ubbf_ii_0023.122v-4 med3901.132 r hab70.53 v-a33 hab66.33 v-a13 bnf16236.167-ba14 bnf10307.344 bnf7927.86-bb3 bnf7926.281 bnf7925.98 r bmv407.139 v-17 bbb167.133v bbb165.134r-15 bav1631.156r Liber VII HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS
1 | Tu quoque litoribus nostris, Aeneia nutrix, |
2 | aeternam moriens famam, Caieta, dedisti; |
3 | bnf10307.345 et nunc servat honos sedem tuus ossaque nomen |
4 | Hesperia in magna, siqua est ea gloria, signat. |
5 | At pius exsequiis Aeneas rite solutis, |
6 | aggere composito tumuli, postquam alta quierunt |
7 | aequora, tendit iter velis portumque relinquit. |
8 | Adspirant aurae in noctem nec candida cursus |
9 | Luna negat, splendet tremulo sub lumine pontus. |
10 | Proxima Circaeae raduntur litora terrae, |
11 | dives inaccessos ubi Solis filia lucos |
12 | bmv407.140 r adsiduo resonat cantu tectisque superbis |
13 | urit odoratam nocturna in lumina cedrum, |
14 | arguto tenuis percurrens pectine telas. |
15 | Hinc exaudiri gemitus iraeque leonum |
16 | bnf16236.168 vincla recusantum et sera sub nocte rudentum, |
17 | bbb165.134v saetigerique sues atque in praesaepibus ursi |
18 | saevire ac formae magnorum ululare luporum, |
19 | quos hominum ex facie dea saeva potentibus herbis |
20 | induerat Circe in voltus ac terga ferarum. |
21 | Quae ne monstra pii paterentur talia Troes |
22 | delati in portus neu litora dira subirent, |
23 | Neptunus ventis implevit vela secundis |
24 | bnf7926.282 bav1631.156 v atque fugam dedit et praeter vada fervida vexit. |
25 | Iamque rubescebat radiis mare et aethere ab alto |
26 | bnf7927.87 Aurora in roseis fulgebat lutea bigis: |
27 | cum venti posuere omnisque repente resedit |
28 | flatus et in lento luctantur marmore tonsae. |
29 | bnf7925.98 v Atque hic Aeneas ingentem ex aequore lucum |
30 | med3901.132 v bbb167.134r prospicit. Hunc inter fluvio Tiberinus amoeno. |
31 | ubbf_ii_0023.123r verticibus rapidis et multa flavus arena |
32 | in mare prorumpit. Variae circumque supraque |
33 | adsuetae ripis volucres et fluminis alveo |
34 | aethera mulcebant cantu lucoque volabant. |
35 | flectere iter sociis terraeque advertere proras |
36 | bnf10307.346 imperat et laetus fluvio succedit opaco. |
37 | Nunc age, qui reges, Erato, quae tempora rerum, |
38 | quis Latio antiquo fuerit status, advena classem |
39 | bmv407.140 v cum primum Ausoniis exercitus appulit oris, |
40 | expediam et primae revocabo exordia pugnae. |
41 | tu vatem, tu, diva, mone. Dicam horrida bella, |
42 | dicam acies actosque animis in funera reges |
43 | Tyrrhenamque manum totamque sub arma coactam |
44 | Hesperiam. Maior rerum mihi nascitur ordo, |
45 | maius opus moveo. Rex arva Latinus et urbes |
46 | iam senior longa placidas in pace regebat. |
47 | bbb165.135r bav1631.157r Hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica |
48 | accipimus, Fauno Picus pater isque parentem |
49 | hab70.54 r te, Saturne, refert, tu sanguinis ultimus auctor. |
50 | filius huic fato divom prolesque virilis |
51 | nulla fuit primaque oriens erepta iuventa est. |
52 | Sola domum et tantas servabat filia sedes, |
53 | iam matura viro, iam plenis nubilis annis. |
54 | bnf7926.283 Multi illam magno e Latio totaque petebant |
55 | Ausonia. Petit ante alios pulcherrimus omnis |
56 | Turnus, avis atavisque potens, quem regia coniunx |
57 | adiungi generum miro properabat amore; |
58 | sed variis portenta deum terroribus obstant. |
59 | bbb167.134v Laurus erat tecti medio in penetralibus altis, |
60 | med3901.133 r sacra comam multosque metu servata per annos, |
61 | quam pater inventam, primas cum conderet arces, |
62 | ipse ferebatur Phoebo sacrasse Latinus |
63 | Laurentisque ab ea nomen posuisse colonis. |
64 | ubbf_ii_0023.123v Huius apes summum densae (mirabile dictu), |
65 | stridore ingenti liquidum trans aethera vectae, |
66 | bmv407.141 r obsedere apicem, ex pedibus per mutua nexis |
67 | examen subitum ramo frondente pependit. |
68 | Continuo vates: 'Externum cernimus,' inquit, |
69 | bnf10307.347 'adventare virum et partis petere agmen easdem |
70 | bav1631.157 v partibus ex isdem et summa dominarier arce.' |
71 | hab66.34 r bnf7925.99 r Praeterea, castis adolet dum altaria taedis |
72 | bnf16236.169 et iuxta genitorem adstat Lavinia virgo, |
73 | visa (nefas) longis comprendere crinibus ignem, |
74 | [atque omnem ornatum flamma crepitante cremari] |
75 | regalisque accensa comas, accensa coronam |
76 | insignem gemmis, tum fumida lumine fulvo |
77 | bbb165.135v involvi ac totis Volcanum spargere tectis. |
78 | Id vero horrendum ac visu mirabile ferri: |
79 | namque fore inlustrem fama fatisque canebant |
80 | ipsam, sed populo magnum portendere bellum. |
81 | At rex sollicitus monstris oracula Fauni, |
82 | fatidici; genitoris, adit lucosque sub alta |
83 | consulit Albunea, nemorum quae maxima sacro |
84 | bnf7926.284 fonte sonat saevamque exhalat opaca mephitim. |
85 | Hinc Italae gentes omnisque Oenotria tellus |
86 | in dubiis responsa petunt; huc dona sacerdos |
87 | Cum tulit et caesarum ovium sub nocte silenti |
88 | bbb167.135r pellibus incubuit stratis somnosque petivit, |
89 | med3901.133 v multa modis simulacra videt volitantia miris |
90 | et varias audit voces fruiturque deorum |
91 | couloquio atque imis Acheronta adfatur Avernis. |
92 | Hic et tum pater ipse petens responsa Latinus |
93 | bmv407.141 v bav1631.158r centum lanigeras mactabat rite bidentis |
94 | atque harum effultus tergo stratisque iacebat |
95 | velleribus: subita ex alto vox reddita luco est: |
96 | 'Ne pete conubiis natam sociare Latinis, |
97 | ubbf_ii_0023.124r O mea progenies, thalamis neu crede paratis: |
98 | externi venient generi, qui sanguine nostrum |
99 | nomen in astra ferant quorumque a stirpe nepotes |
100 | omnia sub pedibus, qua Sol utrumque recurrens |
101 | aspicit Oceanum, vertique regique videbunt.' |
