Ambrosius, In Psalmum David CXVIII Expositio, SERMO DECIMUS QUINTUS. Samech
| 1 | Incipit Samech littera decima quinta, quae interpretationem habet, Audi. Est et alia eius interpretatio, quae dicitur, Firmamentum. Quid est, Audi? Non otiose dicitur quod commune est omnibus, et suppetit universis ipso iure naturae. Et ideo non est otiosum quod admoneris ut audias; cum etiam inviti, et aliud agentes, sonum tamen, aut vocem audire soleamus. Sed quia non est solum audire hoc quod suppetit officio naturae: sed etiam illud quod maius est, ut audias non usu tantum corporis, quantum intellectu mentis; ideo diligentius considera istius litterae interpretationem, seriemque versuum qui sequuntur. |
| 2 | Ut noveris autem mysticum esse audire, ut audias et intelligas mysteria, de Iudaeis scriptum est: Aure audietis [Esai. VI, 9]; quia mysteria legis audierunt, sed non intellexerunt. Unde ait Dominus: Audi, populus meus, et loquar [Psal. XLIX, 7]. Lex utique spiritalis est, audi ergo spiritaliter. Denique qui scivit audire, ait: Audiam quid loquatur in me Dominus Deus [Psal. LXXXIV, 9], id est, cognoscam quid locutus in me fuerit Deus. Ideoque alibi ait: Quanta audivimus, et cognovimus ea [Psal. LXXVII, 3]; ut comprehenderet non solum audisse se, sed etiam intellexisse. Nemo enim cognoscit, nisi prius intellexerit. Audi ergo, ne si te videat negligentem, veniat Petrus, arripiat gladium, abscindat auriculam tuam: quod superfluo habeas aurem corporis, qui audire et examinare non noveris. Et fortasse virtutem animae qua examinantur quaecumque audiuntur, habeant amputatam, qui ea altitudine qua scriptum est, audire non possunt. |
| 3 | Meritoque hanc litteram firmamentum alii interpretati sunt: quod cum superiore interpretatione concurrit; nisi enim unusquisque audierit quid sequi debeat, nemo firmatur. In officio igitur audiendi omnium firmamentum est. |
| 4 | Dicit igitur tibi in Threnis Hieremias propheta per litteram, audi. Et ut scias mysticum esse quod audire debeas, subiecit huiusmodi seriem huic litterae: Abstulit omnes fortes meos Dominus de medio mei. Vocavit in me tempus; ut contereret in me electos meos. Lacum calcavit Dominus virgini filiae Iudae [Thren. I, 15]. Non tunc abstulit omnes Iudaeae fortes Dominus, quando in Babyloniam regionem captivus ductus est populus Iudaeorum, sed quando Christus advenit, et libertatem animae suae captiva non vidit, nesciens gravibus incurvatam peccatis mentis suae erigere cervicem, et quaedam fidei colla ad lucem cognitionis attollere. Ideo lacus factus est Iudaeis passio Salvatoris, quae gentibus portum salutis ostendit; quia crux Domini non credentibus praecipitium est, vita credentibus. Hac ratione praemisit, Audi, ut futura cognosceret. |
| 5 | Alio quoque loco litterae huic ista subiecit: Tenuerunt super te manus omnes transeuntes per viam: sibilaverunt et moverunt caput suum super filiam Hierusalem. Haec est civitas, dicentes, corona gloriae, et iucunditas universae terrae [Thren. II, 15]. Passionem Salvatoris prophetari liquet, et defleri ab Hieremia excidium Iudaeorum, quod cum ex aliis, tum ex illo intelligi potest; quia in posterioribus habet: Spiritus ante faciem nostram Christus Dominus, comprehensus est in interitu nostro, sub cuius umbra, diximus, vivemus inter gentes [Thren. IV, 20]. Quid hoc manifestius, quando et nomen expressum est, et comprehensio inter manus persequentium perfidorum est declarata, et umbra vivificans, et gratia gentibus conferenda descripta est? |
| 6 | Sed etiam ipsa verba significant quae in Evangelio de passione Domini legimus, quia hoc loco mors eius annuntiata est per Prophetam. Sic enim Matthaeus scripsit: Transeuntes autem blasphemabant eum, moventes capita sua, et dicentes: Vah qui destruebat templum Dei, et in triduo illud reaedificabat! Libera te, si filius Dei es [Matth. XXVII, 39 ] [et 40]. Vulgus populi cum insultat alicui, sibilare consuevit. Simul quia vocem non habebant, qui Verbum negabant, sicut irrationabilia animalia sibilabant. Et ideo transibant viam, qui in via stare debuerant. Non stabant ergo quasi constantes: sed transibant quasi mobiles. Iusti autem pedes stabant in atriis Hierusalem, in quibus perfidi stare non poterant; et ideo praeteribant, sicut Marcus significavit [Marc. XV, 29]. Praeterit umbra, non veritas. Dies eius sicut umbra praeterit, qui obliviscitur, qui derelinquit. Sed et transire infideles legimus, sicut est illud: Et vindemiant eam omnes transeuntes viam [Psal. LXXIX, 13]. Quis enim nisi perfidus despoliat vineam Christi? Sed et alibi scriptum est: Et non dixerunt transeuntes viam: Benedictio Domini super vos [Psal. CXXVIII, 8]. Stantibus enim dicitur: Ecce nunc benedicite Domino [Ps. CXXXIII, 1]. Tamen et in bono legimus transire; ut est illud Moysis: Transiens videbo hoc visum magnum [Exod. III, 3]. Et qui vidit impium exaltatum ultra cedros Libani, Transivi, inquit, et ecce non erat [Psal. XXXVI, 36]. Et nemo dicit servo: Transi, recumbe [Luc. XVII, 7]. |
