Augustinus, Sermones, 31, SERMO CLXXXVIII. In festo S. Vincentii .
| 1 | [Exordium.] Cunctorum licet, dilectissimi, gloriosas martyrum passiones, quos distincta regionibus loca meruerunt, una fides faciat omnibus indiscreto honore venerabiles; propriam tamen sibi in hoc venerationis obsequio illi vindicant dignitatem, qui Ecclesiam Dei et documentis prae caeteris erexerunt, et patrociniis adiuverunt. Inter quos iuste beatum levitam Vincentium, cuius confessione et morte Christum incredulis praedicatum incunctanter agnoscimus, catholicis studiis celebramus. Qui ut fidelium devotionem Deo studiosius commendaret, altiori charitatis flammescens affectu, morti sese tandem fideliter obtulit: quo videlicet robur fidei in solidissima petra Christo fundatum, sequacibus imitandum daretur; necnon et semen apostolicae praedicationis per eum pluribus disseminatum, ope suae intercessionis tutum ac perfectae consummationis fruge refertum, in coelestibus demum horreis conderetur. Hunc ergo amplius propria venerentur, quem etiam peregrina mirantur: quatenus eis se largiorem exhibeat in beneficiis, quibus se amabiliorem cognoscet in gaudiis; fiatque in eius solemnitate uberior laetitiae ambitus, de quo fidei crevit effectus. |
| 2 | [Levita sanguinis Dominici minister. Tormentis invictus.] Huius denique spiritus tanto virtutum munere claruit, ut sacri ministerii fultus officio, qui Filium Dei Dominum nostrum secuturus esset in passione, eiusdem Christi calicem credentibus prius ministraret in salutem. Cuius haustu feliciter mente ebriatus, rabidi hostis atque in Christum saevientis insaniam interritus adiit, modestus sustinuit, securus irrisit; sciens paratus esse ut resisteret, nesciens elatus esse quod vinceret: quia cuius amore spiritualibus armis praemunitus resistebat, eius adiutorio quidquid poenarum in illum furentis ira excogitabat, insuperabilis fortiter patiendo vincebat. Ideo hunc non laminae ignitae sartaginis, non equulei, non ungulae ferreaeque manus, non vires pavendae caedentium, nec dolor scissorum membrorum, non foci fragor et strepentis in patentibus visceribus salis iniectio, Daciani quiverunt aliquatenus subdere iussioni: sed dum in tantum eius vecordiae tumor excresceret, ut tantis passionum subactum doloribus aut vicisse aut interemisse se laetabundus extolleret, suscepta spe frustratus, unde victor visus est apparere, inde victus compulsus est erubescere; quoniam quo Dei Martyr duriori urgebatur poena, eo ampliori confessionis exsultabat constantia. |
| 3 | [Operatio diaboli in Daciano, Christi in Vincentio. Clam torquetur Vincentius.] Unde ipsius passionis vel ultima pervidere seu memorari, fratres, evidentius placet; quatenus animadvertat Sanctitas vestra, quo diabolus suum perduxerit dolis ministrum, vel quomodo Christus suum in finem usque servaverit famulum. Ex quo illud sane erat mirabile, quia quantum iste extrinsecus multiplici poenarum genere contritus arctabatur, tantum intrinsecus exsultante interiori homine dilatabatur: quantumque ille exterius iactantia temporalis potentiae inflabatur, tantum interius despici se perpendens, interiori vexatus homine praefocabatur. Contemni igitur se videns saeviebat, nec in quem iam vindictam inferret inveniebat. Videbat namque desaevientium manus carnificum plus in eo invenire vulneris quam corporis: solumque vigentem spiritum eo stultitiam exprobrare suam, quo provocabat veritatis norma. Quapropter credens quod causam confusionis averteret, si personam quae se spreverat, absentaret, minusque Dacianus erubesceret, si Vincentium populus non videret, iussit eum a publico removeri. Sed ne sic quidem careret supplicio, contusa quo iacebat testa substernitur; ut vis acuminis concisam molem superiecti corporis plus discinderet, atque reddita tormentis membra quae secarent, obvia susciperent fragmina. |