102 | Haec responsa patris Fauni monitusque silenti |
103 | nocte datos non ipse suo premit ore Latinus, |
104 | bnf10307.348 sed circum late volitans iam Fama per urbes |
105 | Ausonias tulerat, cum Laomedontia pubes |
106 | gramineo ripae religavit ab aggere classem. |
107 | bbb165.136r Aeneas primique duces et pulcher Iulus |
108 | corpora sub ramis deponunt arboris altae |
109 | instituuntque dapes et adorea liba per herbam |
110 | subiciunt epulis (sic Iuppiter ipse monebat) |
111 | et Cereale solum pomis agrestibus augent. |
112 | Consumptis hic forte aliis ut vertere morsus |
113 | bnf7925.99 v exiguam in Cererem penuria adegit edendi |
114 | bnf7926.285 et violare manu malisque audacibus orbem |
115 | fatalis crusti patulis nec parcere quadris: |
116 | bav1631.158 v 'Heus ! etiam mensas consumimus,' inquit Iulus, |
117 | bbb167.135v nec plura adludens. Ea vox audita laborum |
118 | med3901.134 r prima tulit finem, primamque loquentis ab ore |
119 | bmv407.142 r eripuit pater ac stupefactus numine pressit. |
120 | Continuo: 'Salve fatis mihi debita tellus |
121 | vosque,' ait, 'O fidi Troiae salvete penates: |
122 | hic domus, haec patria est. Genitor mihi talia namque |
123 | (nunc repeto) Anchises fatorum arcana reliquit: |
124 | cum te, nate, fames ignota ad litora vectum |
125 | accisis coget dapibus consumere mensas, |
126 | tum sperare domos defessus ibique memento |
127 | prima locare manu molirique aggere tecta. |
128 | Haec erat illa fames; haec nos suprema manebat, |
129 | hab70.54 v exiliis positura modum. |
130 | ubbf_ii_0023.124v Quare agite et primo laeti cum lumine solis |
131 | quae loca, quive habeant homines, ubi moenia gentis, |
132 | vestigemus et a portu diversa petamus. |
133 | bnf7927.88 Nunc pateras libate Iovi precibusque vocate |
134 | bnf16236.170 Anchisen genitorem, et vina reponite mensis.' |
135 | Sic deinde effatus frondenti tempora ramo |
136 | implicat et geniumque loci primamque deorum |
137 | bbb165.136v Tellurem nymphasque et adhuc ignota precatur |
138 | bnf10307.349 flumina, tum Noctem Noctisque orientia signa |
139 | bav1631.159r Idaeumque Iovem Phrygiamque ex ordine matrem |
140 | invocat et duplicis caeloque ereboque parentis. |
141 | Hic pater omnipotens ter caelo clarus ab alto |
142 | intonuit radiisque ardentem lucis et auro |
143 | ipse manu quatiens ostendit ab aethere nubem. |
144 | Diditur hic subito Troiana per agmina rumor |
145 | bnf7926.286 advenisse diem, quo debita moenia condant. |
146 | bbb167.136r Certatim instaurant epulas atque omine magno |
147 | med3901.134 v crateras laeti statuunt et vina coronant. |
148 | bmv407.142 v Postera cum prima lustrabat lampade terras |
149 | orta dies, urbem et finis et litora gentis |
150 | diversi explorant: haec fontis stagna Numici, |
151 | hunc Thybrim fluvium, hic fortis habitare Latinos. |
152 | Tum satus Anchisa delectos ordine ab omni |
153 | hab66.34 v centum oratores augusta ad moenia regis |
154 | ire iubet, ramis velatos Palladis omnis, |
155 | bnf7925.100 r donaque ferre viro pacemque exposcere Teucris. |
156 | Haud mora, festinant iussi rapidisque feruntur |
157 | passibus. Ipse humili designat moenia fossa |
158 | moliturque locum primasque in litore sedes |
159 | castrorum in morem pinnis atque aggere cingit. |
160 | Iamque iter emensi turris ac tecta Latinorum |
161 | ardua cernebant iuvenes muroque subibant. |
162 | bav1631.159 v Ante urbem pueri et primaevo flore iuventus |
163 | ubbf_ii_0023.125r exercentur equis domitantque in pulvere currus |
164 | aut acris tendunt arcus aut lenta lacertis |
165 | spicula contorquent cursuque ictuque lacessunt: |
166 | cum praevectus equo longaevi regis ad auris |
167 | bbb165.137r nuntius ingentis ignota in veste reportat |
168 | advenisse viros. Ille intra tecta vocari |
169 | imperat et solio medius consedit avito. |
170 | Tectum augustum ingens. centum sublime columnis, |
171 | urbe fuit summa, Laurentis regia Pici, |
172 | bnf10307.350 horrendum silvis et religione parentum. |
173 | Hic sceptra accipere et primos attollere fasces |
174 | regibus omen erat, hoc illis curia templum, |
175 | bnf7926.287 bmv407.143 r bbb167.136v hae sacris sedes epulis, hic ariete caeso |
176 | med3901.135 r perpetuis soliti patres considere mensis. |
177 | Quin etiam veterum effigies ex ordine avorum |
178 | antiqua e cedro, Italusque paterque Sabinus |
179 | vitisator, curvam servans sub imagine falcem, |
180 | Saturnusque senex Ianique bifrontis imago |
181 | vestibulo astabant, aliique ab origine reges |
182 | Martiaque ob patriam pugnando volnera passi. |
183 | Multaque praeterea sacris in postibus arma, |
184 | captivi pendent currus curvaeque secures |
185 | bav1631.160r et cristae capitum et portarum ingentia claustra |
186 | spiculaque clipeique ereptaque rostra carinis. |
187 | Ipse Quirinali lituo parvaque sedebat |
188 | succinctus trabea laevaque ancile gerebat |
189 | Picus, equum domitor; quem capta cupidine coniunx |
190 | bnf16236.171 aurea percussum virga versumque venenis |
191 | fecit avem Circe sparsitque coloribus alas. |
192 | Tali intus templo divom patriaque Latinus |
193 | sede sedens Teucros ad sese in tecta vocavit, |
194 | atque haec ingressis placido prior edidit ore: |
195 | 'Dicite, Dardanidae (neque enim nescimus et urbem |
196 | ubbf_ii_0023.125v et genus, auditique advertitis aequore cursum),bnf7925.100 vbbb165.137v |
197 | quid petitis? Quae causa rates aut cuius egentis |
198 | litus ad Ausonium tot per vada caerula vexit? |
199 | Sive errore viae seu tempestatibus acti, |
200 | qualia multa mari nautae patiuntur in alto, |
201 | fluminis intrastis ripas portuque sedetis, |
202 | ne fugite hospitium neve ignorate Latinos |
203 | bmv407.143 v Saturni gentem, haud vinclo nec legibus aequam, |
204 | bbb167.137r sponte sua veterisque dei se more tenentem. |