| 7 | Quae ergo distinctio sit consideremus; nisi forte illa, quia ubi in bono accipitur transire, absolute lectum est: non dixit, hoc aut illud transiens, sed tantummodo transiens. Ubi in malo: Transeuntes, inquit, viam [Psal. LXXIX, 13]. Via enim bona est, quae a commeantibus frequentatur, non facile incursatur a latronibus, qui aversa viarum obsidere consuerunt: regale iter munitum est. Moyses autem non transivit viam, sed in via stetit, cui dictum est: Tu autem hic sta mecum [Deut. V, 31]. Stetit cum illo qui ait: Ego sum via, et veritas, et vita [Ioan. XIV, 6]. Hanc qui viam transit, labitur. Moyses autem non lapsus est: sed pertransivit a saecularibus ad spiritalia, a temporalibus ad aeterna. Et qui vidit impium, nec remansit, sed pertransivit, evasit [Psal. XXXVI, 36]; quia non adhaesit impio, ne fieret unum corpus, sed se ab eodem separavit. Et cui dicitur: Transi, recumbe [Luc. XVII, 7], evadit utique laboriosam praesentium servitutem; ut habeat gloriosam futurorum quietem. Et Sponsae dicitur: Ades huc a Libano, Sponsa, ades huc a Libano, transibis et pertransibis a principio fidei [Cant. IV, 8]. Transit et pertransit, quae festinat ad Sponsum. Pertransit saeculum, et festinat ad Christum. |
| 8 | Nunc discutiamus quid sit movere caput. Quis est populi caput, nisi Christus? Caput enim mulieris vir, caput autem viri Christus [I Cor. XI, 3]. Sed etiam Lex caput intelligibilis mulieris. Denique mulier sub Lege tamquam sub viro fuit. Mortificato autem ritu Iudaico qui erat secundum litteram Legis, innupsit ei mulier qui a mortuis resurrexit. Unde quidam mystice interpretati, mortificato ritu Iudaico, tamquam fratri defuncti ritus veteris Evangelio mulierem illam intelligibilem nubere ex Lege voluerunt; quia Lex Evangelium fraterna quadam praedicatione praecessit. Ergo Synagogae caput mortuum est, hoc est, caput eius Lex mortua est, observatio videlicet Legis: evacuata est Legis littera, spiritalis eius intellectus astruitur. Huius commotionis meminit David in quadragesimo tertio psalmo, dicens: Posuisti nos in parabolam gentibus, commotionem capitis in populis [Psal. XLIII, 15]; eo quod a Lege in Evangelium sit facta commotio, quasi transitus quidam. In vicesimo autem et primo psalmo, in quo totius prophetatur series passionis, sic habet: Omnes qui conspiciebant me, aspernabantur me et locuti sunt labiis, et moverunt caput. Speravit in Domino, eripiat eum: salvum faciat eum; quoniam vult eum [Psal. XXI, 8 ] [et 9]. Moverunt ergo Legem, quae immobilis videbatur; et ideo finis Legis Christus intravit. |
| 9 | Qui moverunt capita Pharisaei fuerunt, id est, a veritate divisi; unde et in veritatem non crediderunt. Sed et sic potest accipi: Moverunt caput suum Christum, qui in sua venerat: sed moverunt eum, quia sui eum non receperunt. Moverunt autem, dicentes: Tolle, tolle, crucifige eum [Ioan. XIX, 15]. Et moverunt caput suum, qui opera sua movere nolebant; cum ligarent onera gravia, et aliis imponerent: Ipsi autem digito, inquit, ea movere nolunt [Matth. XXIII, 4]. Quod est mysticum; quia corporalis ritus observationem numquam mutare voluerunt, et introducere intellectum spiritalem. Digitum enim pro spiritu legimus, ut Lex digito Dei scripta est [Deut. IX, 10], et ideo Lex spiritalis est. Noluerunt ergo onera sua movere, quae sunt gravia, et leve Christi iugum atque onus eius suave suscipere. |
| 10 | Verum quia passio Salvatoris omnes redemit, non absurdum est intelligere ita hos movisse capita sua, sicut prophetabat princeps ille Synagogae: Expedit unum hominem mori pro populo [Ioan. XI, 50]. Aliud dicere volebat, aliud significabat. Et isti aliter movebant caput quasi insultantes, et aliud annuntiabant; quia ipse erat qui venit, ut pigrum illud atque terrenum principale hominum commoveret, quo evacuata observatione litterae, mysterium quaereremus in verbis. Unde ait: Posuisti nos in parabolam gentibus, commotionem capitis in populis [Psal. XLIII, 15]. Quod in bono utique accipitur; quia praemisit: Et in nationes dispersisti nos [Ibid., 12]. Dispersi sunt enim Iudaei; ut reliquiae eorum salvae fierent secundum electionem gratiae: in parabolam autem positi; ut ea quae per parabolam dicta sunt, revelata esse illorum exitu disceremus, vel eorum exemplo admoneremur cavere perfidiam. Tunc enim cognovit magis Hieremias Iudaeam esse deflendam: et ideo Hierusalem captam esse tunc temporis prophetavit, quando Redemptorem proprium non recepit. Illi igitur insultatur, de qua dicent, inquit: Haec est civitas . . . universae terrae [Thren. II, 15]; eo quod ubi erat ante fidei iucunditas, ibi nunc sit amaritudo perfidiae: vel certe movendo caput suum, et de corporalibus ad spiritalia transeundo mereatur audire; cum crediderit in Christum, quod corona sit gloriae. |