| 4 | [A Deo sanatur, et in molli lecto moritur.] Fallitur tamen vincendi opinione caeca crudelitas. Nam divina bonitas dilectum suum amplius in confessione comitata infert novam tenebris lucem, et tabernaculum splendidum obscurum reddit ergastulum. Fovebat laceros artus medica Dei manus, et venustiori pristinae sanitatis augmento fossi lateris damna supplebat. Insolita igitur huius luminis claritate perculsi obstupuere custodes: quin et vocem, Angelis hymnum Deo concinentibus, mens pallidi ianitoris expavit. Currit exanimis minister ad praesidem, quem gravius relatio nuntii, quam ictus erat percussura gladii: et cum non posset ex magnitudine rei tacere quod viderat, tremor iudicem occupat, dolor lacerat, furor inflammat. Et ne in poenis vincens Vincentius gloriam martyrii obtineret, Citius, inquit Dacianus, producatur e carcere; ne dum insistimus rebellem punire, videamur eum potius victoria coronare. Profertur itaque ex illo tetri carceris barathro, coelesti quidem gratia pulchrior, et si adhuc esset passurus, robustior. Sed ubi desiderium ad regni vocationem tendentis nullo poenarum vel mortis genere frangendum intelligit, iubet invida mens lenioris strati fulcra substitui, ac blandiori eum requie confoveri; scilicet ut si amoto paululum carnifice animam quietus exhalaret, diceretur non esse occisus, sed mortuus: quasi non eum poena peremerit, cum quo et poena simul perierit. |
| 5 | [Feris obiectum corpus eius.] Interea beatum Vincentium coelestis aula suscipit, ac beatae felicitatis munere donat. Ad cuius ingressum angelici laetantur spiritus, omnesque simul concives gratulantur sancti. Nosque tibi gratias agimus, Domine Iesu, quod anima tuo digna consortio, quae pertinax tulit supplicium, mendax fugit obsequium: et quae fuit contenta persecutor quod fureret, sit dedignata quod parceret. Cognito igitur sancto eius abcessu iudex insanus, et quia Christus vicisset in Vincentio nesciens Dacianus, illius sibi promittit cadaveris expositione vindictam, cuius gemit ex virtute victoriam. Feris namque et canibus coepta furoris superbia absumendum proiici mandat lictoribus: ut tali pastu eorum impleret ventrem, quorum ipse gerebat mentem. |
| 6 | [Corvus tuetur, lupus veneratur.] Sed ut divinis excrescentibus beneficiis maioris victoriae Vincentio gratia conferatur, mittitur corvus, avis inimica cadaveribus, expositas corporis dapes servatura ieiuna. Hinc, fratres dilectissimi, hinc advertite distincta meritorum obsequia. Elias quondam impias Achab vel Iezabelis manus caute declinans, in deserto corvis ministrantibus pascitur: assertor autem veritatis Vincentius Daciani rabie peremptus, feris exponitur consumendus, sed corvo famulante servatur illaesus. Obtinuit ergo Elias divino nutu, corvis praestantibus, quo aleretur [III Reg. XVII]; praestitum est Vincentio, obsequente quoque corvo, ne comederetur. Qui ut coelitus se custodem designatum ostenderet, adventantes reliquas aves eminus non segni impetu perturbabat; inter quas immanem quoque lupum propius accedentem, veluti qui commissum thesaurum sacrilega audacia attaminare praesumeret, pennis et alis diverberans procul abegit. Sed ille quod non tam ad inferendam venisset iniuriam, quam ad augendam miraculi pompam, quadam sui habitudine stupidus indicabat. O impudens furor, et stulta vesania! Corvus obsequitur, lupus veneratur; Dacianus persequitur, nec erubescit velle se adhuc ferox perdere, quem mansuefacta bestialis feritas satagebat protegere. |
| 7 | [In mare demersum littori redditur.] Unde ad occulendam Martyris laudem non iam secretum, sed profundum elegit; credens sibi ad delitescendam eius gloriam non claustra fidem servatura, sed maria: quasi non idem elementi Dominus esset, per quem dudum ei carceris abdita coelesti fulgore radiata micuissent. Datur nautis mergendum corpus in fluctibus; ut ad auxilium saltem aequora proficerent, cui ad vincendum Christi militem terra defecisset. Enavigatis itaque magna ex parte freti gurgitibus, proiectum inter sorbentes undas praepotens est Dei dextera consecuta; et quae spiritum intulerat in coelum, corpus mox retulit ad sepulcrum. Sic praedicator veritatis, charissimi, nec tormentorum vincitur poenis, nec tenebrosi carceris superatur angustiis. Non bestiis proiectus dilaniatur, non profundo celatur; sed littori redditur, praeconio diffamatur: ut qui vere confessus fuerat nomen deitatis, in veritate sibi adesse experiretur divinae suffragia bonitatis. Cuius gloriosam virtutum vitam ita pretiosae mortis gratia decoravit, ut quod vivendo docuit, moriendo constanter astruxerit: eratque consequens quatenus ad eius visionem per mortem attingeret, quem probabilis vitae conversatione semper attestatus fuisset, sciens quod de contemptu praesentis vitae gloria surgit beatitudinis aeternae; praestante Domino nostro Iesu Christo, qui vivit et regnat Deus in saecula saeculorum. Amen. |