ubk205.2 r hab4112.1r csg863.4 bnf13045.3 bnf10315.3-a3 bnf10314.2 bnf8041.9 bnf8040.2 bnf8039.2-b15 bbb45.1v bav1685.1r bav1684.1r Liber I HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS
1 | Bella per Emathios plus quam civilia campos |
2 | iusque datum sceleri canimus, populumque potentem |
3 | in sua victrici conversum viscera dextra |
4 | cognatasque acies, et rupto foedere regni |
5 | bbb45.2r certatum totis concussi viribus orbis |
6 | in commune nefas, infestisque obvia signis |
7 | signa, pares aquilas et pila minantia pilis. |
8 | quis furor, o cives, quae tanta licentia ferri? |
9 | gentibus invisis Latium praebere cruorem |
10 | cumque superba foret Babylon spolianda tropaeis |
11 | Ausoniis umbraque erraret Crassus inulta |
12 | bella geri placuit nullos habitura triumphos? |
13 | heu, quantum terrae potuit pelagique parari |
14 | hoc quem civiles hauserunt sanguine dextrae, |
15 | unde venit Titan et nox ubi sidera condit |
16 | quaque dies medius flagrantibus aestuat horis |
17 | et qua bruma rigens ac nescia vere remitti |
18 | astringit Scythico glacialem frigore pontum! |
19 | sub iuga iam Seres, iam barbarus isset Araxes |
20 | et gens siqua iacet nascenti conscia Nilo. |
21 | tum, si tantus amor belli tibi, Roma, nefandi,csg863.5 |
22 | totum sub Latias leges cum miseris orbem, |
23 | in te verte manus: nondum tibi defuit hostis. |
24 | bnf8040.3 at nunc semirutis pendent quod moenia tectis |
25 | urbibus Italiae lapsisque ingentia muris |
26 | saxa iacent nulloque domus custode tenentur |
27 | rarus et antiquis habitator in urbibus errat, |
28 | horrida quod dumis multosque inarata per annos |
29 | bnf8039.3 Hesperia est desuntque manus poscentibus arvis, |
30 | bnf10314.3 non tu, Pyrrhe ferox, nec tantis cladibus auctor |
31 | ubk205.2 v Poenus erit: nulli penitus descendere ferro |
32 | contigit; alta sedent civilis vulnera dextrae. |
33 | csg864.122 quod si non aliam venturo fata Neroni |
34 | invenere viam magnoque aeterna parantur |
35 | regna deis caelumque suo servire Tonanti |
36 | non nisi saevorum potuit post bella gigantum, |
37 | iam nihil, o superi, querimur; scelera ipsa nefasque |
38 | hac mercede placent. diros Pharsalia campos |
39 | inpleat et Poeni saturentur sanguine manes, |
40 | hab4112.1 v ultima funesta concurrant proelia Munda, |
41 | his, Caesar, Perusina fames Mutinaeque labores |
42 | bnf13045.4 accedant fatis et quas premit aspera classes |
43 | bnf8041.10 Leucas et ardenti servilia bella sub Aetna, |
44 | multum Roma tamen debet civilibus armis |
45 | quod tibi res acta est. te, cum statione peracta |
46 | astra petes serus, praelati regia caeli |
47 | excipiet gaudente polo: seu sceptra tenere |
48 | seu te flammigeros Phoebi conscendere currus |
49 | telluremque nihil mutato sole timentem |
50 | igne vago lustrare iuvet, tibi numine ab omni |
51 | bav1685.1 v cedetur, iurisque tui natura relinquet |
52 | quis deus esse velis, ubi regnum ponere mundi.csg863.6 |
53 | sed neque in Arctoo sedem tibi legeris orbe |
54 | nec polus aversi calidus qua vergitur Austri, |
55 | unde tuam videas obliquo sidere Romam. |
56 | aetheris inmensi partem si presseris unam, |
57 | sentiet axis onus. librati pondera caeli |
58 | orbe tene medio; pars aetheris illa sereni |
59 | tota vacet nullaeque obstent a Caesare nubes. |
60 | tum genus humanum positis sibi consulat armis |
61 | ubk205.3 r inque vicem gens omnis amet; pax missa per orbem |
62 | ferrea belligeri conpescat limina Iani. |
63 | sed mihi iam numen; nec, si te pectore vates |
64 | accipio, Cirrhaea velim secreta moventem |
65 | sollicitare deum Bacchumque avertere Nysa: |
66 | tu satis ad vires Romana in carmina dandas. |
67 | csg864.123 bnf10315.4 fert animus causas tantarum expromere rerum, |
68 | inmensumque aperitur opus, quid in arma furentem |
69 | inpulerit populum, quid pacem excusserit orbi. |
70 | invida fatorum series summisque negatum |
71 | stare diu nimioque graves sub pondere lapsus |
72 | nec se Roma ferens. sic, cum conpage soluta |
73 | saecula tot mundi suprema coegerit hora |
74 | antiquum repetens iterum chaos, {omnia mixtis |
75 | sidera sideribus concurrent,} ignea pontum |
76 | bbb45.2v astra petent, tellus extendere litora nolet |
77 | excutietque fretum, fratri contraria Phoebe |
78 | ibit et obliquum bigas agitare per orbem |
79 | indignata diem poscet sibi, totaque discors |
80 | hab4112.2 r machina divolsi turbabit foedera mundi. |
81 | in se magna ruunt: laetis hunc numina rebus |
82 | crescendi posuere modum. nec gentibus ullis |
83 | commodat in populum terrae pelagique potentemcsg863.7 |
84 | bnf8040.4 invidiam Fortuna suam. tu causa malorum |
85 | bnf8041.11 facta tribus dominis communis, Roma, nec umquam |
86 | in turbam missi feralia foedera regni. |