| 11 | Quae est autem corona gloriae, nisi Ecclesia, quae caput suum Christum coronat? Quae iucunditas universae terrae, nisi domus populi Christiani, aula sanctorum, de quibus scriptum est: In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum [Psal. XVIII, 5]? Ergo quia corona gloriae est. Ecclesia; ideo dicitur in Canticis: Egredimini . . . . et videte regem Salomonem in corona, qua coronavit eum mater eius in die sponsalium eius, et in die iucunditatis cordis eius [Cant. III, 11]. Ad animas dicitur ut e gurgustiis et claustris exeant corporalibus, extra corporis cogitationes exeant, egrediantur a cupiditatibus, et a curis, et a caeteris carnis istius affectibus et lubricis passionibus, supra mundum ascendant, de hoc mundo exeant, Christo occurrant, paratae adsint facibus ardentibus relucentes. Quasi angeli Christi haec loquuntur: Non potestis videre claritatem eius, gloriam eius, nisi egrediamini humanae fragilitatis curas, filiae Hierusalem. Quasi dicant; Quid viventem inter mortuos quaeritis? Non intra hunc mundum quaeritur Christus, qui supra mundum suos voluit esse discipulos. Quae est corona qua coronatur Christus, nisi corona gloriae? Ioseph coronam habuit castitatis, Paulus iustitiae, Petrus fidei. Singularum virtutum coronae sunt. Solus Christus habet coronam gloriae, qua eum Ecclesia coronavit. In hac corona omnes coronae sunt; quia gloria non portio unius coronae, sed praemium omnium coronarum est. |
| 12 | Tertia traditione moverunt caput suum, hoc est Christum, qui est caput suae plebis. Caput eius aurum cephas [Cant. V, 11]. Unde et Aquila petram aurum dixit: Symmachus lapidem aureum, quod significat stabilem, eminentemque sapientiam. Corpus Christi Ecclesia est. Huius caput aurum, id est, sapientia pretiosa sanctorum est, hoc est, viri iusti atque prudentes. Crines eius abietes nigrae, sicut corax [Ibid.]; de quo alibi ait: Capillamentum tuum, ut grex tonsarum [Cant. VI, 4]. Ideo capillamentum, quia virtus omnium sensuum in capite est. Oculi enim sapientis in capite eius [Eccles. II, 14]. Profunda igitur doctorum prudentia, quae potest ea quae obscura sunt revelare, et alta aperire sensuum. Et huiusmodi disputatores crines Ecclesiae sunt, sicut pulli corvorum, quibus Dominus escam dat, sicut dedit sancto Iacob a iuventute eius, et eum pavit. Hos altos ac profundos ubertate doctrinae pascit Dominus coelestibus sacramentis. |
| 13 | Oculi quoque eius sicut columbae [Cant. V, 12]: oculi sunt viri, videlicet spiritalibus ornati sensibus, qui ad videnda mysteria sunt acuti, et parati ad penetranda Scripturae secreta divinae, rationabili lacte fulgentes, in quibus non sit aliqua doli maculosa confusio, sed simplicis affectus pura et immaculata sinceritas. Ideo in aquarum abundantia lotas has columbas in lacte memoravit [Ibid.]. |
| 14 | Iam certe dentes, et genas, et sicut coccinum resticulum labia sponsae [Cant. VI, 5], intelligimus animae esse virtutes, doctorumque diversitates: qui vel spiritalem menti alimoniam dispensatione sedula subministrent: vel praedicatione Dominicae crucis, sicut verbi quadam linea alligent audientem: vel modesti ac verecundi, et iuventutis flore gratissimi etsi a tractatu pudore revocentur, redoleat tamen in his odor Christi, et sicut in genas quasi de capite sacerdotali descendit unguentum, eluceat pulchritudo doctrinae. Et hoc caput movit Synagoga; et ideo abstulit Dominus mirabilem consiliarium, et prudentem architectum, et sapientem auditorem: Caput, inquit, et caudam [Esai. IX, 14]; quoniam qui caput non tenuerunt, novissima habere non possunt. Sed iam ea quae annexa sunt, consideremus. |
| 15 | (Vers. 113.) Iniquos odio habui: et legem tuam dilexi. Quanto erga Dominum se protendat affectu sanctus propheta David hoc versiculo declaravit; quia cum suos inimicos nequaquam sit persecutus (ut pote qui et regis Saul, a cuius insidiis periculum salutis cavere vix poterat, nec vitam putaverit appetendam, et mortem aestimaverit vindicandam, et parricidae filii ingemuerit interitum, et multorum persequentium se flagitiis appetitus ignoverit, ut ipse ait [Psal. VII, 5], quia vicem iniuriae laedentibus non rependerit) praevaricatores tamen divinae legis exosos horrescat: in quo utique et clementia morum eius, mansuetudoque pietatis, et vehemens devotionis aperitur intentio, evangelici praecepti conveniens disciplinae, quam prophetico spiritu praevidebat. Etenim Dominus Iesus et nostrorum inimicorum dilectionem nobis expetendam esse praecepit [Matth. V, 44], et Dei hostes, etiamsi nobis aut parentum, aut filiorum, aut coniugii germanitatisque necessitudine copulentur, odio prosequendos. Sic enim scriptum est: Si quis venerit ad me, et non oderit patrem, et matrem, et uxorem, et filios, et fratres, et sorores, adhuc etiam et animam suam, non est me dignus [Luc. XIV, 26]. |
