ubk205.76 r hab4112.59 r-31 csg864.256 csg863.160 bnf13045.72-a32 bnf10315.74-b17 bnf10314.83-b10 bnf8041.126-20 bnf8040.84-b2 bnf8039.60-a11 bnf7900.80 r-a42 bbb45.31r-b11 bav1685.46 v-7 bav1684.12 v-b47 bav1683.49 r-32 Liber VII HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS
1 | Segnior, Oceano quam lex aeterna vocabat, |
2 | luctificus Titan numquam magis aethera contra |
3 | egit equos cursumque polo rapiente retorsit, |
4 | defectusque pati voluit raptaeque labores |
5 | lucis, et attraxit nubes, non pabula flammis |
6 | sed ne Thessalico purus luceret in orbe. |
7 | at nox felicis Magno pars ultima vitae |
8 | sollicitos vana decepit imagine somnos. |
9 | nam Pompeiani visus sibi sede theatri |
10 | innumeram effigiem Romanae cernere plebis |
11 | hab4112.59 v csg864.257 attollique suum laetis ad sidera nomen |
12 | bav1684.13 r bav1683.49 v vocibus et plausu cuneos certare sonantes; |
13 | qualis erat populi facies clamorque faventis |
14 | olim, cum iuvenis primique aetate triumphi, |
15 | post domitas gentes quas torrens ambit Hiberus |
16 | et quaecumque fugax Sertorius inpulit arma, |
17 | Vespere pacato, pura venerabilis aeque |
18 | quam currus ornante toga, plaudente senatu |
19 | bnf10315.75 sedit adhuc Romanus eques; seu fine bonorum |
20 | anxia mens curis ad tempora laeta refugit, |
21 | bnf10314.84 sive per ambages solitas contraria visis |
22 | vaticinata quies magni tulit omina planctus, |
23 | seu vetito patrias ultra tibi cernere sedes |
24 | bnf8041.127 sic Romam Fortuna dedit. ne rumpite somnos, |
25 | castrorum vigiles, nullas tuba verberet aures. |
26 | crastina dira quies et imagine maesta diurna |
27 | ubk205.76 v undique funestas acies feret, undique bellum. |
28 | unde pares somnos populi noctemque beatamcsg863.161? |
29 | o felix, si te vel sic tua Roma videret! |
30 | bnf8040.85 donassent utinam superi patriaeque tibique |
31 | unum, Magne, diem, quo fati certus uterque |
32 | bbb45.31v extremum tanti fructum raperetis amoris. |
33 | tu velut Ausonia vadis moriturus in urbe, |
34 | illa rati semper de te sibi conscia voti |
35 | hoc scelus haud umquam fatis haerere putavit, |
36 | sic se dilecti tumulum quoque perdere Magni. |
37 | te mixto flesset luctu iuvenisque senexque |
38 | iniussusque puer; lacerasset crine soluto |
39 | pectora femineum ceu Bruti funere vulgus. |
40 | nunc quoque, tela licet paveant victoris iniqui, |
41 | nuntiet ipse licet Caesar tua funera, flebunt, |
42 | sed dum tura ferunt, dum laurea serta Tonanti. |
43 | o miseri, quorum gemitus edere dolorem, |
44 | qui te non pleno pariter planxere theatro. |
45 | csg864.258 bav1685.47 r vicerat astra iubar, cum mixto murmure turba |
46 | castrorum fremuit fatisque trahentibus orbem |
47 | signa petit pugnae. miseri pars maxima vulgi |
48 | non totum visura diem tentoria circum |
49 | bnf13045.73 ipsa ducis queritur magnoque accensa tumultu |
50 | hab4112.60 r mortis vicinae properantis admovet horas. |
51 | dira subit rabies: sua quisque ac publica fata |
52 | praecipitare cupit; segnis pavidusque vocatur |
53 | ac nimium patiens soceri Pompeius, et orbis |
54 | indulgens regno, qui tot simul undique gentis |
55 | bav1683.50 r iuris habere sui vellet pacemque timeret. |
56 | nec non et reges populique queruntur Eoi |
57 | ubk205.77 r bella trahi patriaque procul tellure teneri. |
58 | hoc placet, o superi, cum vobis vertere cuncta |
59 | propositum, nostris erroribus addere crimencsg863.162? |
60 | cladibus inruimus nocituraque poscimus arma; |
61 | in Pompeianis votum est Pharsalia castris. |
62 | cunctorum voces Romani maximus auctor |
63 | Tullius eloquii, cuius sub iure togaque |
64 | pacificas saevos tremuit Catilina securis, |
65 | pertulit iratus bellis, cum rostra forumque |
66 | bnf8041.128 optaret passus tam longa silentia miles. |
67 | addidit invalidae robur facundia causae. |
68 | 'hoc pro tot meritis solum te, Magne, precatur |
69 | uti se Fortuna velis, proceresque tuorum |
70 | castrorum regesque tui cum supplice mundo |
71 | adfusi vinci socerum patiare rogamus. |
72 | humani generis tam longo tempore bellum |
73 | Caesar erit? merito Pompeium vincere lente |
74 | gentibus indignum est a transcurrente subactis. |
75 | bnf8039.61 quo tibi fervor abit aut quo fiducia fati? |
76 | de superis, ingrate, times causamque senatus |
77 | credere dis dubitas? ipsae tua signa revellent |
78 | bnf7900.80 v prosilientque acies: pudeat vicisse coactum. |
79 | csg864.259 bnf10314.85 si duce te iusso, si nobis bella geruntur, |
80 | sit iuris, quocumque velint, concurrere campo. |
81 | quid mundi gladios a sanguine Caesaris arces? |
82 | vibrant tela manus, vix signa morantia quisquam |
83 | expectat: propera, ne te tua classica linquant. |
84 | scire senatus avet, miles te, Magne, sequatur |
85 | an comes. ' ingemuit rector sensitque deorum |
86 | esse dolos et fata suae contraria menti. |
87 | ubk205.77 v bnf10315.76 'si placet hoc' inquit 'cunctis, si milite Magno, |
88 | non duce tempus eget, nil ultra fata morabor: |
89 | involvat populos una fortuna ruina |
90 | bnf8040.86 sitque hominum magnae lux ista novissima parti.csg863.163 |
91 | hab4112.60 v testor, Roma, tamen Magnum quo cuncta perirent |
92 | accepisse diem. potuit tibi vulnere nullo |
93 | stare labor belli; potui sine caede subactum |
94 | captivumque ducem violatae tradere paci. |
95 | bav1685.47 v quis furor, o caeci, scelerum? civilia bella |
96 | gesturi metuunt ne non cum sanguine vincant. |
97 | bav1683.50 v abstulimus terras, exclusimus aequore toto, |
98 | ad praematuras segetum ieiuna rapinas |
99 | agmina conpulimus, votumque effecimus hosti |
100 | ut mallet sterni gladiis mortemque suorum |
101 | permiscere meis. belli pars magna peracta est |
102 | his, quibus effectum est ne pugnam tiro paveret, |
103 | si modo virtutis stimulis iraeque calore |
104 | signa petunt. multos in summa pericula misit |
105 | venturi timor ipse mali. fortissimus ille est |
106 | qui, promptus metuenda pati, si comminus instent, |
107 | et differre potest. placet haec tam prospera rerum |