205 | med3901.135 v Atque equidem memini (fama est obscurior annis)bnf10307.351bnf7926.288 |
206 | Auruncos ita ferre senes, his ortus ut agris |
207 | Dardanus Idaeas Phrygiae penetravit ad urbes |
208 | hab70.55 r bav1631.160 v Threiciamque Samum, quae nunc Samothracia fertur. |
209 | Hinc illum, Corythi Tyrrhena ab sede profectum, |
210 | aurea nunc solio stellantis regia caeli |
211 | accipit et numerum divorum altaribus auget.' |
212 | Dixerat, et dicta Ilioneus sic voce secutus: |
213 | Rex, genus egregium Fauni, nec fluctibus actos, |
214 | atra subegit hiemps vestris succedere terris |
215 | nec sidus regione viae litusve fefellit: |
216 | consilio hanc omnes animisque volentibus urbem, |
217 | adferimur, pulsi regnis, quae maxima quondam |
218 | extremo veniens Sol aspiciebat Olympo. |
219 | Ab Iove principium generis, Iove Dardana pubes |
220 | gaudet avo, rex ipse Iovis de gente suprema, |
221 | Troius Aeneas, tua nos ad limina misit. |
222 | Quanta per Idaeos saevis effusa Mycenis |
223 | tempestas ierit campos, quibus actus uterque |
224 | Europae atque Asiae fatis concurrerit orbis, |
225 | audiit et siquem tellus extrema refuso |
226 | summovet oceano et siquem extenta plagarum |
227 | bbb165.138r quattuor in medio dirimit plaga solis iniqui. |
228 | Diluvio ex illo tot vasta per aequora vecti |
229 | ubbf_ii_0023.126r dis sedem exiguam patriis litusque rogamus |
230 | bmv407.144 r innocuum et cunctis undamque auramque patentem. |
231 | bav1631.161r Non erimus regno indecores, nec vestra feretur |
232 | fama levis tantique abolescet gratia facti, |
233 | bbb167.137v nec Troiam Ausonios gremio excepisse pigebit. |
234 | med3901.136 r Fata per Aeneae iuro dextramque potentem |
235 | hab66.35 r sive fide seu quis bello est expertus et armis: |
236 | bnf7926.289 multi nos populi, multae (ne temne, quod ultro |
237 | praeferimus manibus vittas ac verba precantia) |
238 | et petiere sibi et voluere adiungere gentes; |
239 | bnf10307.352 bnf7925.101 r sed nos fata deum vestras exquirere terras |
240 | imperiis egere suis. Hinc Dardanus ortus; |
241 | huc repetit iussisque ingentibus urguet Apollo |
242 | Tyrrhenum ad Thybrim et fontis vada sacra Numici. |
243 | bnf7927.89 Dat tibi praeterea fortunae parva prioris |
244 | munera, reliquias Troia ex ardente receptas. |
245 | Hoc pater Anchises auro libabat ad aras; |
246 | bnf16236.172 hoc Priami gestamen erat, cum iura vocatis |
247 | more daret populis, sceptrumque sacerque tiaras |
248 | Iliadumque labor vestes.' |
249 | Talibus Ilionei dictis defixa Latinus |
250 | obtutu tenet ora soloque immobilis haeret |
251 | intentos volvens oculos. Nec purpura regem |
252 | picta movet nec sceptra movent Priameia tantum, |
253 | quantum in conubio natae thalamoque moratur, |
254 | bav1631.161 v et veteris Fauni voluit sub pectore sortem, |
255 | hunc illum fatis externa ab sede profectum |
256 | portendi generum paribusque in regna vocari |
257 | bmv407.144 v auspiciis, huic progeniem virtute futuram |
258 | bbb165.138v egregiam et totum quae viribus occupet orbem. |
259 | tandem laetus ait: 'Di nostra incepta secundent |
260 | auguriumque suum; dabitur, Troiane, quod optas, |
261 | mullera nec sperno. Non vobis rege Latino |
262 | ubbf_ii_0023.126v bbb167.138r divitis uber agri Troiaeve opulentia deerit. |
263 | med3901.136 v Ipse modo Aeneas, nostri si tanta cupido est, |
264 | si iungi hospitio properat sociusque vocari, |
265 | adveniat voltus neve exhorrescat amicos: |
266 | illi pacis erit dextram tetigisse tyranni. |
267 | bnf7926.290 vos contra regi mea nunc mandata referte. |
268 | Est mihi nata, viro gentis quam iungere nostrae |
269 | non patrio ex adyto sortes, non plurima caelo |
270 | monstra sinunt: generos externis adfore ab oris, |
271 | hoc Latio restare canunt, qui sanguine nostrum |
272 | bnf10307.353 nomen in astra ferant. Hunc illum poscere fata |
273 | et reor et, siquid veri mens augurat, opto.' |
274 | haec effatus equos numero pater eligit omni |
275 | (stabant ter centum nitidi in praesaepibus altis): |
276 | omnibus extemplo Teucris iubet ordine duci |
277 | bav1631.162r instratos ostro alipedes pictisque tapetis; |
278 | aurea pectoribus demissa monilia pendent, |
279 | tecti auro fulvum mandunt sub dentibus aurum; |
280 | absenti Aeneae currunt geminosque iugalis |
281 | bnf7925.101 v semine ab aetherio, spirantis naribus ignem, |
282 | illorum de gente, patri quos daedala Circe |
283 | supposita de matre nothos furata creavit. |
284 | bmv407.145 r Talibus Aeneadae donis dictisque Latini |
285 | sublimes in equis redeunt pacemque reportant. |
286 | Ecce autem Inachiis sese referebat ab Argis |
287 | saeva Iovis coniunx aurasque invecta tenebat, |
288 | bbb165.139r et laetum Aenean classemque ex aethere longe |
289 | hab70.55 v Dardaniam Siculo prospexit ab usque Pachyno. |
290 | moliri iam tecta videt, iam fidere terrae, |
291 | bbb167.138v deseruisse rates: stetit acri fixa dolore. |
292 | med3901.137 r Tum quassans caput haec effundit pectore dicta: |
293 | 'Heu stirpem invisam et fatis contraria nostris |
294 | fata Phrygum ! Num Sigeis occumbere campis, |
295 | ubbf_ii_0023.127r num capti potuere capi, num incensa cremavit |
296 | Troia viros? Medias acies mediosque per ignis |
297 | bnf7926.291 invenere viam. At, credo, mea numina tandem |
298 | fessa iacent odiis aut exsaturata quievi. |
299 | Quin etiam patria excussos infesta per undas |
300 | ausa sequi et profugis toto me opponere ponto ! |
301 | Absumptae in Teucros vires caelique marisque. |
302 | bnf16236.173 Quid Syrtes aut Scylla mihi, quid vasta Charybdis |
303 | profuit? Optato conduntur Thybridis alveo, |
304 | securi pelagi atque mei. Mars perdere gentem |
305 | bnf10307.354 immanem Lapithum valuit, concessit in iras |
306 | ipse deum antiquam genitor Calydona Dianae, |