| 16 | Quod si quis otiosis accipiat auribus, fortasse dicat: Tu Domine Iesu, legem dedisti dicens: Dilige Dominum Deum tuum, dilige proximum tuum [Deut. VI, 5]; et ut impleres hanc legem, venisti: dixisti per Legem: Honora patrem et matrem [Levit. XIX, 18]; et in Evangelio iubes ut parentes oderim [Matth. XV, 4]. Quomodo sibi conveniunt ista praecepta? Sic mitis et humilis corde venisti? Non possum salvo pietatis iure odisse patrem, cui debeo quod creatus sum, matrem longo decem mensium fastidio pii foetus onera portantem, cui in absolutione plus periculi, in dilatione plus taedii est. Quid dulcissimi merentur filii, ut a paterno excludantur amore; cum sit impium mori nolle pro liberis? Quid uxor charissima quaedam vitae cohaeres, et consortium commune naturae? Quid fratres iisdem concreti visceribus, atque formati eodem naturae hospitio in hunc usum lucis emissi? Oderim ergo pignora charitatis? Ita Evangelii lenitate rigorem praedurae Legis inflectis, ut quorum Lex condemnat iniurias, eorum tu Evangelio tuo condemnes gratiam? |
| 17 | Video istiusmodi assertioni me respondere non posse: sed tu, Domine, responde; nec enim indiges ut excuseris, qui non eguisti ut diceres. Respondebit igitur: Egone condemno pietatem, qui odi iniquitatem? Ego parentes praecipio non amandos, qui inimicos suadeo diligendos? Sed non legisti: Tempus amandi, et tempus odio habendi, et tempus belli, et tempus pacis [Eccl. III, 8]? De quo hoc dicit Ecclesiastes? Nonne de eo quod ratione temporis fiat; ut aliquos pie et amare et odisse possimus: et quos dilexeris, odisse; et quos oderis, amare conveniat? Non ergo parentum infudi odia pectoribus filiorum: nec coniugum suasi fastidia mentibus maritorum. Naturam interroga quid exegerim, quae utique auctoris arbitrium genitali singularum necessitudinum testatur affectu. Amare patribus filios lex naturae est: maritis coniuges, lex divina est, quae coniugii charitatem in naturam vertit; ut fiat una caro et unus spiritus. Diligere fratribus fratres naturae praerogativa est, quae eodem domicilio diu fotos assuefacit ad gratiam charitatis. |
| 18 | Non ergo necessitudinum intestina bella mandavi, sed illecebram suspectam habui. An non iure suspectam; cum serpens ille callidus et astutus ad construendas nequitiae suae artes, quo incorruptae ac rudis naturae dote fundatum primogeniti Adam labefactaret affectum, femineis magis illecebris quam suis commisit venenis? Itaque femina virum, quem serpens tentare non ausus est, cibo oris et vi amoris inflexum, molli quadam et conciliatricula uxoriae sedulitatis affectione traduxit. Et adhuc Eva liberos non habebat, quorum gratia, ut dulcis ad amorem, ita facilis ad lapsum, plurimos a martyrii consummatione saepe revocavit? Denique saepe cognovimus, quoniam quem formidolosa carnificum pompa non terruit, nec divisi lateris sulcus infregit, nec ardentes laminae a triumphalis fortitudinis rigore deducere potuerunt, eum inter sacra iam praemia constitutum uxor tenerae sobolis oblatione miserabilis unius lacrymae miseratione decepit. Samson captus est per uxorem, numquid tu fortior? Salomon captus est in uxore, numquid tu sapientior? Ille igitur cuius sapientia totis celebratur saeculis, factus est insipiens; quia nimium amavit uxorem. |
| 19 | Quid de fratribus dicam? Experta est in liberis et Prophetae domus detestabiliora oscula, quam odia esse fraterna. Itaque parricidium pater quidem flevit, sed magis est indignatus incestum. Denique licet parricidam, percussorem tamen incesti revocabat. |
| 20 | Tempus igitur amandi, tempus odio habendi, hoc est, tempus martyrii, quando ea quae divina sunt, omni charitati necessitudinum praeferenda sunt. Tempus belli, quo etiam bellum pro Christi nomine perfidis pignoribus inferamus. Tempus pacis; quia in pace locus eius [Psal. LXXV, 3]. Denique ipse in Evangelio evidenter exposuit qua ratione nostros debeamus odisse, dicens: Qui diligit patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus [Matth. X, 37]. Non dixit indignos esse, qui parentes suos diligunt: sed eos indignos ait, qui plus parentes quam Christum diligunt. Si enim ideo deferimus parentibus amorem, quia nostrae generationis auctores sunt: quanto magis Christum amare debemus qui ipsorum est auctor parentum? Isti dederunt quod non potestatis est, sed ministerii sui: Christus donat salutem, qui parentum beneficia conservat. |
