EPISTOLA XXVIII. AD AUGUSTINUM ANGLORUM EPISCOPUM. De Anglis conversis laetari Romanos omnes. Laetandum et Augustino de dono Dei; sed cavendam ex operatione virtutum cordis elationem. Miracula, tum a Moyse nondum culpa soluto, tum a reprobis ipsis edita. In his non suam, sed Dei gloriam quaerat et animarum salutem. De uno in nobis signo gaudendum, scilicet dilectione.
| 1 | Gregorius Augustino episcopo Anglorum. |
| 2 | Gloria excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14; Ioan. XII), quia granum frumenti mortuum est cadens in terram, ne solum regnaret in coelo, cuius morte vivimus, cuius infirmitate roboramur, cuius passione a passione eripimur, cuius amore in Britannia fratres quaerimus quos ignorabamus, cuius munere quos nescientes quaerebamus, invenimus. |
| 3 | Quis autem narrare sufficiat quanta hic laetitia in omnium corde fidelium fuerit exorta, quod geas Anglorum, operante omnipotentis Dei gratia, et tua fraternitate laborante, expulsis errorum tenebris, sanctae fidei luce perfusa est; quod mente integerrima iam calcat idola, quibus prius vesano timore subiacebat; quod omnipotenti Deo puro corde substernitur; quod a pravi operis lapsibus sanctae praedicationis regulis ligatur; quod praeceptis divinis animo subiacet, et intellectu sublevatur; quod usque ad terram se in oratione humiliat, ne mente iaceat in terra. |
| 4 | Cuius hoc opus est, nisi eius qui ait: Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Ioan. V, 17)? Qui ut mundum ostenderet non sapientia hominum sed sua se virtute convertere, praedicatores suos quos in mundum misit, sine litteris elegit; hoc etiam modo faciens, quia in Anglorum gente fortia dignatus est per infirmos operari. |
| 5 | Sed est in isto dono coelesti, frater charissime, quod cum magno gaudio vehementissime debeat formidari. |
| 6 | Scio enim quod omnipotens Deus per dilectionem tuam in gente quam eligi voluit magna miracula ostendit. |
| 7 | Unde necesse est ut de eodem dono coelesti et timendo gaudeas, et gaudendo pertimescas. |
| 8 | Gaudeas videlicet, quia Anglorum animae per exteriora miracula ad interiorem gratiam pertrahuntur (Beda, lib. I Histor. Angl. c. 31); pertimescas vero ne inter signa quae fiunt infirmus animus in sui praesumptionem se elevet, et unde foris in honore attollitur, inde per inanem gloriam intus cadat. |
| 9 | Meminisse etenim debemus quod discipuli cum gaudio a praedicatione redeuntes, dum coelesti magistro dicerent: Domine, in nomine tuo etiam daemonia nobis subiecta sunt (Luc. X, 17), protinus audierunt: Nolite gaudere super hoc, sed potius gaudete quia nomina vestra scripta sunt in coelo (Ibid., 20). |
| 10 | In privata enim et temporali laetitia mentem posuerant, qui de miraculis gaudebant. |
| 11 | Sed de privata ad communem, de temporali ad aeternam laetitiam revocantur, quibus dicitur: In hoc gaudete quia nomina vestra scripta sunt in coelo. |
| 12 | Non enim omnes electi miracula faciunt; sed tamen eorum omnium nomina in coelo tenentur ascripta. |
| 13 | Veritatis enim discipulis esse gaudium non debet, nisi de eo bono quod commune cum omnibus habent, et in quo finem laetitiae non habent. |
| 14 | Restat itaque, frater charissime, ut inter ea quae operante Deo exterius facis, semper te interius subtiliter iudices, ac subtiliter intelligas et temetipsum qui sis, et quanta sit in eadem gente gratia, pro cuius conversione etiam faciendorum signorum dona percepisti. |
| 15 | Et si quando te Creatori nostro seu per linguam, sive per opera reminisceris deliquisse, semper haec ad memoriam revoces, ut surgentem cordis gloriam memoria reatus premat. |
| 16 | Et quidquid de faciendis signis acceperis vel accepisti, haec non tibi, sed illis deputes donata pro quorum tibi salute collata sunt. |
| 17 | Occurrit autem menti ista cogitanti quid de uno Dei famulo actum sit, etiam egregie electo. |
| 18 | Certe Moyses dum Dei populum ex Aegypto educeret, mira, sicut tua fraternitas novit, signa in Aegypto operatus est. |