307 | quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydona merentem? |
308 | Ast ego magna Iovis coniunx, nil linquere inausum |
309 | quae potui infelix, quae memet in omnia verti, |
310 | vincor ab Aenea. Quod si mea numina non sunt |
311 | bmv407.145 v magna satis, dubitem haud equidem implorare quod usquam est: |
312 | flectere si nequeo superos, Acheronta movebo. |
313 | Non dabitur regnis, esto, prohibere Latinis, |
314 | atque immota manet fatis Lavinia coniunx: |
315 | at trahere atque moras tantis licet addere rebus, |
316 | at licet amborum populos exscindere regum. |
317 | hab66.35 v Hac gener atque socer coeant mercede suorum: |
318 | bbb165.139v sanguine Troiano et Rutulo dotabere, virgo, |
319 | et Bellona manet te pronuba. Nec face tantum |
320 | bbb167.139r Cisseis praegnans ignis enixa iugalis |
321 | med3901.137 v quin idem Veneri partus suus et Paris alter |
322 | funestaeque iterum recidiva in Pergama taedae.' |
323 | bnf7925.102 r Haec ubi dicta dedit, terras Horrenda petivit: |
324 | luctificam Allecto dirarum ab sede dearum |
325 | ubbf_ii_0023.127v infernisque ciet tenebris, cui tristia bella |
326 | iraeque insidiaeque et crimina noxia cordi. |
327 | bnf7926.292 Odit et ipse pater Pluton, odere sorores |
328 | Tartareae monstrum: tot sese vertit in ora, |
329 | tam saevae facies, tot pullulat atra colubris. |
330 | Quam Iuno his acuit verbis ac talia fatur: |
331 | 'Hunc mihi da proprium, virgo sata Nocte, laborem, |
332 | hanc operam, ne noster honos infractave cedat |
333 | fama loco, neu conubiis ambire Latinum |
334 | Aeneadae possint Italosve obsidere finis. |
335 | Tu potes unanimos armare in proelia fratres |
336 | atque odiis versare domos, tu verbera tectis |
337 | funereasque inferre faces, tibi nomina mille, |
338 | bnf10307.355 bmv407.146 r mille nocendi artes. Fecundum concute pectus, |
339 | disice compositam pacem, sere crimina belli: |
340 | arma velit poscatque simul rapiatque inventus.' |
341 | Exin Gorgoneis Allecto infecta venenis |
342 | principio Latium et Laurentis tecta tyranni |
343 | celsa petit tacitumque obsedit limen Amatae, |
344 | quam super adventu Teucrum Turnique hymenaeis |
345 | femineae ardentem curaeque iraeque coquebant. |
346 | Huic dea caeruleis unum de crinibus anguem |
347 | conicit inque sinum praecordia ad intuma subdit, |
348 | bbb165.140r quo furibunda domum monstro permisceat omnem. |
349 | bbb167.139v Ille inter vestes et levia pectora lapsus |
350 | med3901.138 r volvitur attactu nullo fallitque furentem, |
351 | bnf7927.90 vipeream inspirans animam: fit tortile collo |
352 | aurum ingens coluber, fit longae taenia vittae |
353 | innectitque comas, et membris lubricus errat. |
354 | Ac dum prima lues udo sublapsa veneno |
355 | pertemptat sensus atque ossibus implicat ignem |
356 | necdum animus toto percepit pectore flammam, |
357 | bnf7926.293 mollius et solito matrum de more locuta est, |
358 | ubbf_ii_0023.128r multa super nata lacrimans Phrygiisque hymenaeis: |
359 | 'Exsulibusne datur ducenda Lavinia Teucris, |
360 | O genitor, nec te miseret gnataeque tuique? |
361 | Nec matris miseret, quam primo aquilone relinquet |
362 | perfidus alta petens abducta virgine praedo? |
363 | An non sic Phrygius penetrat Lacedaemona pastor |
364 | Ledaeamque Helenam Troianas vexit ad urbes? |
365 | bmv407.146 v Quid tua sancta fides, quid cura antiqua tuorum |
366 | bnf16236.174 bnf7925.102 v et consanguineo totiens data dextera Turno? |
367 | Si gener externa petitur de gente Latinis |
368 | idque sedet Faunique premunt te iussa parentis, |
369 | hab70.56 r omnem equidem sceptris terram quae libera nostris |
370 | dissidet, externam reor et sic dicere divos. |
371 | bnf10307.356 Et Turno, si prima domus repetatur origo, |
372 | Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae.' |
373 | His ubi nequiquam dictis experta Latinum |
374 | contra stare videt penitusque in viscera lapsum |
375 | serpentis furiale malum totamque pererrat, |
376 | tum vero infelix, ingentibus excita monstris, |
377 | immensam sine more furit lymphata per urbem. |
378 | bbb167.140r Ceu quondam torto volitans sub verbere turbo, |
379 | med3901.138 v quem pueri magno in gyro vacua atria circum |
380 | intenti ludo exercent; ille actus habena |
381 | bbb165.140v curvatis fertur spatiis; stupet inscia supra |
382 | inpubesque manus, mirata volubile buxum; |
383 | dant animos plagae: non cursu segnior illo |
384 | per medias urbes agitur populosque feroces. |
385 | Quin etiam in silvas, simulato numine Bacchi, |
386 | maius adorta nefas maioremque orsa furorem |
387 | bnf7926.294 evolat et natam frondosis montibus abdit, |
388 | quo thalamum eripiat Teucris taedasque moretur, |
389 | Euhoe Bacche, fremens, solum te virgine dignum |
390 | vociferans, etenim mollis tibi sumere thyrsos, |
391 | ubbf_ii_0023.128v te lustrare choro, sacrum tibi pascere crinem. |
392 | bmv407.147 r Fama volat, furiisque accensas pectore matres |
393 | idem omnis simul ardor agit nova quaerere tecta: |
394 | deseruere domos, ventis dant colla comasque, |
395 | ast aliae tremulis ululatibus aethera complent, |
396 | pampineasque gerunt incinctae pellibus hastas; |
397 | ipsa inter medias flagrantem fervida pinum |
398 | sustinet ac natae Turnique canit hymenaeos, |
399 | hab66.36 r sanguineam torquens aciem, torvumque repente |
400 | clamat: 'Io matres, audite, ubi quaeque, Latinae: |
401 | Siqua piis animis manet infelicis Amatae |
402 | gratia, si iuris materni cura remordet, |
403 | solvite crinalis vittas, capite orgia mecum.' |
404 | bnf10307.357 Talem inter silvas, inter deserta ferarum, |
405 | reginam Allecto stimulis agit undique Bacchi. |
406 | Postquam visa satis primos acuisse furores |
407 | bbb167.140v consiliumque omnemque domum vertisse Latini, |
408 | med3901.139 r bnf7925.103 r protinus hinc fuscis tristis dea tollitur alis |