108 | bnf8041.129 tradere fortunae, gladio permittere mundi |
109 | discrimen; pugnare ducem quam vincere malunt. |
110 | res mihi Romanas dederas, Fortuna, regendas: |
111 | accipe maiores et caeco in Marte tuere. |
112 | Pompei nec crimen erit nec gloria bellum. |
113 | csg864.260 vincis apud superos votis me, Caesar, iniquis: |
114 | bbb45.32r pugnatur. quantum scelerum quantumque malorum |
115 | in populos lux ista feret! quot regna iacebunt! |
116 | sanguine Romano quam turbidus ibit Enipeus! |
117 | prima velim caput hoc funesti lancea belli, |
118 | si sine momento rerum partisque ruina |
119 | ubk205.78 r casurum est, feriat; neque enim victoria Magno |
120 | laetior. aut populis invisum hac clade peracta |
121 | aut hodie Pompeius erit miserabile nomen:csg863.164 |
122 | omne malum victi, quod sors feret ultima rerum, |
123 | omne nefas victoris erit. ' sic fatur et arma |
124 | bav1684.13 v permittit populis frenosque furentibus ira |
125 | laxat et ut victus violento navita Coro |
126 | dat regimen ventis ignavumque arte relicta |
127 | puppis onus trahitur. trepido confusa tumultu |
128 | castra fremunt, animique truces sua pectora pulsant |
129 | ictibus incertis. multorum pallor in ore |
130 | mortis venturae faciesque simillima fato. |
131 | hab4112.61 r bnf13045.74 advenisse diem qui fatum rebus in aevum |
132 | conderet humanis, et quaeri, Roma quid esset, |
133 | illo Marte, palam est. sua quisque pericula nescit |
134 | attonitus maiore metu. quis litora ponto |
135 | obruta, quis summis cernens in montibus aequor |
136 | aetheraque in terras deiecto sole cadentem, |
137 | tot rerum finem, timeat sibi? non vacat ullos |
138 | pro se ferre metus: urbi Magnoque timetur. |
139 | bnf10314.86 bav1683.51 r nec gladiis habuere fidem, nisi cautibus asper |
140 | exarsit mucro; tunc omnis lancea saxo |
141 | erigitur, tendunt nervis melioribus arcus, |
142 | cura fuit lectis pharetras inplere sagittis, |
143 | auget eques stimulos frenorumque artat habenas. |
144 | si liceat superis hominum conferre labores, |
145 | non aliter Phlegra rabidos tollente gigantas |
146 | Martius incaluit Siculis incudibus ensis |
147 | csg864.261 et rubuit flammis iterum Neptunia cuspis |
148 | bav1685.48 r spiculaque extenso Paean Pythone recoxit, |
149 | ubk205.78 v Pallas Gorgoneos diffudit in aegida crines, |
150 | bnf8041.130 bnf8040.87 Pallenaea Iovi mutavit fulmina Cyclops. |
151 | non tamen abstinuit venturos prodere casus |
152 | per varias Fortuna notas. nam, Thessala ruracsg863.165 |
153 | cum peterent, totus venientibus obstitit aether |
154 | (inque oculis hominum fregerunt fulmina nubes)bnf10315.77 |
155 | adversasque faces inmensoque igne columnas |
156 | et trabibus mixtis avidos typhonas aquarum |
157 | detulit atque oculos ingesto fulgure clausit; |
158 | excussit cristas galeis capulosque solutis |
159 | perfudit gladiis ereptaque pila liquavit, |
160 | bnf8039.62 aetherioque nocens fumavit sulpure ferrum; |
161 | (nec non innumero cooperta examine signa) |
162 | vixque revolsa solo maiori pondere pressum |
163 | signiferi mersere caput rorantia fletu |
164 | usque ad Thessaliam Romana et publica signa. |
165 | admotus superis discussa fugit ab ara |
166 | taurus et Emathios praeceps se iecit in agros, |
167 | nullaque funestis inventa est victima sacris. |
168 | (at tu quos scelerum superos, quas rite vocasti |
169 | Eumenidas, Caesar? Stygii quae numina regni |
170 | infernumque nefas et mersos nocte furores |
171 | hab4112.61 v inpia tam saeve gesturus bella litasti?) |
172 | iam (dubium, monstrisne deum, nimione pavore |
173 | crediderint) multis concurrere visus Olympo |
174 | Pindus et abruptis mergi convallibus Haemus, |
175 | edere nocturnas belli Pharsalia voces, |
176 | ire per Ossaeam rapidus Boebeida sanguis; |
177 | inque vicem vultus tenebris mirantur opertos |
178 | et pallere diem galeisque incumbere noctem |
179 | ubk205.79 r defunctosque patres et iuncti sanguinis umbras |
180 | ante oculos volitare suos. sed mentibus unum |
181 | bav1683.51 v hoc solamen erat, quod voti turba nefandi |
182 | csg864.262 conscia, quae patrum iugulos, quae pectora fratrum |
183 | sperabat, gaudet monstris, mentisque tumultumcsg863.166 |
184 | atque omen scelerum subitos putat esse furores. |
185 | quid mirum populos quos lux extrema manebat |
186 | lymphato trepidasse metu, praesaga malorum |
187 | si data mens homini est? Tyriis qui Gadibus hospes |
188 | bbb45.32v adiacet Armeniumque bibit Romanus Araxen, |
189 | sub quocumque die, quocumque est sidere mundi, |
190 | maeret et ignorat causas animumque dolentem |
191 | corripit, Emathiis quid perdat nescius arvis. |
192 | bnf8041.131 Euganeo, si vera fides memorantibus, augur |
193 | colle sedens, Aponus terris ubi fumifer exit |
194 | atque Antenorei dispergitur unda Timavi, |
195 | 'venit summa dies, geritur res maxima, ' dixit |
196 | 'inpia concurrunt Pompei et Caesaris arma', |
197 | seu tonitrus ac tela Iovis praesaga notavit, |
198 | bnf10314.87 bav1685.48 v aethera seu totum discordi obsistere caelo |
199 | perspexitque polos, seu numen in aethere maestum |
200 | solis in obscuro pugnam pallore notavit. |
201 | bnf7900.81 r dissimilem certe cunctis quos explicat egit |
202 | Thessalicum natura diem: si cuncta perito |
203 | augure mens hominum caeli nova signa notasset, |
204 | spectari toto potuit Pharsalia mundo. |
205 | o summos hominum, quorum fortuna per orbem |
206 | signa dedit, quorum fatis caelum omne vacavit! |
207 | haec et apud seras gentes populosque nepotum, |
208 | sive sua tantum venient in saecula fama |
209 | bnf8040.88 sive aliquid magnis nostri quoque cura laboris |
210 | nominibus prodesse potest, cum bella legentur, |
211 | ubk205.79 v hab4112.62 r spesque metusque simul perituraque vota movebunt, |
212 | attonitique omnes veluti venientia fata, |
213 | bnf13045.75 non transmissa, legent et adhuc tibi, Magne, favebunt. |
214 | miles, ut adverso Phoebi radiatus ab ictucsg863.167 |
215 | descendens totos perfudit lumine colles, |
216 | csg864.263 non temere inmissus campis: stetit ordine certo |