| 21 | Pulchre autem dixit: Iniquos odio habui, legem autem tuam dilexi; quia si legem amamus, odisse debemus adversarios legis, qui operibus suis praecepta legis impugnant. Graecus melius eos et proprie nuncupavit dicens, παρανόμους· παράνομος exlex vocatur, quia extra legem est. Hos ergo odit, qui in lege Christi est, quia legis mandata non servant. Non solum enim qui legem nescit, sed etiam ille qui non agit secundum legem, exsors legis est; quia Non auditores legis . . . . sed factores legis iustificabuntur [Rom. II, 13]. Redarguit me ipse David si aliter intelligam. Quomodo iniquos homines oderat, qui parricidam filium commendabat praeliatoribus, ne eum aliquis occideret? Qui Saul regis mortem etiam vindicavit in eum, qui a se nuntiavit occisum? |
| 22 | Ergo non iniquos homines, sed iniquos sermones oderat. Denique: Iniquos, dixit, odio habui, non addidit, viros. Deinde cum dicat Iesus in Evangelio: Diligite inimicos vestros [Matth. V, 44], dicat Apostolus: Benedicite eos qui persequuntur vos, et nolite maledicere [Rom. XII, 14], quomodo excusaretur iste vir sub evangelica vivens disciplina, si iniquos homines odisset? Nisi intelligas quod iniquitatem odio habuit, non eos qui, etsi operarentur iniquitatem, possent tamen evangelica praedicatione converti. Aut certe nisi ita accipiamus: quia sicut ille qui non honorat patrem, iniquus est, idem tamen secundum illud exosus patrem quod scriptum est: Qui non odit patrem, aut matrem . . . . aut fratres, aut sorores, aut animam suam, non potest meus esse discipulus [Luc. XIV, 26], etiam laudabilis habetur: sic et iste iniquos odio habuit Eodem modo et eos oderat, quo patrem praevaricantem, aut animam suam: praeferens videlicet vitae huius suavitati gratiam Christi. |
| 23 | (Vers. 114.) Sequitur: Adiutor, et susceptor meus es tu: et in verbum tuum spero. Adiutor per Legem, susceptor per Evangelium. Quos Lege adiuvit, in carne suscepit; quia scriptum est: Hic peccata nostra portat; et ideo in verbum eius spero [Esai. LIII, 4]. Graecus tamen ἐπήλπισα habet, quod est supersperavi: quod de eo dicitur qui semper addit ad sperandum; et cum speraverit aliquid, iterum sperat, et spe proficit, extendens se semper ad superiora, et ea quae praeteriit obliviscens. |
| 24 | Pulchre autem ait: In verbum tuum speravi, hoc est, non in prophetas speravi, non in Legem: sed in verbum tuum speravi, hoc est, in adventum tuum; ut venias et suscipias peccatores, delicta condones, ovem lassam tuis in cruce humeris bonus pastor imponas. Si quis sperat in Christum, separare se debet a consortio perfidorum. |
| 25 | (Vers. 115.) Ideoque dicit: Discedite a me, maligni, et scrutabor mandata Dei mei. Cuius versiculi testimonio significatur, quia ubi malignitas est, ibi custodia mandatorum coelestium esse non possit; In malevolam enim animam non intrat sapientia [Sap. I, 4]. Et alibi: Quaerent me mali, et non invenient [Prov. I, 28]. Simplicem mentem, purum ac defaecatum animum diligit Christus, nec potest immaculatae virtuti ullum cum maculosis contubernium esse flagitiis. Odit, refugit, aspernatur contagia, qui dicit: Discite a me quia mitis sum [Matth. XI, 29]. Malignos repellit, laborantes vocat. Dicit illis Iesus: Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem [Matth. VII, 23]; istis ait: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis [Matth. XI, 28], non utique malignitate mentis, sed infirmitate carnis onerati: onerati, inquam, alieni haereditate peccati. Laborantibus subvenio: fraudulentis prodesse non debeo, ne pluribus noceant. Hos poena compescat: illos emendet gratia. Malitia enim fons peccati est: culpa infirmitatis est lapsus. Illi debeo subvenire, qui laborat: illum etiam odisse qui decipit. Malas igitur operationes repellit. Nam nisi ita accipias, videtur dicere: Discedite a me; quia mundus sum, quia purus sum. Hoc pharisaeus dicebat, sed reprehensus a Christo est. Non ergo Propheta dicit: Mundus sum, sed, Cor mundum crea in me, Deus [Psal. L, 12]. |
| 26 | (Vers. 116.) Ideoque relegato consortio malignorum, quasi qui ante permixtus illis suscipi non posset a Domino, dicit: Suscipe me secundum eloquium tuum, et vivam: et non confundas me ab exspectatione mea. Si vivit qui in sinu est patriarchae Abrahae, ut ille Lazarus pauper; quanto magis vivit qui suscipitur a Christo? Quomodo enim potest non in aeternum vivere, quem sempiterna vita suscepit, quem totum sibi Christus assumpsit, qui totus Verbi est, cuius vita abscondita est in Christo Iesu? Sed et qui in sinu Abrahae sedet, susceptus a Christo est. Intolerandae autem praesumptionis videretur dicere Deo, Suscipe me, nisi promissum eius adiungeret, hoc est: Ut hoc auderemus, ipse fecisti, tuo te chirographo convenimus, qui nostrum chirographum sustulisti. Nos fecimus chirographum mortis, tu scripsisti chirographum vitae. |
