Beda Venerabilis, Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum, 3, CAPUT XIV. Ut, defuncto Paulino, Ithamar pro eo Hrofensis Ecclesiae praesulatum susceperit; et de humilitate mirabili regis Osuini, qui ab Osuiu crudeli caede peremptus est.
| 1 | Translato ergo ad caelestia regna Osualdo, suscepit regni terrestris sedem pro eo frater eius Osuiu [DCXLII], iuvenis triginta circiter annorum, et per annos viginti octo laboriosissime tenuit. Impugnatus videlicet [Al. add. a pagano rege Penda] et ab ea quae fratrem eius occiderat pagana gente Merciorum, et a filio quoque suo Alchfrido, necnon et a fratruo, id est, fratris sui qui ante eum regnavit filio Oidilvaldo [Al., Adilvaldo]. |
| 2 | Cuius anno secundo, hoc est, ab Incarnatione dominica anno sexcentesimo quadragesimo quarto, reverentissimus Pater Paulinus, quondam quidem Eburacensis [Al., quondam Eboracensis], sed tunc Hrofensis episcopus civitatis, transivit ad Dominum sexto Iduum Octobrium die: qui decem et novem annos, menses duos, dies viginti unum episcopatum tenuit; sepultusque est in secretario [Al., sacrario] beati apostoli Andreae, quod rex Aedilberct a fundamentis in eadem Hrofi civitate construxit. |
| 3 | In cuius locum Honorius archiepiscopus ordinavit Ithamar, oriundum quidem de gente Cantuariorum, sed vita et eruditione antecessoribus suis aequandum. |
| 4 | Habuit autem Osuiu primis regni sui temporibus consortem regiae dignitatis, vocabulo Osuini, de stirpe regis Aeduini, hoc est, filium Osrici, de quo supra retulimus, virum eximiae pietatis et religionis: qui provinciae Derorum [Al., Dierorum] in maxima omnium rerum affluentia, et ipse amabilis omnibus praefuit [DCLI]. Sed nec cum eo ille qui caeteram Transhumbranae gentis partem ab Aquilone, id est Berniciorum provinciam regebat, habere pacem potuit; quin potius, ingravescentibus causis dissensionum, miserrima hunc caede peremit. |
| 5 | Siquidem congregato contra invicem exercitu, cum videret se Osuini cum illo qui plures habebat auxiliarios, non posse bello confligere, ratus est, utilius tunc demissa intentione bellandi, servare se ad tempora meliora. Remisit ergo exercitum quem congregaverat, ac singulos domum redire praecepit, a loco qui vocatur Vilfaraesdun, id est, Mons Vilfari, et est a vico Cataractone decem ferme millibus passuum contra solstitialem occasum secretus: divertitque ipse cum uno tantum milite sibi [Al., suo] fidelissimo, nomine Tondheri [Al., Condheri], celandus in domo comitis Hunvaldi, quem etiam ipsum sibi amicissimum autumabat. Sed, heu, proh dolor! |
| 6 | longe aliter erat: nam ab eodem comite proditum eum Osuiu [Al., Osuin], cum praefato ipsius milite per praefectum suum Aediluinum detestanda omnibus morte interfecit. Quod factum est die decima tertia [Al., quarta decima] Kalendarum Septembrium, anno regni eius nono, in loco qui dicitur Ingetlingum; ubi postmodum, castigandi huius facinoris gratia, monasterium constructum est: in quo pro utriusque regis, et occisi videlicet, et eius qui occidere iussit, animae redemptione cotidie Domino preces offerri deberent. |
| 7 | Erat autem rex Osuini et aspectu venustus, et statura sublimis, et affatu iucundus, et moribus civilis, et manu omnibus, id est [Al., om. id est], nobilibus simul atque ignobilibus largus: unde contigit ut ob regiam eius et animi, et vultus, et meritorum dignitatem ab omnibus diligeretur, et undique ad eius ministerium de cunctis prope provinciis viri etiam nobilissimi concurrerent. |
| 8 | Cuius inter caeteras virtutis et modestiae [Al., virtutes et modestiam], et, ut ita dicam, specialis benedictionis glorias, etiam maxima fuisse fertur humilitas, ut uno probare sat erit exemplo. |
| 9 | Donaverat equum optimum antistiti Aidano, in quo ille quamvis ambulare solitus, vel amnium fluenta transire, vel si alia quaelibet necessitas insisteret, viam peragere posset. Cui cum parvo interiecto tempore pauper quidam occurreret eleemosynam petens, desiliens ille praecepit, equum, ita ut erat stratus regaliter, pauperi dari: erat enim multum misericors, et cultor pauperum, ac velut pater miserorum. Hoc cum regi esset relatum, dicebat episcopo, cum forte ingressuri essent ad prandium: 'Quid voluisti, domine antistes, equum regium, quem te conveniebat proprium [Al. om. proprium] habere, pauperi dare? |
| 10 | Nunquid non habuimus equos viliores plurimos, vel alias species quae ad pauperum dona sufficerent, quamvis illum eis equum non dares, quem tibi specialiter possidendum elegi?' Cui statim episcopus. 'Quid loqueris, inquit, rex? Numquid [Al., num] tibi carior est ille filius equae, quam ille filius Dei?' Quibus dictis, intrabant ad prandendum. |
| 11 | Et episcopus quidem residebat in suo loco. Porro rex. venerat enim [Al. om. enim] de venatu [Al. add. et], coepit consistens ad focum calefieri cum ministris: et repente inter calefaciendum recordans verbum quod dixerat illi antistes, discinxit se gladio suo, et dedit illum ministro, festinusque accedens ante pedes episcopi conruit, postulans ut sibi placatus esset, 'Quia nunquam, inquit, deinceps aliquid loquar de hoc, aut iudicabo quid vel quantum de pecunia nostra filiis Dei tribuas. |
| 12 | ' Quod videns episcopus, multum pertimuit, ac statim exsurgens levavit eum, promittens se multum illi esse placatum, dummodo ille residens ad epulas tristitiam deponeret. Dumque rex, iubente ac postulante episcopo, laetitiam reciperet, coepit e contra episcopus tristis usque ad lacrymarum profusionem effici. Quem dum presbyter suus lingua sua patria, quem rex et domestici eius non noverant, quare lacrymaretur interrogasset: 'Scio, inquit, quia non multo tempore victurus est rex: nunquam enim ante haec [Al., antehac] vidi humilem [Al., tam humilem, humiliorem] regem. Unde [Al. om. unde] animadverto illum citius ex hac vita rapiendum: non enim digna est haec gens talem habere rectorem. |
| 13 | ' Nec multo post, dira antistitis praesagia tristi regis funere, de quo supra diximus, impleta sunt. |
| 14 | Sed et ipse antistes Aedan non plus quam duodecimo post occisionem regis quem amabat die, id est, pridie Kalendarum Septembrium, de saeculo ablatus, perpetua laborum suorum a Domino praemia recepit [DCLI]. |