217 | infelix acies. cornus tibi cura sinistri, |
218 | Lentule, cum prima, quae tum fuit optima bello, |
219 | et quarta legione datur. tibi, numine pugnax |
220 | adverso Domiti, dextri frons tradita Martis. |
221 | at medii robur belli fortissima densant |
222 | agmina, quae Cilicum terris deducta tenebat |
223 | bnf10315.78 bav1683.52 r Scipio, miles in hoc, Libyco dux primus in orbe. |
224 | at iuxta fluvios et stagna undantis Enipei |
225 | Cappadocum montana cohors et largus habenae |
226 | Ponticus ibat eques. sicci sed plurima campi |
227 | tetrarchae regesque tenent magnique tyranni |
228 | atque omnis Latio quae servit purpura ferro. |
229 | illuc et Libye Numidas et Creta Cydonas |
230 | misit, Ityraeis cursus fuit inde sagittis, |
231 | inde, truces Galli, solitum prodistis in hostem, |
232 | illic pugnaces commovit Hiberia caetras. |
233 | eripe victori gentis et sanguine mundi |
234 | bnf8041.132 fuso, Magne, semel totos consume triumphos. |
235 | illo forte die Caesar statione relicta |
236 | bav1684.14 r ad segetum raptus moturus signa repente |
237 | conspicit in planos hostem descendere campos, |
238 | oblatumque videt votis sibi mille petitum |
239 | tempus, in extremos quo mitteret omnia casus. |
240 | aeger quippe morae flagransque cupidine regni |
241 | ubk205.80 r coeperat exiguo tractu civilia bella |
242 | ut lentum damnare nefas. discrimina postquam |
243 | adventare ducum supremaque proelia vidit |
244 | casuram fatis sensit nutare ruinam, |
245 | illa quoque in ferrum rabies promptissima paulumcsg863.168 |
246 | bnf8039.63 languit, et casus audax spondere secundos |
247 | mens stetit in dubio, quam nec sua fata timere |
248 | bav1685.49 r nec Magni sperare sinunt. formidine mersa |
249 | prosilit hortando melior fiducia vulgo. |
250 | csg864.264 'o domitor mundi, rerum fortuna mearum, |
251 | hab4112.62 v miles, adest totiens optatae copia pugnae. |
252 | nil opus est votis, iam fatum accersite ferro. |
253 | in manibus vestris, quantus sit Caesar, habetis. |
254 | haec est illa dies mihi quam Rubiconis ad undas |
255 | promissam memini, cuius spe movimus arma, |
256 | in quam distulimus vetitos remeare triumphos, |
257 | (haec eadem est hodie quae pignora quaeque penates |
258 | reddat et emerito faciat vos Marte colonos)bnf10314.88 |
259 | haec, fato quae teste probet, quis iustius arma |
260 | sumpserit; haec acies victum factura nocentem est. |
261 | si pro me patriam ferro flammisque petistis, |
262 | nunc pugnate truces gladioque exsolvite culpam: |
263 | nulla manus, belli mutato iudice, pura est. |
264 | non mihi res agitur, sed, vos ut libera sitis |
265 | bbb45.33r bav1683.52 v turba, precor gentes ut ius habeatis in omnes. |
266 | ipse ego privatae cupidus me reddere vitae |
267 | plebeiaque toga modicum conponere civem, |
268 | omnia dum vobis liceant, nihil esse recuso. |
269 | invidia regnate mea. nec sanguine multo |
270 | spem mundi petitis: Grais delecta iuventus |
271 | bnf8040.89 gymnasiis aderit studioque ignava palaestrae |
272 | et vix arma ferens, aut mixtae dissona turbae |
273 | ubk205.80 v barbaries, non illa tubas, non agmine moto |
274 | clamorem latura suum. civilia paucae |
275 | bella manus facient: pugnae pars magna levabit |
276 | bnf8041.133 his orbem populis Romanumque obteret hostem. |
277 | ite per ignavas gentes famosaque regna |
278 | et primo ferri motu prosternite mundum;csg863.169 |
279 | sitque palam, quas tot duxit Pompeius in urbem |
280 | curribus, unius gentes non esse triumphi. |
281 | Armeniosne movet Romana potentia cuius |
282 | sit ducis, aut emptum minimo vult sanguine quisquam |
283 | barbarus Hesperiis Magnum praeponere rebus? |
284 | Romanos odere omnes, dominosque gravantur, |
285 | csg864.265 quos novere, magis. sed me fortuna meorum |
286 | commisit manibus, quarum me Gallia testem |
287 | tot fecit bellis. cuius non militis ensem |
288 | agnoscam? caelumque tremens cum lancea transit |
289 | dicere non fallar quo sit vibrata lacerto. |
290 | quod si, signa ducem numquam fallentia vestrum, |
291 | conspicio faciesque truces oculosque minaces, |
292 | vicistis. videor fluvios spectare cruoris |
293 | hab4112.63 r bnf10315.79 calcatosque simul reges sparsumque senatus |
294 | corpus et inmensa populos in caede natantis. |
295 | sed mea fata moror, qui vos in tela furentis |
296 | vocibus his teneo. veniam date bella trahenti: |
297 | bnf13045.76 spe trepido; haud umquam vidi tam magna daturos |
298 | bav1685.49 v tam prope me superos; camporum limite parvo |
299 | absumus a votis. ego sum cui Marte peracto |
300 | quae populi regesque tenent donare licebit. |
301 | quone poli motu, quo caeli sidere verso |
302 | Thessalicae tantum, superi, permittitis orae? |
303 | ubk205.81 r aut merces hodie bellorum aut poena parata. |
304 | Caesareas spectate cruces, spectate catenas, |
305 | et caput hoc positum rostris effusaque membra |
306 | Saeptorumque nefas et clausi proelia Campi. |
307 | bav1683.53 r cum duce Sullano gerimus civilia bella. |
308 | vestri cura movet; nam me secura manebit |
309 | sors quaesita manu: fodientem viscera cernetcsg863.170 |
310 | me mea qui nondum victo respexerit hoste. |
311 | di, quorum curas abduxit ab aethere tellus |
312 | Romanusque labor, vincat quicumque necesse |
313 | non putat in victos saevum destringere ferrum |
314 | quique suos cives, quod signa adversa tulerunt, |
315 | non credit fecisse nefas. Pompeius in arto |
316 | agmina vestra loco vetita virtute moveri |
317 | bnf10314.89 cum tenuit, quanto satiavit sanguine ferrum! |
318 | bnf8041.134 vos tamen hoc oro, iuvenes, ne caedere quisquam |
319 | hostis terga velit: civis qui fugerit esto. |
320 | sed, dum tela micant, non vos pietatis imago |
321 | csg864.266 bnf7900.81 v ulla nec adversa conspecti fronte parentes |
322 | commoveant; vultus gladio turbate verendos. |
323 | sive quis infesto cognata in pectora ferro |
324 | ibit, seu nullum violarit vulnere pignus, |
325 | ignoti iugulum tamquam scelus inputet hostis. |
326 | sternite iam vallum fossasque inplete ruina, |
327 | exeat ut plenis acies non sparsa maniplis. |