87 | o male concordes nimiaque cupidine caeci, |
88 | quid miscere iuvat vires orbemque tenere |
89 | bnf10314.4 in medio? dum terra fretum terramque levabit |
90 | aer et longi volvent Titana labores |
91 | ubk205.3 v noxque diem caelo totidem per signa sequetur, |
92 | nulla fides regni sociis, omnisque potestas |
93 | inpatiens consortis erit. nec gentibus ullis |
94 | credite nec longe fatorum exempla petantur: |
95 | fraterno primi maduerunt sanguine muri. |
96 | nec pretium tanti tellus pontusque furoris |
97 | tunc erat: exiguum dominos commisit asylum. |
98 | temporis angusti mansit concordia discors |
99 | paxque fuit non sponte ducum; nam sola futuri |
100 | Crassus erat belli medius mora. qualiter undas |
101 | csg864.124 bav1685.2 r qui secat et geminum gracilis mare separat Isthmos |
102 | nec patitur conferre fretum, si terra recedat, |
103 | Ionium Aegaeo frangat mare, sic, ubi saeva |
104 | arma ducum dirimens miserando funere Crassus |
105 | Assyrias Latio maculavit sanguine Carrhas, |
106 | Parthica Romanos solverunt damna furores. |
107 | plus illa vobis acie, quam creditis, actum est, |
108 | Arsacidae: bellum victis civile dedistis. |
109 | dividitur ferro regnum, populique potentis, |
110 | quae mare, quae terras, quae totum possidet orbem, |
111 | non cepit fortuna duos. nam pignora iuncti |
112 | sanguinis et diro ferales omine taedas |
113 | bnf8039.4 abstulit ad manes Parcarum Iulia saeva |
114 | bav1684.1 v intercepta manu. quod si tibi fata dedissentcsg863.8 |
115 | maiores in luce moras, tu sola furentem |
116 | inde virum poteras atque hinc retinere parentem |
117 | armatasque manus excusso iungere ferro, |
118 | ut generos soceris mediae iunxere Sabinae. |
119 | morte tua discussa fides bellumque movere |
120 | hab4112.2 v permissum ducibus. stimulos dedit aemula virtus. |
121 | ubk205.4 r tu, nova ne veteres obscurent acta triumphos |
122 | et victis cedat piratica laurea Gallis, |
123 | Magne, times; te iam series ususque laborum |
124 | bnf13045.5 erigit inpatiensque loci fortuna secundi; |
125 | nec quemquam iam ferre potest Caesarve priorem |
126 | Pompeiusve parem. quis iustius induit arma |
127 | bnf8041.12 scire nefas: magno se iudice quisque tuetur; |
128 | victrix causa deis placuit sed victa Catoni. |
129 | nec coiere pares. alter vergentibus annis |
130 | in senium longoque togae tranquillior usu |
131 | dedidicit iam pace ducem, famaeque petitor |
132 | multa dare in vulgus, totus popularibus auris |
133 | inpelli plausuque sui gaudere theatri, |
134 | nec reparare novas vires, multumque priori |
135 | csg864.125 bnf10315.6 credere fortunae. stat magni nominis umbra, |
136 | qualis frugifero quercus sublimis in agro |
137 | exuvias veteris populi sacrataque gestans |
138 | dona ducum nec iam validis radicibus haerens |
139 | pondere fixa suo est, nudosque per aera ramos |
140 | effundens trunco, non frondibus, efficit umbram, |
141 | et quamvis primo nutet casura sub Euro, |
142 | tot circum silvae firmo se robore tollant, |
143 | sola tamen colitur. sed non in Caesare tantum |
144 | bnf8040.5 nomen erat nec fama ducis, sed nescia virtus |
145 | stare loco, solusque pudor non vincere bello.csg863.9 |
146 | acer et indomitus, quo spes quoque ira vocasset, |
147 | bnf10314.5 ferre manum et numquam temerando parcere ferro, |
148 | successus urguere suos, instare favori |
149 | numinis, inpellens quidquid sibi summa petenti |
150 | obstaret gaudensque viam fecisse ruina, |
151 | ubk205.4 v qualiter expressum ventis per nubila fulmen |
152 | bav1685.2 v aetheris inpulsi sonitu mundique fragore |
153 | emicuit rupitque diem populosque paventes |
154 | terruit obliqua praestringens lumina flamma: |
155 | in sua templa furit, nullaque exire vetante |
156 | materia magnamque cadens magnamque revertens |
157 | dat stragem late sparsosque recolligit ignes. |
158 | hae ducibus causae; suberant sed publica belli |
159 | bbb45.3r semina, quae populos semper mersere potentis. |
160 | hab4112.3 r namque, ut opes nimias mundo fortuna subacto |
161 | intulit et rebus mores cessere secundis |
162 | praedaque et hostiles luxum suasere rapinae, |
163 | non auro tectisve modus, mensasque priores |
164 | aspernata fames; cultus gestare decoros |
165 | vix nuribus rapuere mares; fecunda virorum |
166 | paupertas fugitur totoque accersitur orbe |
167 | quo gens quaeque perit; tum longos iungere fines |
168 | agrorum, et quondam duro sulcata Camilli |
169 | csg864.126 bnf8041.13 vomere et antiquos Curiorum passa ligones |
170 | longa sub ignotis extendere rura colonis. |
171 | non erat is populus quem pax tranquilla iuvaret, |
172 | quem sua libertas inmotis pasceret armis. |
173 | inde irae faciles et, quod suasisset egestas, |
174 | vile nefas, magnumque decus ferroque petendum |
