Beda Venerabilis, Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum, 5, CAPUT XIX. Ut Coinred Merciorum, et Offa orientalium Saxonum rex [Al., reges] in monachico habitu Romae vitam finierint; et de vita vel obitu Uilfridi episcopi.
| 1 | Anno autem imperii Osredi quarto [DCCIX], Coinred, qui regno Merciorum nobilissime tempore aliquanto praefuerat, nobilius multo regni sceptra reliquit. Nam venit Romam, ibique adtonsus, pontificatum habente Constantino; ac monachus factus, ad limina apostolorum, in precibus, ieiuniis et eleemosynis usque ad diem permansit ultimum; succedente in regnum Ceolredo filio Aedilredi, qui ante ipsum Coinredum idem regnum tenebat. |
| 2 | Venit autem cum illo et filius Sigheri regis orientalium Saxonum, cuius supra meminimus, vocabulo Offa, iuvenis amantissimae aetatis et venustatis, totaeque suae genti ad tenenda servandaque regni sceptra exoptatissimus. Qui pari ductus devotione mentis, reliquit uxorem, agros, cognatos et patriam propter Christum, et propter Evangelium, ut in hac vita centuplum acciperet, et in saeculo venturo vitam aeternam. Et ipse ergo ubi ad loca sancta Romam pervenerunt [Al., pervenit], adtonsus, et in monachico vitam habitu complens, ad visionem beatorum apostolorum in caelis, diu desideratam, pervenit. |
| 3 | Eodem sane anno quo hi Brittaniam reliquere, antistes eximius Uilfrid, post quadraginta et quinque annos accepti episcopatus, diem clausit extremum in provincia quae vocatur Inundalum: corpusque eius loculo inditum, perlatum est in monasterium ipsius, quod dicitur Inhrypum, et iuxta honorem tanto pontifici congruum, in ecclesia beati apostoli Petri sepultum. De cuius statu vitae, ut ad priora repedantes, paucis quae sunt gesta, memoremus, cum esset puer bonae indolis, atque aetatem moribus transiens [Al., transigens], ita se modeste et circumspecte in omnibus gereret [Al., gerebat], ut merito a maioribus quasi unus ex ipsis amaretur, veneraretur, amplecteretur, ubi quartum decimum aetatis contigit annum, monasticam saeculari vitam praetulit. |
| 4 | Quod ubi patri suo narravit, iam enim mater obierat, libenter eius votis ac desideriis caelestibus adnuit, eumque coeptis insistere salutaribus iussit. Venit ergo ad insulam Lindisfarnensem, ubique monachorum famulatui se contradens, diligenter ea quae monasticae castitatis ac pietatis erant, et discere curabat et agere [DCXLVIII]. Et quia acris erat ingenii, didicit citissime psalmos, et aliquot codices; necdum quidem adtonsus, verum eis quae tonsura maiores sunt virtutibus, [Al. add. id est] humilitatis et obedientiae, non mediocriter insignitus: propter quod et a senioribus, et [Al., a] coaetaneis suis iusto colebatur affectu. In quo videlicet monasterio cum aliquot annos Deo serviret, animadvertit paulatim adolescens animi sagacis, minime perfectam esse virtutis viam quae tradebatur a Scottis, proposuitque animo venire Romam, et qui ad sedem apostolicam ritus ecclesiastici sive monasteriales servarentur, videre. |
| 5 | Quod cum fratribus referret, laudaverunt eius propositum, eumque id quod mente disposuerat [Al., disposuit], perficere suadebant. At ille confestim veniens ad reginam Eanfledam, quia notus erat ei [Al., cui notus erat], eiusque consilio et suffragiis praefato fuerat monasterio sociatus, indicavit ei desiderium sibi inesse beatorum apostolorum limina visitandi: quae delectata bono adolescentis proposito, misit eum Cantiam ad regem Erconberctum [DCLII], qui erat filius avunculi sui, postulans ut eum honorifice Romam transmitteret. |
| 6 | Quo tempore ibi gradum archiepiscopi Honorius, unus ex discipulis beati papae Gregorii, vir in rebus ecclesiasticis sublimiter institutus servabat. Ubi cum aliquandiu demoratus adolescens animi vivacis, diligenter his quae inspiciebat discendis operam daret, supervenit illo alius adolescens, nomine Biscop, cognomento Benedictus, de nobilibus Anglorum, cupiens et ipse Romam venire: cuius supra meminimus. |