409 | audacis Rutuli ad muros, quam dicitur urbem |
410 | Acrisioneis Danae fundasse colonis, |
411 | bbb165.141r praecipiti delata noto. Locus Ardea quondam |
412 | dictus avis, et nunc magnum manet Ardea nomen, |
413 | sed fortuna fuit; tectis hic Turnus in altis |
414 | iam mediam nigra carpebat nocte quietem. |
415 | Allecto torvam faciem et furialia membra |
416 | exuit, in vultus sese transformat anilis; |
417 | bnf7926.295 et frontem obscenam rugis arat, induit albos |
418 | cum vitta crinis, tum ramum innectit olivae; |
419 | bmv407.147 v fit Calybe Iunonis anus templique sacerdos |
420 | et iuveni ante oculos his se cum vocibus offert: |
421 | 'Turne, tot incassum fusos patiere labores |
422 | et tua Dardaniis transcribi sceptra colonis? |
423 | Rex tibi coniugium et quaesitas sanguine dotes |
424 | ubbf_ii_0023.129r abnegat, externusque in regnum quaeritur heres. |
425 | I nunc, ingratis offer te, inrise, periclis; |
426 | Tyrrhenas, i, sterne acies; tege pace Latinos. |
427 | Haec adeo tibi me, placida cum nocte iaceres, |
428 | ipsa palam fari omnipotens Saturnia iussit. |
429 | Quare age et armari pubem portisque moveri |
430 | bnf16236.175 laetus in arma para, et Phrygios qui flumine pulchro |
431 | consedere duces pictasque exure carinas. |
432 | Caelestum vis magna iubet. Rex ipse Latinus, |
433 | ni dare coniugium et dicto parere fatetur, |
434 | sentiat et tandem Turnum experiatur in armis.' |
435 | Hic iuvenis vatem inridens sic orsa vicissim |
436 | bbb167.141r ore refert: 'Classis invectas Thybridis undam |
437 | med3901.139 v bnf10307.358 non, ut rere, meas effugit nuntius auris. |
438 | Ne tantos mihi finge metus; nec regia Iuno |
439 | inmemor est nostri. |
440 | Sed te victa situ verique effeta senectus, |
441 | bbb165.141v o mater, curis nequiquam exercet et arma |
442 | regum inter falsa vatem formidine ludit. |
443 | Cura tibi divom effigies et templa tueri: |
444 | bella viri pacemque gerent, quis bella gerenda.' |
445 | Talibus Allecto dictis exarsit in iras, |
446 | bmv407.148 r at iuveni oranti subitus tremor occupat artus, |
447 | deriguere oculi: tot Erinys sibilat hydris |
448 | bnf7926.296 tantaque se facies aperit; tum flammea torquens |
449 | lumina cunctantem et quaerentem dicere plura |
450 | bnf7925.103 v reppulit et geminos erexit crinibus anguis |
451 | hab70.56 v verberaque insonuit rabidoque haec addidit ore: |
452 | 'En ego victa situ, quam veri effeta senectus |
453 | arma inter regum falsa formidine ludit. |
454 | Respice ad haec: adsum dirarum ab sede sororum, |
455 | ubbf_ii_0023.129v bella manu letumque gero.' |
456 | Sic effata facem iuveni coniecit et atro |
457 | lumine fumantis fixit sub pectore taedas. |
458 | Olli somnum ingens rumpit pavor, ossaque et artus |
459 | bnf7927.91 perfundit toto proruptus corpore sudor; |
460 | arma amens fremit, arma toro tectisque requirit; |
461 | saevit amor ferri et scelerata insania belli, |
462 | ira super: magno veluti cum flamma sonore |
463 | virgea suggeritur costis undantis aeni |
464 | exsultantque aestu latices, furit intus aquai |
465 | bbb167.141v fumidus atque alte spumis exuberat amnis, |
466 | med3901.140 r nec iam se capit unda, volat vapor ater ad auras. |
467 | Ergo iter ad regem polluta pace Latinum |
468 | indicit primis iuvenum et iubet arma parari, |
469 | tutari Italiam, detrudere finibus hostem: |
470 | bnf10307.359 se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque. |
471 | bbb165.142r Haec ubi dicta dedit divosque in vota vocavit, |
472 | certatim sese Rutuli exhortantur in arma: |
473 | bmv407.148 v hunc decus egregium formae movet atque iuventae, |
474 | hunc atavi reges, hunc claris dextera factis. |
475 | Dum Turnus Rutulos animis audacibus implet, |
476 | Allecto in Teucros Stygiis se concitat alis, |
477 | arte nova speculata locum, quo litore pulcher |
478 | insidiis cursuque feras agitabat Iulus. |
479 | bnf7926.297 Hic subitam canibus rabiem Cocytia virgo |
480 | obicit et noto naris contingit odore, |
481 | hab66.36 v ut cervum ardentes agerent; quae prima laborum |
482 | causa fuit belloque animos accendit agrestis. |
483 | Cervus erat forma praestanti et cornibus ingens, |
484 | Tyrrhidae pueri quem matris ab ubere raptum |
485 | nutribant Tyrrhusque pater, cui regia parent |
486 | armenta et late custodia credita campi. |
487 | Adsuetum imperiis soror omni Silvia cura |
488 | ubbf_ii_0023.130r mollibus intexens ornabat cornua sertis |
489 | pectebatque ferum puroque in fonte lavabat. |
490 | Ille, manum patiens mensaeque adsuetus erili, |
491 | errabat silvis rursusque ad limina nota |
492 | bnf16236.176 bnf7925.104 r ipse domum sera quamvis se nocte ferebat. |
493 | Hunc procul errantem rabidae venantis Iuli |
494 | bbb167.142r commovere canes, fluvio cum forte secundo |
495 | med3901.140 v deflueret ripaque aestus viridante levaret. |
496 | Ipse etiam, eximiae laudis succensus amore, |
497 | Ascanius curvo direxit spicula cornu; |
498 | nec dextrae erranti deus afuit, actaque multo |
499 | perque uterum sonitu perque ilia venit harundo. |
500 | bmv407.149 r Saucius at quadrupes nota intra tecta refugit |
501 | bbb165.142v successitque gemens stabulis questuque cruentus |
502 | atque imploranti similis tectum omne replebat. |
503 | Silvia prima soror, palmis percussa lacertos, |
504 | bnf10307.360 auxilium vocat et duros conclamat agrestis. |
505 | Olli, pestis enim tacitis latet aspera silvis, |
506 | inprovisi adsunt, hic torre armatus obusto, |
507 | stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum |
508 | rimanti, telum ira facit. Vocat agmina Tyrrhus, |
509 | quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis |
510 | bnf7926.298 scindebat, rapta spirans immane securi. |
511 | At saeva e speculis tempus dea nacta nocendi |
512 | ardua tecta petit stabuli et de culmine summo |
