Augustinus, Sermones, 21, SERMO CLXXXII. In Pentecoste, I .
| 1 | [Spiritus sanctus Deus. Maiestatis socius. Trinitatis expressio. Redemptoris vicarius.] Post illam singularem insignemque victoriam, qua publicus propugnator mundo et militavit et vicit, postquam fragilitatem conditionis nostrae non solum de inferis eruit, sed etiam in regni sui excelsa subvexit, in hac die iuxta verbum suum sanctum Spiritum donavit, de quo iam Apostolis suis dixerat, Et ego rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis [Ioan. XIV, 16]. Alium utique non minorem; alium Paracletum, id est, similis gloriae vel naturae, eiusdemque substantiae - ut discipulorum fides veridica sponsione ad exspectationem tanti muneris praeparata, illum quem sibi a Domino in locum Dei promissum esse meminisset, verum Deum esse cognosceret. Et alium, inquit, Paracletum: maiestatis intellige socium, quem maiestati perspicis comparatum. Et ego rogabo, inquit, Patrem, et alium Paracletum dabit vobis. Quam bene sub titulo promissionis, distinctionem applicuit Trinitatis! Pater est qui indicatur rogandus, Filius est qui intelligitur rogaturus, Spiritus sanctus qui promittitur a Patre mittendus. Quanta et quam ineffabilis pietas Redemptoris! Hominem portavit ad coelum, et Deum misit ad terras. Quanta est auctori cura pro instauratione facturae suae! Ecce iterum nova de supernis medicina mittitur: ecce iterum infirmos suos per se ipsam maiestas visitare dignatur. Ecce iterum humanis divina miscentur, id est, vicarius Redemptoris; ut beneficia quae Salvator Dominus inchoavit, peculiari Spiritus sancti virtute consummet: et quod ille redemit, iste sanctificet; quod ille acquisivit, iste custodiat: ac sic unitas deitatis per unitatem gratiae ac muneris approbatur, ut Spiritus sanctus Deus in substantia unus, in persona alius, aequali miseratione unicus, aequali reverentia sit colendus. |
| 2 | [Non iam visitator, sed habitator aeternus. Per substantiam, non per operationem solam. Apostoli solis radii et lampades veritatis.] Ergo Spiritus sanctus in hac die ad praeparata sibi Apostolorum suorum templa, velut imber sanctificationis illapsus est, non iam visitator subitus, sed perpetuus consolator, et habitator aeternus. Nam sicut de semetipso Apostolis suis dixerat, Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi [Matth. XXVIII, 20]: ita etiam de Spiritu sancto, Paracletum, inquit, dabit vobis Pater, qui vobiscum sit in aeternum. Adfuit ergo in hac die fidelibus suis non iam per gratiam visitationis et operationis, sed per ipsam praesentiam maiestatis: atque in vasa non iam odor balsami, sed ipsa substantia sacri defluxit unguenti, ex cuius fragrantia latitudo totius orbis impleretur, et appropinquantes ad eorum doctrinam, Dei fierent capaces atque participes. Sedit ergo super singulos quasi ignis, de quo Salvator noster testatur, Ignem veni mittere in terram [Luc. XII, 49], de quo dictum est, Deus noster ignis consumens est [Deut. IV, 24]. Ipse itaque Apostolos suos vivae lucis fonte perfudit; ut ipsi postmodum universum mundum tanquam duodecim solis radii ac totidem lampades veritatis illuminent, et inebriati novo vino repleant atque irrigent sitientia corda populorum. |
| 3 | [Apostolorum perfectioni quid adiecit adventus Spiritus sancti.] Inquiramus hoc loco post resurrectionem vel ascensionem Domini, quid adhuc adiici possit Apostolorum perfectioni per participationem Spiritus sancti. Erat quidem in eis fides; sed fiduciae constantia deerat. Iam quidem Christum per universa poterant praedicare: sed adhuc pro Christo usque ad mortem certare non poterant; usque adeo ut nullum ex discipulis coronaverit palma martyrii ante adventum Spiritus sancti. Praeterea iam recesserat ex oculis eorum Dominus Iesus, qui eos praedicatione visibili os ad os loquens corroborabat, et virtutum miraculis instruebat: et dum cum eo erant, facile credebant quae videbant; fides adiuvabatur aspectibus, praesentibus confirmabatur operibus, signis ac virtutibus pascebatur. Postquam vero Dominus Iesus sublatus ex oculis eorum recessit in coelum, non sufficiebant attonitae ac trepidae eorum mentes, ut dignum erat, coelestia et aeterna cogitare: nec praevalebant adhuc