Augustinus, De musica, 5, CAPUT VII. - Quomodo semipedum imparilitas in versuum membris ad parilitatem referatur. Conciliantur membra semipedum quatuor et trium. Membra semipedum quinque et trium.
| 1 | M. Rem ipsam omnino vidisti: quare iam quoniam comperit ratio versuum esse duo genera, unum in quo idem numerus semipedum, aliud in quo dispar in membris sit; diligenter consideremus, si placet, quonam modo ista imparilitas semipedum ad quamdam parilitatem referatur, obscuriore aliquantum, sed sane subtilissima ratione numerorum. |
| 2 | Nam quaero ex te, cum duo et tria dicam, quot numeros dicam. |
| 3 | D. Duos scilicet. |
| 4 | M. Ergo et duo unus, et tria unus est numerus; et quemlibet alium dixerimus. |
| 5 | D. Ita est. |
| 6 | M. Nonne tibi ex hoc videtur unum cum quolibet numero non absurde posse conferri? Siquidem unum duo esse non possemus dicere; duo autem unum esse quodammodo: et item tria et quatuor unum esse, non falso dici potest. |
| 7 | D. Assentior. |
| 8 | M. Attende aliud: dic mihi, duo ter ducta, quid faciunt in summa? D. Sex. M. Num sex et tria totidem sunt? D. Nullo modo. |
| 9 | M. Nunc tria quater ducas velim, summamque respondeas, D. Duodecim. |
| 10 | M. Vides item duodecim plures esse quam quatuor. |
| 11 | D. Et longe sane. |
| 12 | M. Iam ne immorer, figenda regula est: A duobus, et deinceps quoslibet numeros duos constitueris, minor per maiorem multiplicatus, eum excedat necesse est. |
| 13 | D. Quis hoc dubitaverit? Quid enim tam parvum in plurali numero quam duo? quem tamen numerum si millies duxero, ita excedet mille, ut duplum fiat. |
| 14 | M. Verum dicis: sed constitue unum, et quemlibet deinde maiorem numerum, et quemadmodum in illis faciebamus, minorem per maiorem multiplica, num eodem modo maior superabitur? D. Non plane, sed maiori minor aequabitur. |
| 15 | Nam unum bis, duo; et unum decies, decem; et unum millies, mille; et per quemlibet alium numerum multiplicavero, unum necesse est aeque tur. |
| 16 | M. Habet ergo unum cum caeteris numeris ius quoddam aequalitatis; non modo quod quicumque numerus est, sed etiam quod toties ductus tantumdem facit. |
| 17 | D. Manifestissimum est. |
| 18 | M. Age nunc, refer animum ad semipedum numeros, quibus in versu fiunt membra inaequalia, et miram quamdam aequalitatem ista quam tractavimus ratione reperies. |
| 19 | Nam, ut opinor, versus minimus inaequali semipedum numero in membris est duobus, habens semipedes quatuor et tres, ut in hoc, Hospes ille quem vides; cuius primum membrum quod est, Hospes ille, secari aequaliter potest in duas partes binorum semipedum: secundum autem quod est, quem vides, ita dividitur, ut una pars duos semipedes habeat, altera unum; quod ita est, quasi duo et duo sint, iure illo aequalitatis, de quo satis egimus, quod habet unum cum omnibus numeris. |
| 20 | Ex quo fit ut ista divisione tantum sit quodammodo superius membrum quantum posterius. |
| 21 | Itaque ubi fuerint quatuor et quinque semipedes, sicut hoc est, Roma, Roma, cerne quanta sit; non ita probatur, et propterea metrum erit potius quam versus, quia ita sunt membra inaequalia ut ad nullam aequalitatis legem sectione aliqua possint referri. |
| 22 | Cernis quippe, ut opinor, superioris membri quatuor semipedes, Roma, Roma, in binos posse discedere: quinque autem posteriores, cerne quanta sit, in duos et tres semipedes dividi; ubi nullo iure apparet aequalitas. |
| 23 | Neque enim possunt aliquo modo tantum valere quinque semipedes propter duos et tres, quantum quatuor valent; quomodo invenimus superius in breviore versu tantum valere tres semipedes propter unum et duo, quantum quatuor valent. |
| 24 | An aliquid non es assecutus, aut non placet? D. Imo vero et manifesta omnia et rata sunt. |
| 25 | M. Age, nunc quinque et tres semipedes consideremus, qualis est ille versiculus, Phaselus ille quem vides: et videamus quomodo ista inaequalitas aliquo aequalitatis iure teneatur: nam hoc genus non solum metrum, sed etiam versum esse, omnes consentiunt. |
| 26 | Itaque cum primum membrum in semipedes duos et tres secueris, et secundum in duos et unum; coniungas particulas quas in utroque pares inveneris, quia et in primo membro habemus duo, et in secundo restant duae particulae, una in tribus semipedibus de priore membro, altera in uno de posteriore. |
| 27 | Has ergo et sociabiliter iungimus, quia unum cum omnibus habet societatem; et in summa unum et tria, quatuor fiunt, quod est tantumdem quantum duo et duo. |
| 28 | Per hanc igitur sectionem etiam quinque et tres semipedes ad concordiam rediguntur. |
| 29 | Sed responde, utrum intellexeris. |
| 30 | D. Ita vero, et admodum probo. |