513 | pastorale canit signum cornuque recurvo |
514 | Tartaream intendit vocem, qua protinus omne |
515 | contremuit nemus et silvae insonuere profundae; |
516 | audiit et Triviae longe lacus, audiit amnis |
517 | sulfurea Nar albus aqua fontesque Velini, |
518 | et trepidae matres pressere ad pectora natos. |
519 | Tum vero ad vocem celeres, qua bucina signum |
520 | dira dedit, raptis concurrunt undique telis |
521 | ubbf_ii_0023.130v indomiti agricolae; nec non et Troia pubes |
522 | Ascanio auxilium castris effundit apertis. |
523 | bbb167.142v Direxere acies. Non iam certamine agresti, |
524 | med3901.141 r stipitibus duris agitur sudibusve praeustis, |
525 | sed ferro ancipiti decernunt atraque late |
526 | horrescit strictis seges ensibus aeraque fulgent |
527 | bmv407.149 v sole lacessita et lucem sub nubila iactant: |
528 | fluctus uti primo coepit cum albescere vento, |
529 | paulatim sese tollit mare et altius undas |
530 | erigit, inde imo consurgit ad aethera fundo. |
531 | bbb165.143r Hic iuvenis primam ante aciem stridente sagitta, |
532 | natorum Tyrrhi fuerat qui maximus, Almo, |
533 | hab70.57 r sternitur; haesit enim sub gutture volnus et udae |
534 | bnf7925.104 v vocis iter tenuemque inclusit sanguine vitam. |
535 | Corpora multa virum circa seniorque Galaesus, |
536 | dum paci medium se offert, iustissimus unus |
537 | qui fuit Ausoniisque olim ditissimus arvis: |
538 | bnf10307.361 quinque greges illi balantum, quina redibant |
539 | armenta, et terram centum vertebat aratris. |
540 | bnf7926.299 Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur, |
541 | promissi dea facta potens, ubi sanguine bellum |
542 | imbuit et primae commisit funera pugnae, |
543 | deserit Hesperiam et caeli convexa per auras |
544 | Iunonem victrix adfatur voce superba: |
545 | 'En, perfecta tibi bello discordia tristi: |
546 | dic in amicitiam coeant et foedera iungant. |
547 | Quando quidem Ausonio respersi sanguine Teucros, |
548 | hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas: |
549 | finitimas in bella feram rumoribus urbes |
550 | accendamque animos insani Martis amore, |
551 | undique ut auxilio veniunt; spargam arma per agros.' |
552 | bnf16236.177 bbb167.143r Tum contra Iuno; 'Terrorum et fraudis abunde est; |
553 | med3901.141 v stant belli causae, pugnatur comminus armis, |
554 | ubbf_ii_0023.131r bmv407.150 r quae fors prima dedit sanguis novus imbuit arma. |
555 | Talia coniugia et talis celebrent hymenaeos |
556 | egregium Veneris genus et rex ipse Latinus. |
557 | Te super aetherias errare licentius auras |
558 | haud pater ille velit, summi regnator Olympi: |
559 | cede locis; ego, siqua super fortuna laborum est, |
560 | ipsa regam.' Talis dederat Saturnia voces. |
561 | bbb165.143v Illa autem attollit stridentis anguibus alas |
562 | Cocytique petit sedem, supera ardua linquens. |
563 | hab66.37 r Est locus Italiae medio sub montibus altis, |
564 | nobilis et fama multis memoratus in oris, |
565 | Amsancti valles: densis hunc frondibus atrum |
566 | urguet utrimque latus nemoris, medioque fragosus |
567 | dat sonitum saxis et torto vertice torrens. |
568 | bnf7927.92 Hic specus horrendum et saevi spiracula Ditis |
569 | monstrantur, ruptoque ingens Acheronte vorago |
570 | bnf7926.300 pestiferas aperit fauces, quis condita Erinys, |
571 | invisum numen, terras caelumque levabat. |
572 | bnf10307.362 Nec minus interea extremam Saturnia bello |
573 | imponit regina manum. Ruit omnis in urbem |
574 | pastorum ex acie numerus caesosque reportant |
575 | Almonem puerum foedatique ora Galaesi |
576 | bnf7925.105 r implorantque deos obtestanturque Latinum. |
577 | Turnus adest medioque in crimine caedis et igni |
578 | terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari, |
579 | stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli. |
580 | Tum quorum attonitae Baccho nemora avia matres |
581 | med3901.142 r bmv407.150 v bbb167.143v insultant thiasis (neque enim leve nomen Amatae),ubbf_ii_0023.131v |
582 | undique collecti coeunt Martemque fatigant. |
583 | Ilicet infandum cuncti contra omina bellum, |
584 | contra fata deum perverso numine poscunt, |
585 | certatim regis circumstant tecta Latini. |
586 | Ille velut pelagi rupes immota resistit, |
587 | ut pelagi rupes magno veniente fragore, |
588 | quae sese multis circum latrantibus undis |
589 | mole tenet; scopuli nequiquam et spumea circum |
590 | saxa fremunt laterique inlisa refunditur alga. |
591 | bbb165.144r Verum ubi nulla datur caecum exsuperare potestas |
592 | consilium et saevae nutu Iunonis eunt res, |
593 | multa deos aurasque pater testatus inanis: |
594 | 'Frangimur heu fatis,' inquit, 'ferimurque procella ! |
595 | Ipsi has sacrilego pendetis sanguine poenas, |
596 | O miseri. Te, Turne, nefas, te triste manebit |
597 | supplicium, votisque deos venerabere seris. |
598 | Nam mihi parta quies, omnisque in limine portus; |
599 | funere felici spolior.' Nec plura locutus |
600 | bnf7926.301 saepsit se tectis rerumque reliquit habenas. |
601 | med3901.142 v Mos erat Hesperio in Latio, quem protinus urbes |
602 | Albanae coluere sacrum nunc maxima rerum |
603 | Roma colit, cum prima movent in proelia Martem, |
604 | sive Getis inferre manu lacrimabile bellum |
605 | Hyrcanisve Arabisve parant seu tendere ad Indos |
606 | bnf16236.178 bnf10307.363 Auroramque sequi Parthosque reposcere signa. |
607 | Sunt geminae belli portae (sic nomine dicunt)bmv407.151 r |
608 | religione sacrae et saevi formidine Martis; |
609 | centum aerei claudunt vectes aeternaque ferri |
610 | ubbf_ii_0023.132r bbb167.144r robora, nec custos absistit limine Ianus: |
611 | has, ubi certa sedet patribus sententia pugnae, |
612 | ipse Quirinali trabea cinctuque Gabino |
613 | insignis reserat stridentia limina consul, |
614 | ipse vocat pugnas; sequitur tum cetera pubes, |