| 27 | Ergo non confundas ab exspectatione sua servulum tuum, quia in te spero; spes enim non confundit. Et si tribulamur, patientiam subministras, ut ferre possimus; ut quia te exspecto, non opprimar infirmitatibus, non succumbam tentationibus, non afflgiar procellis, in quibus est probanda patientia, ut probatio consequatur, quae spem confirmat et roborat, quae non confundit; hoc est: Frangimur frequenter laboribus, fatigamur: si spes desit, confundimur, et tota mente turbamur. Sed esto, sint aliqui duri ad labores, firmi ad iniurias perferendas: si spem auferas, non potest perpetua esse patientia. Ipsa patientia non probatur, si fides desit, cuius radix spes est. Quae enim potest probatio esse, nisi pro Christi nomine vel incommoda, vel pericula universa sustineas? Ideo spes est sola quae nostrum non confundit affectum. Ubi est spes, apostolicum illud: Foris pugnae, intus timores [II Cor. VII, 5], nocere non possunt. |
| 28 | Alia interpretatio habet: Non erubescere facias. Non erubescet qui sperat in Christum. Ideo qui bene sperat, dicit: In te confido, non erubescam [Psal. XXIV, 2]. Et bene ait, Confido; robur enim spei nostrae, et quaedam sperantis auctoritas confidentia est. Spera igitur semper, et nemo te ab exspectatione confundit. Exspectatio nostra vita aeterna est. Exspectatio nostra, regnum Dei, Angelorum consortium, benedictiones sunt spiritales. Spera quotidie. Finem ista res non habet, nescit inducias. Spera etiam positus in adversis. Si quis dicat tibi aliqua forte necessitudinum amissione percusso: Quid tibi prodest iustitia tua; tu tamen spera, non deficiat fides tua. Si quis dicat tibi: Quid tibi quotidiana profuere ieiunia; quid castitas corporis, pudor mentis? Ecce sicut iniustus et impius vulneratus es. Non deficiat fides tua. Nam etiamsi infirmus es, fidelis tamen sollicitus est pro te Christus. Dicit ad discipulos suos: Date illis vos manducare [Matth. XIV, 16], ne deficiant in via. Habes apostolicum cibum, manduca illum, et non deficies. Illum ante manduca, ut postea venias ad cibum Christi, ad cibum corporis Dominici, ad epulas Sacramenti, ad illud poculum quo fidelium inebriatur affectus; ut laetitiam induat de remissione peccatorum, curas saeculi huius, metum mortis, sollicitudinesque deponat. Hac ergo ebrietate corpus non titubat, sed resurgit: animus non confunditur, sed consecratur. |
| 29 | (Vers. 117.) Sequitur: Adiuva me, inquit, et salvus ero: et meditabor iustificationes tuas semper. Qui sperat, praesumit iuvari: ubi autem adiumentum Dei, ibi certum salutis auxilium. Supra dixit: Adiutor et susceptor meus es tu [Sup. v. 112]: hic iterum iuvari petit, quasi dicat: Sine cessatione me adiuva. Non mihi satis est quod poposci, iterum peto ut salvus fiam. Hic non magna, non vera est salus: tunc salvus ero, cum fuero in paradiso, cum vivere coepero inter electos tuos angelos, cum laqueos terrae huius evasero. |
| 30 | Sed ne forte adiuti in necessitatibus, postea in prosperis positi negligamus, docet nos immemores beneficiorum coelestium nequaquam esse debere, sed meditari iustificationes Domini; ut et cum boni operis aliquid fecerimus, semper tamen ei nostra peccata fateamur; haec enim est iustificatio Domini. Denique pharisaei non iustificaverunt Deum, qui baptizari baptismo poenitentiae noluerunt [Luc. VII, 30]. Ergo ille iustificat, quem suorum poenitet delictorum. Quem enim poenitet, confitetur, ut est illud: Tibi soli peccavi, et malum coram te feci; ut iustificeris in sermonibus tuis [Psal. L, 6]. Ideoque Publicanus magis iustificatus exivit e templo [Luc. XVIII, 14]; quia Pharisaeus se iustificabat, suas iustitias praedicando: Publicanus autem iustificabat Deum, iniquitates proprias confitendo. Ergo qui meditatur iustificationes Domini, semper humiliatur. Non hodie humiliatur, et cras exaltatur: sed semper humilis corde et mitis affectu est. Plus est autem semper, quam die ac nocte, vel tota die; hoc enim supra tempus est. Ergo vel inter angelos annumeratus dicas oportet iustificationes Dei semper, et illam quam adeptus es gloriam, non tuis meritis arroges, sed divinae miserationi semper ascribas; ne tibi dicatur: Quid autem habes quod non accepisti? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis [II Cor. IV, 7]? Omnis enims creatura quaecumque bona habet, accepit a Christo, qui totius est auctor creaturae. |