328 | parcite ne castris: vallo tendetis in illo |
329 | unde acies peritura venit. ' vix cuncta locuto |
330 | Caesare quemque suum munus trahit, armaque raptim |
331 | bnf8040.90 sumpta Ceresque viris. capiunt praesagia belli |
332 | calcatisque ruunt castris; stant ordine nullo, |
333 | ubk205.81 v hab4112.63 v arte ducis nulla, permittuntque omnia fatis. |
334 | bnf8039.64 si totidem Magni soceros totidemque petentis |
335 | urbis regna suae funesto in Marte locasses, |
336 | non tam praecipiti ruerent in proelia cursu. |
337 | vidit ut hostiles in rectum exire catervas |
338 | Pompeius nullasque moras permittere bello |
339 | sed superis placuisse diem, stat corde gelato |
340 | bbb45.33v attonitus; tantoque duci sic arma timerecsg863.171 |
341 | omen erat. premit inde metus, totumque per agmen |
342 | sublimi praevectus equo 'quem flagitat' inquit |
343 | 'vestra diem virtus, finis civilibus armis, |
344 | quem quaesistis, adest. totas effundite vires: |
345 | extremum ferri superest opus, unaque gentis |
346 | hora trahit. quisquis patriam carosque penates, |
347 | qui subolem ac thalamos desertaque pignora quaerit, |
348 | bav1685.50 r ense petat: medio posuit deus omnia campo. |
349 | bav1683.53 v causa iubet melior superos sperare secundos: |
350 | bav1684.14 v ipsi tela regent per viscera Caesaris, ipsi |
351 | Romanas sancire volent hoc sanguine leges. |
352 | si socero dare regna meo mundumque pararent, |
353 | praecipitare meam fatis potuere senectam: |
354 | non iratorum populis urbique deorum est |
355 | csg864.267 Pompeium servare ducem. quae vincere possent |
356 | omnia contulimus. subiere pericula clari |
357 | sponte viri sacraque antiquus imagine miles. |
358 | si Curios his fata darent reducesque Camillos |
359 | temporibus Deciosque caput fatale voventis, |
360 | hinc starent. primo gentes oriente coactae |
361 | bnf10315.80 bnf8041.135 innumeraeque urbes, quantas in proelia numquam, |
362 | excivere manus. toto simul utimur orbe. |
363 | ubk205.82 r quidquid signiferi conprensum limite caeli |
364 | sub Noton et Borean hominum sumus, arma movemus. |
365 | nonne superfusis collectum cornibus hostem |
366 | in medium dabimus? paucas victoria dextras |
367 | exigit, at plures tantum clamore catervae |
368 | bella gerent: Caesar nostris non sufficit armis. |
369 | credite pendentes e summis moenibus urbis |
370 | crinibus effusis hortari in proelia matres; |
371 | credite grandaevum vetitumque aetate senatumcsg863.172 |
372 | arma sequi sacros pedibus prosternere canos |
373 | hab4112.64 r atque ipsam domini metuentem occurrere Romam; |
374 | credite qui nunc est populus populumque futurum |
375 | bnf10314.90 permixtas adferre preces: haec libera nasci, |
376 | haec vult turba mori. siquis post pignora tanta |
377 | Pompeio locus est, cum prole et coniuge supplex, |
378 | imperii salva si maiestate liceret, |
379 | bnf13045.77 volverer ante pedes. Magnus, nisi vincitis, exul, |
380 | ludibrium soceri, vester pudor, ultima fata |
381 | deprecor ac turpes extremi cardinis annos, |
382 | ne discam servire senex. ' tam maesta locuti |
383 | voce ducis flagrant animi, Romanaque virtus |
384 | erigitur, placuitque mori, si vera timeret. |
385 | ergo utrimque pari procurrunt agmina motu |
386 | irarum; metus hos regni, spes excitat illos. |
387 | hae facient dextrae, quidquid nona explicat aetas, |
388 | (ulla nec humanum reparet genus omnibus annis) |
389 | ut vacet a ferro. gentes Mars iste futuras |
390 | obruet et populos aevi venientis in orbem |
391 | bnf8040.91 bav1683.54 r erepto natale feret. tunc omne Latinum |
392 | fabula nomen erit; Gabios Veiosque Coramque |
393 | ubk205.82 v pulvere vix tectae poterunt monstrare ruinae |
394 | Albanosque lares Laurentinosque penates, |
395 | rus uacuum, quod non habitet nisi nocte coacta |
396 | invitus questusque Numam iussisse senator. |
397 | non aetas haec carpsit edax monimentaque rerum |
398 | bav1685.50 v putria destituit: crimen civile videmus |
399 | tot vacuas urbes. generis quo turba redacta est |
400 | humani! toto populi qui nascimur orbe |
401 | nec muros inplere viris nec possumus agros: |
402 | urbs nos una capit. vincto fossore colunturcsg863.173 |
403 | bnf8041.136 Hesperiae segetes, stat tectis putris avitis |
404 | in nullos ruitura domus, nulloque frequentem |
405 | cive suo Romam sed mundi faece repletam |
406 | cladis eo dedimus, ne tanto in corpore bellum |
407 | iam possit civile geri. Pharsalia tanti |
408 | causa mali. cedant feralia nomina Cannae |
409 | et damnata diu Romanis Allia fastis. |
410 | tempora signavit leviorum Roma malorum, |
411 | hunc voluit nescire diem. pro tristia fata! |
412 | aera pestiferum tractu morbosque fluentis |
413 | hab4112.64 v insanamque famem permissasque ignibus urbes |
414 | bbb45.34r moeniaque in praeceps laturos plena tremores |
415 | hi possunt explere viri, quos undique traxit |
416 | in miseram Fortuna necem, dum munera longi |
417 | explicat eripiens aevi populosque ducesque |
418 | constituit campis, per quos tibi, Roma, ruenti |
419 | bnf8039.65 ostendat quam magna cadas. quae latius orbem |
420 | possedit, citius per prospera fata cucurrit? |
421 | omne tibi bellum gentis dedit, omnibus annis |
422 | te geminum Titan procedere vidit in axem; |
423 | ubk205.83 r haud multum terrae spatium restabat Eoae. |
424 | ut tibi nox, tibi tota dies, tibi curreret aether, |
425 | omniaque errantes stellae Romana viderent. |
426 | sed retro tua fata tulit par omnibus annis |
427 | Emathiae funesta dies. hac luce cruenta |
428 | effectum, ut Latios non horreat India fasces, |
429 | bnf10315.81 nec vetitos errare Dahas in moenia ducat |
430 | Sarmaticumque premat succinctus consul aratrum, |
431 | quod semper saevas debet tibi Parthia poenas, |
432 | quod fugiens civile nefas redituraque numquam |
433 | bnf10314.91 bav1683.54 v libertas ultra Tigrim Rhenumque recessitcsg863.174 |
434 | ac, totiens nobis iugulo quaesita, vagatur |
435 | Germanum Scythicumque bonum, nec respicit ultra |
436 | Ausoniam, vellem populis incognita nostris. |