615 | hab70.57 v aereaque adsensu conspirant cornua rauco. |
616 | med3901.143 r-5 Hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus |
617 | more iubebatur tristisque recludere portas. |
618 | bnf7925.105 v Abstinuit tactu pater aversusque refugit |
619 | foeda ministeria et caecis se condidit umbris. |
620 | Tum regina deum caelo delapsa morantis |
621 | bbb165.144v impulit ipsa manu portas, et cardine verso |
622 | belli ferratos rumpit Saturnia postes. |
623 | Ardet inexcita Ausonia atque immobilis ante; |
624 | Pars pedes ire parat campis, pars arduus altis |
625 | pulverulentus equis furit; omnes arma requirunt. |
626 | Pars levis clipeos et spicula lucida tergent |
627 | arvina pingui subiguntque in cote secures; |
628 | signaque ferre iuvat sonitusque audire tubarum. |
629 | Quinque adeo magnae positis incudibus urbes |
630 | bnf7926.302 tela novant, Atina potens Tiburque superbum, |
631 | Ardea Crustumerique et turrigerae Antemnae. |
632 | Tegmina tuta cavant capitum flectuntque salignas |
633 | bmv407.151 v umbonum cratis; alii thoracas aenos |
634 | aut levis ocreas lento ducunt argento; |
635 | vomeris huc et falcis honos, huc omnis aratri |
636 | cessit amor; recoquunt patrios fornacibus enses. |
637 | Classica iamque sonant; it bello tessera signum. |
638 | ubbf_ii_0023.132v Hic galeam tectis trepidus rapit, ille frementis |
639 | bbb167.144v ad iuga cogit equos clipeumque auroque trilicem |
640 | bnf10307.364 loricam induitur fidoque accingitur ense. |
641 | med3901.143 v Pandite nunc Helicona, deae, cantusque movete, |
642 | qui bello exciti reges, quae quemque secutae |
643 | complerint campos acies, quibus Itala iam tum |
644 | floruerit terra alma viris, quibus arserit armis. |
645 | hab66.37 v Et meministis enim, divae, et memorare potestis: |
646 | ad nos vix tenuis famae perlabitur aura. |
647 | Primus init bellum Tyrrhenis asper ab oris |
648 | contemptor divom Mezentius agminaque armat. |
649 | Filius huic iuxta Lausus, quo pulchrior alter |
650 | non fuit excepto Laurentis corpore Turni, |
651 | bbb165.145r Lausus, equum domitor debellatorque ferarum, |
652 | ducit Agyllina nequiquam ex urbe secutos |
653 | mille viros, dignus, patriis qui laetior esset |
654 | imperiis et cui pater haud Mezentius esset. |
655 | Post hos insignem palma per gramina currum |
656 | victoresque ostentat equos satus Hercule pulchro |
657 | pulcher Aventinus, clipeoque insigne paternum |
658 | centum angues cinctamque gerit serpentibus hydram; |
659 | collis Aventini silva quem Rhea sacerdos |
660 | bnf16236.179 bnf7926.303 furtivum partu sub luminis edidit oras, |
661 | bnf7925.106 r mixta deo mulier, postquam Laurentia victor |
662 | bmv407.152 r Geryone extincto Tirynthius attigit arva |
663 | Tyrrhenoque boves in flumine lavit Hiberas. |
664 | Pila manu saevosque gerunt in bella dolones |
665 | et tereti pugnant mucrone veruque Sabello. |
666 | ubbf_ii_0023.133r Ipse pedes, tegumen torquens immane leonis, |
667 | bbb167.145r terribili impexum saetacum dentibus albis |
668 | bav1631.162 v indutus capiti, sic regia tecta subibat, |
669 | horridus, Herculeoque umeros innexus amictu. |
670 | med3901.144 r Tum gemini fratres Tiburtia moenia linquunt, |
671 | fratris Tiburti dictam cognomine gentem, |
672 | Catillusque acerque Coras, Argiva iuventus, |
673 | et primam ante aciem densa inter tela feruntur: |
674 | bnf10307.365 ceu duo nubigenae cum vertice montis ab alto |
675 | descendunt centauri, Homolen Othrymque nivalem |
676 | linquentes cursu rapido; dat euntibus ingens |
677 | bnf7927.93 silva locum et magno cedunt virgulta fragore. |
678 | Nec Praenestinae fundator defuit urbis, |
679 | Volcano genitum pecora inter agrestia regem |
680 | inventumque focis omnis quem credidit aetas |
681 | bbb165.145v Caeculus. Hunc late legio comitatur agrestis: |
682 | quique altum Praeneste viri quique arva Gabinae |
683 | Iunonis gelidumque Anienem et roscida rivis |
684 | Hernica saxa colunt, quos dives Anagnia pascit, |
685 | quos, Amasene pater. Non illis omnibus arma, |
686 | nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes |
687 | liventis plumbi spargit, pars spicula gestat |
688 | bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros |
689 | bmv407.152 v tegmen habent capiti, vestigia nuda sinistri |
690 | bnf7926.304 instituere pedis, crudus tegit altera pero. |
691 | bav1631.163r At Messapus, equum domitor, Neptunia proles, |
692 | quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro, |
693 | iam pridem resides populos desuetaque bello |
694 | agmina in arma vocat subito ferrumque retractat. |
695 | Hi Fescenninas acies Aequosque Faliscos. |
696 | bbb167.145v Hi Soractis habent arces Flaviniaque arva |
697 | hab70.58 r et Cimini cum monte lacum lucosque Capenos. |
698 | Ibant aequati numero regemque canebant, |
699 | med3901.144 v ceu quondam nivei liquida inter nubila cycni, |
700 | ubbf_ii_0023.133v cum sese e pastu referunt et longa canoros |
701 | dant per colla modos, sonat amnis et Asia longe |
702 | pulsa palus. |
703 | Nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto |
704 | bnf7925.106 v misceri putet, aeriam sed gorgite ab alto |
705 | bnf16236.180 urgueri volucrum raucarum ad litora nubem. |
706 | Ecce Sabinorum prisco de sanguine magnum |
707 | agmen agens Clausus magnique ipse agminis instar, |
708 | bnf10307.366 Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens |
709 | per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis. |
710 | Una ingens Amiterna cohors priscique Quirites, |
711 | bbb165.146r Ereti manus omnis oliviferaeque Mutuscae; |
712 | qui Nomentum urbem, qui Rosea rura Velini, |
713 | qui Tetricae horrentis rupes montemque Severum |
714 | bav1631.163 v Casperiamque colunt Forulosque et flumen Himellae, |
715 | qui Tiberim Fabarimque bibunt, quos frigida misit |