175 | plus patria potuisse sua, mensuraque iuris |
176 | bnf7900.57 r vis erat: hinc leges et plebis scita coactaecsg863.10 |
177 | et cum consulibus turbantes iura tribuni; |
178 | hinc rapti fasces pretio sectorque favoris |
179 | ipse sui populus letalisque ambitus urbi |
180 | annua venali referens certamina Campo; |
181 | ubk205.5 r hinc usura vorax avidumque in tempora fenus |
182 | et concussa fides et multis utile bellum. |
183 | iam gelidas Caesar cursu superaverat Alpes |
184 | ingentisque animo motus bellumque futurum |
185 | ceperat. ut ventum est parvi Rubiconis ad undas, |
186 | ingens visa duci patriae trepidantis imago |
187 | clara per obscuram vultu maestissima noctem |
188 | turrigero canos effundens vertice crines |
189 | caesarie lacera nudisque adstare lacertis |
190 | et gemitu permixta loqui: 'quo tenditis ultra? |
191 | quo fertis mea signa, viri? si iure venitis, |
192 | si cives, huc usque licet. ' tum perculit horror |
193 | membra ducis, riguere comae gressumque coercens |
194 | languor in extrema tenuit vestigia ripa. |
195 | mox ait 'o magnae qui moenia prospicis urbis |
196 | bnf8039.5 Tarpeia de rupe Tonans Phrygiique penates |
197 | gentis Iuleae et rapti secreta Quirini |
198 | et residens celsa Latiaris Iuppiter Alba |
199 | Vestalesque foci summique o numinis instar |
200 | hab4112.3 v Roma, fave coeptis. non te furialibus armis |
201 | persequor: en, adsum victor terraque marique |
202 | bnf13045.6 bnf10315.7 Caesar, ubique tuus (liceat modo, nunc quoque) miles. |
203 | bav1685.3 r ille erit ille nocens, qui me tibi fecerit hostem.' |
204 | bnf8040.6 inde moras solvit belli tumidumque per amnem |
205 | csg864.127 bnf10314.6 signa tulit propere: sicut squalentibus arvis |
206 | aestiferae Libyes viso leo comminus hoste |
207 | subsedit dubius, totam dum colligit iram;csg863.11 |
208 | mox, ubi se saevae stimulavit verbere caudae |
209 | erexitque iubam et vasto grave murmur hiatu |
210 | infremuit, tum torta levis si lancea Mauri |
211 | ubk205.5 v haereat aut latum subeant venabula pectus, |
212 | bnf8041.14 per ferrum tanti securus vulneris exit. |
213 | fonte cadit modico parvisque inpellitur undis |
214 | puniceus Rubicon, cum fervida canduit aestas, |
215 | perque imas serpit valles et Gallica certus |
216 | limes ab Ausoniis disterminat arva colonis. |
217 | tum vires praebebat hiemps atque auxerat undas |
218 | tertia iam gravido pluvialis Cynthia cornu |
219 | et madidis Euri resolutae flatibus Alpes. |
220 | primus in obliquum sonipes opponitur amnem |
221 | excepturus aquas; molli tum cetera rumpit |
222 | turba vado faciles iam fracti fluminis undas. |
223 | Caesar, ut adversam superato gurgite ripam |
224 | attigit, Hesperiae vetitis et constitit arvis, |
225 | 'hic' ait 'hic pacem temerataque iura relinquo; |
226 | te, Fortuna, sequor. procul hinc iam foedera sunto; |
227 | credidimus satis , utendum est iudice bello.' |
228 | bav1684.2 r sic fatus noctis tenebris rapit agmina ductor |
229 | inpiger, et torto Balearis verbere fundae |
230 | ocior et missa Parthi post terga sagitta, |
231 | vicinumque minax invadit Ariminum, et ignes |
232 | solis Lucifero fugiebant astra relicto. |
233 | iamque dies primos belli visura tumultus |
234 | exoritur; sed sponte deum, seu turbidus Auster |
235 | inpulerat, maestam tenuerunt nubila lucem. |
236 | constitit ut capto iussus deponere miles |
237 | signa foro, stridor lituum clangorque tubarum |
238 | non pia concinuit cum rauco classica cornu.csg863.12 |
239 | csg864.128 bbb45.3v rupta quies populi, stratisque excita iuventus |
240 | hab4112.4 r deripuit sacris adfixa penatibus arma |
241 | ubk205.6 r quae pax longa dabat: nuda iam crate fluentis |
242 | invadunt clipeos curvataque cuspide pila |
243 | et scabros nigrae morsu robiginis enses. |
244 | ut notae fulsere aquilae Romanaque signa |
245 | et celsus medio conspectus in agmine Caesar, |
246 | deriguere metu, gelidos pavor occupat artus, |
247 | et tacito mutos volvunt in pectore questus. |
248 | 'o male vicinis haec moenia condita Gallis, |
249 | o tristi damnata loco! pax alta per omnes |
250 | et tranquilla quies populos: nos praeda furentum |
251 | primaque castra sumus. melius, Fortuna, dedisses |
252 | orbe sub Eoo sedem gelidaque sub Arcto |
253 | errantisque domos, Latii quam claustra tueri. |
254 | bnf8041.15 nos primi Senonum motus Cimbrumque ruentem |
255 | bav1685.3 v vidimus et Martem Libyes cursumque furoris |
256 | Teutonici: quotiens Romam fortuna lacessit, |
257 | hac iter est bellis. ' gemitu sic quisque latenti, |
258 | non ausus timuisse palam: vox nulla dolori |
259 | credita, sed quantum, volucres cum bruma coercet, |
260 | rura silent, mediusque tacet sine murmure pontus, |
261 | tanta quies. noctis gelidas lux solverat umbras: |
