Augustinus, De bono coniugali, § 5
| 1 | Solet etiam quaeri, cum masculus et femina, nec ille maritus nec illa uxor alterius, sibimet non filiorum procreandorum, sed propter incontinentiam solius concubitus causa copulantur ea fide media, ut nec ille cum altera nec illa cum altero id faciat, utrum nuptiae sint uocandae. |
| 2 | et potest quidem fortasse non absurde hoc appellari conubium, si usque ad mortem alicuius eorum id inter eos placuerit et prolis generationem, quamuis non ea causa coniuncti sint, non tamen uitauerint, ut uel nolint sibi nasci filios uel etiam opere aliquo malo agant, ne nascantur. |
| 3 | ceterum si uel utrumque uel unum horum desit, non inuenio, quemadmodum has nuptias appellare possimus. |
| 4 | etenim si aliquam sibi uir ad tempus adhibuerit, donec aliam dignam uel honoribus uel facultatibus suis inueniat, quam conparem ducat, ipso animo adulter est, nec cum illa, quam cupit inuenire, sed cum ista, cum qua sic cubat, ut cum ea non habeat maritale consortium. |
| 5 | unde et ipsa hoc sciens ac uolens inpudice utique miscetur ei, cum quo non habet foedus uxorium. |
| 6 | uerumtamen si ei tori fidem seruet et, cum ille uxorem duxerit, nubere ipsa non cogitet atque a tali prorsus opere continere se praeparet, adulteram quidem fortassis facile appellare non audeam; non peccare tamen quis dixerit, cum eam uiro, cuius uxor non est, misceri sciat? iam uero si ex illo concubitu, quantum ad ipsam attinet, nonnisi filios uelit et, quidquid ultra causam procreandi patitur, inuita patiatur, multis quidem ista matronis anteponenda est, quae tametsi non sunt adulterae, uiros tamen suos plerumque etiam continere cupientes ad reddendum carnale debitum cogunt non desiderio prolis, sed ardore concupiscentiae ipso suo iure intemperanter utentes, in quarum ...1tamen nuptiis bonum est hoc ipsum, quod nuptae sunt. |
| 7 | ad hoc enim nuptae sunt, ut illa concupiscentia redacta ad legitimum uinculum non deformis et dissoluta fluitaret, habens de se ipsa inrefrenabilem carnis infirmitatem, de nuptiis autem indissolubilem fidei societatem, de se ipsa progressum inmoderate coeundi, de nuptiis modum caste procreandi. |
| 8 | etsi enim turpe est libidinose uti uel marito, honestum est tamen nolle misceri nisi marito et non parere nisi de marito. |
| 9 | Sunt item uiri usque adeo incontinentes, ut coniugibus nec grauidis parcant. |
| 10 | quidquid ergo inter se coniugati inmodestum, inuerecundum, sordidum gerunt, uitium est hominum, non culpa nuptiarum. |