716 | Nursia, et Hortinae classes populique Latini, |
717 | quosque secans infaustum interluit Allia nomen: |
718 | bmv407.153 r quam multi Libyco volvuntur marmore fluctus |
719 | saevus ubi Orion hibernis conditur undis; |
720 | vel cum sole novo densae torrentur aristae |
721 | bnf7926.305 aut Hermi campo aut Lyciae flaventibus arvis. |
722 | Scuta sonant pulsuque pedum conterrita tellus. |
723 | Hinc Agamemnonius, Troiani nominis hostis, |
724 | curru iungit Halaesus equos Turnoque ferocis |
725 | bbb167.146r mille rapit populos, vertunt felicia Baccho |
726 | Massica qui rastris et quos de collibus altis |
727 | hab66.38 r Aurunci misere patres, Sidicinaque iuxta |
728 | aequora quique Cales linquunt, amnisque vadosi |
729 | med3901.145 r accola Volturni, pariterque Saticulus asper |
730 | Oscorumque manus. Teretes sunt aclydes illis |
731 | tela, sed haec lento mos est aptare flagello; |
732 | laevas caetra tegit, falcati comminus enses. |
733 | Nec tu carminibus nostris indictus abibis, |
734 | ubbf_ii_0023.134r Oebale, quem generasse Telon Sebethide nympha |
735 | fertur, Teleboum Capreas cum regna teneret, |
736 | iam senior; patriis sed non et filius arvis |
737 | bav1631.164r contentus late iam tum dicione premebat |
738 | Sarrastis populos et quae rigat aequora Sarnus |
739 | quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celemnae |
740 | et quos maliferae despectant moenia Abellae, |
741 | bbb165.146v Teutonico ritu soliti torquere cateias, |
742 | tegmina quis capitum raptus de subere cortex, |
743 | bnf10307.367 aerataeque micant peltae, micat aereus ensis. |
744 | Et te montosae misere in proelia Nersae, |
745 | Ufens, insignem fama et felicibus armis; |
746 | bmv407.153 v horrida praecipue cui gens adsuetaque multo |
747 | venatu nemorum, duris Aequicula glaebis. |
748 | bnf7925.107 r Armati terram exercent, semperque recentis |
749 | convectare iuvat praedas et vivere rapto. |
750 | Quin et Marruvia venit de gente sacerdos, |
751 | bnf7926.306 fronde super galeam et felici comptus oliva. |
752 | Archippi regis missu, fortissimus Umbro, |
753 | vipereo generi et graviter spirantibus hydris |
754 | bbb167.146v spargere qui somnos cantuque manuque solebat |
755 | mulcebatque iras et morsus arte levabat. |
756 | Sed non Dardaniae medicari cuspidis ictum |
757 | evaluit, neque eum iuvere in volnera cantus |
758 | med3901.145 v bnf16236.181 somniferi et Marsis quaesitae montibus herbae. |
759 | Te nemus Angitiae, vitrea te Fucinus unda, |
760 | bav1631.164 v te liquidi flevere lacus. |
761 | Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello, |
762 | Virbius, insignem quem mater Aricia misit, |
763 | eductum Egeriae lucis umentia circum |
764 | litora, pinguis ubi et placabilis ara Dianae. |
765 | Namque ferunt fama Hippolytum, postquam arte novercae |
766 | occiderit patriasque explerit sanguine poenas |
767 | turbatis distractus equis, ad sidera rursus |
768 | ubbf_ii_0023.134v aetheria et superas caeli venisse sub auras, |
769 | Paeoniis revocatum herbis et amore Dianae. |
770 | Tum pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris |
771 | bbb165.147r mortalem infernis ad lumina surgere vitae, |
772 | ipse repertorem medicinae talis et artis |
773 | fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad undas. |
774 | At Trivia Hippolytum secretis alma recondit |
775 | bmv407.154 r sedibus et nymphae Egeriae nemorique relegat, |
776 | solus ubi in silvis Italis ignobilis aevom |
777 | bnf10307.368 exigeret versoque ubi nomine Virbius esset. |
778 | Unde etiam templo Triviae lucisque sacratishab70.58 v |
779 | cornipedes arcentur equi, quod litore currum |
780 | et iuvenem monstris pavidi effudere marinis. |
781 | Filius ardentis haud setius aequore campi |
782 | bnf7926.307 exercebat equos curruque in bella ruebat. |
783 | bbb167.147r bav1631.165r Ipse inter primos praestanti corpore Turnus |
784 | vertitur arma tenens et toto vertice supra est.bnf7927.94 |
785 | Cui triplici crinita iuba galea alta Chimaeram |
786 | sustinet, Aetnaeos efflantem faucibus ignis: |
787 | med3901.146 r tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, |
788 | quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae. |
789 | At levem clipeum sublatis cornibus Iobnf7925.107 v |
790 | auro insignibat, iam saetis obsita, iam bos |
791 | (argumentum ingens), et custos virginis Argus |
792 | caelataque amnem fundens pater Inachus urna. |
793 | Insequitur nimbus peditum clipeataque totis |
794 | agmina densentur campis, Argivaque pubes |
795 | Auruncaeque manus, Rutuli veteresque Sicani |
796 | et Sacranae acies et picti scuta Labici; |
797 | qui saltus, Tiberine, tuos sacrumque Numici |
798 | litus arant Rutulosque exercent vomere colles |
799 | Circaeumque iugum, quis Iuppiter Anxurus arvis |
800 | praesidet et viridi gaudens Feronia luco; |
801 | bbb165.147v qua Saturae iacet atra palus gelidusque per imasubbf_ii_0023.135r |
802 | quaerit iter vallis atque in mare conditur Ufens. |
803 | Hos super advenit Volsca de gente Camillabmv407.154 v |
804 | agmen agens equitum et florentis aere catervas, |
805 | bellatrix, non illa colo calathisve Minervae |
806 | bav1631.165 v femineas adsueta manus, sed proelia virgo |
807 | dura pati cursuque pedum praevertere ventos. |
808 | Illa vel intactae segetis per summa volarethab66.38 v |
809 | gramina nec teneras cursu laesisset aristas,bnf16236.182 |
810 | vel mare per medium fluctu suspensa tumentibnf10307.369 |
811 | ferret iter celeris nec tingueret aequore plantas.bnf7926.308bbb167.147v |
812 | Illam omnis tectis agrisque effusa iuventus |
813 | turbaque miratur matrum et prospectat euntem, |
814 | attonitis inhians animis, ut regius ostro |
815 | velet honos levis umeros, ut fibula crinem |
816 | med3901.146 v auro internectat, Lyciam ut gerat ipsa pharetram |
817 | et pastoralem praefixa cuspide myrtum. |