| 1 | M. Restat ut quaeramus cur sit in definitione scientia. |
| 2 | D. Ita fiat: nam hoc flagitare ordinem memini. |
| 3 | M. Responde igitur, utrum tibi videatur bene modulari vocem luscinia verna parte anni: nam et numerosus est et suavissimus ille cantus, et, nisi fallor, tempori congruit. |
| 4 | D. Videtur omnino. |
| 5 | M. Numquidnam liberalis huius disciplinae perita est? D. Non. M. Vides igitur nomen scientiae definitioni pernecessarium. |
| 6 | D. Video prorsus. |
| 7 | M. Dic mihi ergo, quaeso te; nonne tales tibi omnes videntur, qualis illa luscinia est, qui sensu quodam ducti bene canunt, hoc est numerose id faciunt ac suaviter, quamvis interrogati de ipsis numeris, vel de intervallis acutarum graviumque vocum, respondere non possint? D. Simillimos eos puto. |
| 8 | M. Quid? ii qui illos sine ista scientia libenter audiunt; cum videamus elephantos, ursos, aliaque nonnulla genera bestiarum ad cantus moveri, avesque ipsas delectari suis vocibus (non enim nullo extra proposito commodo tam impense id agerent sine quadam libidine); nonne pecoribus comparandi sunt? D. Censeo: sed pene in omne genus humanum tendit haec contumelia. |
| 9 | M. Non est quod putas. |
| 10 | Nam magni viri, etsi musicam nesciunt, aut congruere plebi volunt, quae non multum a pecoribus distat, et cuius ingens est numerus, quod modestissime ac prudentissime faciunt (sed de hoc nunc disserendi locus non est); aut post magnas curas relaxandi ac reparandi animi gratia moderatissime ab iis aliquid voluptatis assumitur. |
| 11 | Quam interdum sic capere modestissimum est; ab ea vero capi vel interdum, turpe atque indecorum est. |
| 12 | Sed quid tibi videtur? qui vel tibiis canunt vel cithara, atque huiusmodi instrumentis, numquidnam possunt lusciniae comparari? D. Non. M. Quid igitur distant? D. Quod in istis artem quamdam esse video, in illa vero solam naturam. |
| 13 | M. Verisimile dicis; sed ars tibi videtur ista esse dicenda, etiamsi quadam imitatione id faciunt? D. Cur non? Nam video tantum valere in artibus imitationem, ut, ea sublata, omnes pene perimantur. |
| 14 | Praebent enim se magistri ad imitandum, et hoc ipsum est quod vocant docere. |
| 15 | M. Videtur tibi ars ratio esse quaedam, et ii qui arte utuntur, ratione uti: an aliter putas? D. Videtur. |
| 16 | M. Quisquis igitur ratione uti non potest, arte non utitur. |
| 17 | D. Et hoc concedo. |
| 18 | M. Censesne muta animalia, quae etiam irrationalia dicuntur, uti posse ratione? D. Nullo modo. |
| 19 | M. Aut igitur picas et psittacos et corvos rationalia esse dicturus es animalia, aut imitationem nomine artis temere vocasti. |
| 20 | Videmus enim has aves et multa canere ac sonare quodam humano usu, et nonnisi imitando facere: nisi tu aliter credis. |
| 21 | D. Quomodo hoc confeceris, et quantum contra responsionem meam valeat, nondum plane intelligo. |
| 22 | M. Quaesiveram ex te, utrum citharistas et tibicines, et huiusmodi aliud genus hominum, artem diceres habere, etiamsi id quod in canendo faciunt, imitatione assecuti sunt. |
| 23 | Dixisti esse artem, tantumque id valere affirmasti, ut omnes pene tibi artes periclitari viderentur imitatione sublata. |
| 24 | Ex quo iam colligi potest, omnem qui imitando assequitur aliquid, arte uti; etiamsi forte non omnis qui arte utitur, imitando eam perceperit. |