262 | ecce, faces belli dubiaeque in proelia menti |
263 | bnf10314.7 urguentes addunt stimulos cunctasque pudoris |
264 | bnf8040.7 rumpunt fata moras: iustos Fortuna laborat |
265 | esse ducis motus et causas invenit armis. |
266 | expulit ancipiti discordes urbe tribunos |
267 | victo iure minax iactatis curia Gracchis. |
268 | hos iam mota ducis vicinaque signa petentes |
269 | audax venali comitatur Curio lingua,csg863.13 |
270 | bnf10315.8 vox quondam populi libertatemque tueri |
271 | ubk205.6 v ausus et armatos plebi miscere potentes. |
272 | bnf7900.57 v utque ducem varias volventem pectore curas |
273 | csg864.129 conspexit 'dum voce tuae potuere iuvari, |
274 | Caesar, ' ait 'partes, quamvis nolente senatu |
275 | traximus imperium, tum cum mihi rostra tenere |
276 | ius erat et dubios in te transferre Quirites. |
277 | at postquam leges bello siluere coactae |
278 | bnf13045.7 pellimur e patriis laribus patimurque volentes |
279 | exilium: tua nos faciet victoria cives. |
280 | hab4112.4 v bnf8039.6 dum trepidant nullo firmatae robore partes, |
281 | tolle moras: semper nocuit differre paratis. |
282 | [par labor atque metus pretio maiore petuntur.] |
283 | bellantem geminis tenuit te Gallia lustris, |
284 | pars quota terrarum! facili si proelia pauca |
285 | gesseris eventu, tibi Roma subegerit orbem. |
286 | nunc neque te longi remeantem pompa triumphi |
287 | excipit aut sacras poscunt Capitolia laurus: |
288 | livor edax tibi cuncta negat, gentesque subactas |
289 | vix inpune feres. socerum depellere regno |
290 | decretum genero est: partiri non potes orbem, |
291 | solus habere potes. ' sic postquam fatus, et ipsi |
292 | in bellum prono tantum tamen addidit irae |
293 | accenditque ducem, quantum clamore iuvatur |
294 | bnf8041.16 Eleus sonipes, quamvis iam carcere clauso |
295 | inmineat foribus pronusque repagula laxet. |
296 | convocat armatos extemplo ad signa maniplos, |
297 | utque satis trepidum turba coeunte tumultum |
298 | conposuit vultu dextraque silentia iussit |
299 | 'bellorum o socii, qui mille pericula Martis |
300 | mecum' ait 'experti decimo iam vincitis anno, |
301 | ubk205.7 r hoc cruor Arctois meruit diffusus in arvis |
302 | vulneraque et mortes hiemesque sub Alpibus actae? |
303 | non secus ingenti bellorum Roma tumultu |
304 | concutitur, quam si Poenus transcenderit Alpes |
305 | Hannibal: inplentur validae tirone cohortes, |
306 | in classem cadit omne nemus, terraque marique |
307 | csg864.130 bav1685.4 r iussus Caesar agi. quid, si mihi signa iacerent |
308 | Marte sub adverso ruerentque in terga feroces |
309 | Gallorum populi? nunc, cum fortuna secundis |
310 | mecum rebus agat superique ad summa vocantes, |
311 | temptamur. veniat longa dux pace solutus |
312 | milite cum subito partesque in bella togatae |
313 | Marcellusque loquax et nomina vana Catones. |
314 | scilicet extremi Pompeium emptique clientes |
315 | continuo per tot satiabunt tempora regno? |
316 | ille reget currus nondum patientibus annis, |
317 | ille semel raptos numquam dimittet honores? |
318 | quid iam rura querar totum suppressa per orbem |
319 | bbb45.4r ac iussam servire famem? quis castra timenti |
320 | hab4112.5 r nescit mixta foro, gladii cum triste micantes |
321 | bnf10314.8 iudicium insolita trepidum cinxere corona |
322 | atque auso medias perrumpere milite leges |
323 | bnf8040.8 Pompeiana reum clauserunt signa Milonem? |
324 | nunc quoque, ne lassum teneat privata senectus, |
325 | bella nefanda parat suetus civilibus armis |
326 | bav1684.2 v et docilis Sullam scelerum vicisse magistrum. |
327 | utque ferae tigres numquam posuere furorem, |
328 | quas, nemore Hyrcano matrum dum lustra secuntur, |
329 | altus caesorum pavit cruor armentorum, |
330 | sic et Sullanum solito tibi lambere ferrum |
331 | ubk205.7 v durat, magne, sitis. nullus semel ore receptuscsg863.15 |
332 | pollutas patitur sanguis mansuescere fauces. |
333 | quem tamen inveniet tam longa potentia finem? |
334 | bnf8041.17 quis scelerum modus est? ex hoc iam te, inprobe, regno |
335 | ille tuus saltem doceat descendere Sulla. |
336 | post Cilicasne vagos et lassi Pontica regis |
337 | proelia barbarico vix consummata veneno |
338 | bnf10315.9 ultima Pompeio dabitur provincia Caesar, |
339 | quod non victrices aquilas deponere iussus |
340 | paruerim? mihi si merces erepta laborum est, |
341 | csg864.131 his saltem longi non cum duce praemia belli |
342 | reddantur; miles sub quolibet iste triumphet. |
343 | conferet exanguis quo se post bella senectus? |
344 | quae sedes erit emeritis? quae rura dabuntur |
345 | quae noster veteranus aret, quae moenia fessis? |
346 | an melius fient piratae, Magne, coloni? |
347 | tollite iam pridem victricia tollite signa: |
348 | viribus utendum est quas fecimus. arma tenenti |