| 31 | (Vers. 118.) Sprevisti, inquit, omnes qui discedunt a iustificationibus tuis; quia iniqua cogitatio eorum. Omnis superbus immundus est in conspectu Domini; quia non potest per superbiam suam mundare peccata, qui arroganti spiritu coacervat errorem. Ideoque spernitur atque despicitur, quia despectui habet divina mandata. Bene autem coelestis servatur praerogativa clementiae; quia nullum repellit, sed quicumque noluerint peccata propria confiteri, ipsi discedunt a Domino Deo nostro. Denique ille discessit, qui peregre profectus, omne quod acceperat a patre, fidei et gratiae patrimonium dissipavit. Et quia eum discessisse poenituit, postea est regressus ad patrem, quem reliquerat cum peccatum proprium nollet confiteri. Non ergo intervallo locorum Deus relinquitur, sed pravitate morum, et deformitate gestorum. Discedit a Domino, qui se elongat ab eo, quemadmodum audita praesentia Dei, Adam latere cupiebat. Sed discedens a Domino salutem habere non poterat; quoniam scriptum est: Ecce qui elongant se abs te, peribunt [Psal. XXVII, 72]. Unusquisque igitur suis studiis sese aut iungit, aut separat. Denique quam plerosque nec locorum intervalla secernant, vel finitima et vicina connectant, indicio est quia sunt plerique in corpore siti, qui peregrinantur a corpore, et adsunt Deo; ut ille qui dicenti Deo: Quem mittam? respondit: Ecce ego, mitte me [Esai. VI, 8]. Audet et Paulus adesse Deo, quia nihil in se praeter carnis materiam videbat esse corporeum. Exivit et Cain a facie Dei, postquam, commisso parricidio, gerendam peccatorum suorum poenitentiam non putavit. |
| 32 | Recte autem ait: Ad nihilum deduxisti praevaricatores. Non peccatores dixit, sed praevaricatores. Nam quae nobis spes foret, quando omnes sub peccato sumus? Etiam illud pulchre: Omnes ad nihilum deduxisti praevaricatores. Sive ille dives sit, nihil illi divitiae suae prosunt: sive honoratus, nihil dignitas: sive potens, nihil potentia. Sed aliud est praevaricatorem esse discedentem a iustificationibus Dei: aliud praevaricatorem esse terrae. Illud gravius, hoc levius. |
| 33 | (Vers. 119.) Ideoque subiecta ne te turbent, vide; nam subiecit his: Praevaricatores aestimavi omnes peccatores terrae: propterea dilexi testimonia tua semper. Recte praevaricator dicitur, qui discedit a Domino. Denique graece a discedendo apostata nominatur. Unde et ille: Vinum et mulieres faciunt, inquit, apostatare [Eccli. XIX, 2]. Cavenda ergo incentiva et lenocinia delictorum, ne in scelus vergant. Praevaricater autem latine et transgressor vocatur; eo quod a lege Domini transeat ad errorem, et transgrediatur mandata coelestia, cui dictum est ut adhaereat Domino Deo suo [Deut. X, 20]. Adhaereto igitur individuo semper affectu; ne te ab eo vis ulla possit evellere. Si quid rarum, si quid intermissum adversarius viderit, statim se immittit in pectus et cor tuum; ut te laqueo teneat suae fraudis, et hostilis vinculo potestatis innexus, a devotione retraharis. Sed non solus ille praevaricator est, qui posthabita Ecclesia, ad cultus transgreditur idolorum: sed etiam quicumque Legis mandata non servat. Omnis ergo peccator, praevaricator. Unde illud: Omnis praevaricatio . . . iustam accipit remunerationem [Hebr. II, 2]. Nomen commune, sed diversa merita delictorum; et pretia ergo diversa culparum. |
| 34 | Quid sibi vult quod ait: Peccatores terrae. Sunt ergo et coeli peccatores, sicut ille qui ait: Pater, peccavi in coelum, et coram te [Luc. XV, 21]. Sunt qui dicant quia is qui coelestia non servat oracula, praevaricator est coeli. Sed sive hoc, sive quia minuit gratiam quam accepit e coelo, quam Spiritus sanctus infudit: sive quia avis coeli factus, non debes in terram redire de coelo. In coelum ergo peccas, si coeli incola coelum relinquas. Diversitas igitur est eorum. Alii peccatores coeli, alii peccatores terrae sunt. |
| 35 | In matutinis, inquit, interficiebam omnes peccatores terrae [Psal. C, 8]. Quomodo unus omnes interficere poterat peccatores terrae? Sed si consideres iustum, cui nox praecessit, dies appropinquavit; potes videre quomodo exoriente tibi sole iustitiae, de luce vigilans interficias fomenta omnia delictorum. Utinam mihi aspiret haec gratia, ut gladio spiritali, qui est verbum Dei, ab Ecclesia Domini incentiva universa possim abolere vitiorum, et terrena auferre delicta, quibus in foveam quamdam lubrici praecipitamur erroris, ut de civitate Dei expellatur iniquitatis operator. Civitas Dei Ecclesia est: Ecclesia corpus est Christi. Peccat in coelum, qui coelestis civitatis iura contaminat, et immaculati corporis violat sanctitatem suorum colluvione vitiorum. |
