Augustinus, Sermones, 10, SERMO XXXIII. De versu 9 eiusdem Psalmi CXLIII, Deus, canticum novum cantabo tibi; in psalterio decem chordarum psallam tibi .
| 1 | [Charitate cantatur canticum novum.] Quoniam scriptum est, Deus, canticum novum cantabo tibi; in psalterio decem chordarum psallam tibi; decem chordarum psalterium, decem praecepta Legis intelliguntur. Cantare autem et psallere, negotium esse solet amantium. Vetus enim homo in timore est, novus in amore. Ita etiam duo Testamenta discernimus, vetus et novum, quae in allegoria dicit Apostolus etiam in Abrahae filiis figurari, uno de ancilla, altero de libera: Quae sunt, inquit, duo Testamenta [Galat. IV, 22, 24]. Servitus enim pertinet ad timorem, libertas ad amorem. Dicit enim Apostolus: Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in timore; sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, Abba, Pater [Rom. VIII, 15]. Dicit et Ioannes: Timor non est in charitate; sed perfecta charitas foras mittit timorem [I Ioan. IV, 18]. Charitas ergo cantat canticum novum. Nam timor ille servilis in veteri homine constitutus, potest quidem habere psalterium decem chordarum, quia et Iudaeis carnalibus data est ipsa Lex decem praeceptorum: sed cantare in illa non potest canticum novum; sub Lege est enim, et implere non potest Legem. Organum ipsum portat, non tractat; et oneratur psalterio, non ornatur. Qui autem sub gratia est, non sub Lege, ipse implet Legem: quia non est ei pondus, sed decus; nec timenti tormentum est, sed amanti ornamentum. Spiritu enim dilectionis accensus, iam in psalterio decem chordarum cantat canticum novum. |
| 2 | [Lex impletur charitate.] Nam sic dicit Apostolus: Qui enim diligit alterum, Legem implevit. Nam, Non adulterabis, Non homicidium facies, Non furaberis, Non concupisces; et si quod est aliud mandatum, in hoc sermone recapitulatur, Diliges proximum tuum tanquam te ipsum. Dilectio proximi, malum non operatur. Plenitudo autem Legis, charitas [Rom. VIII, 8-10]. Dominus etiam quia dixerat, Non veni solvere Legem, sed adimplere [Matth. V, 17]; propterea tale mandatum discipulis dedit, unde Lex ab eis posset impleri: Mandatum, inquit, novum do vobis, ut vos invicem diligatis [Ioan. XIII, 34]. Non ergo mirum, si mandatum novum cantat canticum novum: quia, sicut dictum est, psalterium decem chordarum decem praecepta sunt Legis, et plenitudo Legis dilectio est. Paucas autem inde chordas commemorare Apostolus voluit, ut ex eis caetera intelligantur, ubi ait, Nam, Non adulterabis, Non homicidium facies, etc. Nam sicut duo sunt praecepta dilectionis, ex quibus Dominus dicit totam Legem Prophetasque pendere [Matth. XXII, 37-40], satis ostendens dilectionem esse plenitudinem Legis: ita ipsa decem praecepta in duabus tabulis data sunt. Tria quippe dicuntur in una tabula esse conscripta, et septem in altera. Sicut autem illa tria pertinent ad dilectionem Dei, ita septem caetera dilectioni proximi deputantur. |
| 3 | [Praecepta tria ad Deum pertinentia. Sabbatum spirituale. Sabbatum sabbatorum.] Primum est illorum trium: Audi, Israel; Dominus Deus tuus, Dominus unus est [Deut. VI, 4]. Non facies tibi idolum aut cuiusquam similitudinem, neque quae in coelo sursum, neque quae in terra deorsum; et caetera quibus ad unius Dei cultum relicta idolorum fornicatione constringit. Secundum autem praeceptum est: Non accipies nomen Domini Dei tui in vanum. Tertium, de observatione sabbati [Exod. XX, 2-11]. Credo propter Trinitatem tria praecepta pertinent ad dilectionem Dei. Unitas enim divinitatis a Patre habet exordium: inde primum praeceptum de uno Deo maxime loquitur. Admonemur autem secundo praecepto, ne Filium Dei creaturam putemus, si eum acceperimus inaequalem Patri. Omnis enim creatura, sicut