437 | vulturis ut primum laevo fundata volatu |
438 | Romulus infami conplevit moenia luco, |
439 | bnf7900.82r usque ad Thessalicas servisses, Roma, ruinas. |
440 | de Brutis, Fortuna, queror. quid tempora legum |
441 | egimus aut annos a consule nomen habentis? |
442 | felices Arabes Medique Eoaque tellus, |
443 | quam sub perpetuis tenuerunt fata tyrannis. |
444 | ex populis qui regna ferunt sors ultima nostra est, |
445 | bnf8041.137 quos servire pudet. sunt nobis nulla profecto |
446 | numina: cum caeco rapiantur saecula casu, |
447 | mentimur regnare Iovem. spectabit ab alto |
448 | bav1685.51 r aethere Thessalicas, teneat cum fulmina, caedes? |
449 | scilicet ipse petet Pholoen, petet ignibus Oeten |
450 | inmeritaeque nemus Rhodopes pinusque Mimantis, |
451 | bnf8040.92 Cassius hoc potius feriet caput? astra Thyestae |
452 | intulit et subitis damnavit noctibus Argos: |
453 | ubk205.83 v hab4112.65 r tot similis fratrum gladios patrumque gerenti |
454 | Thessaliae dabit ille diem? mortalia nulli |
455 | sunt curata deo. cladis tamen huius habemus |
456 | vindictam, quantam terris dare numina fas est: |
457 | bella pares superis facient civilia divos, |
458 | fulminibus manes radiisque ornabit et astris |
459 | inque deum templis iurabit Roma per umbras. |
460 | bnf13045.78 ut rapido cursu fati suprema morantem |
461 | consumpsere locum, parva tellure dirempti, |
462 | quo sua pila cadant aut quam sibi fata minentur |
463 | inde manum, spectant. vultus, quo noscere possent |
464 | bav1684.15 r facturi quae monstra forent, videre parentumcsg863.175 |
465 | frontibus adversis fraternaque comminus arma, |
466 | nec libuit mutare locum. tamen omnia torpor |
467 | pectora constrinxit, gelidusque in viscera sanguis |
468 | percussa pietate coit, totaeque cohortes |
469 | pila parata diu tensis tenuere lacertis. |
470 | di tibi non mortem, quae cunctis poena paratur, |
471 | sed sensum post fata tuae dent, Crastine, morti, |
472 | cuius torta manu commisit lancea bellum |
473 | primaque Thessaliam Romano sanguine tinxit. |
474 | o praeceps rabies! cum Caesar tela teneret, |
475 | bav1683.55 r inventa est prior ulla manus? tum stridulus aer |
476 | elisus lituis conceptaque classica cornu, |
477 | tunc ausae dare signa tubae, tunc aethera tendit |
478 | extremique fragor convexa inrumpit Olympi, |
479 | unde procul nubes, quo nulla tonitrua durant. |
480 | excepit resonis clamorem vallibus Haemus |
481 | Peliacisque dedit rursus geminare cavernis, |
482 | Pindus agit fremitus Pangaeaque saxa resultant |
483 | ubk205.84 r Oetaeaeque gemunt rupes, vocesque furoris |
484 | expavere sui tota tellure relatas. |
485 | spargitur innumerum diversis missile votis: |
486 | vulnera pars optat, pars terrae figere tela |
487 | bnf8041.138 ac puras servare manus. rapit omnia casus |
488 | atque incerta facit quos vult fortuna nocentes. |
489 | bav1683.55 r-41 tunc et Ityraei Medique Arabesque soluti, |
490 | bbb45.34v arcu turba minax, nusquam rexere sagittas, |
491 | sed petitur solus qui campis inminet aer; |
492 | bav1683.55 v inde cadunt mortes. sceleris sed crimine nullo |
493 | externum maculant chalybem: stetit omne coactum |
494 | circa pila nefas. ferro subtexitur aether |
495 | noxque super campos telis conserta pependit. |
496 | bav1683.55 r-15 set quota pars cladis iaculis ferroque volanti |
497 | exacta est! odiis solus civilibus ensis |
498 | bnf10314.92 sufficit, et dextras Romana in viscera ducit. |
499 | Pompei densis acies stipata catervis |
500 | hab4112.65 v bnf8039.66 iunxerat in seriem nexis umbonibus arma, |
501 | vixque habitura locum dextras ac tela movendicsg863.176 |
502 | constiterat gladiosque suos conpressa timebat. |
503 | praecipiti cursu vaesanum Caesaris agmen |
504 | bnf10315.82 in densos agitur cuneos, perque arma, per hostem |
505 | bav1685.51 v quaerit iter. qua torta graves lorica catenas |
506 | opponit tutoque latet sub tegmine pectus, |
507 | hac quoque perventum est ad viscera, totque per arma |
508 | bnf8040.93 extremum est quod quisque ferit. civilia bella |
509 | una acies patitur, gerit altera; frigidus inde |
510 | stat gladius, calet omne nocens a Caesare ferrum. |
511 | nec Fortuna diu rerum tot pondera vertens |
512 | abstulit ingentis fato torrente ruinas. |
513 | ut primum toto diduxit cornua campo |
514 | Pompeianus eques bellique per ultima fudit, |
515 | sparsa per extremos levis armatura maniplos |
516 | insequitur saevasque manus inmittit in hostem: |
517 | illic quaeque suo miscet gens proelia telo, |
518 | Romanus cunctis petitur cruor; inde sagittae, |
519 | inde faces et saxa volant spatioque solutae |
520 | ubk205.84 v aeris et calido liquefactae pondere glandes; |
521 | bav1683.55 v-5 cum Caesar, metuens ne frons sibi prima labaret |
522 | incursu, tenet obliquas post signa cohortes, |
523 | inque latus belli, qua se vagus hostis agebat, |
524 | emittit subitum non motis cornibus agmen.csg863.177 |
525 | inmemores pugnae nulloque pudore timendi |
526 | praecipites fecere palam civilia bella |
527 | non bene barbaricis umquam commissa catervis. |
528 | ut primum sonipes transfixus pectora ferro |
529 | bnf8041.139 in caput effusi calcavit membra regentis, |
530 | omnis eques cessit campis, glomerataque nubes |
531 | in sua conversis praeceps ruit agmina frenis. |
532 | perdidit inde modum caedes, ac nulla secutast |
533 | hab4112.66 r pugna, sed hinc iugulis, hinc ferro bella geruntur; |
534 | nec valet haec acies tantum prosternere quantum |
535 | inde perire potest. utinam, Pharsalia, campis |
536 | sufficiat cruor iste tuis, quem barbara fundunt |
537 | pectora; non alio mutentur sanguine fontes; |
538 | hic numerus totos tibi vestiat ossibus agros. |
539 | aut, si Romano conpleri sanguine mavis, |
540 | istis parce precor; vivant Galataeque Syrique, |
541 | Cappadoces Gallique extremique orbis Hiberi, |
542 | bnf13045.79 Armenii, Cilices; nam post civilia bella |
543 | ubk205.85 r hic populus Romanus erit. semel ortus in omnis |
544 | it timor, et fatis datus est pro Caesare cursus. |
545 | ventum erat ad robur Magni mediasque catervas. |