| 36 | Et vide ne forte sint qui coeli et terrae peccatores sint. Nam utique Adam cum in paradiso esset, coelestis erat: post lapsum autem terrenus est factus, et de paradiso expulsus est et eiectus. Unde et Apostolus ait: Primus homo de terra terrenus, secundus homo de coelo coelestis [I Cor. XV, 47]. Abiiciatur ergo a nobis imago terreni, suscipiatur imago coelestis, non fuco expressa, non ceris, non coloribus adumbrata, sed moribus, in qua Christus se agnoscat. |
| 37 | (Vers. 120.) Confige clavis a timore tuo carnes meas; a iudiciis enim tuis timui. Qui diligit Domini testimonia, configit clavis carnes suas, sciens quia vetus homo suus cum Christo confixus cruci luxuriam destruat carnis; ne cupiditates eius indomito fervore lasciviant, ne radix avaritiae serpentibus se fundat radicibus. Confige ergo clavis, et destrue fomenta peccati: moriatur in carne tua omnis illecebra delictorum: libertatem vagandi cupiditas voluptatum cruci affixa non habeat. Est quidam clavus spiritalis, qui patibulo crucis Dominicae affigat has carnes. Et fortasse sint carnes quaedam animae, sicut corpus est animae. Carnes animae sunt carnales cogitationes. Configat has carnes timor Domini et iudiciorum eius, et servituti redigat. Quod si carnes istae reiiciunt clavos divini timoris, haud dubie dicitur: Non permanebit spiritus meus in his hominibus; quoniam carnes sunt [Gen. VI, 3]. Nisi igitur affigantur cruci hae carnes, et configantur clavis a timore Dei nostri, non permanebit in his spiritus Dei. |
| 38 | Sicut sunt aculei timoris, quibus compungimur: ita sunt clavi timoris, quibus configimur. Qui compungitur, excitatur: qui configitur, mortificatur; ut peccato deficiat, Deo vivat. Ut sciamus autem clavos spiritales esse, etiam stimuli spiritales sunt, de quibus scriptum est: Durum tibi est adversus stimulum calcitrare [Act. IX, 5]. Hoc stimulo Paulus stimulatus surrexit e terra, et se levavit, ut conversaretur in coelo. Confixus est clavis apostolus Thomas, ut diceret: Nisi videro in manibus eius fixuras clavorum, et mittam digitum meum in locum clavorum [Ioan. XX, 25]. Clavi erant bonae cupiditatis: clavi erant etsi non perfectae fidei, tamen fidei incrementa quaerentis. |
| 39 | His configitur clavis, qui Christo commoritur, ut cum Christo resurgat. His configitur clavis, qui mortificationem Domini Iesu in corpore suo portat. His clavis configitur, qui meretur audire, dicente Iesu: Pone me ut signaculum in cor tuum, ut sigillum in brachium tuum; quia valida est ut mors charitas, durus sicut inferi zelus [Cant. VIII, 6]. Infige ergo pectori tuo et cordi tuo hoc signaculum crucifixi, infige et brachio tuo: ut opera tua peccato mortua sint. Nihil in his criminis reviviscat, nihil erroris resurgat. Fortasse hanc imaginem clavi non solum timoris, sed etiam charitatis affigunt; quia valida est ut mors charitas, durus sicut inferi zelus. Non te ergo offendat duritia clavorum, quia est duritia charitatis: nec validus clavorum rigor, quia valida est etiam charitas sicut mors. Charitas enim culpam et omnia peccata mortificat: charitas sicut mortis ictus interimit. Denique morimur flagitiis atque peccato, dum Domini mandata diligimus. Charitas est Deus, charitas Dei verbum est, quod est validum, et acutius omni gladio acutissimo, usque ad divisionem quidem animae, ac spiritus, artusque, et intima penetrans medullarum. Est durus ergo zelus charitatis, qui non cedat inferis; cum pro Dei zelo unusquisque nec suis parcat. His clavis charitatis configatur anima nostra et caro nostra, ut et ipsa dicat: Quia vulnerata charitate ego sum [Cant. V, 8]. Habet ergo clavum suum charitas: habet gladium suum, quo anima vulneratur. Felix qui hoc gladio meruerit vulnerari. Haec sunt vulnera quae osculis praeferuntur: Utiliora vulnera amici, quam voluntaria oscula inimici [Prov. XXVII, 6]. |
| 40 | His nos vulneribus offeramus, quibus quicumque mortuus fuerit, mortem gustare non poterit. Talis enim eorum mors, qui Dominum sequebantur, de quibus dictum est: Sunt aliqui de istis astantibus qui non gustabunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo [Matth. XVI, 28]. Merito Petrus non timebat hanc mortem; non timebat enim qui dicebat, quia etsi oporteret eum pro Christo mori, non eum relinqueret aut negaret [Matth. XXVI, 35]. Tollamus ergo crucem Domini, quae configat carnes nostras, peccatum destruat. Est timor qui configit carnes: Nisi quis tulerit crucem suam, et seculus me fuerit, non est me dignus [Matth. X, 38]. Ille enim dignus qui habet Christi timorem; ut crucifigat carnale peccatum. Hunc timorem sequitur charitas, quae consepulta cum Christo non divellatur a Christo, moriatur in Christo, attumuletur Christo, resurgat cum Christo. |