| 7 | Huius ergo comitatui rex sociavit Uilfridum, utque [Al., atque] illum secum Romam perduceret [Al., perducere] iussit [CCLIII]. Qui cum Lugdunum pervenissent, Uilfrid a Dalfino, civitatis episcopo, ibi retentus [Al., retento] est, Benedictus coeptum iter naviter [Chiffl., coeptum lintre navali iter] Romam usque complevit. |
| 8 | Delectabatur enim antistes prudentia verborum iuvenis, gratia venusti vultus, alacritate actionis, et constantia ac maturitate cogitationis: unde et omnia quae necesse habebat, abundanter ipsi cum sociis suis, quamdiu secum erant, donabat: et insuper offerebat, ut si vellet, partem Galliarum non minimam illi regendam committeret, ac filiam fratris sui virginem illi coniugem daret, eumque ipse loco adoptivi semper [Al. om. semper] haberet. At ille, gratias agens pietati quam erga eum, cum esset peregrinus, habere dignaretur, respondit propositum se magis alterius conversationis habere, atque ideo, patria relicta, Romam iter agere coepisse. |
| 9 | Quibus auditis, antistes misit eum Romam [DCLIV], dato duce itineris, et cunctis simul quae necessitas poscebat itineris largiter subministratis; obsecrans [Al., observans] sedulo, ut cum patriam reverteretur, per se iter facere meminisset. Veniens vero [Al. add. Ulftridus] Romam, et orationibus ac meditationi rerum ecclesiasticarum, ut animo [Al., omnino] proposuerat, quotidiana mancipatus instantia, pervenit ad amicitiam viri doctissimi ac sanctissimi, Bonifacii videlicet archidiaconi, qui etiam consiliarius erat apostolici papae; cuius magisterio quatuor Evangeliorum libros ex ordine didicit, computum Paschae rationabilem, et alia multa quae in patria nequiverat ecclesiasticis disciplinis accommoda, eodem magistro tradente percepit; et cum menses aliquot ibi studiis occupatus felicibus exegisset, rediit ad Dalfinum in Galliam [DCLV], et tres [Chiffl., sex] annos apud eum commoratus, attonsus est ab eo, et in tanto habitus amore, ut heredem sibi illum facere cogitasset. |
| 10 | Sed ne hoc fieri posset, antistes crudeli morte praereptus est [DCLVIII], et Uilfrid ad suae potius, hoc est, Anglorum gentis episcopatum reservatus. Namque Baldhild regina, missis militibus, episcopum iussit interfici, quem ad locum quidem quo decollandus erat, secutus est Uilfrid clericus illius, desiderans cum eo, tametsi ipso multum prohibente, pariter occumbere. |
| 11 | Sed hunc ubi peregrinum atque oriundum de natione Anglorum cognovere carnifices, pepercere illi, neque eum trucidare cum suo voluere pontifice. |
| 12 | At ille Brittaniam veniens, coniunctus est amicitiis Alchfridi regis, qui catholicas Ecclesiae regulas sequi semper et amare didicerat. Unde et ille [Al., illi], quia catholicum eum esse comperit, mox donavit terram decem familiarum in loco qui dicitur Stanford, et triginta familiarum in loco qui vocatur Inhrypum [DCLXI]; quem videlicet locum dederat pridem ad construendum inibi monasterium his qui Scottos sequebantur. |
| 13 | Verum quia illi postmodum optione data maluerunt loco cedere, quam Pascha catholicum caeterosque ritus canonicos iuxta Romanae et apostolicae Ecclesiae consuetudinem recipere, dedit hoc illi, quem melioribus imbutum disciplinis ac moribus vidit. |
| 14 | Quo in tempore [DCLXIV] ad iussionem praefati regis presbyter ordinatus est in eodem monasterio ab Agilbercto episcopo Geuissorum, cuius supra meminimus, desiderante rege ut vir tantae eruditionis ac religionis sibi specialiter individuo comitatu sacerdos esset ac doctor. Quem non multo post detecta et eliminata, ut et [Al., om. et] supra docuimus, Scottorum secta Galliam mittens, cum consilio atque consensu patris sui Osuiu, episcopum sibi rogavit ordinari, cum esset annorum circiter triginta, eodem Agilbercto tunc episcopatum agente Parisiacae civitatis [Al., Parisiaca civitate]; cum quo et alii undecim episcopi ad dedicationem antistitis convenientes, multum honorifice ministerium impleverunt. Quo adhuc in transmarinis partibus demorante, consecratus est in episcopatum Eburaci, iubente rege Osuio, Ceadda vir sanctus, ut supra memoratum est, et tribus annis Ecclesiam sublimiter regens, dehinc ad monasterii sui, quod est in Laestingaei, curam secessit, accipiente Uilfrido episcopatum totius Nordanhymbrorum provinciae. |