349 | omnia dat, qui iusta negat. nec numina derunt; |
350 | nam neque praeda meis neque regnum quaeritur armis: |
351 | detrahimus dominos urbi servire paratae.' |
352 | dixerat; at dubium non claro murmure vulgus |
353 | bnf13045.8 secum incerta fremit. pietas patriique penates |
354 | quamquam caede feras mentes animosque tumentes |
355 | frangunt; sed diro ferri revocantur amore |
356 | ductorisque metu. summi tum munera pili |
357 | bav1685.4 v Laelius emeritique gerens insignia doni, |
358 | servati civis referentem praemia quercum, |
359 | 'si licet, ' exclamat 'Romani maxime rector |
360 | hab4112.5 v nominis, et ius est veras expromere voces, |
361 | ubk205.8 r quod tam lenta tuas tenuit patientia vires |
362 | conquerimur. deratne tibi fiducia nostricsg863.16? |
363 | dum movet haec calidus spirantia corpora sanguis |
364 | bnf8039.7 et dum pila valent fortes torquere lacerti, |
365 | egenerem patiere togam regnumque senatus? |
366 | usque adeo miserum est civili vincere bello? |
367 | duc age per Scythiae populos, per inhospita Syrtis |
368 | bnf7900.58 r litora, per calidas Libyae sitientis harenas: |
369 | haec manus, ut victum post terga relinqueret orbem, |
370 | Oceani tumidas remo conpescuit undas |
371 | fregit et Arctoo spumantem vertice Rhenum: |
372 | iussa sequi tam posse mihi quam velle necesse est. |
373 | nec civis meus est, in quem tua classica, Caesar, |
374 | bnf8041.18 audiero. per signa decem felicia castris |
375 | csg864.132 perque tuos iuro quocumque ex hoste triumphos, |
376 | pectore si fratris gladium iuguloque parentis |
377 | condere me iubeas plenaeque in viscera partu |
378 | coniugis, invita peragam tamen omnia dextra; |
379 | bnf10314.9 si spoliare deos ignemque inmittere templis, |
380 | numina miscebit castrensis flamma monetae; |
381 | castra super Tusci si ponere Thybridis undas, |
382 | bnf8040.9 Hesperios audax veniam metator in agros. |
383 | tu quoscumque voles in planum effundere muros, |
384 | his aries actus disperget saxa lacertis, |
385 | illa licet, penitus tolli quam iusseris urbem, |
386 | Roma sit. ' his cunctae simul adsensere cohortes |
387 | elatasque alte, quaecumque ad bella vocaret, |
388 | promisere manus. it tantus ad aethera clamor, |
389 | quantus, piniferae Boreas cum Thracius Ossae |
390 | rupibus incubuit, curvato robore ubk205.8 v pressae |
391 | fit sonus aut rursus redeuntis in aethera silvae. |
392 | Caesar, ut acceptum tam prono milite bellum |
393 | fataque ferre videt, nequo languore moreturcsg863.17 |
394 | fortunam, sparsas per Gallica rura cohortes |
395 | evocat et Romam motis petit undique signis. |
396 | deseruere cavo tentoria fixa Lemanno |
397 | castraque quae Vosegi curvam super ardua ripam |
398 | pugnaces pictis cohibebant Lingonas armis. |
399 | bbb45.4v hi vada liquerunt Isarae, qui, gurgite ductus |
400 | hab4112.6 r per tam multa suo, famae maioris in amnem |
401 | lapsus ad aequoreas nomen non pertulit undas. |
402 | solvuntur flavi longa statione Ruteni; |
403 | mitis Atax Latias gaudet non ferre carinas |
404 | finis et Hesperiae, promoto limite, Varus; |
405 | quaque sub Herculeo sacratus nomine portus |
406 | bnf10315.10 urguet rupe cava pelagus: non Corus in illum |
407 | bav1685.5 r ius habet aut Zephyrus, solus sua litora turbat |
408 | Circius et tuta prohibet statione Monoeci: |
409 | quaque iacet litus dubium quod terra fretumque |
410 | csg864.133 vindicat alternis vicibus, cum funditur ingens |
411 | Oceanus vel cum refugis se fluctibus aufert. |
412 | ventus ab extremo pelagus sic axe volutet |
413 | destituatque ferens, an sidere mota secundo |
414 | bnf8041.19 Tethyos unda vagae lunaribus aestuet horis, |
415 | flammiger an Titan, ut alentes hauriat undas, |
416 | erigat Oceanum fluctusque ad sidera ducat, |
417 | quaerite, quos agitat mundi labor; at mihi semper |
418 | tu, quaecumque moues tam crebros causa meatus, |
419 | ut superi volvere, late. tum rura Nemetis |
420 | qui tenet et ripas Atyri, qua litore curvo |
421 | ubk205.9 r molliter admissum claudit Tarbellicus aequor, |
422 | signa movet, gaudetque amoto Santonus hoste |
423 | et Biturix longisque leves Suessones in armis, |
424 | optimus excusso Leucus Remusque lacerto,csg863.18 |
425 | optima gens flexis in gyrum Sequana frenis, |
426 | et docilis rector monstrati Belga covinni, |
427 | bnf13045.9 Arvernique, ausi Latio se fingere fratres |
428 | sanguine ab Iliaco populi, nimiumque rebellis |
429 | Nervius et caesi pollutus foedere Cottae, |
430 | et qui te laxis imitantur, Sarmata, bracis |
431 | Vangiones, Batavique truces, quos aere recurvo |
432 | stridentes acuere tubae; qua Cinga pererrat |
433 | gurgite, qua Rhodanus raptum velocibus undis |
434 | in mare fert Ararim, qua montibus ardua summis |
