Ambrosius, De excidio urbis Hierosolymitanae, LIBER PRIMUS., CAPUT XLV.
| 1 | Successit orationi Antipatri Nicolaus regis mandato, qui astute eius responderet versutiis et inflexos a miseratione abduceret, referendo in Antipatrum fraternae invidiam necis, allegando quod si quos moveret misericordia, illorum misereri deceret, qui eius perempti fraudibus, ultionem requirerent. |
| 2 | Si unum absolverent, omnis domus regia in periculum deduceretur, germani, affines, parentes, ipse rex, cuius saluti non pepercisset. |
| 3 | Itaque conversus ad oratorum versutias, velut (narratione miserationis) epilogo quodam excitabat ab inferis peremptorum animas, qui miserabili questu replerent subsellia, insontes se oppetisse, subornatis gravibus testibus, compositis epistolis, fraudulentis sermonibus circumventum patrem, credidisse filio, quem non putaret de fratribus posse mentiri. |
| 4 | Offert nunc supplicia sua qui fratrum tormentis non credidisset, quos onustos vinculis obligaverit, ne cognitioni interessent, in absentes latam sententiam, cum longe positi essent necatos, ne eorum pater misereretur. |
| 5 | Nullum itaque reliquum futurum si iste evaderet, doctus venena parricidalia suorum visceribus infundere, mutare mentes hominum, qui etiam Pheroram semper amantissimum fratris, Herodis in necem eius parricidio funesto exsuscitaverit. |
| 6 | Ad haec, cum plurima alia excitandae commotionis gratia Nicolaus addidisset, ubi sermonem absolvit, interrogatus a Varo est Antipater, si respondere vellet. |
| 7 | Nihil aliud retulit, nisi (Deus mihi testis est) quia nihil laesi. |
| 8 | Tum Varus venenum proferri, atque id dari iussit uni de his, qui iam rei mortis adiudicati essent. |
| 9 | Quo epotato, statim mortuus est. |
| 10 | De quo relatum ad Caesarem est, et in vincula Antipater imperio patris inducitur: nec tamen ab insidiis vacuus erat. |
| 11 | Nam tum maxime Salomes periculum dolis tentabat directis epistolis, quas Salomes nomine Antipater composuerat, plenis in regem contumeliarum atque ad Acmen ancillam Iuliae quae uxor Caesaris erat, per Antiphili servulum perferri iusserat, quas Acmes sibi redditas regi transmitteret: ac pene in mulieris perniciem fraus convaluerat, ni reperta esset epistola Acmes ad Antipatrum, quae dolum prodidit, scripta in hunc modum: Sicut voluisti, patri tuo scripsi, et epistolas illas direxi: nec dubito regem in periculum sororis insurrecturum. |
| 12 | Tu vicem restitue optato effectu potitus. |
| 13 | His litteris deprehensis, rex in suspicionem deductus, quod etiam Alexander pari arte compositis a fratre esset appetitus epistolis, et nimia commotione exasperatus, aegritudinem gravem contraxit. |
| 14 | Quo se videns urgeri periculo, Antipam unum ex filiis haeredem imperii scripsit, praelatum Archelao et Philippo senioribus liberis, quoniam ipsos quoque Antipater dolis atque fallaciis suspectos patri fecerat. |
| 15 | Caesari legavit mille talenta, donis muneribusque additis. |
| 16 | In uxorem et filios, libertos atque amicos quinquaginta contulit: nec Salomen sororem munerum suorum expertem reliquit. |
| 17 | Procedebat in deterius aegritudo atque accessu temporis exasperabatur, quam imbecilla senectus suis incommoditatibus acerbabat quotidie. |
| 18 | Siquidem non minus septuagenario gravatum annis corpus, crebro quoque moerore animi afflictum gerebat, tot parricidiis convulneratus, quae aut deprehendisse in filiis extremae miseriae erat, aut intulisse. |
| 19 | Immedicabilis tamen aegritudinis fervor, quod superstes Antipater metuebatur. |
| 20 | Contemptus quoque in dies vilior, quod imagines Caesaris atque animalium similitudines contra legem templo appositae detrahebantur, auctoribus maxime Iuda atque Matthia iuventutis doctoribus, qui cognitis et conspirantibus sibi venisse tempus aiebant, quo violatae legis iniuria vindicaretur: Dare poenas sacrilegum, qui putaret fas esse quidquid potestati liceret: nec religione inclinatum, sed elatum superbia in penetralibus templi faciendi quod vellet, libidinem pro iure exercuisset. |
| 21 | Et quamvis divina ultio mortem ei acceleraret: tamen pulchrum videri, si etiam templi sacrati libertatem suam, in defendendis paterni ritus observationibus approbarent: nec periculi metu quemquam revocari oportere, cum etiam mori pro lege patria insigne immortalitatis sit: primique adorsi auream aquilam supra fastigium portae affixam detrahere comprehensi, atque ad regem perducti: cum interrogarentur, cui obedire cupientes, tantum facinus adorsi forent, responderunt legi paternae. |
| 22 | Iterum quaerenti, quo freti laetiores adessent, cum ad mortis vocarentur periculum, responderunt: Pietatis et devotionis praemiis, quorum remuneratio pro ritu patrio mortem expetentibus persolveretur. |
| 23 | Nec diutius ferre potuit responsionis constantiam, sed indignatione super aegritudinem facta, ut infirmitatem vinceret, in conventum populi processit, ibique tamquam sacrilegii reos ad plebem deferens accusare coepit, quod maiora de factis talibus suspectarentur. |