| 15 | Qui deinde regnante Ecgfrido, pulsus est episcopatu [DCLXXVIII], et alii pro illo consecrati antistites, quorum supra meminimus: Romamque iturus, et coram apostolico papa causam dicturus, ubi navem conscendit, flante Favonio pulsus est Fresiam, et honorifice susceptus a Barbaris ac rege illorum Aldgilso, praedicabat eis Christum, et multa eorum millia verbo veritatis instituens [Al., instruens], a peccatorum suorum sordibus fonte Salvatoris abluit; et quod postmodum Uilbrord reverentissimus Christi pontifex in magna devotione complevit (Vid. lib. V, c. 11, 12), ipse primus ibi opus evangelicum coepit. Ibi ergo hiemem cum nova Dei plebe feliciter exigens, sic Romam veniendi iter repetiit; et ubi causa eius ventilata est, praesente Agathone papa et pluribus episcopis, universorum iudicio absque crimine accusatus fuisse [Al., fuisset], et episcopatu esse dignus inventus est [DCLXXIX]. Quo in tempore idem papa Agatho cum synodum congregaret Romae centum viginti quinque episcoporum, adversus eos qui unam in Domino Salvatore voluntatem atque operationem dogmatizabant, vocari iussit et Vilfridum, atque inter episcopos considentem dicere fidem suam simul et provinciae sive insulae de qua venerat: cumque catholicus fide [Al. om. fide] cum suis esset inventus, placuit hoc inter caetera eiusdem synodi gestis inseri, scriptumque est hoc modo: 'Uilfridus Deo amabilis episcopus Eboracae [Al., Eboracensis] civitatis, apostolicam sedem de sua causa appellans, et ab hac potestate de certis incertisque rebus absolutus, et cum aliis centum viginti quinque episcopis [Al., coepiscopis] in synodo in iudicii sede constitutus, et pro omni Aquilonali parte, Brittaniae et Hiberniae insulis quae ab Anglorum et Brittonum, necnon Scottorum et Pictorum gentibus incoluntur, veram et catholicam fidem confessus est, et cum subscriptione [Al., conscriptione] sua corroboravit.' |
| 16 | Post haec reversus [Al., veniens] Brittaniam, provinciam Australium Saxonum ab idolatriae ritibus ad [Al. add. veram] Christi fidem convertit [DCLXXXI]. Vectae quoque insulae verbi ministros destinavit: et secundo anno Aldfridi qui post Ecgfridum regnavit, sedem suam et episcopatum, ipso rege insitante, recepit [DCLXXXVI]. Sed post quinque annos denuo accusatus, ab eodem ipso rege et plurimis episcopis praesulatu pulsus est [DCXCI]: veniensque Romam, cum praesentibus accusatoribus acciperet locum se defendendi, considentibus episcopis pluribus cum Apostolico papa Iohanne, omnium iudicio probatum est accusatores eius non nulla in parte falsas contra eum machinasse calumnias: scriptumque [Al. add. est] a praefato papa regibus Anglorum Aedilredo et Aldfrido, ut eum in episcopatum suum, eo quod iniuste fuerit condemnatus, facerent recipi [DCCIV]. Iuvit autem causam absolutionis eius lectio synodi beatae memoriae papae Agathonis, quae quondam ipso praesente in urbe, atque in eodem concilio inter episcopos residente, ut praediximus, acta est. |
| 17 | Cum ergo [Al., enim] causa exigente synodus eadem coram nobilibus et frequentia populi iubente apostolico papa diebus aliquot legeretur, ventum est ad locum ubi scriptum erat: 'Uilfridus, Deo amabilis episcopus Eboracae civitatis, apostolicam sedem de sua causa appellans, et ab hac potestate de certis incertisque rebus absolutus,' et caetera quae supra posuimus. Quod ubi lectum est, stupor adprehendit audientes; et silente lectore coeperunt alterutrum requirere quis esset ille Uilfridus episcopus. |
| 18 | Tunc Bonifacius, consiliarius apostolici papae, et alii perplures qui eum temporibus Agathonis papae ibi viderant [Al., ubi viderunt], dicebant ipsum esse episcopum qui nuper Romam accusatus a suis atque ab apostolica sede iudicandus advenerit [Al., advenerat]: 'qui iamdudum, inquiunt, aeque accusatus huc adveniens, mox audita ac diiudicata causa et controversia utriusque partis, a beatae memoriae papa Agathone probatus [Al., prolatus] est contra fas a suo episcopatu repulsus; et tanti apud eum habitus est, ut ipsum in concilio quod congregarat episcoporum [Al., episcopum], quasi virum incorruptae fidei et animi probi residere praeciperet. Quibus auditis, dicebant omnes una cum ipso pontifice, virum tantae auctoritatis qui per quadraginta prope annos episcopatu fungebatur, nequaquam damnari debere, sed ad integrum culpis accusationum absolutum, patriam cum honore reverti. |
