Al., totundit], probavit utique quia tempore felicitatis capillos nutrire consueverat. At Ioseph, et ipse castitatis, humilitatis, pietatis caeterarumque virtutum executor ac doctor eximius, cum servitio absolvendus, attonsus esse legitur: patet profecto quia tempore servitutis, intonsis in carcere crinibus manere solebat. |
| 36 | Ecce uterque vir Dei diversum ab altero vultus habitum foris praemonstrabat, quorum tamen intus conscientia in parili virtutum sibi gratia concordabat. Verum, etsi [Al., si] profiteri nobis liberum est, quia tonsurae discrimen non noceat, quibus pura in Deum fides, et caritas in proximum sincera est; maxime cum nunquam Patribus catholicis sicut de Paschae vel fidei diversitate conflictus, ita etiam de tonsurae differentia legatur aliqua fuisse controversia; inter omnes tamen quas vel in Ecclesia, vel in universo hominum genere reperimus tonsuras, nullam magis sequendam nobis amplectendamque iure dixerim, ea quam in capite suo gestabat ille, cui se confitenti Dominus ait: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferni [Al., inferi] non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum [Matth. XVI, 18]. Nullam magis abominandam detestandamque merito cunctis fidelibus crediderim, ea quam habebat ille, cui gratiam sancti Spiritus comparare volenti dicit idem Petrus: Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum Dei existimasti per pecuniam [Al., pecunia] possideri: non [Al. add. enim] est tibi pars neque sors in sermone hoc [Act. VIII, 20, 21]. Neque vero ob id tantum in coronam adtondemur, quia Petrus ita attonsus est; sed quia Petrus in memoriam Dominicae passionis ita attonsus est, idcirco et nos qui per eandem Passionem salvari desideramus, ipsius passionis signum cum illo in vertice, summa videlicet corporis nostri parte gestamus. Sicut enim omnis Ecclesia quia per mortem sui vivificatoris Ecclesia facta est, signum sanctae crucis eius in fronte portare consuevit, ut crebro vexilli huius munimine a malignorum spirituum defendatur incursibus; crebra huius [Al., eius] admonitione doceatur, se quoque carnem suam cum vitiis et concupiscentiis crucifigere debere: ita etiam oportet eos, qui vel monachi votum, vel gradum clericatus habentes arctioribus se necesse habent pro Domino continentiae frenis astringere. |
| 37 | Formam quoque coronae quam ipse in passione [Al. add. sua] spineam portavit in capite, ut spinas ac tribulos peccatorum nostrorum portaret, id est, exportaret et auferret a nobis, suo quemque in capite per tonsuram praeferre, ut se etiam inrisiones et opprobria pro illo libenter ac promte omnia [Al. prompto animo] sufferre ipso etiam frontispicio doceant: ut coronam vitae aeternae, quam repromisit Deus diligentibus se, se semper exspectare, proque huius perceptione et adversa se mundi et prospera contemnere designent. |
| 38 | Caeterum tonsuram eam quam magum ferunt habuisse Simonem, quis, rogo, fidelium non statim cum ipsa magia primo detestetur, et merito exsufflet aspectu? Quae [Al., exsufflet? Quae aspectu] in frontis quidem superficie, coronae videtur speciem praeferre; sed ubi ad cervicem considerando perveneris, decurtatam eam quam te videre putabas, invenies coronam; ut merito talem Simoniacis et non Christianis habitum convenire cognoscas: qui in praesenti quidem vita a deceptis hominibus putabantur digni perpetuae gloria coronae; sed in ea quae hanc sequitur vitam, non solum omni spe coronae privati, sed aeterna insuper sunt poena damnati. |
| 39 | Neque vero me haec ita prosecutum aestimes, quasi eos qui hanc tonsuram habent, condemnatos [Al., condemnandos] iudicem, si fide et operibus unitati catholicae faverint: immo confidenter profiteor, plurimos ex eis sanctos ac Deo dignos extitisse, ex quibus est Adamnan, abbas et sacerdos Columbiensium egregius, qui cum legatus suae gentis ad Aldfridum regem missus, nostrum quoque monasterium videre voluisset, miramque in moribus ac verbis prudentiam, humilitatem, religionem ostenderet, dixi illi inter alia conloquens: 'Obsecro, sancte frater, qui ad coronam te [Al. om. te] vitae quae terminum nesciat [Al. add. te] tendere credis, quid contrario tuae fidei habitu terminatam in capite coronae imaginem portas? |