portare angusta eorum pectora divinorum sensuum magnitudinem; ut possent intelligere Christum quomodo erat Verbum Deus apud Deum, sicut eis ipse Dominus adhuc in corpore constitutus evidenter insinuat, dicens, Multa habeo vobis dicere; sed non potestis ea portare modo: cum autem venerit Spiritus veritatis, ipse vos docebit omnem veritatem [Ioan. XVI, 12, 13]. Vides quod post discessionem adorandae summaeque Virtutis discipulorum pectora dilatata sunt, ad sustinendam magnitudinem divini luminis et intelligentiam veritatis? Deus itaque est qui potest post munificentiam suam accumulare gratiam, augere sapientiam, confirmare constantiam. |
| 4 | [Apostolorum status ante et post adventum Spiritus sancti. Ante error, post sapientia. Thomae infidelitas. Aliorum postmodum fides. Petri in persecutores iudicium. Stephanus postea corrigit. Qui ante timidi, fiunt subinde ad omnia tormenta intrepidi.] Videamus ergo ante visitationem coelestis consolatoris, quantum eis de magnanimitate, quantum de perfectione defuerit. Nam primum cum eum supra tumentia maris dorsa vidissent substratis fluctibus ambulantem, et cum aquarum iter instabile sub divinis solidaret unda famula vestigiis, turbati sunt dicentes, Phantasma est, et prae timore clamaverunt. Post infusionem vero Spiritus sancti iam non dicunt, quia phantasma est: sed, In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum: et iterum, Erat, inquit, lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum [Id. I, 1, 9]; et Apostolus dicit, Quia ipse est ante omnes, et omnia per ipsum constant [Coloss. I, 17]. Unus autem ex discipulis Thomas nondum huius muneris benedictione ditatus, cum in corpore iam glorificato, in corpore iam coelesti per carnis vulnera Deum quaereret, et ad credendam incorruptibilem divinitatem fixuris clavorum et cicatricum testimoniis indigeret: Nisi videro, inquit, in manibus eius fixuram clavorum, et mittam manum meam in latus eius, non credam [Ioan. XX, 25]. Alius vero iam sancti Spiritus eruditione repletus confidenter exclamat: Quod erat ab initio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus, et manus nostrae palpaverunt de Verbo vitae, et annuntiamus vobis vitam aeternam, quae erat apud Patrem, et apparuit nobis [I Ioan. I, 1 ] [et 2]. Et iterum alio loco Paulus apostolus tantae maiestatis locupletatus illapsu fiducialiter protestatur: Etsi cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc iam non novimus [II Cor. V, 16]. Beatus Petrus Domini passione iam proxima, nondum divina Paracleti inspiratione fundatus, nolens a se Christum corporaliter separari, in traditorem et gladiatores gladium stringit, et vim vi aestimat repellendam. Stephanus autem plenus Spiritu sancto iam non in terra Christum requirit, sed aperto coelo vidit gloriam Dei: neque iam de vindicta cogitat, sed pro persecutoribus suis exorat et supplicat: Domine, ne statuas illis hoc peccatum [Act. VII, 59]. Ante adventum vero Spiritus sancti sub ipso crucis dominicae tempore, alii ex discipulis effugantur, alii unius ancillae voce terrentur, et metu corda trepida penetrante, Dominum suum negare coguntur. Post illustrationem vero et confirmationem Spiritus sancti, custodiis excruciati, verberibus afflicti, ibant gaudentes, quia digni essent pro Christi nomine contumeliam pati: et qui ante negaverant cum iuramento, Quia non novimus hominem istum; nunc propter eum in suppliciis gloriantur, et operante in se Spiritu sancto, parum putant esse quod pro Christi amore patiuntur. Et qui ante verbis deterrebantur, nunc poenis et cruciatibus roborantur, et Christum Dominum non iam vocibus, sed mortibus confitentur , ac dilectionis magnitudinem sanguinis effusione testantur: et inter haec calefacti et accensi mero dominicae charitatis exclamant, Non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis [Rom. VIII, 18]. Ergo beati Apostoli illo fidei igne ferventes, de quo ipse Dominus dicit, Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut accendatur [Luc. XII, 49]? ab impia multitudine putabantur ebrii et musto pleni: et dicebant ad invicem, Quia musto pleni sunt isti [Act. II, 13]. At vero novo vino repleti erant; quia Spiritu sancto iam fuerant innovati, et apparebat in eis quod ipse Dominus dixerat, Novum vinum in utres novos mittendum est [Matth. IX, 17]. |
