| 1 | De his duabus resurrectionibus idem Iohannes evangelista in libro, qui dicitur apocalypsis, eo modo locutus est, ut earum prima a quibusdam nostris non intellecta insuper etiam in quasdam ridiculas fabulas verteretur. |
| 2 | Ait quippe in libro memorato Iohannes apostolus: "Et vidi angelum descendentem de caelo, habentem clavem abyssi et catenam in manu sua. Et tenuit draconem illum serpentem antiquum, qui cognominatus est diabolus et satanas, < et > alligavit illum mille annis et misit illum in abyssum; et clausit et signavit super eum, ut non seduceret iam gentes, donec finiantur mille anni, post haec oportet eum solvi brevi tempore. Et vidi sedes et sedentes super eas, et iudicium datum est. Et animae occisorum propter testimonium Iesu et propter verbum Dei, et si qui non adoraverunt bestiam nec imaginem eius, neque acceperunt inscriptionem in fronte aut in manu sua, et regnaverunt cum Iesu mille annis; reliqui eorum non vixerunt, donec finiantur mille anni. Haec resurrectio prima est. Beatus et sanctus est, qui habet in hac prima resurrectione partem. In istis secunda mors non habet potestatem; sed erunt sacerdotes Dei et Christi et regnabunt cum eo mille annis." Qui propter haec huius libri verba primam resurrectionem futuram suspicati sunt corporalem, inter cetera maxime numero annorum mille permoti sunt, tamquam oporteret in sanctis eo modo velut tanti temporis fieri sabbatismum, vacatione scilicet sancta post labores annorum sex milium, ex quo creatus est homo et magni illius peccati merito in huius mortalitatis aerumnas de paradisi felicitate dimissus est, ut, quoniam scriptum est: "Unus dies apud Dominum sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus," sex annorum milibus tamquam sex diebus impletis, sequatur velut septimus sabbati in annis mille postremis, ad hoc scilicet sabbatum celebrandum resurgentibus sanctis. |
| 3 | Quae opinio esset utcumque tolerabilis, si aliquae deliciae spiritales in illo sabbato adfuturae sanctis per Domini praesentiam crederentur. Nam etiam nos hoc opinati fuimus aliquando. Sed cum eos, qui tunc resurrexerint, dicant inmoderatissimis carnalibus epulis vacaturos, in quibus cibus sit tantus ac potus, ut non solum nullam modestiam teneant, sed modum quoque ipsius credulitatis excedant: nullo modo ista possunt nisi a carnalibus credi. |
| 4 | Hi autem qui spiritales sunt, istos ista credentes χιλιαστάς appellant Graeco vocabulo; quos verbum e verbo exprimentes nos possemus miliarios nuncupare. Eos autem longum est refellere ad singula; sed potius, quem ad modum scriptura haec accipienda sit, iam debemus ostendere. Ait ipse Dominus Iesus Christus: "Nemo potest introire in domum fortis et vasa eius eripere, nisi prius alligaverit fortem," diabolum volens intellegi fortem, quia ipse genus humanum potuit tenere captivum; vasa vero eius, quae fuerat erepturus, fideles suos futuros, quos ille in diversis peccatis atque impietatibus possidebat. |
| 5 | Ut ergo alligaretur hic fortis, propterea vidit iste apostolus in apocalypsi "angelum descendentem de caelo, habentem clavem abyssi et catenam in manu sua. Et tenuit", inquit, "draconem illum serpentem antiquum, qui cognominatus est diabolus et satanas, et alligavit illum mille annis," hoc est, eius potestatem ab eis seducendis ac possidendis, qui fuerant liberandi, cohibuit atque frenavit. |
| 6 | Mille autem anni duobus modis possunt, quantum mihi occurrit, intellegi: aut quia in ultimis annis mille ista res agitur, id est sexto annorum miliario tamquam sexto die, cuius nunc spatia posteriora volvuntur, secuturo deinde sabbato, quod non habet vesperam, requie scilicet sanctorum, quae non habet finem, ut huius miliarii tamquam diei novissimam partem, quae remanebat usque ad terminum saeculi, mille annos appellaverit eo loquendi modo, quo pars significatur a toto; aut certe mille annos pro annis omnibus huius saeculi posuit, ut perfecto numero notaretur ipsa temporis plenitudo. |