dicit Apostolus, vanitati subdita est [Rom. VIII, 20]: ibi autem praecipitur, ne nomen Domini Dei nostri in vanum accipiamus. Iam vero donum Dei, quod est Spiritus sanctus, promittit requiem sempiternam, quae sabbato figuratur: unde nos sabbatum spiritualiter observamus, si non faciamus opera servilia. Ab his enim etiam carnali intellectu Iudaei sabbato prohibentur. Quia autem spiritualia vult intelligere opera servilia, audiat Dominum dicentem, Omnis qui facit peccatum, servus est peccati [Ioan. VIII, 34]. Peccatum autem non solum illud est, quod in turpi aut iniquo facto apparet hominibus; sed etiam si habeat speciem boni operis, et tamen propter mercedem temporalem fiat, non propter requiem sempiternam. Quodlibet enim quisque facit, si hoc animo facit, ut terrenum emolumentum consequatur, serviliter facit, et ideo sabbatum non observat. Gratis enim amandus est Deus: nec anima potest nisi in eo quod diligit, requiescere. Aeterna autem requies ei non datur, nisi in dilectione Dei, qui solus aeternus est; et ipsa est perfecta sanctificatio, et spirituale sabbatum sabbatorum. Quapropter quoniam in Spiritu sancto sanctificamur, quis est quem non moveat ad magnum sacramentum intelligendum, quod in tribus praeceptis ad Deum pertinentibus tertium praeceptum est de sabbato? Et in his omnibus quae Scriptura in libro Genesis Deum fecisse commemorat, non ibi dicitur sanctificasse nisi diem septimum, quod significabat sabbatum [Gen. II, 3]. |
| 4 | [Praecepta septem quae proximum spectant.] Septem vero praeceptorum quae dilectioni proximis tribuuntur, primum est: Honora patrem tuum et matrem tuam. Secundum: Non occides. Tertium: Non moechaberis. Quartum: Non furaberis. Quintum: Non falsum testimonium dices. Sextum: Non concupisces uxorem proximi tui. Septimum: Non concupisces rem proximi tui [Exod. XX, 12-17]. Huic distributioni manifeste attestatur Apostolus, ubi dicit, Honora patrem tuum et matrem tuam; quod est mandatum primum [Ephes. VI, 2]. Quaeritur enim, et non in toto Decalogo invenitur primum: quia decem mandatorum illud est primum ubi de uno Deo colendo praecipitur. Et ideo de honorandis parentibus scriptum in alia tabula, primumque est, quia inde incipiunt praecepta quae ad dilectionem proximi referuntur. |
| 5 | [Canticum novum cantare cuiusnam sit. Donatistae illud non cantant.] Cantemus ergo canticum novum, psallentes psalterio decem chordarum. Hoc est canticum novum, gratia novi Testamenti, quod nos a vetere homine discernit, qui primus factus est de terra terrenus. De limo enim factus est, et amissa beatitudine in miseriam iure proiectus est, quoniam praecepti praevaricator exstiterat. Sed quid dicit apud prophetam, qui gratias agit gratiae Dei per remissionem peccatorum reconcilianti nos Deo, et renovanti praeteritam vetustatem? Eduxit me, inquit, de lacu miseriae, et de luto limi: et posuit super petram pedes meos, et direxit gressus meos: et immisit in os meum canticum novum, hymnum Deo nostro [Psal. XXXIX, 3, 4]. Hoc est canticum novum, quod psallit in psalterio decem chordarum. Nemo enim laudat Deum, id est, dicit hymnum, nisi ori suo factis consentiat, Deum et proximum diligendo. Nec se arbitrentur rebaptizatores Donatistae ad novum canticum pertinere: non enim cantant canticum novum, qui ab Ecclesia, quam Deus in omni terra esse voluit, superba impietate praecisi sunt. Etenim alio loco idem propheta dicit: Cantate Domino canticum novum; cantate Domino, omnis terra. Qui ergo cantare cum omni terra non vult, a vetere homine non recedens, non cantat canticum novum, nec psallit in psalterio decem chordarum: quia hostis est charitatis, quae sola Legis est plenitudo, quam decem praeceptis ad charitatem Dei et proximi pertinentibus dicimus contineri. |