| 19 | In Sina monte quadraginta diebus et noctibus ieiunans, legis tabulas accepit, inter coruscos et tonitruos, pertimescente omni populo, omnipotentis Dei servitio solus familiari etiam collocutione coniunctus est (Exod. XIX, XXXI); Rubrum mare aperuit; in itinere ducem habuit nubis columnam; esurienti populo manna de coelo deposuit; carnes desiderantibus usque ad satietatem nimiam in eremo per miraculum ministravit (Exod. XIII, XIV, XVI). |
| 20 | Sed cum iam sitis tempore ad petram ventum fuisset, diffisus est, seque de eadem aquam educere posse dubitavit, quam iubente Domino largis utique fluentis aperuit. |
| 21 | Quanta autem post haec per triginta et octo annos in deserto miracula fecerit, quis enumerare, quis investigare valeat (Exod. XVII; Num. XX)? Quoties res dubia animum pulsasset, recurrens ad tabernaculum, secreto Dominum requirebat, atque de ea protinus, Deo loquente, docebatur (Exod XXXIII, seq.). |
| 22 | Iratum populo Dominum placabat suae precis interventione; surgentes in superbia atque in discordia dissidentes dehiscentis terrae hiatibus absorbebat, victoriis premebat hostes, signa monstrabat civibus (Num. XXVI). |
| 23 | Sed cum iam ad repromissionis terram ventum fuisset, vocatus in montem est; et quam culpam ante annos triginta et octo, ut dixi, fecerat, audivit quia de educenda aqua dubitavit. |
| 24 | Et propter hoc quia terram repromissionis intrare non posset, agnovit (Num. XXVII). |
| 25 | Qua in re considerandum nobis est quam timendum sit omnipotentis Dei iudicium, qui per illum famulum suum tot signa faciebat cuius culpam tam longo tempore adhuc servabat in cogitatione. |
| 26 | Igitur, frater charissime, si et illum agnoscimus post signa pro culpa mortuum, quem ab omnipotente Deo novimus praecipue electum, quanto nos debemus metu contremiscere, qui necdum adhuc novimus si electi sumus? De reproborum vero miraculis quid dicere debeo, cum tua bene fraternitas noverit quid in Evangelio Veritas dicit: Multi venient in illa die dicentes mihi: Domine, in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo daemonia eiecimus, et in tuo nomine virtutes multas fecimus. |
| 27 | Sed dicam illis quia nescio qui estis. |
| 28 | Recedite a me, omnes operarii iniquitatis, (Matth. VII, 22; Luc. XIII, 27). |
| 29 | Valde ergo premendus est animus inter signa et miracula, ne fortassis in his propriam gloriam quaerat, et privato suae exaltationis gaudio exsultet. |
| 30 | Per signa enim animarum lucra quaerenda sunt, et illius gloria, cuius virtute ipsa eadem signa geruntur. |
| 31 | Unum vero Dominus nobis signum dedit, de quo et vehementer gaudere, et electionis gloriam in nobis possumus agnoscere, dicens: In hoc scietur quia mei discipuli estis, si dilectionem habueritis ad invicem (Ioan. XIII, 53). |
| 32 | Quod signum propheta requirebat, cum diceret: Fac mecum, Domine, signum in bonum, ut videant qui oderunt me, et confundantur (Psal. LXXXV, 17). |
| 33 | Haec autem dico, quia auditoris mei animum in humilitate sternere cupio. |
| 34 | Sed ipsa tua humilitas habeat fiduciam suam. |
| 35 | Nam peccator ego spem certissimam teneo, quia per omnipotentis Creatoris ac Redemptoris nostri Dei et Domini Iesu Christi gratiam iam peccata tua dimissa sunt, et idcirco electus es, ut per te dimittantur aliena. |
| 36 | Nec habebis luctum de quolibet reatu in posterum, qui de multorum conversione gaudium conaris facere in coelo. |
| 37 | Idem vero Conditor et Redemptor noster, cum de poenitentia hominis loqueretur, ait: Ita dico vobis, maius gaudium erit in coelo super uno peccatore poenitentiam agente quam super nonaginta novem iustis quibus non opus est poenitentia (Luc. XV, 7). |
| 38 | Et si de uno poenitente grande sit gaudium in coelo, quale gaudium factum credimus de tanto populo a suo errore converso, qui, ad fidem veniens, mala quae egit poenitendo damnavit? In hoc itaque coeli et angelorum gaudio repetamus ipsas quas praediximus voces angelorum: Dicamus igitur, dicamus omnes: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14). |
| 39 | (Cf. Ioan. Diac. l. II, c. 40.). |