435 | gens habitat cana pendentes rupe Cebennas. |
436 | {Pictones inmunes subigunt sua rura; nec ultra |
437 | bav1684.3 r instabiles Turones circumsita castra coercent. |
438 | In nebulis, Meduana, tuis marcere perosus |
439 | Andus iam placida Ligeris recreatur ab unda. |
440 | Inclita Caesareis Genabos dissolvitur alis.} |
441 | tu quoque laetatus converti proelia, Trevir, |
442 | et nunc tonse Ligur, quondam per colla decore |
443 | crinibus effusis toti praelate Comatae, |
444 | et quibus inmitis placatur sanguine diro |
445 | hab4112.6 v bnf10314.10 Teutates horrensque feris altaribus Esus |
446 | et Taranis Scythicae non mitior ara Dianae. |
447 | vos quoque, qui fortes animas belloque peremptas |
448 | bnf8040.10 laudibus in longum vates dimittitis aevum, |
449 | plurima securi fudistis carmina, Bardi. |
450 | csg864.134 et vos barbaricos ritus moremque sinistrum |
451 | sacrorum, Dryadae, positis repetistis ab armis. |
452 | solis nosse deos et caeli numina vobis |
453 | bnf8039.8 aut solis nescire datum; nemora alta remotis |
454 | incolitis lucis; vobis auctoribus umbrae |
455 | non tacitas Erebi sedes Ditisque profundi |
456 | ubk205.9 v pallida regna petunt: regit idem spiritus artus |
457 | orbe alio; longae, canitis si cognita, vitae |
458 | mors media est. certe populi quos despicit Arctos |
459 | felices errore suo, quos ille timorum |
460 | maximus haut urguet leti metus. inde ruendicsg863.19 |
461 | bnf8041.20 in ferrum mens prona viris animaeque capaces |
462 | bav1685.5 v mortis, et ignavum rediturae parcere vitae. |
463 | et vos, crinigeros Belgis arcere Caycos |
464 | oppositi, petitis Romam Rhenique feroces |
465 | bnf8041.21 deseritis ripas et apertum gentibus orbem. |
466 | Caesar, ut inmensae conlecto robore vires |
467 | audendi maiora fidem fecere, per omnem |
468 | spargitur Italiam vicinaque moenia conplet. |
469 | bnf7900.58 v vana quoque ad veros accessit fama timores |
470 | inrupitque animos populi clademque futuram |
471 | intulit et velox properantis nuntia belli |
472 | innumeras solvit falsa in praeconia linguas. |
473 | est qui tauriferis ubi se Mevania campis |
474 | explicat audaces ruere in certamina turmas |
475 | adferat, et qua Nar Tiberino inlabitur amni |
476 | barbaricas saevi discurrere Caesaris alas; |
477 | ipsum omnes aquilas conlataque signa ferentem |
478 | agmine non uno densisque incedere castris. |
479 | bnf10315.11 nec qualem meminere vident: maiorque ferusque |
480 | mentibus occurrit victoque inmanior hoste. |
481 | hunc inter Rhenum populos Albimque iacentes |
482 | finibus Arctois patriaque a sede revolsos |
483 | bav869.62 r pone sequi, iussamque feris a gentibus urbem |
484 | csg864.135 bbb45.5r Romano spectante rapi. sic quisque pavendo |
485 | hab4112.7 r dat vires famae, nulloque auctore malorum |
486 | ubk205.10 r quae finxere timent. nec solum vulgus inani |
487 | percussum terrore pavet, sed curia et ipsi |
488 | sedibus exiluere patres, invisaque belli |
489 | consulibus fugiens mandat decreta senatus. |
490 | tum, quae tuta petant et quae metuenda relinquant |
491 | incerti, quo quemque fugae tulit impetus urguentcsg863.20 |
492 | praecipitem populum, serieque haerentia longa |
493 | agmina prorumpunt. credas aut tecta nefandas |
494 | corripuisse faces aut iam quatiente ruina |
495 | nutantes pendere domos, sic turba per urbem |
496 | praecipiti lymphata gradu, velut unica rebus |
497 | spes foret adflictis patrios excedere muros, |
498 | inconsulta ruit. qualis, cum turbidus Auster |
499 | reppulit a Libycis inmensum Syrtibus aequor |
500 | fractaque veliferi sonuerunt pondera mali, |
501 | desilit in fluctus deserta puppe magister |
502 | navitaque et nondum sparsa conpage carinae |
503 | naufragium sibi quisque facit, sic urbe relicta |
504 | bnf8041.22 in bellum fugitur. nullum iam languidus aevo |
505 | bnf10314.11 evaluit revocare parens coniunxve maritum |
506 | fletibus, aut patrii, dubiae dum vota salutis |
507 | bnf8040.11 conciperent, tenuere lares; nec limine quisquam |
508 | haesit et extremo tunc forsitan urbis amatae |
509 | bnf13045.10 plenus abit visu: ruit inrevocabile vulgus. |
510 | o faciles dare summa deos eademque tueri |
511 | difficiles! urbem populis victisque frequentem |
512 | bav1685.6 r gentibus et generis, coeat si turba, capacem |
513 | humani facilem venturo Caesare praedam |
514 | bav869.62 v ignavae liquere manus. cum pressus ab hoste |
515 | clauditur externis miles Romanus in oris, |
516 | ubk205.10 v bav1684.3 v effugit exiguo nocturna pericula vallo, |
517 | et subitus rapti munimine caespitis agger |
518 | csg864.136 praebet securos intra tentoria somnos: |
519 | tu tantum audito bellorum nomine, Roma, |
520 | desereris; nox una tuis non credita muris. |
521 | danda tamen venia est tantorum danda pavorum: |