| 40 | et si beati consortium Petri quaeris, cur eius quem ille anathematizavit, tonsurae imaginem imitaris? et non potius eius cum quo in aeternum beatus vivere cupis, etiam nunc habitum te, quantum potes, diligere monstras?' Respondit ille: 'Scias pro certo, frater mi dilecte, quia etsi Simonis tonsuram ex consuetudine patria habeam, Simoniacam tamen perfidiam tota mente detestor ac respuo: beatissimi autem apostolorum principis, quantum mea parvitas sufficit, vestigia sequi desidero. |
| 41 | ' At ego: 'Credo, inquam, vere quod ita sit; sed tamen indicio fit [Al., sit], quod ea quae apostoli Petri sunt, in abdito cordis amplectimini, si quae eius esse nostis, etiam in [Al. om. in] facie tenetis. Namque prudentiam tuam facillime diiudicare reor, quod aptius multo sit, eius quem corde toto abhominaris, cuiusque horrendam faciem videre refugis, habitum vultus [Al., vultum] a tuo vultu Deo iam dicato separare; et e contra, eius quem apud Deum habere patronum quaeris, sicut facta vel monita cupis sequi, sic etiam morem habitus te imitari condeceat. |
| 42 | ' Haec tunc [Al. add. cum] Adamnano dixi, qui quidem quantum [Al. om. quantum] conspectis Ecclesiarum nostrarum statutis [Al. add. quantum] profecisset, probavit, cum reversus ad Scottiam, multas postea gentis eiusdem turbas ad catholicam temporis Paschalis observantiam sua praedicatione correxit: tametsi eos qui in Hii insula morabantur monachos, quibusque speciali rectoris iure praeerat necdum [Al., nec] ad viam statuti melioris reducere valebat. Tonsuram quoque, si tantum sibi auctoritatis subesset, emendare meminisset. |
| 43 | Sed et tuam nunc prudentiam, rex, admoneo, ut ea quae unitati catholicae et apostolicae Ecclesiae concinnant [Al., concinunt], una cum gente cui te Rex regum et Dominus dominorum praefecit, in omnibus servare contendas. Sic enim fit ut post acceptam temporalis regni potentiam, ipse beatissimus apostolorum princeps caelestis quoque regni tibi tuisque cum caeteris electis libens pandat introitum. |
| 44 | Gratia te Regis aeterni longiori tempore regnantem, ad nostram omnium pacem custodiat incolumem, dilectissime in Christo fili.' |
| 45 | Haec epistola cum praesente rege Naitono, multisque viris doctioribus esset lecta, ac diligenter ab his qui intelligere poterant, in linguam eius propriam interpretata, multum de eius exhortatione gavisus esse perhibetur; ita ut exsurgens [Al., surgens] de medio optimatum suorum consessu genua flecteret in terram, Deo gratias agens, quod tale munusculum de terra Anglorum mereretur accipere. |
| 46 | 'Et quidem et antea novi, inquit, quia haec erat vera Paschae celebratio, sed in tantum modo [Al., tantummodo] rationem huius temporis observandi [Al., observandam] cognosco, ut parum mihi omnimodis [Al., omnino] videar de his antea intellexisse. Unde palam profiteor, vobisque qui adsidetis praesentibus protestor, quia hoc observare tempus Paschae cum universa mea gente perpetuo volo; [Al. add. et] hanc accipere debere tonsuram quam plenam esse rationis audimus [Al., audivimus], omnes qui in meo regno sunt clericos decerno. |
| 47 | ' Nec mora, quae dixerat, regia auctoritate perfecit. Statim namque iussu publico mittebantur ad transcribendum, discendum, observandum, per universas Pictorum provincias circuli Paschae decennovenales, oblitteratis per omnia erroneis octoginta et quatuor annorum circulis. Adtondebantur omnes in coronam Ministri altaris, ac Monachi: et quasi novo se discipulatui beatissimi apostolorum principis Petri subditam, eiusque tutandam patrocinio gens correcta gaudebat. |