| 7 | Millenarius quippe numerus denarii numeri quadratum solidum reddit. Decem quippe deciens ducta fiunt centum, quae iam figura quadrata, sed plana est; ut autem in altitudinem surgat et solida fiat, rursus centum deciens multiplicantur, et mille sunt. |
| 8 | Porro si centum ipsa pro universitate aliquando ponuntur, quale illud est, quod Dominus omnia sua dimittenti et eum sequenti promisit dicens: "Accipiet in hoc saeculo centuplum," quod exponens quodam modo apostolus ait: "Quasi nihil habentes, et omnia possidentes;" quia et ante iam dictum erat: "Fidelis hominis totus mundus divitiarum est;" quanto magis mille pro universitate ponuntur, ubi est soliditas ipsius denariae quadraturae? |
| 9 | Unde nec illud melius intellegitur, quod in psalmo legitur: "Memor fuit in saeculum testamenti sui verbi, quod mandavit in mille generationes," id est in omnes. "Et misit illum", inquit, "in abyssum;" utique diabolum misit in abyssum, quo nomine significata est multitudo innumerabilis impiorum, quorum in malignitate adversus ecclesiam Dei multum profunda sunt corda; non quia ibi diabolus ante non erat; sed ideo illuc dicitur missus, quia exclusus a credentibus plus coepit impios possidere. |
| 10 | Plus namque possidetur a diabolo, qui non solum est alienatus a Deo, verum etiam gratis odit servientes Deo. "Et clusit", inquit, "et signavit super eum, ut non seduceret iam gentes, donec finiantur mille anni." Clausit super eum dictum est "interdixit ei, ne posset exire," id est vetitum transgredi. |
| 11 | Signavit autem, quod addidit, significasse mihi videtur, quod occultum esse voluit, qui pertineant ad partem diaboli; et qui non pertineant. Hoc quippe in saeculo isto prorsus latet, quia et qui videtur stare, utrum sit casurus, et qui videtur iacere, utrum sit surrecturus, incertum est. |
| 12 | Ab eis autem gentibus seducendis huius interdicti vinculo et claustro diabolus prohibetur atque cohibetur, quas pertinentes ad Christum seducebat antea vel tenebat. Has enim Deus elegit ante mundi constitutionem eruere de potestate tenebrarum et transferre in regnum filii caritatis suae, sicut apostolus dicit. |
| 13 | Nam seducere illum gentes etiam nunc et secum trahere in aeternam poenam, sed non praedestinatas in aeternam vitam, quis fidelis ignorat? Nec moveat, quod saepe diabolus seducit etiam illos, qui regenerati iam in Christo vias ingrediuntur Dei. Novit enim Dominus qui sunt eius; ex his in aeternam damnationem neminem ille seducit. |
| 14 | Sic enim eos novit Dominus, ut Deus, quem nil latet etiam futurorum, non ut homo, qui hominem ad praesens videt (si tamen videt, cuius cor non videt), qualis autem postea sit futurus nec se ipsum videt. |
| 15 | Ad hoc ergo ligatus est diabolus et inclusus in abysso, ut iam non seducat gentes, ex quibus constat ecclesia, quas antea seductas tenebat, antequam essent ecclesia. Neque enim dictum est "ut non seduceret aliquem", sed ut non seduceret", inquit, "iam gentes, in quibus ecclesiam procul dubio voluit intellegi, donec finiantur", inquit, "mille anni, id est, aut quod remanet de sexto die, qui constat ex mille annis, aut omnes anni, quibus deinceps hoc saeculum peragendum est. Nec sic accipiendum est quod ait: "Ut non seduceret gentes, donec finiantur mille anni," quasi postea sit seducturus eas dumtaxat gentes, ex quibus praedestinata constat ecclesia, a quibus seducendis illo est vinculo claustroque prohibitus. |
| 16 | Sed aut illa locutione dictum est, quae in scripturis aliquotiens invenitur, qualis est in psalmo: "Sic oculi nostri ad Dominum Deum nostrum, donec misereatur nostri;" neque enim, cum misertus fuerit, non erunt oculi servorum eius ad Dominum Deum suum; aut certe iste est ordo verborum: "Et clausit et signavit super eum, donec finiantur mille anni;" quod vero interposuit: "Ut non seduceret iam gentes," ita se habet, ut ab huius ordinis conexione sit liberum et seorsus intellegendum, velut si post adderetur, ut sic se haberet tota sententia: "Et clausit et signavit super eum, donec finiantur mille anni, ut non seduceret iam gentes;" id est, ideo clausit donec finiantur mille anni, ut non seduceret iam gentes. |