522 | Pompeio fugiente timent. tum, nequa futuricsg863.21 |
523 | spes saltem trepidas mentes levet, addita fati |
524 | peioris manifesta fides, superique minaces |
525 | hab4112.7 v prodigiis terras inplerunt, aethera, pontum. |
526 | ignota obscurae viderunt sidera noctes |
527 | ardentemque polum flammis caeloque volantes |
528 | obliquas per inane faces crinemque timendi |
529 | sideris et terris mutantem regna cometen. |
530 | fulgura fallaci micuerunt crebra sereno, |
531 | et varias ignis denso dedit aere formas, |
532 | nunc iaculum longo, nunc sparso lumine lampas. |
533 | emicuit caelo tacitum sine nubibus ullis |
534 | fulmen et Arctois rapiens de partibus ignem |
535 | percussit Latiare caput, stellaeque minores |
536 | per uacuum solitae noctis decurrere tempus |
537 | bnf8039.9 in medium venere diem, cornuque coacto |
538 | iam Phoebe toto fratrem cum redderet orbe |
539 | terrarum subita percussa expalluit umbra. |
540 | ipse caput medio Titan cum ferret Olympo |
541 | condidit ardentis atra caligine currus |
542 | involuitque orbem tenebris gentesque coegit |
543 | desperare diem; qualem fugiente per ortus |
544 | bav869.63 r sole Thyesteae noctem duxere Mycenae. |
545 | ora ferox Siculae laxavit Mulciber Aetnae, |
546 | ubk205.11 r nec tulit in caelum flammas sed vertice prono |
547 | bnf10315.12 ignis in Hesperium cecidit latus. atra Charybdis |
548 | sanguineum fundo torsit mare; flebile saevi |
549 | bnf8041.20-5 latravere canes. Vestali raptus ab ara |
550 | ignis, et ostendens confectas flamma Latinas |
551 | scinditur in partes geminoque cacumine surgit |
552 | csg864.137 Thebanos imitata rogos. tum cardine tellus |
553 | subsedit, veteremque iugis nutantibus Alpescsg863.22 |
554 | discussere nivem. Tethys maioribus undis |
555 | Hesperiam Calpen summumque inplevit Atlanta. |
556 | indigetes flevisse deos, urbisque laborem |
557 | testatos sudore Lares, delapsaque templis |
558 | dona suis, dirasque diem foedasse volucres |
559 | accipimus, silvisque feras sub nocte relictis |
560 | audaces media posuisse cubilia Roma. |
561 | tum pecudum faciles humana ad murmura linguae, |
562 | monstrosique hominum partus numeroque modoque |
563 | bnf10314.12 membrorum, matremque suus conterruit infans; |
564 | bbb45.5v bav1685.6 v diraque per populum Cumanae carmina vatis |
565 | hab4112.8 r bnf7900.59 r vulgantur. tum, quos sectis Bellona lacertis |
566 | saeva movet, cecinere deos, crinemque rotantes |
567 | sanguineum populis ulularunt tristia Galli. |
568 | bnf8040.12 conpositis plenae gemuerunt ossibus urnae. |
569 | tum fragor armorum magnaeque per avia voces |
570 | auditae nemorum et venientes comminus umbrae. |
571 | quique colunt iunctos extremis moenibus agros |
572 | diffugiunt: ingens urbem cingebat Erinys |
573 | excutiens pronam flagranti vertice pinum |
574 | bav869.63 v stridentisque comas, Thebanam qualis Agaven |
575 | inpulit aut saevi contorsit tela Lycurgi |
576 | ubk205.11 v Eumenis, aut qualem iussu Iunonis iniquae |
577 | horruit Alcides viso iam Dite Megaeram. |
578 | insonuere tubae et, quanto clamore cohortes |
579 | miscentur, tantum nox atra silentibus auris |
580 | edidit. e medio visi consurgere Campo |
581 | tristia Sullani cecinere oracula manes, |
582 | tollentemque caput gelidas Anienis ad undas |
583 | agricolae fracto Marium fugere sepulchro. |
584 | haec propter placuit Tuscos de more vetusto |
585 | acciri vates. quorum qui maximus aevocsg863.23 |
586 | csg864.138 Arruns incoluit desertae moenia Lucae, |
587 | bnf8041.23 fulminis edoctus motus venasque calentis |
588 | fibrarum et monitus errantis in aere pinnae, |
589 | monstra iubet primum quae nullo semine discors |
590 | protulerat natura rapi sterilique nefandos |
591 | ex utero fetus infaustis urere flammis. |
592 | mox iubet et totam pavidis a civibus urbem |
593 | ambiri et festo purgantes moenia lustro |
594 | bnf13045.12 bnf13045.11 longa per extremos pomeria cingere fines |
595 | pontifices, sacri quibus est permissa potestas. |
596 | turba minor ritu sequitur succincta Gabino, |
597 | Vestalemque chorum ducit vittata sacerdos |
598 | Troianam soli cui fas vidisse Minervam. |
599 | tum, qui fata deum secretaque carmina servant |
600 | et lotam parvo revocant Almone Cybeben, |
601 | et doctus volucres augur servare sinistras |
602 | septemvirque epulis festus Titiique sodales |
603 | et Salius laeto portans ancilia collo |
604 | bav1683.1r bav869.64 r et tollens apicem generoso vertice flamen. |
605 | hab4112.8 v dumque illi effusam longis anfractibus urbem |
606 | ubk205.12 r circumeunt Arruns dispersos fulminis ignes |
607 | colligit et terrae maesto cum murmure conditbav1684.4 r |
608 | datque locis numen; sacris tunc admovet aris |
609 | electa cervice marem. iam fundere Bacchum |