546 | quod totos errore vago perfuderat agros |
547 | constitit hic bellum, fortunaque Caesaris haesit. |
548 | bav1685.52 r non illic regum auxiliis collecta iuventus |
549 | bnf10314.93 bella gerit ferrumque manus movere rogatae: |
550 | ille locus fratres habuit, locus ille parentis. |
551 | hic furor, hic rabies, hic sunt tua crimina, Caesar. |
552 | hanc fuge, mens, partem belli tenebrisque relinque, |
553 | nullaque tantorum discat me vate malorum, |
554 | quam multum bellis liceat civilibus, aetas.csg863.178 |
555 | a potius pereant lacrimae pereantque querellae: |
556 | quidquid in hac acie gessisti, Roma, tacebo. |
557 | bnf7900.82 v hic Caesar, rabies populis stimulusque furorum, |
558 | nequa parte sui pereat scelus, agmina circum |
559 | bav1683.56 r it vagus atque ignes animis flagrantibus addit. |
560 | inspicit et gladios, qui toti sanguine manent, |
561 | qui niteant primo tantum mucrone cruenti, |
562 | quae presso tremat ense manus, quis languida tela, |
563 | quis contenta ferat, quis praestet bella iubenti, |
564 | quem pugnare iuvet, quis vultum cive perempto |
565 | bnf10315.83 mutet; obit latis proiecta cadavera campis; |
566 | vulnera multorum totum fusura cruorem |
567 | opposita premit ipse manu. quacumque vagatur, |
568 | sanguineum veluti quatiens Bellona flagellum |
569 | Bistonas aut Mavors agitans si verbere saevo |
570 | Palladia stimulet turbatos aegide currus, |
571 | bnf8040.94 nox ingens scelerum est; caedes oriuntur et instar |
572 | bnf8041.140 inmensae vocis gemitus, et pondere lapsi |
573 | ubk205.85 v hab4112.66 v pectoris arma sonant confractique ensibus enses. |
574 | bav1684.15 v ipse manu subicit gladios ac tela ministrat |
575 | bbb45.35r adversosque iubet ferro confundere vultus, |
576 | promovet ipse acies, inpellit terga suorum, |
577 | verbere conversae cessantis excitat hastae, |
578 | in plebem vetat ire manus monstratque senatum: |
579 | scit cruor imperii qui sit, quae viscera rerum, |
580 | unde petat Romam, libertas ultima mundi |
581 | quo steterit ferienda loco. permixta secundo |
582 | ordine nobilitas venerandaque corpora ferro |
583 | urguentur; caedunt Lepidos caeduntque Metellos |
584 | Corvinosque simul Torquataque nomina, rerumcsg863.179 |
585 | saepe duces summosque hominum te, Magne, remoto. |
586 | illic plebeia contectus casside vultus |
587 | bnf8039.67 ignotusque hosti quod ferrum, Brute, tenebas! |
588 | o decus imperii, spes o suprema senatus, |
589 | extremum tanti generis per saecula nomen, |
590 | ne rue per medios nimium temerarius hostis, |
591 | nec tibi fatales admoveris ante Philippos, |
592 | Thessalia periture tua. nil proficis istic |
593 | Caesaris intentus iugulo: nondum attigit arcem, |
594 | iuris et humani columen, quo cuncta premuntur, |
595 | egressus meruit fatis tam nobile letum. |
596 | vivat et, ut Bruti procumbat victima, regnet. |
597 | hic patriae perit omne decus: iacet aggere magno |
598 | bav1685.52 v patricium campis non mixta plebe cadaver. |
599 | mors tamen eminuit clarorum in strage virorum |
600 | pugnacis Domiti, quem clades fata per omnis |
601 | bav1683.56 v ducebant: nusquam Magni fortuna sine illo |
602 | succubuit. victus totiens a Caesare salva |
603 | ubk205.86 r libertate perit: tunc mille in vulnera laetus |
604 | labitur ac venia gaudet caruisse secunda. |
605 | viderat in crasso versantem sanguine membra |
606 | Caesar, et increpitans 'iam Magni deseris arma, |
607 | successor Domiti; sine te iam bella geruntur' |
608 | bnf10314.94 dixerat. ast illi suffecit pectora pulsans |
609 | spiritus in vocem morientiaque ora resolvit. |
610 | 'non te funesta scelerum mercede potitum |
611 | sed dubium fati, Caesar, generoque minorem |
612 | aspiciens Stygias Magno duce liber ad umbras |
613 | et securus eo: te, saevo Marte subactum, |
614 | Pompeioque gravis poenas nobisque daturum,csg863.180 |
615 | bnf8041.141 cum moriar, sperare licet. ' non plura locutum |
616 | vita fugit, densaeque oculos vertere tenebrae. |
617 | inpendisse pudet lacrimas in funere mundi |
618 | hab4112.67 r mortibus innumeris, ac singula fata sequentem |
619 | quaerere letiferum per cuius viscera vulnus |
620 | exierit, quis fusa solo vitalia calcet, |
621 | ore quis adverso demissum faucibus ensem |
622 | expulerit moriens anima, quis corruat ictus, |
623 | quis steterit dum membra cadunt, qui pectore tela |
624 | bnf13045.81 transmittant aut quos campis adfixerit hasta, |
625 | quis cruor emissis perruperit aera venis |
626 | inque hostis cadat arma sui, quis pectora fratris |
627 | caedat et, ut notum possit spoliare cadaver, |
628 | abscisum longe mittat caput, ora parentis |
629 | quis laceret nimiaque probet spectantibus ira |
630 | quem iugulat non esse patrem. mors nulla querella |
631 | bnf8040.95 digna sua est, nullosque hominum lugere vacamus. |
632 | non istas habuit pugnae Pharsalia partes |
633 | bnf10315.84 quas aliae clades: illic per fata virorum, |
634 | ubk205.86 v per populos hic Roma perit; quod militis illic, |
635 | mors hic gentis erat: sanguis ibi fluxit Achaeus, |
636 | Ponticus, Assyrius; cunctos haerere cruores |
637 | Romanus campisque vetat consistere torrens. |
638 | maius ab hac acie quam quod sua saecula ferrent |
639 | vulnus habent populi; plus est quam vita salusque |
640 | quod perit: in totum mundi prosternimur aevum. |
641 | vincitur his gladiis omnis quae serviet aetas. |
642 | proxima quid suboles aut quid meruere nepotes |
643 | bav1683.57 r in regnum nasci? pavide num gessimus arma |
644 | teximus aut iugulos? alieni poena timoriscsg863.181 |
645 | in nostra cervice sedet. post proelia natis |
646 | si dominum, Fortuna, dabas, et bella dedisses. |
647 | iam Magnus transisse deos Romanaque fata |
648 | bav1685.53 r senserat infelix, tota vix clade coactus |
649 | fortunam damnare suam. stetit aggere campi, |
650 | eminus unde omnis sparsas per Thessala rura |
651 | aspiceret clades, quae bello obstante latebant. |
652 | tot telis sua fata peti, tot corpora fusa |
653 | ac se tam multo pereuntem sanguine vidit. |
654 | nec, sicut mos est miseris, trahere omnia secum |