| 25 | At si omnis imitatio ars est, et ars omnis ratio; omnis imitatio ratio: ratione autem non utitur irrationale animal; non igitur habet artem: habet autem imitationem; non est igitur ars imitatio. |
| 26 | D. Ego multas artes imitatione constare dixi, non ipsam imitationem artem vocavi. |
| 27 | M. Quae igitur artes imitatione constant, non eas censes ratione constare? D. Imo utroque puto eas constare. |
| 28 | M. Nihil repugno, sed scientiam in quo ponis; in ratione, an in imitatione? D. Et hoc in utroque. |
| 29 | M. Ergo scientiam illis avibus dabis, quibus imirationem non adimis. |
| 30 | D. Non dabo: ita enim dixi in utroque esse scientiam, ut in sola imitatione esse non possit. |
| 31 | M. Quid? in sola ratione videtur tibi esse posse? D. Videtur. |
| 32 | M. Aliud igitur putas esse artem, aliud scientiam. |
| 33 | Siquidem scientia et in sola ratione esse potest, ars autem rationi iungit imitationem. |
| 34 | D. Non video esse consequens. |
| 35 | Non enim omnes, sed multas artes dixeram, simul ratione atque imitatione constare. |
| 36 | M. Quid? scientiam vocabisne etiam illam, quae his duobus simul constat; an ei solam partem rationis attribues? D. Quid enim me prohibet vocare scientiam, cum rationi adiungitur imitatio? M. Quoniam nunc agimus de citharista et tibicine, id est de musicis rebus; volo mihi dicas, utrum corpori tribuendum sit, id est obtemperationi cuidam corporis, si quid isti homines imitatione faciunt. |
| 37 | D. Ego istam et animo simul et corpori tribuendam puto: quanquam idipsum verbum satis proprie abs te positum est, quod obtemperationem corporis appellasti: non enim obtemperare nisi animo potest. |
| 38 | M. Video te cautissime imitationem non soli corpori voluisse concedere. |
| 39 | Sed numquid scientiam negabis ad solum animum pertinere? D. Quis hoc negaverit? M. Nullo modo igitur scientiam in sonis nervorum et tibiarum, simul et rationi et imitationi tribuere sineris. |
| 40 | Illa enim imitatio non est, ut confessus es, sine corpore; scientiam vero solius animi esse dixisti. |
| 41 | D. Ex iis quidem quae tibi concessi, fateor hoc esse confectum: sed quid ad rem? Habebit enim et tibicen scientiam in animo. |
| 42 | Neque enim cum ei accedit imitatio, quam sine corpore dedi esse non posse, adimet illud quod animo amplectitur. |
| 43 | M. Non adimet quidem: nec ego affirmo eos, a quibus organa ista tractantur, omnes carere scientia, sed non habere omnes dico. |
| 44 | Istam enim ad hoc volvimus quaestionem, ut intelligamus, si possumus, quam recte sit scientia in illa definitione musicae posita; quam si omnes tibicines et fidicines, et id genus alii quilibet habent, nihil ista disciplina puto esse vilius, nihil abiectius. |
| 45 | Sed attende quam diligentissime, ut quod diu iam molimur appareat. |
| 46 | Certe enim iam mihi dedisti in solo animo habitare scientiam. |
| 47 | D. Quidni dederim? M. Quid? sensum aurium animone, an corpori, an utrique concedis? D. Utrique. |
| 48 | M. Quid memoriam? D. Animo puto esse tribuendam. |
| 49 | Non enim si per sensus percipimus aliquid quod memoriae commendamus, ideo in corpore memoria esse putanda est. |
| 50 | M. Magna fortasse ista quaestio est, neque huic opportuna sermoni. |
| 51 | Sed quod proposito sat est, puto te negare non posse, bestias habere memoriam. |