| 19 | Qui cum Brittaniam remeans in Galliarum partes devenisset, tactus est infirmitate repentina, et ea crescente adeo pressus, ut neque equo vehi posset, sed manibus ministrorum portaretur in grabato [DCCV]. Sic delatus [Al. add. est] in Maeldum civitatem Galliae, quatuor diebus ac noctibus quasi mortuus iacebat, halitu tantum pertenui quia viveret demonstrans. |
| 20 | Cumque ita sine cibo et potu, sine voce et auditu quatriduo perseveraret, quinta demum inlucescente [Al., influente] die, quasi de gravi experrectus somno exsurgens resedit; apertisque oculis, vidit circa se choros psallentium simul et flentium fratrum; ac modicum suspirans interrogavit, ubi esse Acca presbyter; qui statim vocatus intravit, et videns eum melius habentem ac loqui iam valentem, flexis genibus gratias egit Deo cum omnibus qui aderant fratribus. |
| 21 | Et cum parum consedissent, ac de supernis iudiciis trepidi, aliqua confabulari [Al., aliquantum fabulari] coepissent, iussit pontifex caeteros ad horam egredi, et ad Accan presbyterum ita loqui exorsus est: 'Visio mihi modo tremenda apparuit, quam te audire ac silentio tegere volo, donec sciam quid de me fieri velit Deus. Adstitit enim mihi quidam candido praeclarus habitu, dicens se Michaelem esse archangelum: et ob hoc, inquit, missus sum ut te a morte revocem: donavit enim tibi Dominus vitam per orationes ac lacrymas discipulorum ac fratrum tuorum, et per intercessionem beatae suae genitricis semperque virginis Mariae. Quapropter dico tibi, quia modo quidem ab infirmitate hac sanaberis; sed paratus esto, quia post quadriennium revertens, visitabo te; patriam vero perveniens, maximam possessionum tuarum [Al. om. tuarum] quae tibi ablatae sunt, portionem recipies, atque in pace tranquilla vitam terminabis. |
| 22 | Convaluit igitur episcopus cunctis gaudentibus, ac Deo gratias agentibus, coeptoque itinere Brittaniam venit. |
| 23 | Lectis autem epistolis quas ab apostolico papa advexerat, Berctuald archiepiscopus, et Aedilred quondam rex, tunc autem abbas, libentissime faverunt: qui videlicet Aedilred accitum ad se Coinredum quem pro se regem fecerat, amicum episcopo [Al., amico] fieri petiit, et impetravit. Sed Aldfrid Nordanhymbrorum rex eum suscipere contempsit, nec longo tempore superfuit: unde factum est ut regnante Osredi filio eius, mox synodo facta iuxta fluvium Nidd, post aliquantum utriusque partis conflictum, tandem cunctis faventibus, in praesulatum sit suae receptus Ecclesiae. Sicque quatuor annis, id est, usque ad diem obitus sui, vitam duxit in pace. Defunctus est autem [Al. add. quarto Idus Octob.] in monasterio suo quod habebat in provincia Undalum sub regimine Cudualdi abbatis; et ministerio fratrum perlatus in primum suum monasterium quod vocatur Inhrypum, positus [Al. add. que] est in ecclesia beati apostoli Petri, iuxta altare ad Austrum (DCCIX), ut et [Al. om. et] supra docuimus; et hoc de illo supra [Al. om. supra] epitaphium scriptum: Uilfridus hic magnus requiescit corpore praesul, Hanc Domino qui aulam ductus pietatis amore Fecit, et eximio sacravit nomine Petri, Cui claves caeli Christus dedit arbiter orbis; Atque auro ac tyrio devotus vestiit ostro. Quin etiam sublime crucis radiante metallo, Hic posuit trophaeum, necnon et quattuor auro Scribi Evangelii praecepit in ordine libros; Ac thecam e rutilo his condignam condidit auro: Paschalis qui etiam sollemnia tempora cursus Catholici ad iustum correxit dogma canonis, Quem statuere Patres, dubioque errore remoto Certa suae genti ostendit moderamina ritus: Inque locis istis monachorum examina crebra Colligit, ac monitis cavit quae regula Patrum Sedulus instituit: multisque domique forisque Iactatus nimium per tempora longa periclis, Quindecies ternos postquam egit episcopus annos, Transiit, et gaudens caelestia regna petivit. Dona, Iesu, ut grex pastoris calle sequatur. |