| 24 | Quae etiam si non probarentur, tamen cuncti sibi quisque metuentes, auctorum qui comprehensi forent, luenda supplicia deprecabantur. |
| 25 | Nec pergendum in caeteros, ne quaestio plures atque alienos et innoxios perturbaret: rogatus itaque in praesentes sententiam tulit, ut vivi exurerentur: unde incommoditas aucta, et gravioris aegritudinis vis, diversis totum corpus eius passionibus depascebatur. |
| 26 | Febris erat vehemens, prurigo intolerabilis, continui ac sine ulla intermissione interiorum dolores viscerum, collo medius vexabatur, hydrope gravabantur vestigia, abscondita corporis scatebant vermibus, sparsim totius corporis, anhelitus gravis et suspiria perniciosa: res indicio erat, quod iniusti parricidii et sacrilegae damnationis poena reposceretur. |
| 27 | Non cedebat tamen animo, et vivendi cupiditate passionibus reluctabatur. |
| 28 | Petit trans Iordanem calores aquae calidae, sed nihil profuerunt. |
| 29 | Asphaltites lacus, plerisque medicabilis, sine ullo profectu aegrum tenebat. |
| 30 | Ubi dum oleo plurimo foveretur, laxato resolutus corpore, morientium specie oculos invertit, et vox defecerat, nec sensus manebat: sed exercitatus strepitu conclamantium resumpsit, et ad sua regredi cupiens, ubi ad regionem loci qui appellabatur Hiericho, advenit, atro felle exagitatus, et ipsi quodammodo morti minitans immane facinus excogitavit, quo velut inferiae sibi populi mitterentur. |
| 31 | Namque ex omni Iudaea congregari iamdudum praecipiens quosque nobiliores, ut ex singulis vicis in unum convenirent: ubi imperio obtemperatum est, claudi eos intra hippodromum iussit, et accersita Salome atque eius Alexa viro, legatum sanguinis mandavit, asserens laetitiae populis gentis Iudaeae suam mortem futuram; et ideo commentum se, quo praeclarissime suum epitaphium celebraretur, deposcere a suis, ut cum ultimum exhalasset spiritum, eos statim omnes qui clausi tenebantur, necari iuberent: ita neminem futurum in universa Iudaea atque in omni domo, cui mors eius esset illacrymabilis, cum universis domesticis luctus haereditatem dereliquisset; qui dum suorum deplorant necem, iusta regi viderentur persolvere, atque ita publicorum laetitia votum domesticis doloribus impediretur. |
| 32 | Ac ne forte scelesta imperia mandata exsecutio destitueret, quinquagenas drachmas iussit militibus dari, ut tali sceleris imposita mercede, ferale ministerium milites non recusarent: compensaturi exsecutionis horrorem remunerationis emolumento. |
| 33 | Cedebat prope iam tantae incommoditatis gratia suppliciis, sed exspectabat funesta responsa legationis, quae retulit de Acme supplicium sumptum ad Herodis querelam: Antipatrum quoque convictum parricidii morti adiudicatum, tamen repulso patria et regno, pater fugae potestatem tribuere, si vellet, Caesar iuberet, sententiam sceleri ferens, consilium pietati relinquens. |
| 34 | Solverat natura parricidii necessitatem: nam recreatus paulisper, permissa sibi puniendi, ut vellet potestate, dum de genere necis tractat, distentus doloribus propere diem mortis pervenire desideraverat. |
| 35 | Poposcit itaque malum, pariterque gladium, ut eo pomum solitus incidere refectionis aliquid assumeret, et paulisper sese attollens cubitoque adnixus, levavit dexteram, cupiens sese ferire, sed occurrit Achiabus, et impedivit ictum, luctuque tota concrepuit domus, ut obiisse Herodes foris aestimaretur. |
| 36 | Exsultavit Antipater ad sonum planctus, et a custodibus adhibitis postulavit, ut vinculis resolveretur: sed praepositus ei muneri non solum abnuit quod rogabatur, sed etiam regi annuntiavit. |
| 37 | Exclamans ille insultari adhuc sibi viventi, percussores direxit, qui Antipatrum interficerent, caesumque sepelire iussit in Hyrcania, atque iterum mutavit testamentum, regemque Archelaum instituit seniorem ex fratribus: Antipae tetrarchiam reliquit. |
| 38 | Quinque itaque diebus Antipatro superstes defecit: triginta et septem annis ex quo a Romanis imperitare iussus est, regno potitus: ex quo autem Antigonum sustulit regni aemulum, annos triginta quatuor imperio exegit: utinam tam domestico usu, quam publicis laetus successibus. |
| 39 | Namque ita foris secundae ei res aspiraverunt, ut privatus in regnum adscisceretur, eoque per multa usus annorum curricula, quod difficile salvo potestatis usu decederet, relinquens liberis imperii successionem, quam ipse a suis non acceperat. |
| 40 | Sed intra domum infelicissimus, quam acerbo suorum sanguine et luctu replevit; nec tamen exsecutionem invenit ultimae crudelitatis, hoc uno Salome oblitterante criminum suorum ludibria superiora, quod eos quos percuti rex iusserat omnes dimisit, dicens regem praecepti feralis postea poenituisse: revocatisque mandatis superioribus, praecepisse, ut ad sua omnes dimitterentur. |