| 52 | Nam et nidos post annum revisunt hirundines, et de capellis verissime dictum est: Atque ipsae memores redeunt in tecta capellae. (Georg. lib. 3, v. 316.) Et canis heroem dominum, iam suis hominibus oblitum recognovisse praedicatur (Odysseae, ρ, v. 291 seqq.). |
| 53 | Et innumerabilia, si velimus, animadvertere possumus, quibus id quod dico manifestum est. |
| 54 | D. Nec ego istud nego, et quid te adiuvet, vehementer exspecto. |
| 55 | M. Quid putas, nisi quod scientiam qui soli animo tribuit, eamque omnibus irrationalibus animantibus adimit, neque in sensu eam, neque in memoria (nam illud non est sine corpore, et utrumque etiam in bestia est), sed in solo intellectu collocavit? D. Et hoc exspecto quid te adiuvet. |
| 56 | M. Nihil aliud, nisi omnes qui sensum sequuntur, et quod in eo delectat, memoriae commendant, atque secundum id corpus moventes, vim quamdam imitationis adiungunt; non eos habere scientiam, quamvis perite ac docte multa facere videantur, si rem ipsam quam profitentur aut exhibent, intellectus puritate ac veritate non teneant. |
| 57 | At si tales esse istos theatricos operarios ratio demonstraverit; nihil erit, ut opinor, cur dubites eis negare scientiam, et ob hoc musicam, quae scientia modulandi est, nequaquam concedere. |
| 58 | D. Explica hoc; videamus quale sit. |
| 59 | M. Mobilitatem digitorum celeriorem vel pigriorem credo te non scientiae, sed usui dare. |
| 60 | D. Cur ita credis id? M. Quia superius soli animo scientiam tribuebas, hoc autem quanquam imperante animo tamen esse corporis vides. |
| 61 | D. Sed cum sciens animus hoc imperat corpori, magis hoc scienti animo, quam servientibus membris tribuendum puto. |
| 62 | M. Nonne censes posse fieri ut unus alium scientia praecedat, cum ille imperitior multo facilius et expeditius digitos moveat? D. Censeo. |
| 63 | M. At si motus celer et expeditior digitorum scientiae tribuendus esset, tanto in eo quisque excelleret, quanto esset scientior. |
| 64 | D. Concedo. |
| 65 | M. Attende etiam istud. |
| 66 | Nam opinor nonnunquam te animadvertisse fabros, vel huiusmodi opifices, ascia sive securi eumdem locum feriendo repetere, et non alio quam eo quo intendit animus ictum perducere; quod nos tentantes cum assequi nequimus, ab eis saepe irridemur. |
| 67 | D. Ita est ut dicis. |
| 68 | M. Ergo cum id nos facere non valemus, numquid ignoramus quid feriri debeat, vel quantum debeat amputari? D. Saepe ignoramus, saepe scimus. |
| 69 | M. Fac ergo aliquem nosse omnia, quae fabri facere debeant, et perfecte nosse, minus tamen valere in opere; sed eisdem ipsis qui facillime operantur, multa dictare solertius quam illi per se iudicare possent; an id usu evenire negas? D. Non nego. |
| 70 | M. Non igitur solum movendi celeritas atque facilitas, sed etiam motionis modus ipse in membris, usui potius quam scientiae tribuendus est. |
| 71 | Nam si aliter esset, eo quisque manibus melius uteretur quo esset peritior: quod licet ad tibias citharasve referamus, ne quod ibi digiti atque articuli faciunt, quia difficile nobis est, scientia potius quam usu et sedula imitatione ac meditatione fieri putemus. |
| 72 | D. Non queo resistere; nam et medicos audire soleo doctissimos viros, saepe in secandis, vel quoquo modo comprimendis membris, in eo quod manu ac ferro fiat, ab imperitioribus antecedi: quod genus curandi chirurgiam nominant, quo vocabulo satis significatur operaria quaedam in manibus medendi consuetudo. |
| 73 | Perge itaque ad caetera, et iam istam confice quaestionem. |