| 5 | [Non soli Apostoli Spiritus sancti musto inebriati; hoc fervent vitam perfectam sectantes; fervebant et martyres.] Istud vero novum vinum non putemus solos tunc Apostolos suscepisse. Hoc musto inflammantur, et hoc praeclaro poculo quotidie inebriantur etiam corda fidelium, et animae convertentium. Quod frequenter fieri videmus, quando pro desiderio salutis suae parentes et patriam suam fugiunt; exeunt nullo compellente de terra et de cognatione sua, et mortui huic mundo, alios spiritualiter animarum inquirunt parentes, et liberi sub iugo veniunt, et paulo ante clari atque sublimes humilia affectant, superba fastidiunt, et cupiunt esse quod ante despexerant, et odisse incipiunt quod fuerant: praesentium hospites, futurorum appetitores, aeternam illam patriam contempta temporalium falsitate suspirant. Hoc itaque mustos spirituales animae inebriatae et penitus commutatae abstinentiam deliciis, vigilias dulcibus somnis, paupertatem divitiis anteponunt: arduum contra vitia laborem, iucundissimam computant voluptatem. Dulcescunt eis vilia; et quae prius fuerant pretiosa, vilescunt. Diligunt inimicos suos, et benefaciunt his qui se oderunt: non convincuntur indignantibus, non irritantur in opprobriis, non franguntur in iniuriis; prorsus horum nihil sentiunt propter fervorem Spiritus sancti et propter aeternam retributionem. Hoc spirituali mero calebant martyres, quando abiicientes et post se iactantes omnia saeculi blandimenta, ibant ad passiones, obliviscentes facultates et affectiones, patrimonia ac matrimonia sua; et vincentes armatam contra se parvulorum pignorum fletibus pietatem, vociferantes quidem parentes, pulverem mittentes in capita sua, et matres facies suas avulsis crinibus dilacerantes. Sed illi haec omnia, tanquam ebrii, non videbant, nec cognoscebant suos: quia infuso praecordiis suis Spiritu sancto, ad dolores, ad supplicia, tanquam ad consolationes et ad praemia festinabant. |
| 6 | [Quomodo quotidie invitandus apud nos Spiritus sanctus.] Itaque anniversarium quidem diem celebramus de adventu Spiritus sancti: sed nos ita agamus, ut quotidie eum ad nos castis operibus et castis pectoribus invitemus. Ita enim puri atque purgati sensibus et cogitationibus esse debemus: ita nos oportet ori et cordi adhibere custodiam, ut nos dignos semper eius visitatione et illuminatione faciamus et videamur liberi esse ab omni immunditia cogitationum; quia, ut dixi, Perversae cogitationes separant a Deo [Sap. I, 3]. Studeamus liberi esse ab omni obtrectatione omnique malitia; quia in malevolam animam non ingreditur sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis [Id., 4]. Per iram ac superbiam, animae negligentium Spiritus sancti custodia et protectione nudantur. Non ergo per huiusmodi passiones contristemus Spiritum sanctum; sed potius eum ad sedem cordis nostri per gratiam humilitatis et pacis mansuetudinem evocemus ac laetificemus eum operibus et profectibus nostris: quia ipse dicit, Super quem requiescam, nisi super humilem et quietum, et trementem sermones meos [Isai. LXVI, 2]? Si ergo promereri cupimus tanti visitatoris ingressum, mundemus primum domum animae nostrae ab indignis carnalis concupiscentiae passionibus, a superbiae abominatione, a fetore iactantiae, a teporis horrore, de quo ipse Dominus dicit, Utinam, inquit, frigidus esses aut calidus; nunc vero quia tepidus es, incipiam te evomere ex ore meo [Apoc. III, 15 ] [et 16]; id est, ex visceribus intimi cordis exspuere. Praeparemus itaque hanc domum quotidie ad sacri regis adventum, eamque diversis probabilium morum floribus adornemus. Repleamus eam iucundis pretiosisque odoribus castitatis, fidei et compunctionis incenso, balsamo benevolentiae, et thymiamate charitatis: ut amputatis vitiis, et virtutibus insertis, destructa in nobis habitatione diaboli, mutemur in templum Dei; ut tam beatus hospes nitido delectatus hospitio, stabilem ac perpetuam in nobis faciat mansionem. Propter hoc enim ad nos ille descendit, ut nos ad illum possemus ascendere: cui est gloria cum Patre et Spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen. |