610 | coeperat obliquoque molas inducere cultro, |
611 | inpatiensque diu non grati victima sacri, |
612 | cornua succincti premerent cum torva ministri, |
613 | deposito victum praebebat poplite collum. |
614 | nec cruor emicuit solitus, sed vulnere bnf10315.13 laxo |
615 | diffusum rutilo dirum pro sanguine virus. |
616 | bav1685.7 r palluit attonitus sacris feralibus Arrunscsg863.24 |
617 | atque iram superum raptis quaesivit in extis. |
618 | terruit ipse color vatem; nam pallida taetris |
619 | viscera tincta notis gelidoque infecta cruore |
620 | csg864.139 plurimus asperso variabat sanguine livor.bnf8039.10 |
621 | bnf10314.13 cernit tabe iecur madidum, venasque minaces |
622 | hostili de parte videt. pulmonis anheli |
623 | fibra latet, parvusque secat vitalia limes. |
624 | cor iacet, et saniem per hiantis viscera rimas |
625 | emittunt, produntque suas omenta latebras. |
626 | quodque nefas nullis inpune apparuit extis, |
627 | ecce, videt capiti fibrarum increscere molem |
628 | bnf8040.13 alterius capitis. pars aegra et marcida pendet, |
629 | bnf8041.24 pars micat et celeri venas movet inproba pulsu. |
630 | his ubi concepit magnorum fata malorum |
631 | exclamat 'vix fas, superi, quaecumque movetis, |
632 | prodere me populis; nec enim tibi, summe, litavi, |
633 | Iuppiter, hoc sacrum, caesique in pectora tauri |
634 | bav869.64 v inferni venere dei. non fanda timemus, |
635 | sed venient maiora metu. di visa secundent, |
636 | ubk205.12 v et fibris sit nulla fides, sed conditor artis |
637 | finxerit ista Tages. ' flexa sic omina Tuscus |
638 | involvens multaque tegens ambage canebat. |
639 | at Figulus, cui cura deos secretaque caeli |
640 | nosse fuit, quem non stellarum Aegyptia Memphis |
641 | aequaret visu numerisque moventibus astra, |
642 | 'aut hic errat' ait 'nulla cum lege per aevum |
643 | mundus et incerto discurrunt sidera motu,bbb45.6r |
644 | aut, si fata movent, urbi generique paratur |
645 | hab4112.9 r humano matura lues. terraene dehiscent |
646 | bav1683.1 v subsidentque urbes, an tollet fervidus aer |
647 | temperiem? segetes tellus infida negabit,csg863.25 |
648 | omnis an infusis miscebitur unda venenis? |
649 | quod cladis genus, o superi, qua peste paratis |
650 | saevitiam? extremi multorum tempus in unum |
651 | convenere dies. summo si frigida caelo |
652 | stella nocens nigros Saturni accenderet ignis, |
653 | Deucalioneos fudisset Aquarius imbres |
654 | csg864.140 totaque diffuso latuisset in aequore tellus. |
655 | si saevum radiis Nemeaeum, Phoebe, Leonem |
656 | nunc premeres, toto fluerent incendia mundo |
657 | succensusque tuis flagrasset curribus aether. |
658 | hi cessant ignes. tu, qui flagrante minacem |
659 | Scorpion incendis cauda chelasque peruris, |
660 | quid tantum, Gradive, paras? nam mitis in altobnf7900.59 v |
661 | Iuppiter occasu premitur, Venerisque salubre |
662 | sidus hebet, motuque celer Cyllenius haeret, |
663 | et caelum Mars solus habet. cur signa meatus |
664 | bav869.65 r deseruere suos mundoque obscura feruntur, |
665 | ensiferi nimium fulget latus Orionis? |
666 | ubk205.13 r inminet armorum rabies, ferrique potestasbav1685.7 v |
667 | confundet ius omne manu, scelerique nefando |
668 | nomen erit virtus, multosque exibit in annos |
669 | hic furor. et superos quid prodest poscere finem? |
670 | cum domino pax ista venit. duc, Roma, malorumbnf8041.25 |
671 | continuam seriem clademque in tempora multa |
672 | extrahe civili tantum iam libera bello.' |
673 | terruerant satis haec pavidam praesagia plebem, |
674 | sed maiora premunt. nam, qualis vertice Pindi |
675 | Edonis Ogygio decurrit plena Lyaeo, |
676 | talis et attonitam rapitur matrona per urbem |
677 | vocibus his prodens urguentem pectora Phoebum: |
678 | 'quo feror, o Paean? qua me super aethera raptamcsg863.26bnf10314.14 |
679 | constituis terra? video Pangaea nivosisbnf13045.13 |
680 | cana iugis latosque Haemi sub rupe Philippos. |
681 | quis furor hic, o Phoebe, doce, quo tela manusque |
682 | Romanae miscent acies bellumque sine hoste est.bnf10315.14 |
683 | quo diversa feror? primos me ducis in ortus, |
684 | qua mare Lagei mutatur gurgite Nili:hab4112.9 v |
685 | hunc ego, fluminea deformis truncus harena |
686 | qui iacet, agnosco. dubiam super aequora Syrtim |
687 | arentemque feror Libyen, quo tristis Enyocsg864.141bnf8040.15bav1683.2 r |
688 | transtulit Emathias acies. nunc desuper Alpis |
689 | nubiferae colles atque aeriam Pyrenen |
690 | abripimur. patriae sedes remeamus in urbis, |
691 | inpiaque in medio peraguntur bella senatu. |
692 | consurgunt partes iterum, totumque per orbem |
693 | rursus eo. nova da mihi cernere litora ponti |
694 | telluremque novam: vidi iam, Phoebe, Philippos.'bav869.65 v |
695 | haec ait, et lasso iacuit deserta furore. |