655 | bbb45.35v mersa iuvat gentesque suae miscere ruinae: |
656 | ut Latiae post se vivat pars maxima turbae, |
657 | bnf8041.142 sustinuit dignos etiamnunc credere votis |
658 | caelicolas, vovitque, sui solacia casus. |
659 | hab4112.67 v 'parcite, ' ait 'superi, cunctas prosternere gentes. |
660 | stante potest mundo Romaque superstite Magnus |
661 | esse miser. si plura iuvant mea vulnera, coniunx |
662 | est mihi, sunt nati: dedimus tot pignora fatis. |
663 | civiline parum est bello, si meque meosque |
664 | ubk205.87 r obruit? exiguae clades sumus orbe remoto? |
665 | omnia quid laceras? quid perdere cuncta laboras? |
666 | bnf10314.95 iam nihil est, Fortuna, meum. ' sic fatur et arma |
667 | signaque et adflictas omni iam parte catervas |
668 | circumit et revocat matura in fata ruentis |
669 | bnf8039.68 seque negat tanti. nec derat robur in enses |
670 | ire duci iuguloque pati vel pectore letum. |
671 | sed timuit, strato miles ne corpore Magni |
672 | non fugeret, supraque ducem procumberet orbis; |
673 | Caesaris aut oculis voluit subducere mortem. |
674 | nequiquam, infelix: socero spectare volenticsg863.182 |
675 | bnf7900.83 r praestandum est ubicumque caput. sed tu quoque, coniunx, |
676 | causa fugae vultusque tui fatisque negatum |
677 | parte apsente mori. tum Magnum concitus aufert |
678 | a bello sonipes non tergo tela paventem |
679 | ingentisque animos extrema in fata ferentem. |
680 | non gemitus, non fletus erat, salvaque verendus |
681 | maiestate dolor, qualem te, Magne, decebat |
682 | bav1684.16 r Romanis praestare malis. non inpare vultu |
683 | aspicis Emathiam: nec te videre superbum |
684 | prospera bellorum nec fractum adversa videbunt; |
685 | bav1683.57 v quamque fuit laeto per tres infida triumphos |
686 | tam misero Fortuna minor. iam pondere fati |
687 | deposito securus abis; nunc tempora laeta |
688 | respexisse vacat, spes numquam inplenda recessit; |
689 | quid fueris nunc scire licet. fuge proelia dira |
690 | ac testare deos nullum, qui perstet in armis, |
691 | bnf8040.96 iam tibi, Magne, mori. ceu flebilis Africa damnis |
692 | et ceu Munda nocens Pharioque a gurgite clades, |
693 | sic et Thessalicae post te pars maxima pugnae |
694 | ubk205.87 v non iam Pompei nomen populare per orbem |
695 | nec studium belli, sed par quod semper habemus, |
696 | libertas et Caesar, erit; teque inde fugato |
697 | ostendit moriens sibi se pugnasse senatus. |
698 | bav1685.53 v nonne iuvat pulsum bellis cessisse nec istud |
699 | hab4112.68 r bnf8041.143 perspectasse nefas? spumantes caede catervas |
700 | respice, turbatos incursu sanguinis amnes, |
701 | bnf10315.85 et soceri miserere tui. quo pectore Romam |
702 | intrabit factus campis felicior istis? |
703 | quidquid in ignotis solus regionibus exul, |
704 | quidquid sub Phario positus patiere tyranno,csg863.183 |
705 | crede deis, longo fatorum crede favori, |
706 | vincere peius erat. prohibe lamenta sonare, |
707 | bnf13045.82 flere veta populos, lacrimas luctusque remitte. |
708 | tam mala Pompei quam prospera mundus adoret. |
709 | aspice securus vultu non supplice reges, |
710 | aspice possessas urbes donataque regna, |
711 | Aegypton Libyamque, et terras elige morti. |
712 | vidit prima tuae testis Larisa ruinae |
713 | nobile nec victum fatis caput. omnibus illa |
714 | civibus effudit totas per moenia vires |
715 | obvia ceu laeto: promittunt munera flentes, |
716 | pandunt templa, domos, socios se cladibus optant. |
717 | scilicet inmenso superest ex nomine multum, |
718 | teque minor solo cunctas inpellere gentes |
719 | rursus in arma potes rursusque in fata redire. |
720 | sed 'quid opus victo populis aut urbibus? ' inquit |
721 | 'victori praestate fidem'. tu, Caesar, in alto |
722 | caedis adhuc cumulo patriae per viscera vadis, |
723 | at tibi iam populos donat gener. avehit inde |
724 | bnf10314.96 Pompeium sonipes; gemitus lacrimaeque secuntur |
725 | ubk205.88 r plurimaque in saevos populi convicia divos. |
726 | nunc tibi vera fides quaesiti, Magne, favoris |
727 | bav1683.58 r contigit ac fructus: felix se nescit amari. |
728 | Caesar, ut Hesperio vidit satis arva natare |
729 | sanguine, parcendum ferro manibusque suorum |
730 | iam ratus ut viles animas perituraque frustra |
731 | agmina permisit vitae. sed, castra fugatos |
732 | ne revocent pellatque quies nocturna pavorem, |
733 | protinus hostili statuit succedere vallo, |
734 | dum fortuna calet, dum conficit omnia terror,csg863.184 |
735 | bbb45.36r non veritus grave ne fessis aut Marte subactis |
736 | hoc foret imperium. non magno hortamine miles |
737 | in praedam ducendus erat. 'victoria nobis |
738 | plena, viri: ' dixit 'superest pro sanguine merces, |
739 | hab4112.68 v quam monstrare meum est; neque enim donare vocabo |
740 | quod sibi quisque dabit. cunctis, en, plena metallis |
741 | bnf8041.144 castra patent; raptum Hesperiis e gentibus aurum |
742 | hic iacet Eoasque premunt tentoria gazas. |
743 | tot regum fortuna simul Magnique coacta |
744 | expectat dominos: propera praecedere, miles, |
745 | quos sequeris; quascumque tuas Pharsalia fecit |
746 | a victis rapiuntur opes. ' (nec plura locutus |
747 | inpulit amentes aurique cupidine caecos |
748 | bav1685.54 r ire super gladios supraque cadavera patrum |
749 | et caesos calcare duces.) quae fossa, quis agger |
750 | sustineat pretium belli scelerumque petentis? |
751 | bnf8040.97 bnf8039.69 scire ruunt, quanta fuerint mercede nocentes. |
752 | invenere quidem spoliato plurima mundo |
753 | bellorum in sumptus congestae pondera massae, |
754 | sed non inplevit cupientis omnia mentes. |
755 | quidquid fodit Hiber, quidquid Tagus expulit auri, |
756 | ubk205.88 v quod legit dives summis Arimaspus harenis, |
757 | ut rapiant, parvo scelus hoc venisse putabunt. |
758 | cum sibi Tarpeias victor desponderit arces, |
759 | cum spe Romanae promiserit omnia praedae, |
760 | decipitur quod castra rapit. capit inpia plebes |
761 | caespite patricio somnos, stratumque cubile |
762 | regibus infandus miles premit, inque parentum |
763 | inque toris fratrum posuerunt membra nocentes. |
764 | quos agitat vaesana quies, somnique furentes |
765 | Thessalicam miseris versant in pectore pugnam.csg863.185 |
766 | invigilat cunctis saevum scelus, armaque tota |
767 | mente agitant, capuloque manus absente moventur. |
768 | ingemuisse putem campos, terramque nocentem |
769 | bnf10315.86 bav1683.58 v inspirasse animas, infectumque aera totum |
770 | manibus et superam Stygia formidine noctem. |
771 | exigit a meritis tristes victoria poenas, |
772 | sibilaque et flammas infert sopor. umbra perempti |
773 | civis adest; sua quemque premit terroris imago: |
774 | ille senum vultus, iuvenum videt ille figuras, |
775 | hunc agitant totis fraterna cadavera somnis, |
776 | pectore in hoc pater est, omnes in Caesare manes. |
777 | haud alios nondum Scythica purgatus in ara |
778 | Eumenidum vidit vultus Pelopeus Orestes, |
779 | hab4112.69 r nec magis attonitos animi sensere tumultus, |
780 | cum fureret, Pentheus aut, cum desisset, Agaue. |
781 | hunc omnes gladii, quos aut Pharsalia vidit |
782 | aut ultrix visura dies stringente senatu, |
783 | bnf8041.145 illa nocte premunt, hunc infera monstra flagellant. |
784 | bnf10314.97 et quantum poenae misero mens conscia donat, |
785 | quod Styga, quod manes ingestaque Tartara somnis |
786 | ubk205.89 r Pompeio vivente videt! tamen omnia passo, |
787 | postquam clara dies Pharsalica damna retexit, |
788 | nulla loci facies revocat feralibus arvis |
789 | bnf13045.83 haerentis oculos. cernit propulsa cruore |
790 | flumina et excelsos cumulis aequantia colles |
791 | corpora, sidentis in tabem spectat acervos |
792 | et Magni numerat populos, epulisque patur |
793 | ille locus, vultus ex quo faciesque iacentumbnf7900.83 v |
794 | agnoscat. iuvat Emathiam non cernere terram |
795 | et lustrare oculis campos sub clade latentes.csg863.186bav1684.16 v |
796 | fortunam superosque suos in sanguine cernit. |
797 | ac, ne laeta furens scelerum spectacula perdat, |
798 | bav1685.54 v invidet igne rogi miseris, caeloque nocenti |
799 | ingerit Emathiam. non illum Poenus humator |
800 | consulis et Libyca succensae lampade Cannae |
801 | conpellunt hominum ritus ut servet in hoste, |
802 | sed meminit nondum satiata caedibus ira |
803 | cives esse suos. petimus non singula busta |
804 | discretosque rogos: unum da gentibus ignem, |
805 | non interpositis urantur corpora flammis; |
806 | aut, generi si poena iuvat, nemus extrue Pindi, |
807 | erige congestas Oetaeo robore silvas, |
808 | Thessalicam videat Pompeius ab aequore flammam. |
809 | nil agis hac ira: tabesne cadavera solvat |
810 | an rogus, haud refert; placido natura receptat |
811 | bnf8040.98 cuncta sinu, finemque sui sibi corpora debent. |
812 | bav1683.59 r hos, Caesar, populos si nunc non usserit ignis, |
813 | uret cum terris, uret cum gurgite ponti. |
814 | communis mundo superest rogus ossibus astrabbb45.36v |
815 | mixturus. quocumque tuam fortuna vocabit, |
816 | hae quoque sunt animae: non altius ibis in auras, |
817 | ubk205.89 v non meliore loco Stygia sub nocte iacebis. |
818 | libera fortunae mors est; capit omnia tellus |
819 | hab4112.69 v quae genuit; caelo tegitur qui non habet urnam. |
820 | tu, cui dant poenas inhumato funere gentes, |
821 | quid fugis hanc cladem? quid olentis deseris agros? |
822 | has trahe, Caesar, aquas, hoc, si potes, utere caelo. |
823 | sed tibi tabentes populi Pharsalica rura |
824 | eripiunt camposque tenent victore fugato. |
825 | bnf8041.146 non solum Haemonii funesta ad pabula belli |
826 | Bistonii venere lupi tabemque cruentae |
827 | caedis odorati Pholoen liquere leones. |
828 | tunc ursae latebras, obscaeni tecta domosque |
829 | deseruere canes, et quidquid nare sagacicsg863.187 |
830 | aera non sanum motumque cadavere sentit. |
831 | iamque diu volucres civilia castra secutae |
832 | conveniunt. vos, quae Nilo mutare soletis |
833 | Threicias hiemes, ad mollem serius Austrum |
834 | bnf8039.70 istis, aves. numquam tanto se vulture caelum |
835 | induit aut plures presserunt aera pinnae. |
836 | omne nemus misit volucres omnisque cruentabnf10315.87 |
837 | alite sanguineis stillavit roribus arbor. |
838 | saepe super vultus victoris et inpia signa |
839 | aut cruor aut alto defluxit ab aethere tabes |
840 | membraque deiecit iam lassis unguibus ales. |
841 | sic quoque non omnis populus pervenit ad ossa |
842 | inque feras discerptus abit; non intima curant |
843 | viscera nec totas avidae sorbere medullas: |
844 | degustant artus. Latiae pars maxima turbae |
845 | fastidita iacet; quam sol nimbique diesque |
846 | longior Emathiis resolutam miscuit arvis.bnf10314.98 |
847 | Thessalia, infelix, quo tantum crimine, tellus,bav1685.55 r |
848 | laesisti superos, ut te tot mortibus unam, |
849 | tot scelerum fatis premerent? quod sufficit aevumubk205.90 r |
850 | inmemor ut donet belli tibi damna vetustas? |
851 | quae seges infecta surget non decolor herba? |
852 | quo non Romanos violabis vomere manes? |
853 | ante novae venient acies, scelerique secundo |
854 | praestabis nondum siccos hoc sanguine campos. |
855 | omnia maiorum vertamus busta licebit, |
856 | et stantis tumulos et qui radice vetustabav1683.59 v |
857 | effudere suas victis conpagibus urnas, |
858 | plus cinerum Haemoniae sulcis telluris aratur |
859 | pluraque ruricolis feriuntur dentibus ossa.hab4112.70 rcsg863.188 |
860 | nullus ab Emathio religasset litore funem |
861 | navita, nec terram quisquam movisset arator, |
862 | Romani bustum populi, fugerentque coloni |
863 | umbrarum campos, gregibus dumeta carerent, |
864 | nullusque auderet pecori permittere pastor |
865 | vellere surgentem de nostris ossibus herbam, |
866 | ac, velut inpatiens hominum vel solis iniquibnf8041.147 |
867 | limite vel glacie, nuda atque ignota iaceres, |
868 | si non prima nefas belli sed sola tulisses. |
869 | o superi, liceat terras odisse nocentis. |
870 | quid totum premitis, quid totum absolvitis orbem?bnf13045.84bnf8040.99 |
871 | Hesperiae clades et flebilis unda Pachyni |
872 | et Mutina et Leucas puros fecere Philippos. |